Nhận diện rủi ro gian lận trong các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài dưới góc nhìn của kiểm toán viên

rƣởng nhanh 78 1 5 3.10 0.998 Thu nhập của BGĐ, BQT 78 1 5 2.69 1.023 Hội thảo Khoa học quốc gia “Thương mại quốc tế - Chính sách và thực tiễn tại Việt Nam”, ISBN: 978 – 604 – 67 – 1403 – 3 939 Đới với nhóm yếu tố cơ hội, các yếu tố đƣợc đánh giá phổ biến nhất trong nhóm yếu tố cơ hội là việc doanh nghiệp khó kiểm soát các giao dịch có điểm đánh giá trung bình là 3,65 điểm. Việc kiểm tra, kiểm soát các giao dịch của các công ty FDI là khá khó nhận biết vì việc giao dịch của công ty thƣởng chỉ có những nhà quản lý cấp cao mới có những thông tin chính xác nhất về quá trình giao dịch cũng nhƣ những hoạt động của công ty, do những khó khăn trong việc nhận diện đƣợc khả năng có gian lận hay không đã tạo cho doanh nghiệp FDI có cơ hội để dựa vào đó để gian lận. Tiếp theo yếu tố xếp thứ hai là việc hành lang pháp lý của Việt Nam bình quân là 3,37 điểm. Hành lang pháp lý đang là một cơ hội và là yếu tố để các doanh nghiệp nƣớc ngoài lợi dụng để gian lận. Theo kết quả của nhóm thu thập đƣợc yếu tố có điểm thấp nhất lần lƣợt là việc Hệ thống thông tin kế toán kém hiệu quả và việc kiểm soát nội bộ kém có số điểm lần lƣợt là 2.64 điểm và 2.82 điểm. Bảng 5: Kết quả thống kê mô tả về mức độ phổ biến của các yếu tố Cơ hội tác động đến rủi ro gian lận Nhóm yếu tố Cơ Hội Số quan sát ĐTT ĐTĐ GTTB Độ lệch chuẩn Khó kiểm soát các giao dịch 78 1 5 3,65 1,103 Hành lang pháp lý Việt Nam 78 1 5 3,37 1,021 Kiểm soát nội bộ kém 78 1 5 2,82 1,170 Hệ thống thông tin kế toán kém hiệu quả 78 1 5 2,64 1,057 Quy mô lớn và cơ cấu phức tạp 78 1 5 3,21 1,121 International science conference “International trade - Policies and practices in vietnam”, ISBN: 978 – 604 – 67 – 1403 – 3 940 Đối với nhóm yếu tố thái độ, BGĐ có tƣ cách đạo đức yếu kém (3,38 điểm) là yếu tố phổ biến ảnh hƣởng đến rủi ro gian lận trong doanh nghiệp FDI. Tiếp theo, các hành vi hạn chế KTV trong việc tiếp cận nhân viên trực tiếp, thông tin và khả năng thông báo với BQT (đạt điểm trung bình đạt xấp xỉ 3,0 điểm). Thành viên BGĐ không có chuyên môn nghiệp vụ về tài chính nhƣng can thiệp vào chính sách kế toán quan trọng (2,47 điểm). Cuối cùng, tiền sử vi phạm pháp luật của các doanh nghiệp FDI không là yếu tố phổ biến ảnh hƣởng đến rủi ro gian lận trong doanh nghiệp FDI (2,35 điểm). Bảng 6: Kết quả thống kê mô tả về mức độ phổ biến của các yếu tố Thái độ tác động đến rủi ro gian lận Nhóm yếu tố Thái độ Số quan sát ĐTT ĐTĐ GTTB Độ lệch chuẩn BGĐ có tƣ cách đạo đức yếu kém 78 1 5 3,38 1.060 BGĐ có hành vi khống chế KTV, hạn chế phạm vi kiểm toán 78 1 5 2,92 1,148 BGĐ không có chuyên môn nghiệp vụ về tài chính nhƣng can thiệp vào chính sách kế toán quan trọng 78 1 5 2,47 0.893 DN FDI đã có tiền sử vi phạm pháp luật 78 1 5 2,35 1,102 Thứ tƣ, về hậu quả của hành vi gian lận trong các doanh nghiệp FDI Đối với nhóm yếu tố hậu quả của hành vi gian lận, hậu quả đƣợc đánh giá là phổ biến nhất là gây thoát thoát ngân sách nhà nƣớc với 3,63 điểm. Xếp ngay sau đó là tạo ra sự cạnh tranh không lành mạnh với các doanh nghiệp trong nƣớc, chiếm 3,41 điểm. Sự mất niềm tin Hội thảo Khoa học quốc gia “Thương mại quốc tế - Chính sách và thực tiễn tại Việt Nam”, ISBN: 978 – 604 – 67 – 1403 – 3 941 vào BCTC của các DN FDI đứng ở vị trí trung bình với 2,87 điểm. Yếu tố gây giảm niềm tin của ngƣời tiêu dùng và xã hội đƣợc đánh giá thấp nhất, chiếm 2,19 điểm. Bảng 7: Kết quả thống kê mô tả về mức độ phổ biến của hậu quả hành vi gian lận trong các doanh nghiệp FDI Hậu quả Số quan sát ĐTT Đ TĐ GTT B Độ lệch chuẩn Gây thất thoát ngân sách nhà nƣớc 78 1 5 3,63 0,824 Giảm niềm tin của ngƣời tiêu dùng và xã hội 78 1 5 2,19 0,704 Mất niềm tin vào BCTC của các DN FDI 78 1 5 2,87 0,958 Tạo ra sự cạnh tranh không lành mạnh với các doanh nghiệp trong nƣớc 78 1 5 3.41 1,050 4. CÁC KHUYẾN NGHỊ Khuyến nghị đối với DNKT và KTV về các hình thức và dấu hiệu gian lận phổ biến trong doanh nghiệp FDI: ―Mua bán chuyển nhƣợng giữa công ty mẹ và công ty con diễn ra thƣờng xuyên‖ là dấu hiệu phổ biến nhất để nhận diện ra gian lận trong doanh nghiệp FDI. Các hành vi gian lận diễn ra phổ biến là ―định giá đầu vào cao‖‘ ―giá bán đầu ra thấp‖ và ―công ty mẹ hỗ trợ công ty con vay vốn‖. Do đó, DNKT và KTV cần tập trung nhiều hơn vào hình thức gian lận này và các hành vi dễ bị gian lận. Ngoài ra, DNKT và KTV cần tập trung vào các yếu tố rủi ro gian lận trong 3 nhóm áp lực, cơ hội và thái độ. Đối với nhóm International science conference “International trade - Policies and practices in vietnam”, ISBN: 978 – 604 – 67 – 1403 – 3 942 yếu tố áp lực cần chú ý tới các dấu hiệu liên quan các áp lực lớn (áp lực mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận công ty mẹ và áp lực tăng trƣởng nhanh); thái đội của BGĐ (đạo đức yếu kém, BGĐ có hành vi khống chế KTV) và nhóm yếu tố cơ hội thuận lợi (khó kiểm soát các giao dịch, hành lang pháp lý Việt Nam, kiểm soát nội bộ kém) là các dấu hiệu quan trọng ảnh hƣởng đến hành vi gian lận trong doanh nghiệp FDI. Bên cạnh đó cần chia sẻ kinh nghiệm của các thành viên trong nhóm kiểm toán nhằm thảo luận nhóm hiệu quả về rủi ro có gian lận. Thảo luận nhóm đƣợc thực hiện chủ yếu giữa Trƣởng nhóm kiểm toán và các Ban lãnh đạo của DNKT hoặc các KTV có kinh nghiệm, các KTV ít kinh nghiệm thƣờng ít tham gia. Khuyến nghị đối với cộng đồng đầu tƣ: Kết quả về các dấu hiệu nhận diện gian lận trong doanh nghiệp FDI về việc doanh nghiệp báo lỗ liên tục nhƣng vẫn mở rộng hoạt động kinh doanh và hoạt động tốt giúp cộng đồng nhà đầu tƣ ra quyết định đầu tƣ đúng đắn. Các nhà đầu tƣ cần đọc kỹ các thuyết minh trong BCTC và theo dõi tình hình hoạt động của doanh nghiệp. Khuyến nghị đối với nhà nƣớc: Nhà nƣớc cần siết chặt hành lang pháp lý với các doanh nghiệp FDI hơn. Việc siết chặt hành làng pháp lý sẽ giúp Nhà nƣớc quản lý tốt hơn các hoạt động của các doanh nghiệp FDI, ngăn chặn các hình thức gian lận. 5. KẾT LUẬN Nghiên cứu về vấn đề nhận diện gian lận trong các Doanh nghiệp FDI, nhóm nhận thấy sự tập trung của dƣ luận vẫn hƣớng về tình trạng chuyển giá mà quên đi các vấn đề bất cập khác đang diễn ra trong các Doanh nghiệp này. Vì vậy nhóm đã thực hiện nghiên cứu bao quát tổng thể các yếu tố gây rủi ro gian lận theo góc nhìn của KTV. Nghiên cứu đã cung cấp những thông tin cần thiết và hữu ích cho KTV, DNKT và các bên liên quan. Hội thảo Khoa học quốc gia “Thương mại quốc tế - Chính sách và thực tiễn tại Việt Nam”, ISBN: 978 – 604 – 67 – 1403 – 3 943 TÀI LIỆU THAM KHẢO Giáo trình ―Lý thuyết kiểm toán‖ – NXB Đại học Kinh tế Quốc dân. Tác giả: GS.TS. Nguyễn Quang Quynh, PGS.TS. Nguyễn Thị Phƣơng Hoa Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam Chuẩn mực kiểm toán quốc tế www.wikipedia.org Giáo trình ―Thực hành nghiên cứu trong kinh tế và quản trị kinh doanh‖ – NXB Đại học Kinh tế Quốc dân. Tác giả: PGS.TS. Nguyễn Văn Thắng Luật án Tiến sĩ kinh tế của tác giả Tạ Thu Trang, 2017 Bài báo: ―Các gian lận phổ biến trong BCTC‖, nguồn https://unitrain.edu.vn/cac-phuong-phap-gian-lan-pho-bien-trong- bctc/?fbclid=IwAR3t9KKVeAByfF_UnjD9mwcAUGmj4tREGhS0P G527bdBqYgjwKpoZhHiAzQ Bài báo: ―Nóng chuyện trốn nợ xù thuế ở doanh nghiệp FDI‖, nguồn xu-no-thue-o-doanh-nghiep-fdi- 18307.html?fbclid=IwAR0mH6o1xTDKoKLp9UoUMoTmODrVlTcc 6HfEy2zB6cwfCEYhR4-ncH8BF9o Bài báo: ―Gian lận chuyển giá trong doanh nghiệp FDI, phát hiện không khó sao vẫn bó tay?‖, nguồn chuyen-gia-trong-doanh-nghiep-fdi-phat-hien-khong-kho-sao-van-bo- tay-31621.html