Nhận xét các chỉ định chụp cắt lớp vi tính trong chẩn đoán và theo dõi chấn thương sọ não

NHẬN XÉT CÁC CHỈ ĐỊNH CHỤP CẮT LỚP VI TÍNH TRONG CHẨN ĐOÁN VÀ THEO DÕI CHẤN THƯƠNG SỌ NÃO Trần Như Tú, Nguyễn Duy Huề ĐẶT VẤN ĐỀ • CTSN là bệnh lý thường gặp. • Bệnh gây tử vong hoặc để lại nhiều di chứng. • Chụp CLVT là phương pháp CĐHA chọn lựa. • CLVT không những chẩn đoán mà còn góp phần tiên lượng và theo dõi bệnh. • Chưa có qui định rõ ràng về chỉ định chụp CLVT trong CTSN VNCR XII- Hải Phòng 2010 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU 1. Nhận xét các chỉ định chụp CLVT trong chẩn đoán và theo dõi các bệnh nhân CTSN tại Bệnh viện Đà Nẵng. 2. Đưa ra các nhận xét và kiến nghị về vấn đề này. VNCR XII- Hải Phòng 2010 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Đối tượng nghiên cứu: • Tất cả các bệnh nhân CTSN được tiếp nhận điều trị tại Bệnh viện Đà Nẵng trong năm 2008 có chụp CLVT sọ não ít nhất một lần. • Chúng tôi chọn vào nhóm nghiên các bệnh nhân trên 15 tuổi, ở cả 2 giới và chỉ có CTSN đơn thuần VNCR XII- Hải Phòng 2010 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2. Phương pháp nghiên cứu : • Nghiên cứu quan sát tiến cứu trên lâm sàng. • Tất cả bệnh nhân được khám lâm sàng, đánh giá tình trạng RLYT bằng thang điểm Glasgow khi vào viện và trước khi chụp CLVT. • Chụp CLVT được tiến hành trên máy Siemens 4 dãy và 64 dãy đầu thu tại Khoa Chẩn đoán hình ảnh, Bệnh viện Đà Nẵng. VNCR XII- Hải Phòng 2010 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU • Ghi nhận sự thay đổi điểm Glasgow và các dấu hiệu tổn thương trên CLVT trước và sau mỗi lần chụp. • Nhận xét việc chỉ định chụp CLVT trong mỗi nhóm RLYT. • Rút ra các ý nghĩa thực tiễn lâm sàng trong chẩn đoán và theo dõi bệnh nhân CTSN bằng chụp CLVT sọ não. • Các số liệu thu nhận được phân tích bằng các phương pháp thống kê thích hợp. VNCR XII- Hải Phòng 2010 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Máy chụp CLVT 4 dãy đầu thu Máy chụp CLVT 64 dãy đầu thu VNCR XII- Hải Phòng 2010 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU • 1509 lần chụp CLVT sọ não được thực hiện cho 1000 trường hợp CTSN đơn thuần trên 15 tuổi được tiếp nhận và điều trị tại Bệnh viện Đà Nẵng. VNCR XII- Hải Phòng 2010 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU • Phân bố về giới: 0 100 200 300 400 500 600 700 800 Nam N÷ Sè l- î ng Tû lÖ phÇn tr¨m Nam chiếm đa số với tỷ lệ 77,6%. T.Q. Vinh (1999), Parizel PM (2004)VNCR XII- Hải Phòng 2010 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU • Phân bố tình trạng rối loạn ý thức khi vào viện: 0 100 200 300 400 500 600 700 nhÑ (13-15 ®iÓm) võa (9-12 ®iÓm) nÆng (3-8 ®iÓm) Ph©n bè c¸ c nhãm RLYT khi vµo viÖn Sè l- î ng Tû lÖ phÇn tr¨m Phần lớn gặp ở nhóm có rối loạn ý thức nhẹ (68.4%) V.T Huỳnh (1987), Scotti G. (1994)VNCR XII- Hải Phòng 2010 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 0 200 400 600 800 Håi phôc tèt Håi phôc kh¸ Håi phôc kÐm § STV Tö vong KÕt qu¶ ®iÒu trÞ (GOS) Sè l- î ng Tû lÖ phÇn tr¨m 70.8% hồi phục tốt, tỷ lệ tử vong chung 6.8% Kết quả điều trị (GOS): VNCR XII- Hải Phòng 2010 Smith JS (2007), Kaups (2004) 0200 400 600 800 Mét lÇn Hai lÇn Ba lÇn Bèn lÇn Trªn 4 lÇn Sè lÇn chôp CLVT Sè l- î ng PhÇn tr¨m • Phân bố số lần chụp CLVT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VNCR XII- Hải Phòng 2010 Số bệnh nhân chụp một lần chiếm đa số (70.5%). Kaups K.L (2004), Smith J.S (2007) KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Số lần chụp đối với các nhóm RLYT - Chụp 1 lần gặp chủ yếu ở nhóm RLYT nhẹ hoặc nặng - Chụp 2 lần chủ yếu gặp ở nhóm vừa và nặng chiếm 87% VNCR XII- Hải Phòng 2010 Kaups K.L (2004), Smith J.S (2007) Sè lÇn chôp NhÑ (13-15) Võa (9-12) NÆng (3-8) Mét lÇn 667 3 35 Hai lÇn 17 57 68 Ba lÇn 71 37 Bèn lÇn 17 15 Trªn 4 lÇn 11 2 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Tổn thương trên CLVT ở nhóm RLYT nhẹ - Số trường hợp không có tổn thương nội sọ chiếm 47.5% trong nhóm RLYT nhẹ. - Thường gặp ở BN có đau đầu nhiều, lớn tuổi (>65). VNCR XII- Hải Phòng 2010 Roka Y.B (2008), Sifri Z.C (2006) DÊu hiÖu CLVT Cã m¸u tô néi sä Kh«ng cã m¸u tô néi sä Tô m¸u da ®Çu Tæn th¬ng vïng mÆt Sè lîng 368 137 196 PhÇn tr¨m 52.5 19.54 27.96 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Lý do chØ ®Þnh B¸c sü nghi ngê cã tæn th¬ng B¸c sü kh«ng nghi ngê cã tæn th¬ng §au ®Çu N«n möa Say rîu bia ¸p lùc tõ ngêi nhµ Ng¹i- th©n quen- VIP Sè lîng 153 193 92 75 Tû lÖ % 29.9 37.6 17.9 14.6 - Nhiều chỉ định chụp CLVT ở nhóm bệnh nhân không RLYT không mang ý nghĩa chẩn đoán Nhận xét các chỉ định của nhóm có GOS 15 điểm VNCR XII- Hải Phòng 2010 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU - Phần lớn bệnh nhân được chụp lại CLVT trong 24 giờ đầu tiên chiếm 67.1% Khoảng thời gian giữa 2 lần chụp CLVT đầu tiên VNCR XII- Hải Phòng 2010 Kho¶ng thêi gian Tríc 6g 6-12g 12-24g 24-48g Sau 48g Sè lîng 5 37 53 18 29 Tû lÖ % 3.5 26.1 37.5 12.8 20.4 Roka Y.B (2008), Smith JS (2007) KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU - Có 43.2% trường hợp có tình trạng RLYT xấu đi và 60% có thay đổi hình ảnh CLVT sau lần chụp theo dõi đầu Liên quan giữa khoảng thời gian giữa 2 lần chụp CLVT với tình trạng ý thức và thay đổi hình ảnh CLVT VNCR XII- Hải Phòng 2010 Kho¶ng thêi gian TT ý thøc CLVT Kh«ng ®æi, tèt lªn XÊu ®i Cã thay ®æi Kh«ng ®æi Tríc 6g 0 5 5 0 6-12g 21 16 23 14 12- 24g 33 20 29 24 24- 48g 16 2 4 14 Trªn 48g 28 1 3 26 Tæng céng 98 44 64 78 Roka Y.B (2008), Smith JS (2007) KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU - Khi tình trạng RLYT xấu đi, hình ảnh CLVT thay đổi có ý nghĩa (p<0.01) và có thay đổi phương pháp điều trị (p<0.05) - Khi tình trạng RLYT không đổi hoặc tốt lên, hình ảnh CLVT có thể thay đổi nhưng không có sự tương quan với thay đổi PP điều trị Liên quan giữa sự thay đổi hình ảnh CLVT với tình trạng ý thức và phương pháp điều trị sau 2 lần chụp đầu tiên VNCR XII- Hải Phòng 2010 T×nh tr¹ng RLYT H×nh ¶nh CLVT Thay ®æi PP ®iÒu trÞ Cã thay ®æi Kh«ng thay ®æi Cã thay ®æi Kh«ng thay ®æi SL Tû lÖ SL Tû lÖ SL Tû lÖ SL Tû lÖ Kh«ng ®æi- tèt lªn 26 26.5 72 73.5 14 14.3 84 85.7 XÊu ®i 38 86.4 6 13.6 39 88.6 5 11.4 Sifri ZC (2006), Smith JS (2007) KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Sự thay đổi các dấu hiệu CLVT sau các lần chụp CLVT theo dõi (n= 509) VNCR XII- Hải Phòng 2010 Thay ®æi dÊu hiÖu CLVT Sè lîng Tû lÖ % Kh«ng thay ®æi ®¸ng kÓ 127 25.0 T¨ng thÓ tÝch/ sè lîng m¸u tô, ®ông giËp n·o 79 15.5 Gi¶m thÓ tÝch/ sè lîng m¸u tô, ®ông giËp n·o 72 14.1 T¨ng t×nh tr¹ng phï n·o/ xo¸ bÓ ®¸y 65 12.8 T¨ng di lÖch cÊu tróc ®êng gi÷a 53 10.4 C¸c tæn th¬ng míi 49 9.6 Lee TT (1997), Serdavei F. (2000), Roka Y.B (2008) KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU - Thay đổi phương pháp điều trị hay gặp sau lần chụp thứ 2 Sự thay đổi phương pháp điều trị sau các lần chụp CLVT theo dõi VNCR XII- Hải Phòng 2010 Thay ®æi PP ®iÒu trÞ Kh«ng thay ®æi Cã thay ®æi Sè lîng Tû lÖ % Sè lîng Tû lÖ % Sau lÇn thø 2 89 78.2 53 37.3 Sau lÇn thø 3 92 85.2 16 14.8 Sau lÇn thø 4 30 93.8 2 6.2 Sau lÇn thø 5 12 92.3 1 7.7 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU - Các dấu hiệu thường kết hợp. Tăng thể tích máu gây tăng hiệu ứng choán chỗ thường được phẫu thuật - Tăng phù não đơn thuần thường được hồi sức tích cực Sự thay đổi dấu hiệu CLVT ở các bệnh nhân có thay đổi phương pháp điều trị (82) VNCR XII- Hải Phòng 2010 DÊu hiÖu TÇn suÊt PhÉu thuËt Håi søc tÝch cùc Sè lîng Tû lÖ T¨ng sè lîng/ thÓ tÝch m¸u tô 56 68.3 45 11 T¨ng phï n·o/ xo¸ bÓ ®¸y 28 34.1 11 17 T¨ng hiÖu øng cho¸n chç 51 62.2 45 6 C¸c dÊu hiÖu kh¸c 7 8.5 0 7 Roka Y.B (2008), Smith JS (2007) KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Các biểu hiện thay đổi lâm sàng không mong muốn gặp sau chụp CLVT theo dõi - Thường gặp ở nhóm có RLYT nặng (6.78%), vừa (3.05%) - Giảm điểm Glasgow và rối loạn huyết động là dấu hiệu hay gặp VNCR XII- Hải Phòng 2010 Kaups K.L (2004), Smith J.S (2007) BiÓu hiÖn NhÑ (13-15) Võa (9-12) NÆng (3-8) Kh«ng ®æi 16 150 137 Gi¶m ®iÓm Glasgow 1 3 7 Rèi lo¹n huyÕt ®éng 4 10 Rèi lo¹n h« hÊp 1 T¨ng ¸p lùc néi sä 1 2 KẾT LUẬN 1509 lần chụp CLVT sọ não trên 1000 bệnh nhân CTSN ở người lớn được tiếp nhận điều trị tại Bệnh viện Đà Nẵng trong năm 2008; 77,6% là nam giới, trên 86.2% có hồi phục tốt hoặc khá, tỷ lệ tử vong là 6.8%. VNCR XII- Hải Phòng 2010 KẾT LUẬN 1. Không có sự tương quan giữa yếu tố thời gian đơn thuần và sự thay đổi hình ảnh CLVT sọ não. Do vậy, không nên tiến hành chụp theo dõi trong một khoảng thời gian nhất định. 2. Có sự tương quan giữa tình trạng ý thức xấu đi (giảm điểm Glasgow) và sự thay đổi hình ảnh trên CLVT sọ não theo dõi (p<0.01). 3. Việc di chuyển bệnh nhân để chụp CLVT có thể làm cho tình trạng lâm sàng nặng thêm, đặc biệt là ở nhóm bệnh nhân có RLYT nặng VNCR XII- Hải Phòng 2010 Kiến nghị - Cần cân nhắc khi chỉ định chụp CLVT lần đầu tiên ở các bệnh nhân CTSN không có thay đổi ý thức để hạn chế các chỉ định không cần thiết. - Cân nhắc sự cần thiết khi chụp CLVT theo dõi đặc biệt ở những bệnh nhân nặng vì việc di chuyển để chụp có thể làm tình trạng lâm sàng xấu hơn. Xin trân trọng cảm ơn sự theo dõi của Quý vị!