Nhân đạo là đạo đức

1430 NHÂN ĐẠO LÀ ĐẠO ĐỨC T ương Thị Ngọc Thủy, Võ Thị Ngọc Như, Lê Thị Minh Thư, Phạm Kim Thanh, Nguyễn Thị Thúy Quỳnh Khoa Tài chính - Thương mại, Trường Đại học Công nghệ TP. Hồ Chí Minh GVHD: ThS. Nguyễn Văn Bảo TÓM TẮT Trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta, tính đúng – sai, cái vô đạo đức và cái đạo đức vẫn đan xen, đối chọi nhau. Quyền lực và danh vọng lại là một trong những yếu tố tác động trực tiếp tới hai từ "đạo đức". Đạo đức không đồng nghĩa với nói dối, không phải là một bức tường được dựng lên với danh tiếng là đạo đức giả mà người ta hay thường nhắc đến. Nói ít làm nhiều là phương châm mà người ta thường hướng đến, ở đây cũng không ngoại lệ. Tính đa dạng và uyển chuyển của nó liệu mấy ai có thể hiểu được, vượt qua những cám dỗ xã hội hướng đến một tương lai tươi sáng hơn để những việc trái luân thường đạo lí vẫn diễn ra từng ngày ở ngoài xã hội kia, những vùng tối âm u khuất sau lớp hiện đại hóa sẽ được xóa bỏ. Từ khóa: giá trị, lương tâm, ngọn đ n, ý thức. 1 ĐỊNH NGHĨ ĐÚNG ĐẮN VỀ ĐẠO ĐỨC Đạo đức không phải là một dãy số, thước đo, càng không phải là số lượng cụ thể và đừng để bị ảnh hưởng bởi những “con sâu gạo” bởi nó là mảng gương phản chiếu lòng nhân ái, sự yêu nước thương dân, là nhân phẩm, trách nhiệm mà ta cần phải hướng đến một cách tự nhiên. Ở giới trẻ hiện nay có quá nhiều người với lối sống buông thả, không coi trọng giá trị đạo đức, thực dụng,... thời đại mới - văn minh làm nâng cao giá trị con người nhưng với sự xói mòn của đạo đức để lại những hậu quả không lường được. Những hành động của chúng ta, dù lớn hay nhỏ, dù chỉ là muối bỏ biển ít đến đáng thương nhưng nó vẫn đang từng ngày tác động đến tương lai, đóng góp cho đời này bằng những việc làm nhỏ bé nhưng hết sức ý nghĩa vì một ngày mai không còn mặt trái xã hội, vết dơ của đời, bóng tối đen đủi và những góc khuất vẫn lăm le làm mai một giá trị thật sự của chúng. 2 ĐẠO ĐỨC VỚI XÃ HỘI LÀ CỦA MỌI NGƯỜI 2.1 Hãy bảo vệ môi ường Khi “đạo đức” vẫn luôn là một đề tài “nóng hổi” từ xưa, thế nhưng hiện nay hai từ "đạo đức" có lẽ quá xa lạ đối với nhiều người. 1431 Đạo đức là một phần của ý thức! Nó không phải thuộc tính vốn có của mỗi người, cũng không phải một thành tựu khoa học hoàn hảo mà nó là sự nhận thức được đúc kết từ thực tiễn và lý luận ở xã hội dưới từng môi trường và hoàn cảnh khác nhau tùy thuộc mỗi người. Giữa cuộc sống hối hả chảy trôi với những bộn bề cơm áo, đã có ai dừng lại và lắng nghe tiếng kêu cứu của đại dương, nhìn thấy dòng máu chảy ra từ các thân cây bị đốn hạ, cảm nhận hơi thở yếu ớt của đất m . Thiên nhiên đang gióng lên bức thông điệp “Hãy bảo vệ môi trường!”. Bầu không khí chúng ta đang hít thở, nguồn nước chúng ta đang sử dụng hàng ngày, thiên nhiên của núi rừng, sông suối, nhà cửa, đó chính là môi trường. Môi trường là tất cả những gì bao quanh chúng ta và có ảnh hưởng quan trọng đến sự tồn vong của loài người. “ ảo vệ môi trường” chính là hành động của mỗi người nhằm giúp Trái Đất của chúng ta trong sạch và lành mạnh hơn, giúp con người tránh khỏi nguy cơ đe dọa từ thiên nhiên. Công ty Formosa “lộ ra” chưa được xử lý đạt chuẩn xả ra môi trường từ hiện tượng cá chết hàng loạt ngày 06/04/2016 bắt đầu từ vùng ven biển Hà Tĩnh, lan tiếp dọc ven biển các tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên-Huế. Ô nhiễm môi trường trên sông ưởi (Thanh Hóa), do nhà máy mía đường Hòa Bình ở thượng nguồn sông ưởi xả nước thải chưa qua xử lý ra môi trường, gây ô nhiễm hạ lưu sông ưởi, làm cá sông và cá nuôi lồng bè chết hàng loạt. [*] Có một nhà văn đã từng phát biểu với đại ý rằng phải mất 180 triệu năm bông hồng mới nở, 380 triệu năm con bướm mới biết bay, nghĩa là môi trường mà chúng ta đang được sống đã phải trải qua một quá trình hình thành lâu dài và khắc nghiệt. [*] Vậy mà, trong những năm gần đây, con người đang làm gì với môi trường? Hàng loạt những vụ chặt rừng, đốt rừng trái phép, những vụ xả thải không đúng quy trình như công ty Formosa, lượng rác thải sinh hoạt trên thế giới lên đến 3,5 triệu tấn mỗi ngày đã gây ra các vấn đề về ô nhiễm đất, nước, đặc biệt là biến đổi khí hậu. Lượng túi nilon khổng lồ không thể phân hủy đã làm gây ra hiệu ứng nhà kính, xuất hiện nhiều hiện tượng thời tiết cực đoan như động đất, sóng thần, hạn hán. Gần đây nhất, Nhật Bản - một nước ôn đới đã trải qua một đợt nắng nóng kỷ lục trong khi Mỹ cũng đang gánh chịu những cơn bão nặng nề nhất trong lịch sử. Ô nhiễm môi trường không chỉ làm cho bức tranh cảnh quan của mỗi đất nước bị mờ đi mà còn làm suy giảm kinh tế, văn hóa - xã hội và hơn hết thúc đẩy nhanh chóng quá trình xóa bỏ sự sống của con người. 2.2 Những hành vi liên tiếp không thể kiểm soát Câu nói này đã phản ánh rất đúng với những thông phía trên. Xã hội ngày càng phát triển mạnh mẽ qua từng thời kì khác nhau, nhưng mặt đạo đức của con người thì đang dần mờ nhạt. Liệu rằng những câu “Lương y như mẫu” (Hồ Chí Minh) hoặc “ ục đích lớn nhất của y học là ngăn chặn bệnh tật và kéo dài cuộc sống, y học chính là lý tưởng, là xóa bỏ nhu cầu cần đến bác sỹ” (William J. Mayo) có còn tồn tại khi vụ lừa đảo đến từ vị “danh y” Võ Hoàng Yên với số tiền lên đến 38 tỷ đồng, lợi dụng sự nh dạ cả tin tung tin sai sự thật để người dân nghi ngờ lẫn nhau. [*] Hoặc ngày 27/11/2019, cảnh sát tỉnh Quảng Đ ng, Trung Quốc, đã tiến hành bắt giữ ba nhân viên của một bệnh viện tâm thần vì nghi nhờ nhóm người này đã cùng đánh chết một nữ bệnh nhân (57 tuổi). [*] 1432 Đạo đức không chỉ là ý thức vì nó còn là lương tâm của chính bản thân! Nghĩ về đạo đức và cách dùng đạo đức, Đức Phật hàng ngàn năm trước đã có lời dạy: “Đạo đức là ngọn đ n sáng chiếu rọi mọi phẩm chất của con người. Đạo đức không phải là roi vọt dùng để hành hạ, làm nhục, làm khổ người ta”. Câu nói muốn ca ngợi giá trị của đạo đức chân chính, giúp soi tỏ vẻ đ p tâm hồn con người. Nhưng đạo đức không phải là những khuôn khổ, quy định hà khắc, kiềm tỏa, trói buộc con người khiến con người khổ sở cả về tinh thần và thể xác. Ấy vậy mà trái lại những gì đạo làm người trên đời, đạo làm con phải phụng dưỡng cha m vào khoảng 17 giờ chiều ngày 12/10/2020, nghịch tử rủ đồng bọn sát hại m ruột cướp tài sản rồi đi nhậu xảy ra tại khu phố Phú Hiệp 3, phường Hòa Hiệp Trung, thị xã Đ ng Hòa. [*] Benjamin Franklin từng nói: “ h ng bao giờ có một người thực sự vĩ đại mà lại không phải là một người thực sự đạo đức. Đạo đức là một thước đo quan trọng để đánh giá một con người. Có đạo đức là một điều quý giá. Song không phải ai cũng biết sử dụng đạo đức như thế nào cho có ý nghĩa”[*]. Đúng vậy, đạo đức nó vốn dĩ chẳng gắn liền với tri thức bởi lẽ những con người người mang đầy tri thức đáng được tôn trọng, kính mến thì có nhiều hành vi không thể chấp nhận được. Cô giáo trường Tiểu học An Đồng bắt học sinh uống nước giẻ lau bảng hay Sở Giáo dục và Đào tạo Đà Nẵng thông báo kết quả xử lý việc phụ huynh đánh giáo viên ở trường tiểu học và trung học cơ sở Đức [*]. Thực trạng những giáo viên vẫn ra sức “đ ” học sinh bằng những con số, những bài giảng chẳng có tâm, những bài tập chưa dạy đã cho kiểm tra, những cách phạt nộp tiền, đứng nắng, đuổi ra khỏi lớp, những lời mắng nhiếc thậm tệ để rồi chịu tổn thương là chính những đứa trẻ như tờ giấy trắng lại có vết mực loang lổ không còn đ p đẽ. “ ột chữ là thầy, nửa chữ cũng là thầy” sẽ chẳng còn đúng khi một vài người chẳng biết vô tình hay cố ý vấy bẩn nó bằng chính những hành xử chẳng mang tính nhân văn, đi ngược lại với những điều tốt đ p mà ông cha ta đã truyền đạt từ bao đời? Và ai sẽ là người trả lời cho những câu hỏi về hành động đáng xấu hổ này khi tin tức vẫn cứ lan truyền trong quần chúng không thể kiếm soát? 3 VẤN ĐỀ CỦA ĐẠO ĐỨC 3.1 Hậu quả của việc nhận thức sai Hãy để nhận thức không bị sai lệch dẫn đến những hiểu lầm đáng buồn khi Hồi giáo giết một người ngoại đạo bạn sẽ được lên thiên đàng, ăn sống thai nhi để trường sinh bất tử, tệ nạn phân biệt chủng tộc,... vẫn còn tồn tại. Thật đáng buồn cho một thế hệ bị phá hủy vì lối suy nghĩ tiêu cực, lệch lạc. Càng đáng trách hơn khi những thành phần tàn ác tung những tin thất thiệt dắt mũi xã hội. Sẽ ra sao khi không còn ai lên tiếng phản bác điều ấy? Xin đừng im lặng, lãng phí tâm lương thiện, bác ái của một con người trước vấn đề đáng lên án mạnh mẽ thế này! 3.2 Hành động Dù biết là vậy nhưng bên cạnh đó trong mùa đại dịch COVID hoành hành, Việt Nam đã chứng minh được tin thần đoàn kết, nhân ái vẫn mở cửa đón công dân về với đất m chẳng bỏ mặc họ như những quốc gia khác, nhiều mạnh thường quân, doanh nghiệp, nghệ sĩ chung tay giải quyết sản phẩm tồn động mùa dịch, tấm gương sáng Thủy Tiên kêu gọi ủng hộ người dân mùa lũ lụt năm vừa qua với số tiền lên đến hàng tỷ đồng đã được trao đến tận tay người dân, tuy nhiên vẫn có những kẻ lợi dụng việc đó ăn chặn tiền cứu trợ và bị phát 1433 hiện kịp thời, sau khi lũ lụt qua đi dù bản thân Thủy Tiên cũng bị vu oan ăn chặn tiền từ kẻ xấu nhưng ai ngờ được tiền cát-sê của chị đã đạt mức hàng trăm triệu, một con số khủng đối với tất cả giới nghệ sĩ hiện nay[*]. “Có tài mà không có đức là người vô dụng. Có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó”. Hồ Chí Minh. Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, Đồng chí Nguyễn Thị Hoa được phân công xây dựng các chủ đề “Xây dựng ý thức tôn trọng nhân dân, phát huy dân chủ, chăm lo đời sống nhân dân”, cùng với Bí thư Chi bộ, trực tiếp lên kế hoạch và kết nối với UBND, Ban vận động quỹ vì người nghèo xã Vĩnh Lợi cùng Chi bộ đến trao tặng nhà đại đoàn kết cho hộ ông Nguyễn Thành Trung (tỉnh An Giang)[*]. Những chiến dịch hiến máu tình nguyện, trái tim nhân ái, vượt lên chính mình, xóa mù chữ cho trẻ em vùng núi xa xôi, chương trình khởi nghiệp cho nông dân, xây viện dưỡng lão, trại trẻ mồ côi, những mái ấm thân thương đến từ nhiều tấm lòng nhân ái, bao dung đúng với câu tục ngữ “Lá lành đ m lá rách”. Vĩ đại hơn cả đó chính là dám hiến thận, giác mạc,... những bộ phận cơ thể để cứu người. Như nam sinh Nguyễn Văn Cường người từng có ước mơ đem con chữ, việc học tập đến cho những trẻ em trong thôn bản nghèo được mệnh danh là “m hiền” hiện đang công tác tại Trường Bản Bụt đã không ngại con đường đầy gian nan về với miền núi xa xôi, cắm bản vất vả, bất tiện,... Thầy chính một người giáo tuyệt vời cho những đứa trẻ vùng cao Tây nguyên, xứng đáng được tự hào, khen ngợi [*]. Tất cả những gì họ làm không phải chỉ vì lượt like, lượt view của cộng đồng mạng mà đó là tiếng chuông cảnh tỉnh cho mọi người, giúp đỡ là một đạo đức cao đ p cần phải có của mỗi người khi nó được áp dụng đúng nơi đúng chỗ tránh từ việc có ý nghĩ bị lợi dụng trở nên mất đi nét đ p vốn có, và đừng vì những tin đồn nhảm làm mất đi sự đoàn kết, thống nhất của đại dân tộc trước khó khăn, hoạn nạn, còn chống chọi là còn tồn tại bộ phận những người trục lợi vì bản thân mình. Đạo đức còn tồn tại rõ hơn ở một tấm lòng đ p của mỗi người! Hay việc một sinh viên ở châu Âu bị đuổi việc do mang bánh thừa cho người vô gia cư, dù số bánh và nước dư thừa ấy sau một ngày bán đi sẽ bị vứt bỏ một cách lãng phí, ai đó đã tố cáo cấp trên hành vi của anh ấy, vụ việc lập tức trở thành chủ đề “hot” trên mạng xã hội tiktok khi anh sinh viên khóc lóc nói về sự mất việc của mình. Ngay lập tức người dân có hành động quyên góp tiền cho anh và mạnh mẽ tẩy chay tiệm bánh nổi tiếng, sau đó anh nhân viên ấy tìm được mời đến một tiệm bánh khác với mức lương cao hơn rất nhiều để lan truyền hành động tốt đ p ấy của anh đến mọi người. Điều đó chứng tỏ rằng, khi bạn có một tấm lòng nhân hậu, bác ái, một chút tình người mang nồng đậm ý nghĩa của đạo đức bạn sẽ được cơ hội mà vạn người hướng tới, một cánh cửa khác sẽ mở ra do chính bản thân ta tạo nên! Có thể chắc rằng những ánh sáng yếu ớt lẻ loi của một nhóm nhỏ người ít nhiều cũng tác động đến chúng ta qua năm tháng, đó là thông điệp để ta thay đổi, nâng cao giá trị bản thân trong mắt người khác bằng những điều có ích cho xã hội với lối sống chuẩn mực thể hiện đúng truyền thống văn hóa đ p ngàn năm. 1434 4 BIỆN PHÁP KHẮC PH C Nói không với việc chấp nhận trái ngược truyền thống quý báu vẫn đang tiếp diễn mọi nơi xung quanh chúng ta, nó đang ngấm ngầm hủy đi những điều tốt đ p bởi lúc nào tin tức, đài truyền hình đều đưa ra hàng loạt hình ảnh, sự việc không hay và ta lại thấy nếu không có nó là chuyện bất bình thường! Điều kiện tiên quyết thực hiện một điều gì đó không đơn thuần chỉ dừng lại ở từ nghĩ, hơn cả thế đó phải là hành động! Tích cực tuyên truyền, tổ chức, tham gia các hoạt động mang tính tình nguyện, giáo dục con em vai trò, ý thức, trách nhiệm bản thân để biết được vị trí tầm quan trọng của đạo đức theo hướng tích cực, rèn luyện bản thân, học hỏi những tấm gương tiêu biểu thay vì chỉ tìm tòi những hiện tượng xã hội vô ích. Khẳng định rằng, đạo đức không của riêng ai mà của tất cả mọi người! Hãy để đạo đức là một trong những nguyên tắc cần rèn luyện và tồn tại trong chính bản thân trỗi dậy, xóa đi nững suy nghĩ sai trái lệch lạc đáng sợ của loài người hôm nay và mai sau, hãy để những ánh mắt tròn xoe tiếp cận, nhận thức đúng đắn về tinh hoa văn hóa dân tộc quý giá, kế thừa phát huy ước mơ, khát vọng mãnh liệt của ông cha mà không quên đi cội nguồn nguyên thủy. Và đừng đổ lỗi cho nhà trường, xã hội khi chính phụ huynh là người lơ là việc giáo dục làm trễ nải, ảnh hưởng đến lối suy nghĩ của con em mình. “Đức hạnh là nền tảng của mọi thứ và chân lý là bản chất của mọi đức hạnh”. Mahatma Gandihi. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Báo Tuổi trẻ (Trần Mai 22/03/2021, Xuân Long 13/07/2017). [2] Facebook (Nguyễn Chí Khoa 22/02/2020, Phan-vforum.vn từ nhà văn Mác – két 16/07/2019). [3] Bản tin 113 (Hữu Toàn 13/10/2020). [4] Báo Tiền Phong (Nguyễn Hà – Nghiêm Huê 06/04/2018). [5] Cười Tuổi trẻ (Khánh Đ nh 24/10/2020). [6] Theo ương Bác (Khánh Vân 11/05/2020). [7] Trang Thông tin Điện tử, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình (Tiến Thành 12/01).