Nhập môn những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin

TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH KHOA MÁC - LÊNIN CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc CHƯƠNG MỞ ĐẦU NHẬP MÔN NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN (03 TIẾT=02LT+01TH) * MỤC TIÊU - Về kiến thức + Nắm được khái niệm chủ nghĩa Mác – Lênin và ba bộ phận cấu thành, khái lược sự ra đời và phát triển của chủ nghĩa Mác – Lênin. + Hiểu được đối tượng, mục đích và một số yêu cầu về phương pháp luận triết học của chủ nghĩa Mác – Lênin. - Về kỹ năng + Phân biệt được sự khác nhau giữa học thuyết của chủ nghĩa Mác – Lênin và các học thuyết khác. + Phân tích được điều kiện, tiền đề sự ra đời, quá trình hình thành và phát triển của chủ nghĩa Mác – Lênin. + Vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin vào thực tiễn cách mạng xã hội chủ nghĩa ở nước ta. - Về thái độ + Hiểu đúng về học thuyết chủ nghĩa Mác – Lênin. + Có niềm tin vào sự thắng lợi của chủ nghĩa Mác – Lênin. + Tích cực học tập, rèn luyện để góp phần vào công cuộc xây dựng đất nước theo con đường xã hội chủ nghĩa. * TÀI LIỆU, PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC - Giáo trình “Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin” của Bộ Giáo dục và Đào tạo. - Máy chiếu, một số tranh ảnh, đoạn phim để minh họa thực tiễn. - Các thông tin, tư liệu có liên quan đến nội dung trọng tâm. * TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Nội dung T.gian Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học viên Nguồn I. Ổn định lớp 01 phút - Kiểm tra sỉ số lớp - Trao đổi thông tin về tiết học trước. Lớp trưởng báo cáo sỉ sổ lớp. II. Kiểm tra bài cũ 00 phút Bài mới không kiểm tra bài củ Vào bài mới: 04 phút - Dẫn dắt vào bài - Giới thiệu mục tiêu (KQHT) SV lắng nghe I. Khái lược về chủ nghĩa Mác -Lênin 1. Chủ nghĩa Mác-Lênin và ba bộ phận cấu thành a. Chủ nghĩa Mác - Lênin - “Chủ nghĩa Mác – Lênin là hệ thống quan điểm và học thuyết do C. Mác, Ph. Angghen sáng lập, được V.I.Lênin bảo vệ, phát triển trên cơ sở thực tiễn, là thế giới quan và phương pháp luận chỉ đạo hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn, là khoa học về sự nghiệp giải phóng giai cấp vô sản, tiến tới giải phóng toàn thể nhân loại”. b. Ba bộ phận lý luận cơ bản cấu thành chủ nghĩa Mác-Lênin - CN Mác-Lênin là hệ thống tri thức ph.phú về nhiều lĩnh vực, trong đó có ba bộ phận lý luận quan trọng nhất là: + Triết học Mác-Lênin: N.cứu những QL chung nhất của TN, XH & TD; Xây dựng thế giới quan & ph.pháp luận chung nhất của nhận thức kh.học & thực tiễn c.mạng. + Kinh tế chính trị học Mác-Lênin: Nghiên cứu những QL kinh tế của XH; đặc biệt là các QL kinh tế của quá trình ra đời, ph.triển, suy tàn của PTSX TBCN & sự ra đời, phát triển của PTSX CSCN. + Chủ nghĩa xã hội khoa học: Vận dụng thế giới quan & phương pháp luận triết học Mác-Lênin & các QL kinh tế n.cứu những QL của quá trình CM XHCN. 2. Khái lược quá trình hình thành và phát triển của chủ nghĩa Mác -Lênin a. Những điều kiện, tiền đề cho sự ra đời chủ nghĩa Mác –Lênin Ø Điều kiện Điều kiện kinh tế-xã hội + Ra đời ở Phương Tây vào những năm 40 TK 19, khi cuộc CM công nghiệp làm cho PTSX TBCN cùng GC vô sản ra đời & phát triển mạnh mẽ; + Mâu thuẫn giữa LLSX mang tính XH hoá với QHSX tư nhân TBCN kéo theo các cuộc khủng hoảng và sự nổi dậy đấu tranh của GC vô sản; + Thực tiễn đấu tranh CM của GC vô sản đòi hỏi phải có lý luận khoa học hướng dẫn. Ø Tiền đề: (tiền đề lý luận & tiền đề KHTN) - Tiền đề lý luận + Triết học cổ điển Đức: đặc biệt là tư tưởng của hai nhà triết học tiêu biểu Heghen và Phơibắc là nguồn gốc lý luận trực tiếp của chủ nghĩa Mác + Kinh tế chính trị học cổ điển Anh Việc kế thừa và cải tạo kinh tế chính trị học với những đại biểu xuất sắc như A.Xmit và Đ.Ricacđô là nguồn gốc xây dựng kinh tế trong triết học Mác và đi tới hoàn thành quan niệm duy vật lịch sử. + Chủ nghĩa xã hội không tưởng Với tư tưởng của 3 đại biểu nổi tiếng như Xanh Ximông, S.Phuriê, R.Ooen là nguồn gốc lý luận trực tiếp của học thuyết Mác về chủ nghĩa xã hội- chủ nghĩa xã hội khoa học. - Tiền đề khoa học tự nhiên + Thuyết tế bào; + Thuyết tiến hóa Đácuyn; + Định luật bảo toàn và chuyển hóa năng lượng. => Vạch ra được mối liên hệ thống nhất giữa những dạng tồn tại khác nhau, các vận động khác nhau trong tính thống nhất của thế giới, vạch ra tính biện chứng của sự vận động và phát triển của nó. b. Giai đoạn hình thành và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin - GĐ hình thành (1842-1848): đây là giai đoạn đề xuất những nguyên lý triết học duy vật biện chứng và duy vật lịch sử. Những tác phẩm tiêu biểu: Bản thảo kinh tế - triết học (1844, Mác), Gia đình thần thánh (Mác & Angghen, 1845), Luận cương về Phoiơbắc (Mác, 1845), Hệ tư tưởng Đức (Mác & Angghen, 1846), Sự khốn cùng của triết học (Mác, 1847), Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản (Mác & Angghen, 1848). - GĐ phát triển (1849–1895): đây là giai đoạn Mác- Ăngghen bổ sung và phát triển lý luận triết học. Những tác phẩm tiêu biểu: Bộ Tư bản của C. Mác. Phê phán cương lĩnh Gôta (Mác, 1875), Chống Đuyrinh (Angghen, 1878), Nguồn gốc của GĐ, của chế độ TH & của NN (Angghen, 1884), Biện chứng của tự nhiên (Angghen, 1886), Lútvích Phoiơbắc và sự cáo chung của THCĐ Đức (Angghen, 1886). c. Giai đoạn bảo vệ và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin - Bối cảnh lịch sử và nhu cầu bảo vệ, phát triển chủ nghĩa Mác. - Cuối TK XIX- đầu TK XX, CN tư bản đã phát triển sang một giai đoạn mới là giai đoạn chủ nghĩa đế quốc. - Mâu thuẫn giữa giai cấp vô sản và tư sản ngày càng sâu sắc. - Ở các nước thuộc địa, cuộc đấu tranh chống CNĐQ tạo nên sự thống nhất giữa CM giải phóng dân tộc với CM vô sản, giữa nhân dân thuộc địa với giai cấp công nhân chính quốc. - Sự phát triển mạnh mẽ của khoa học tự nhiên. Tuy nhiên. một số nhà khoa học, đặc biệt là trong lĩnh vực vật lý học do thiếu sự vững chắc về phương pháp luận triết học duy vật nên rơi vào tình trạng khủng hoảng thế giới quan và bị các nhà triết học duy tâm lợi dụng, gây ảnh hưởng trực tiếp đến nhận thức và hành động của phong trào cách mạng. - Đây là thời kỳ CN Mac được truyền bá rộng rãi vào nước Nga. Để bào vệ địa vị và lợi ích của giai cấp tư sản những trào lưu tư tưởng như chủ nghĩa kinh nghiệm phê phán, chủ nghĩa thực dụng, chủ nghĩa xét lại,…đã mang danh đổi mới chủ nghĩa Mác để xuyên tạc và phủ nhận chủ nghĩa Mác. - Vai trò của V.I.Lênin đối với việc bảo vệ và phát triển chủ nghĩa Mác + Thời kỳ 1893 – 1907: là thời kỳ Lênin tập trung chống phái dân túy. Những tác phẩm tiêu biểu: w Những người bạn dân là thế nào và họ đấu tranh chống những người dân chủ – xã hội ra sao (1894); w Làm gì? (1902) w Hai sách lược của Đảng dân chủ xã hội trong cách mạng dân chủ (1905) + Thời kỳ 1907–1917: thời kỳ diễn ra cuộc khủng hoảng về thế giới quan ở nhiều nhà vật lý học. w Chủ nghĩa d.vật và chủ nghĩa k.nghiệm phê phán (1908); w Ba ng.gốc và ba bộ phận cấu thành c.nghĩa Mác (1913); w Bút ký triết học (1914-1916); w Chủ nghĩa đế quốc giai đoạn tột cùng của CNTB (1916); w Nhà nước và Cách mạng (1917-1918); + Thời kỳ 1917-1924: CMT10 Nga thành công, mở ra thời đại mới. w Bệnh ấu trĩ tả khuynh trong ph.trào cộng sản (1920); w Lại bàn về công đoàn, về tình hình trước mắt… (1920); w Về chính sách kinh tế mới (1921); w Bàn về thuế lương thực (1921); w Về tác dụng của chủ nghĩa duy vật chiến đấu (1922)... d. Chủ nghĩa Mác–Lênin & thực tiễn phong trào cách mạng thế giới Chủ nghĩa Mác ra đời đã ảnh hưởng lớn lao đến phong trào cộng sản và công nhân quốc tế. * Ý nghĩa của sự ra đời chủ nghĩa Mác - Lần đầu tiên đã chỉ cho GCVS và nhân dân lao động lối thoát khỏi sự nô lệ về tinh thần, đem lại cho loài người, đặc biệt là giai cấp công nhân những công cụ nhận thức và cải tạo thế giới. - Đã phát triển học thuyết về mối liên hệ giữa lý luận cách mạng và thực tiễn cách mạng. - Triết học Mác không những giải thích đúng đắn thế giới mà còn là phương pháp cách mạng để cải tạo thế giới. - Triết học Mác ra đời đã mang lại thắng lợi quyết định cho tư tưởng khoa học trong triết học, tạo ra hình thức phát triển của CNDV là chủ nghĩa duy vật biện chứng. - Nhờ áp dụng phép biện chứng duy vật vào lĩnh vực tư duy của loài người, Mác đã xây dựng được một học thuyết sâu sắc và triệt để khoa học về nhận thức, tức là nhận thức luận và logic học của CNDV biện chứng. 05 phút 10 phút 10 phút 10 phút 15 phút 15 phút 25 phút 25 phút 15 phút 10 phút GV sử dụng phương pháp đàm thoại kết hợp diễn giảng giúp sinh viên hiểu được thế nào là chủ nghĩa Mác-Lênin và ba bộ phận cấu thành chủ nghĩa Mác-Lênin? GV: Hãy nêu khái niệm chủ nghĩa Mác-Lênin. GV: Kết luận GV: Chủ nghĩa Mác – Lênin bao gồm mấy bộ phận cấu thành? Đó là những bộ phận nào? GV: Nhận xét, kết luận. GV sử dụng phương pháp đàm thoại kết hợp diễn giảng giúp sinh viên nắm được quá trình hình thành và phát triển của chủ nghĩa Mác –Lênin. GV: CN M-L được hình thành dựa trên điều kiện và tiền đề nào? GV: hệ thống nội dung GV: Thuyết trình và diễn giải GV: Thuyết trình và diễn giải GV sử dụng phương pháp thảo luận để sinh viên nắm được giai đoạn hình thành và phát triển chủ nghĩa Mác – Lênin. GV: Chia lớp thành nhiều nhóm nhỏ, mỗi nhóm từ 5 – 6sv. Mỗi nhóm đều thảo luận 2 câu hỏi : - Giai đoạn hình thành và phát triển chủ nghĩa Mác diễn ra thời gian nào? - Chủ nghĩa Mác được hình thành và phát triển dựa trên những nền tảng nào? GV: chốt ý, hệ thống bằng sơ đồ. GV sử dụng phương pháp thảo luận để sinh viên nắm được giai đoạn bảo vệ và phát triển chủ nghĩa Mác – Lênin. GV: Chia lớp thành nhiều nhóm nhỏ, mỗi nhóm từ 5 – 6sv. Mỗi nhóm đều thảo luận 1 câu hỏi : - Quá trình bảo vệ và phát triển chủ nghĩa Mác dựa trên những bối cảnh lịch sử nào? GV: chốt ý, kết luận GV: Quá trình bảo vệ và phát triển chủ nghĩa Mác được chia làm mấy thời kỳ? Nội dung của từng thời kỳ là gì? SV: trả lời GV: nhận xét, diễn giảng thêm. + Thời kỳ 1893 – 1907: Với tác phẩm “Làm gì?” Lênin đã đề cập đến đấu tranh kinh tế, đấu tranh chính trị, đấu tranh tư tưởng, đặc biệt nhấn mạnh quá trình hình thành hệ tư tưởng của giai cấp vô sản. + Thời kỳ 1907–1917: Bằng việc đưa ra các định nghĩa về vật chất và ý thức, giữa tồn tại và ý thức xã hội...đã đưa chủ nghĩa Mác lên tầm cao mới. + + Thời kỳ 1917-1924: thời kỳ Lênin tổng kết thực tiễn CM của quần chúng nhân dân, tiếp tục bảo vệ phép biện chứng của chủ nghĩa Mác. GV sử dụng phương pháp nêu vấn đề kết hợp diễn giảng giúp sinh viên nắm được chủ nghĩa Mác–Lênin và thực tiễn phong trào cách mạng thế giới, ý nghĩa của sự ra đời chủ nghĩa Mác. GV: Chủ nghĩa Mác ra đời đã ảnh hưởng thế nào đến phong trào cộng sản và công nhân quốc tế? GV: Nhận xét và giải thích thêm. - Công xã Pari được thành lập - Cách mạng Tháng Mười Nga thành công - Quốc tế Cộng sản được thành lập - Liên bang cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô Viết ra đời SV: lắng nghe và ghi chép SV: lắng nghe SV: Trả lời SV: Ghi chép SV: lắng nghe SV: Trả lời SV: Ghi chép SV: lắng nghe SV: Ghi chép SV: lắng nghe SV: Trả lời SV: Ghi chép SV: lắng nghe SV: Trả lời SV: Ghi chép SV: lắng nghe SV: Trả lời SV: Ghi chép SV: Thảo luận SV: Trả lời SV: Ghi chép SV: Thảo luận SV: Trả lời SV: Ghi chép SV: lắng nghe SV: Trả lời SV: Ghi chép SV: lắng nghe SV: Trả lời SV: Ghi chép - Máy chiếu - Bảng - Phấn - Hình ảnh - Máy chiếu - Bảng - Phấn - Hình ảnh - Máy chiếu - Bảng - Phấn - Hình ảnh - Máy chiếu - Bảng - Phấn - Hình ảnh - Máy chiếu - Bảng - Phấn - Hình ảnh - Máy chiếu - Bảng - Phấn - Hình ảnh - Máy chiếu - Bảng - Phấn - Hình ảnh - Bảng - Phấn - Giáo trình - Bảng - Phấn - Giáo trình - Máy chiếu - Bảng - Phấn - Hình ảnh - Máy chiếu - Bảng - Phấn - Hình ảnh IV. Tổng kết bài 04 phút Như vậy Những sự kiện lịch sử vĩ đại này đã cổ vũ mạnh mẽ phong trào cách mạng của giai cấp công nhân và nhân dân lao động toàn thế giới, thức tỉnh, cỗ vũ mạnh mẽ phong trào đấu tranh giải phóng của nhân dân các nước thuộc địa. GV: Hãy cho biết ý nghĩa sự ra đời của chủ nghĩa Mác. GV: Nhận xét và diễn giảng - Mời một vài SV trả lởi, 01-02 SV nhận xét, bổ sung. V. Câu hỏi bài tập về nhà 01 phút - Vật chất là gì, Ý thức là gì ? Trình bày mối quan hệ giữa vật chất và ý thức - SV xem trước phần nội dung CNDVBC SV: lắng nghe Trà Vinh, ngày …tháng … năm …. TRƯỞNG BỘ MÔN (Ký, ghi rõ họ tên) Trà Vinh, ngày 09 tháng 10 năm 2014. NGƯỜI LẬP KẾ HOẠCH (Ký, ghi rõ họ tên) Phan Hữu Tài