Nguyên tắc phương pháp luận của mối quan hệ nguyên nhân - Kết quả

Lêi më ®Çu Kinh tÕ lµ ngµnh kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña mäi quèc gia trªn thÕ giíi. ChÝnh v× thÕ, nã chiÕm mét vai trß quan träng trong hÖ thèng nhµ n­íc cña mçi quèc gia. Kh«ng chØ cã vËy, lÜnh vùc kinh tÕ cßn ¶nh h­ëng ®Õn mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi nh­: chÝnh trÞ, v¨n ho¸, m«i tr­êng... Do cã vai trß quan träng nh­ vËy nªn mçi mét thay ®æi dï lín hay nhá cña ngµnh kinh tÕ ®Òu ¶nh h­ëng ®Õn sù ph¸t triÓn chung cña mét quèc gia. Ngµy nay, xu thÕ toµn cÇu ho¸ ®ang lµ mét ®Ò tµi thu hót nhiÒu sù chó ý vµ gÇn ®©y hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt - Mü ®· ®­îc th«ng qua t¹o thªm nhiÒu c¬ héi cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ ë n­íc ta nh­ng ®ång thêi ®©y còng lµ mét th¸ch thøc lín ®èi víi nÒn kinh tÕ cßn ®ang trong giai ®o¹n ph¸t triÓn nh­ n­íc ta, v× hiÖn nay cã thÓ nãi c«ng nghÖ vµ kü thuËt cña ta cßn ®i chËm h¬n so víi thÕ giíi vµ chóng ta buéc ph¶i cã nh÷ng ®æi míi trong cung c¸ch s¶n xuÊt, qu¶n lý, ®Çu t­ ®óng h­íng ... Bµi tiÓu luËn nµy ®· gióp em häc hái ®­îc rÊt nhiÒu trong viÖc rÌn luyÖn c¸ch viÕt, c¸ch diÔn gi¶i mét vÊn ®Ò vµ trau dåi kh¶ n¨ng t­ duy. Song do ®©y lµ bµi tiÓu luËn ®Çu tiªn cho nªn kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng sai sãt vÒ néi dung còng nh­ h×nh thøc. KÝnh mong c¸c thÇy c« gi¸o söa ch÷a vµ gãp ý ®Ó tiÓu luËn cã thÓ hoµn thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¸m ¬n! PhÇn néi dung I. C¬ së lý luËn triÕt häc dïng lµm tiÒn ®Ò lý luËn cho ®Ò tµi 1. Q uy luËt l­îng - chÊt Muèn hiÓu thÊu ®¸o qui luËt l­îng- chÊt th× tr­íc hÕt ph¶i t×m hiÓu xem thÕ nµo lµ l­îng, thÕ nµo lµ chÊt. Trong gi¸o tr×nh triÕt häc M¸c- Lªnin, kh¸i niÖm vÒ chÊt vµ l­îng ®­îc dÞnh nghi· nh­ sau:” chÊt lµ mét ph¹m trï triÕt häc dïng ®Ó chØ tÝnh qui ®Þnh kh¸ch quan vèn cã cña sù vËt vµ hiÖn t­îng, lµ sù thèng nhÊt h÷u c¬ cña c¸c thuéc tÝnh lµm cho nã lµ nã chø kh«ng ph¶i c¸i kh¸c”. Cßn”l­îng lµ mét ph¹m trï triÕt häc ®Ó chØ tÝnh qui ®Þnh vèn cã cña sù vËt biÓu thÞ sè l­îng, qui m«,tr×nh ®é, nhÞp ®iÖu cña sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña sù vËt còng nh­ cña c¸c thuéc tÝnh cña nã”. BÊt k× sù vËt, hiÖn t­îng nµo còng cã chÊt vµ l­îng. Trong qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn, chÊt vµ l­îng cña sù vËt còng biÕn ®æi. Sù thay ®æi cña l­îng vµ cña chÊt kh«ng diÔn ra ®éc lËp víi nhau. Tr¸i l¹i, chóng cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. Nh­ng kh«ng ph¶i bÊt k× sù thay ®æi nµo cña l­îng còng ngay lËp tøc lµm thay ®æi c¨n b¶n chÊt cña sù vËt. L­îng cña sù vËt cã thÓ thay ®æi trong mét giíi h¹n nhÊt ®Þnh mµ kh«ng lµm thay ®æi c¨n b¶n chÊt cña sù vËt ®ã. V­ît qua giíi h¹n ®ã sÏ lµm cho vËt kh«ng cßn lµ nã, chÊt cò mÊt ®i, chÊt míi ra ®êi. Khu«n khæ mµ trong ®ã, sù thay ®æi vÒ l­îng ch­a lµm thay ®æi vÒ chÊt cña sù vËt ®­îc gäi lµ ®é. “§é lµ mét ph¹m trï triÕt häc dïng ®Ó chØ sù thèng nhÊt gi÷a l­îng vµ chÊt, nã lµ kho¶ng giíi h¹n, mµ trong ®ã, sù thay ®æi vÒ l­îng ch­a lµm thay ®æi c¨n b¶n vÒ chÊt cña sù vËt .” Nh÷ng ®iÓm giíi h¹n mµ t¹i ®ã sù thay ®æi vÒ l­îng sÏ lµm thay ®æi chÊt cña sù vËt ®­îc gäi lµ ®iÓm nót. Sù thay ®æi vÒ l­îng khi ®¹t tíi ®iÓm nót sÏ dÉn ®Õn sù ra ®êi chÊt míi. Sù thèng nhÊt gi÷a l­îng vµ chÊt míi t¹o thµnh mét ®é míi víi ®iÓm nót míi. V× vËy, cã thÓ h×nh dung sù ph¸t triÓn d­íi d¹ng mét ®­êng nót cña nh÷ng quan hÖ vÒ ®é. Sù thay ®æi vÒ chÊt do nh÷ng thay ®æi vÒ l­îng tr­íc ®ã g©y ra gäi lµ b­íc nh¶y. Nãi c¸ch kh¸c, b­íc nh¶y lµ mét ph¹m trï triÕt häc dïng ®Ó chØ giai ®o¹n chuyÓn ho¸ vÒ chÊt cña sù vËt do nh÷ng thay ®æi vÒ chÊt tr­íc ®ã g©y ra. Sù thay ®æi vÒ chÊt lµ kÕt qu¶ cña sù thay ®æi vÒ l­îng khi ®¹t tíi ®iÓm nót. Sau khi ra ®êi, chÊt míi cã thÓ t¸c ®éng trë l¹i sù thay ®æi cña l­îng. ChÊt míi cã thÓ lµm thay ®æi quy m« tån t¹i cña sù vËt, lµm thay ®æi nhÞp ®iÖu cña sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña sù vËt ®ã. Bëi v× chÊt vµ l­îng lµ hai m¹t ®èi lËp vèn cã trong lßng sù vËt hiÖn t­îng. ChÊt th× t­¬ng ®èi æn ®Þnh cßn l­îng th× th­êng xuyªn biÕn ®æi. Sù thay ®æi cña l­îng ®Õn mét lóc nµo ®ã th× ®èi lËp víi chÊt cò, bÞ chÊt cò k×m h·m, nã ®ßi hái ph¶i ph¸ bá ®é cò më ra mét ®é míi ®Ó më ®­êng cho l­îng thay ®æi. Khi chÊt cò bÞ ph¸ bá, chÊt míi ®­îc thiÕt lËp l¹i t¹o ra sù thèng nhÊt gi÷a chÊt vµ l­îng. Quy luËt l­îng chÊt ®­îc ph¸t biÓu nh­ sau: “BÊt k× sù vËt nµo còng lµ sù thèng nhÊt gi÷a chÊt vµ l­îng, sù thay ®æi dÇn dÇn vÒ l­îng v­ît qu¸ giíi h¹n cña ®é sÏ dÉn tíi thay ®æi c¨n b¶n vÒ chÊt cña sù vËt th«ng qua b­íc nh¶y; chÊt míi ra ®êi sÏ t¸c ®éng trë l¹i sù thay ®æi cña l­îng. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng ®iÒu trªn, trong ho¹t ®éng nhËn thøc vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn ®ßi hái ph¶i quan t©m ®Õn qu¸ tr×nh tÝch luü vÒ l­îng bëi v× kh«ng cã qu¸ tr×nh nµy th× kh«ng cã sù thay ®æi c¨n b¶n vÒ chÊt. Sù vËt còng kh«ng thÓ mÊt ®i, c¸i míi tiÕn bé h¬n kh«ng thÓ ra ®êi thay thÕ. Khi chÊt míi ra ®êi th× ph¶i biÕt x¸c ®Þnh quy m« tèc ®é ph¸t triÓn míi vÒ l­îng cho phï hîp, kh«ng ®­îc tho¶ m·n dõng l¹i. Ph¶i chèng l¹i quan ®iÓm t¶ khuynh vµ h÷u khuynh. T¶ khuynh lµ quan ®iÓm coi th­êng tÝch luü vÒ l­îng. Cßn h÷u khuynh lµ khi l­îng thay ®æi ®· chÝn muåi cÇn ph¶i cã sù thay ®æi vÒ chÊt l¹i kh«ng d¸m thùc hiÖn b­íc thay ®«Ø vÒ chÊt. C¶ hai quan ®iÓm ®ã ®Òu lµ quan ®iÓm sai lÇm. 2. Nguyªn t¾c ph­¬ng ph¸p luËn cña mèi quan hÖ nguyªn nh©n - KÕt qu¶ Nguyªn nh©n lµ c¸i sinh ra kÕt qu¶. Do ®ã, nguyªn nh©n bao giê còng cã tr­íc kÕt qu¶. Cßn kÕt qu¶ bao giê còng xuÊt hiÖn sau khi nguyªn nh©n ®· xuÊt hiÖn Song kh«ng ph¶i mäi sù viÖc nèi tiÕp trong thêi gian cña c¸c hiÖn t­îng ®Òu lµ biÒu hiÖn cña mèi quan hÖ nh©n qu¶. Trong hiÖn thùc mèi liªn hÖ nh©n- qu¶ biÓu hiÖn rÊt phøc t¹p. Mét kÕt qu¶ th«ng th­êng kh«ng ph¶i do mét nguyªn nh©n vµ mét nguyªn nh©n cã thÓ s¶n sinh ra nhiÒu kÕt qu¶. Khi c¸c nguyªn nh©n t¸c ®éng cïng chiÒu, cïng h­íng, cïng mét lóc lªn sù vËt th× chóng sÏ g©y lªn ¶nh h­ëng cïng chiÒu tíi sù h×nh thµnh kÕt qu¶ vµ ng­îc l¹i. Trong sîi d©y chuyÒn v« tËn cña sù vËn ®éng vËt chÊt, kh«ng cã hiÖn t­îng nµo ®­îc coi lµ nguyªn nh©n ®Çu tiªn vµ còng kh«ng cã kÕt qu¶ nµo ®­îc xem lµ kÕt qu¶ cuèi cïng. Trong mèi quan hÖ nµy, sù vËt nµo ®ã ®­îc coi lµ nguyªn nh©n th× trong sù viÖc kh¸c, nã l¹i ®­îc coi lµ kÕt qu¶ vµ ng­îc l¹i. Nguyªn nh©n s¶n sinh ra kÕt qu¶. Nh­ng sau khi xuÊt hiÖn, kÕt qu¶ kh«ng gi÷ vai trß thô ®éng ®èi víi nguyªn nh©n. Tr¸i l¹i, nã t¸c ®éng l¹i nguyªn nh©n theo hai chiÒu h­íng hoÆc tÝch cùc hoÆc tiªu cùc. Mèi liªn hÖ nh©n – qu¶ cã tÝnh kh¸ch quan. Kh«ng cã sù vËt hiÖn t­îng nµo tån t¹i mµ kh«ng cã nguyªn nh©n. Do ®ã, nhiÖm vô cña nhËn thøc khoa häc lµ ph¶i kh¸m ph¸ ra nguyªn nh©n. Bëi v× cã biÕt nguyªn nh©n, chóng ta míi cã thÓ ®Þnh h­íng cho sù ph¸t triÓn tiÕp sau. Mét sù vËt hiÖn t­îng cã thÓ do nhiÒu nguyªn nh©n sinh ra. Mçi nguyªn nh©n cã vÞ trÝ kh¸c nhau trong viÖc h×nh thµnh kÕt qu¶. V× vËy, ta cÇn ph¶i ph©n lo¹i c¸c nguyªn nh©n ®ång thêi ph¶i n¾m ®­îc nh÷ng nguyªn nh©n ph¸t triÓn cïng chiÒu ®Ó t¹o ra søc m¹nh tæng hîp vµ h¹n chÕ nh÷ng nguyªn nh©n ng­îc chiÒu. Nguyªn nh©n sinh ra kÕt qu¶ nh­ng sau khi kÕt qu¶ xuÊt hiÖn th× nã l¹i t¸c ®éng trë l¹i nguyªn nh©n sinh ra nã. V× vËy, ph¶i biÕt khai th¸c tËn dông c¸c kÕt qu¶ ®· ®¹t ®­îc ®Ó n©ng cao nhËn thøc ®Ó thóc ®Èy sù vËt ph¸t triÓn. II. VËn dông nguyªn lý triÕt häc ®Ó ph©n tÝch, lµm râ thùc tr¹ng cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam tr­íc xu thÕ toµn cÇu ho¸ Trªn thÕ giíi cã rÊt nhiÒu tµi liÖu viÕt vÒ kh¸i niÖm héi nhËp kinh tÕ Quèc tÕ. Gi¸o s­ vÒ kinh tÕ häc quèc tÕ thuéc ®¹i häc Tæng hîp Gi«n Hèp- kin, Oa- sinh- t¬n D.C, Giªm Ri- ®en ®· ®Þnh nghÜa: “Héi nhËp lµ tù do th­¬ng m¹i, kh«ng ph¶i chØ ®¬n gi¶n lµ b¶n th©n th­¬ng m¹i”. VÒ mÆt lý luËn, c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ kh«ng chØ mang c¸c ®Æc tr­ng cña kinh tÕ ®¬n thuÇn, mµ lu«n g¾n víi mét hÖ thèng cña chÝnh trÞ lµ nÒn t¶ng cña t­ t­ëng cña nã. VÒ mÆt thùc tiÔn, râ rµng ë quèc gia nµo còng vËy , ng­êi ta chØ chÊp nhËn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ mét khi lîi Ých cña quèc gia ®ã ®­îc b¶o ®¶m- C¸c lîi Ých nµy kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ lîi Ých kinh tÕ. Nã lu«n ®­îc x¸c ®Þnh gåm c¶ lîi Ých chÝnh trÞ cña mçi quèc gia. Cho nªn, bÊt cø hiÖp ®Þnh song ph­¬ng gi÷a hai quèc gia nµo còng lu«n cã ®iÒu kho¶n lo¹i trõ c¸c yÕu tè g©y h¹i ®Õn an ninh quèc gia mçi n­íc. Víi c¸ch tiÕp cËn trªn, cã thÓ hiÓu héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, cña n­íc ta hiÖn nay kh«ng chØ lµ qu¸ tr×nh gia nhËp c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ mµ cßn ®­îc thÓ hiÖn trong b¶n th©n hÖ thèng chÝnh c¸c th­¬ng m¹i, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ ®· vµ ®ang ®­îc §¶ng, Nhµ n­íc ®Þnh h­íng. Nh÷ng ph¸t kiÕn vÒ ®Þa lý, nh÷ng cuéc chiÕn tranh x©m chiÕm thuéc ®Þa, sù ph¸t triÓn ®¹i c«ng nghiÖp, sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt nhê ¸p dông c¸c thµnh tùu khoa häc vµ c«ng nghÖ, sù më réng thÞ tr­êng quèc tÕ, më réng giao l­u quèc tÕ ®· ph¸ vì tÝnh biÖt lËp, khÐp kÝn trong ph¹m vi quèc gia, më réng kh«ng gian ho¹t ®éng cña c¸c quèc gia. §©y chÝnh lµ tiÒn ®Ò cho qu¸ tr×nh tÝch luü vÒ l­îng ®Ó chuÈn bÞ cho sù thay ®æi vÒ chÊt tíi mét giíi h¹n nµo ®ã(®é) th× dÉn ®Õn mét b­íc nh¶y vÒ kinh tÕ lµ xu thÕ toµn cÇu ho¸ ra ®êi. Cã nhiÒu nguyªn nh©n t¸c ®éng dÉn tíi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn xu thÕ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ, trong ®ã cã mét sè nguyªn nh©n chñ yÕu lµ: - Xu thÕ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ tr­íc hÕt b¾t nguån tõ sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña lùc l­îng s¶n xuÊt, tõ tÝnh chÊt x· héi ho¸ cña lùc l­îng s¶n xuÊt trªn ph¹m vi quèc gia vµ quèc tÕ. - Xu thÕ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ chÞu sù t¸c ®éng trùc tiÕp rÊt m¹nh mÏ cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Sù ph¸t triÓn cña c¸c c«ng nghÖ cao (c«ng nghÖ sinh häc, c«ng nghÖ viÔn th«ng...) ®· lµm thay ®æi vÒ chÊt lùc l­îng s¶n xuÊt cña loµi ng­êi, ®· ®­a loµi ng­êi tõ v¨n minh c«ng nghiÖp lªn v¨n minh tin häc, ®· t¹o thµnh kinh tÕ tri thøc, kÜ thuËt sè, h×nh thµnh m¹ng m¸y tÝnh toµn cÇu (Internet), ph¸ vì hµng rµo ng¨n c¸ch vÒ kh«ng gian vµ thêi gian gi÷a c¸c quèc gia trªn thÕ giíi vµ thóc ®Èy c¸c n­íc quan hÖ, hîp t¸c víi nhau. - Sù ph¸t triÓn vµ bµnh tr­íng cña c¸c c«ng ty t­ b¶n ®éc quyÒn xuyªn quèc gia,lùc l­îng chi phèi toµn cÇu ho¸. ChÝnh nh÷ng nguyªn nh©n trªn ®· ®Æt c¸c quèc gia, ph¸t triÓn còng nh­ ®ang ph¸t triÓn, ®øng tr­íc th¸ch thøc vÒ tôt hËu. Do ®ã c¸c quèc gia ®Òu ®Æt ­u tiªn cho ph¸t triÓn kinh tÕ. Trong ®ã, yªu cÇu vÒ më réng thÞ tr­êng, t×m kiÕm ®èi t¸c ngµy nay ®· trë thµnh mét nhiÖm vô chñ yÕu. Qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ cña ViÖt Nam ®­îc b¾t ®Çu tõ cuèi nh÷ng n¨m 80 khi §¶ng vµ Nhµ n­íc thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa vµ ®æi míi nÒn kinh tÕ. §¹i Héi VII cña §¶ng (1991) ®· th«ng qua ®Þnh h­íng nÒn kinh tÕ ®a ph­¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ quan hÖ quèc tÕ “NghÞ quyÕt ®¹i héi VIII cña §¶ng (1996) ®· quyÕt ®Þnh : “®Èy nhanh qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi” NghÞ quyÕt héi nghÞ Trung ¦¬ng lÇn thø 4 kho¸ VIII (12-1997) chØ râ nguyªn t¾c héi nhËp lµ : “ trªn c¬ së ph¸t huy néi lùc, thùc hiÖn nhÊt qu¸n, l©u dµi chÝnh s¸ch thu hót c¸c nguån lùc tõ bªn ngoµi”, “tiÕn hµnh khÈn tr­¬ng, v÷ng ch¾c viÖc ®µm ph¸n hiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i víi Mü, gia nhËp APEC vµ WTO”, cã “ kÕ ho¹ch cô thÓ ®Ó chñ ®éng thùc hiÖn c¸c cam kÕt trong khu«n khæ AFTA”. §Ó thùc hiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ c¸c quy ®Þnh ®èi víi mçi quèc gia, lµ tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ mét c¸ch c«ng khai, râ rµng theo 4 nguyªn t¾c c¬ b¶n sau: C«ng b»ng Tù do ho¸ th­¬ng m¹i Lµm ¨n hay th­¬ng l­îng víi nhau ph¶i trªn cã së cã ®i cã l¹i. C«ng khai mäi chÝnh s¸ch Th­¬ng M¹i vµ ®Çu t­. Víi c¸c nguyªn t¾c trªn, n­íc “®i sau” nh­ n­íc ta sÏ cã nhiÒu thuËn lîi, nhÊt lµ trong viÖc häc hái c¸c kinh ngiÖm cña c¸c n­íc “®i tr­íc”, nh­ng còng sÏ ph¶i chÞu rÊt nhiÒu khã kh¨n th¸ch thøc mµ quan träng hµng ®Çu lµ viÖc b¶o hé nÒn s¶n xuÊt trong n­íc vµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp quèc doanh míi “ch©n ­ít, ch©n r¸o” b­íc vµo nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Víi tÇm nh×n chiÕn l­îc x¸c ®Þnh râ t×nh h×nh vµ xu thÕ ph¸t triÓn cña thÕ giíi, trªn c¬ së yªu cÊu bøc xóc cña ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc, §¹i héi ®· kh¼ng ®Þnh “X©y dùng mét nÒn kinh tÕ më”, “®Èy nhanh qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ vµ ThÕ giíi”, nghÞ quyÕt 4 cña Ban chÊp hµnh TW kho¸ III còng ®· nªu râ:”tÝch cùc, chñ ®éng th©m nhËp vµ më réng thÞ tr­êng quèc tÕ”, “gia nhËp APEC vµ WTO, cã kÕ ho¹ch cô thÓ ®Ó chñ ®éng thùc hiÖn c¸c cam kÕt trong khu«n khæ AFTA”. Râ rµng, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ quan ®iÓm, lµ ®Þnh h­íng ph¶i ®­îc nhÊt qu¸n tu©n thñ. Qua nghiªn cøu thùc tiÔn c¸c ho¹t ®éng héi nhËp kinh tÕ cña c¸c n­íc, nhÊt lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, cã thÓ thÊy r»ng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lu«n kh«ng ph¶i chØ toµn ®­îc mµ kh«ng cã thua thiÖt. VÊn ®Ò toµn cÇu ho¸ nh­ mét:”con dao hai l­ìi”. Mét mÆt nã t¹o c¬ héi ph¸t triÓn kinh tÕ- kÜ thuËt, t¹o kh¶ n¨ng giao l­u v¨n ho¸, trÝ tuÖ, chuyÓn giao c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, ph¸t triÓn v¨n minh vËt chÊt. MÆt kh¸c, nã lµm trÇm träng thªm bÊt c«ng x· héi, ®µo s©u hè ng¨n c¸ch giµu nghÌo, lµm xãi mßn b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, tÊn c«ng vµo chñ quyÒn quèc gia. VÒ ph­¬ng diÖn nguyªn t¾c, ph¶i x¸c ®Þnh mét chiÕn l­îc hîp lý, sao cho cã thÓ kiÕm ®­îc lîi mét c¸ch tèi ®a vµ h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt cã thÓ ®­îc nh÷ng thua thiÖt. Vµ ®iÒu quan träng lµ c¸i ®­îc ph¶i nhiÒu h¬n c¸i mÊt. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ qu¸ tr×nh võa hîp t¸c võa ®Êu tranh, võa tranh thñ võa c¹nh tranh, võa tËn dông mäi c¬ héi võa ph¶i ®èi phã víi nh÷ng th¸ch thøc to lín. §èi víi n­íc ta hiÖn nay, th¸ch thøc lín nhÊt lµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp quèc doanh cßn yÕu, rÊt dÔ bÞ thua thiÖt trªn th­¬ng tr­êng; lµ sù thiÕu hôt n¨ng lùc thu thËp vµ ph©n tÝch th«ng tin ®Ó dù b¸o chiÒu h­íng ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ c¸c ®èi t¸c c¹nh tranh, tõ ®ã kÐm kh¶ n¨ng më réng vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng cña m×nh. Ngay c¶ ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ta hiÖn nay còng võa häc, võa lµm. Chóng ta tham gia cuéc ®ua tranh kinh tÕ khi tr×nh ®é kinh tÕ vµ c«ng nghÖ cña ta cßn thÊp. B¶o vÖ nÒn kinh tÕ còng nh­ b¶o vÖ c¸c doanh nghiÖp cña ta, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp quèc doanh lµ vÊn ®Ò ph¶i ®­îc ®Æt lªn hµng ®Çu. Mét lé tr×nh héi nhËp nhanh qu¸ kh¶ n¨ng chÞu ®ùng cña nÒn kinh tÕ víi møc ®é cao qu¸ kh¶ n¨ng cña c¸c doanh nghiÖp sÏ dÉn ®Õn nh÷ng hËu qu¶ khã l­êng ®èi víi nÒn kinh tÕ, ®«i khi c¶ chÝnh trÞ cña ®Êt n­íc. Song ®iÒu ®ã còng kh«ng cã nghÜa lµ cµng kÐo dµi lé tr×nh héi nhËp kinh tÕ víi møc ®é cµng thÊp cµng tèt. Bëi v× kÐo dµi lé tr×nh sÏ lµm cho søc × cµng nÆng, kÐm ®Çu t­ c¶i tiÕn qu¶n lý c«ng nghÖ, dÉn tíi t×nh tr¹ng kÐm hiÖu qu¶, yÕu søc c¹nh tranh vµ nÒn kinh tÕ ngµy cµng tôt hËu so víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ cã t¸c dông trùc tiÕp ®Õn chÝnh trÞ, cã nh÷ng hÖ qu¶ vÒ mÆt chÝnh trÞ. Song ë ®©y kh«ng nªn hiÓu luËn ®iÓm kinh tÕ quyÕt ®Þnh chÝnh trÞ mét c¸ch ®¬n gi¶n vµ m¸y mãc. Th«ng qua con ®­êng hîp t¸c, ®Çu t­, tù do ho¸ th­¬ng m¹i, viÖn trî, cho vay theo h­íng khuyÕn khÝch t­ nh©n ho¸, tù do ho¸ t­ s¶n. C¸c thÕ lùc t­ b¶n chñ nghÜa ®øng ®Çu lµ MÜ muèn t¹o ra nh÷ng c¬ së kinh tÕ t­ b¶n chñ nghÜa. Tõ ®ã dÉn ®Õn h×nh thµnh nh÷ng lùc l­îng chÝnh trÞ ®èi lËp ngay trong lßng x· héi ®Ó thùc hiÖn tù diÔn biÕn hßng thay ®æi chÕ ®é x· héi chñ nghÜa( ®èi víi c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa) hoÆc thay ®æi chÝnh phñ theo h­íng th©n ph­¬ng T©y( ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn) g©y søc Ðp vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ ®èi víi c¸c n­íc. Tuy vËy, chñ nghÜa ®Õ quèc vÊp ph¶i sù ph¶n kh¸ng m¹nh mÏ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa nh»m chèng l¹i ©m m­u ¸p ®Æt vÒ chÝnh trÞ. Võa qua, HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt- MÜ ®· ®­îc kÝ kÕt, mét hiÖp ®Þnh rÊt cã lîi ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt Nam, nh­ng tr­íc ®ã MÜ ®Þnh dïng ¸p lùc nµy nh»m th«ng qua “®¹o luËt nh©n quyÒn”, mét sù can thiÖp th« b¹o vµo nÒn chÝnh trÞ cña n­íc ta. Còng nh­ lÜnh vùc chÝnh trÞ, lÜnh vùc v¨n ho¸ còng chÞu t¸c ®éng bëi qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ kinh tÕ. Toµn cÇu ho¸ t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc më réng giao l­u quèc tÕ, t¨ng thªm mèi liªn hÖ vµ sù hiÓu biÕt lÉn nhau gi÷a c¸c d©n téc, sù xÝch l¹i gÇn nhau gi÷a c¸c quèc gia. Do ®ã, nã còng t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc më réng giao l­u vÒ v¨n ho¸, khoa häc gi÷a c¸c quèc gia, d©n téc tiÕp thu cã chän läc nh÷ng thµnh tùu cña v¨n ho¸ nh©n lo¹i, bæ sung cho nhau t¹o ®iÒu kiÖn hiÖn ®¹i ho¸ v¨n ho¸. Tuy nhiªn, mÆt kh¸c, toµn cÇu ho¸ kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn do thÕ lùc t­ b¶n chi phèi l¹i t¹o nguy c¬ lµm sãi mßn b¶n s¾c d©n téc, m©u thuÉn víi viÖc gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc. Trªn thÕ giíi, chñ nghi· ®Õ quèc nhÊt lµ ®Õ quèc Mü dùa trªn søc m¹nh kinh tÕ cña m×nh ®ang muèn toµn cÇu ho¸ v¨n ho¸, thËm chÝ lµ Mü ho¸. Ng­êi ta tuyªn truyÒn vÒ lèi sèng Mü, v¨n ho¸ Mü, cßn c¸c kªnh truyÒn th«ng Mü th× phñ kh¾p hµnh tinh, phim ¶nh H«-li-ót cña Mü ®­îc chiÕu kh¾p c¸c n­íc, thËm chÝ ®å ¨n thøc uèng Mü( Mac Donald, Coca Cola...) lan trµn kh¾p n¬i. §Õn nçi Ph¸p còng lo bÞ Mü ho¸. Mü muèn ¸p ®Æt gi¸ trÞ, lîi Ých v¨n ho¸, lèi sèng cña m×nh cho toµn cÇu. ChÝnh v× thÕ, n­íc ta ph¶i hÕt søc chó träng ®Õn vÊn ®Ò b¶o tån v¨n ho¸ trong xu thÕ toµn cÇu ho¸, tr¸nh bÞ “hoµ tan” trong khi “hoµ nhËp”. Kh«ng chØ cã vËy, toµn cÇu ho¸ cßn ¶nh h­ëng ®Õn vÊn ®Ò m«i tr­êng. Tõ n¨m 1973 ®Õn nay, tuy sè liÖu ®iÒu tra ch­a ®Çy ®ñ nh­ng ch¾c ch¾n diÖn tÝch rõng bÞ gi¶m kh«ng ph¶i lµ con sè Ýt. Ch¼ng h¹n nh­ ë L©m §ång, mçi m¨n tÝnh trung b×nh cã 10.000 ha rõng bÞ tµn ph¸. Trong vßng 20 n¨m trë l¹i ®©y cã 25% diÖn tÝch rõng bÞ biÕn mÊt. Tõ n¨m 1990 ®Õn 1995, toµn cuèc cã 5 triÖu ha rõng bÞ huû diÖt (b×nh qu©n mçi n¨m mÊt 1 triÖu ha rõng). VÊn ®Ò « nhiÔm m«i tr­ßng, khãi bôi vµ r¸c th¶i ... Tuy cßn nhiÒu khã kh¨n vµ tån t¹i nh­ng sau h¬n 2 thËp niªn tham gia vµo qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ n­íc ta ®· thu ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ. Hµng n¨m nÒn kinh tÕ ®Òu cã t¨ng tr­ëng: tæng s¶n phÈm x· héi (GDP) t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 8,2% , gi¶m tØ lÖ l¹m ph¸t tõ 14,7% n¨m 1986 xuèng 12,7% n¨m 1995 vµ kho¶ng 5% n¨m 1996. Kim ng¹ch xuÊt khÈu trong 5 n¨m (1991-1995) ®¹t 17 tû ®« la vµ 1996 ®¹t trªn 7 tû ®« la. Më réng ®­îc quan hÖ hîp t¸c víi n­íc ngoµi, thu hót vèn ®Çu t­ vµ kÜ thuËt cña nhiÒu n­íc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ trong n­íc ®Õn cuèi n¨m 1996 cã trªn 700 c«ng ty lín, nhá ®Çu t­ vµo n­íc ta víi 22 tû ®« la n»m trong 1800 dù ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ thuéc nhiÒu thµnh phÇn kh¸c nhau nh­: c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, dÞch vô, ng©n hµng tµi chÝnh. Chóng ta ®· thiÕt lËp quan hÖ bu«n ngo¹i th­¬ng víi 120 n­íc trªn thÕ giíi, xo¸ bá thÕ bÞ bao v©y, c« lËp vÒ kinh tÕ t¹o ra thÕ vµ lùc míi ®Ó c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. M«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« ngµy cµng æn ®Þnh vµ c¸n c©n th­¬ng m¹i ngµy cµng ®­îc c¶i thiÖn râ rÖt lµm cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn vµ n¨ng ®éng h¬n. III. Nh÷ng kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p §Ó kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i cña kinh tÕ ViÖt Nam nh»m môc tiªu ®­a nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn vµ bÒn v÷ng tr­íc xu thÕ toµn cÇu ho¸ em cã nh÷ng kiÕn nghÞ sau: - X©y dùng thÓ chÕ ph¸p lÝ cho quan hÖ gi÷a n­íc ta vµ c¸c n­íc h×nh thµnh mét hÖ thèng ®ång bé c¸c tho¶ thuËn, còng nh­ c¸c hiÖp ®Þnh lµm nÒn t¶ng cho quan hÖ hîp t¸c quèc tÕ. Cô thÓ lµ: tham gia vµ hç trî viÖc chuÈn bÞ, ®µm ph¸n kÝ kÕt c¸c hiÖp ®Þnh, tho¶ thuËn cÊp chÝnh phñ gi÷a n­íc ta víi c¸c n­íc, còng nh­ thùc hiÖn tèt viÖc theo dâi, ®«n ®èc thùc hiÖn c¸c tho¶ thuËn, hiÖp ®Þnh ®· ®­îc kÝ kÕt, c¶ phÝa ta vµ phÝa b¹n. Gãp phÇn x©y dùng hÖ thèng ph¸p luËt kinh tÕ cña ta cho phï hîp víi luËt ph¸p vµ tËp qu¸n quèc tÕ, trùc tiÕp tham gia vµo qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c luËt lÖ, quy ®Þnh quèc tÕ, nh»m b¶o vÖ tèt nhÊt lîi Ých cña ®Êt n­íc vµ c«ng d©n ta trong quan hÖ quèc tª. Ph¸p huy vai trß tÝch cùc trong c¸c uû ban hçn hîp vµ c¸c quy chÕ song ph­¬ng vÒ hîp t¸c kinh tÕ gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc; kÞp thêi ph¸t hiÖn, kiÕn nghÞ vµ phèi hîp gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò n¶y sinh trong quan hÖ kinh tÕ gi÷a n­íc ta víi c¸c n­íc vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ; b¶o vÖ chñ quyÒn kinh tÕ vµ lîi Ých kinh tÕ cña ViÖt Nam trªn tr­êng quèc tÕ. - TriÓn khai thùc hiÖn c¸c chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ vÒ kinh tÕ ®èi ngo¹i. NhiÖm vô nµy lµ cña ngµnh ngo¹i giao. Cô thÓ lµ lµm thËt tèt c«ng t¸c tiÕp thÞ, t×m kiÕm c¸c nguån vèn ®Çu t­, më réng thÞ tr­êng, t×m kiÕm ®èi t¸c. Víi lîi thÕ, ®Æc ®iÓm cña ngµnh cÇn n¾m v÷ng chÝnh s¸ch, luËt lÖ cña c¸c n­íc së t¹i, cung cÊp nhanh vµ chÝnh x¸c nh÷ng th«ng tin quan träng vÒ thÞ tr­êng, ®èi t¸c; n¾m b¾t kÞp thêi nh÷ng nh©n tè thuËn lîi hoÆc kh«ng thuËn lîi; t¨ng c­êng giíi thiÖu vÒ tiÒm n¨ng kinh tÕ, chÝnh s¸ch, luËt lÖ vµ nhu cÇu cña ta cho c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi. Ngµnh ngo¹i giao thùc hiÖn c«ng viÖc nµy trong sù hîp t¸c vµ phèi phîp chÆt chÏ víi c¸c bé, ngµnh, c¸c ®Þa ph­¬ng, còng nh­ c¸c doanh nghiÖp. - Nghiªn cøu kinh tÕ c¸c n­íc, kinh tÕ thÕ giíi, khu vùc, c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ vµ quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ; nghiªn cøu kinh tÕ ViÖt Nam ®Ó gãp phÇn ho¹ch ®Þnh c¸c chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc. Trong bèi c¶nh hiÖn nay, c«ng t¸c nµy cÇn ®­îc t¨ng c­êng víi chÊt l­îng cao h¬n ®Ó cã nh÷ng ®Ò xuÊt tham m­u cã gia trÞ cao víi ®¶ng vµ chÝnh phñ. - T×m hiÓu nhu cÇu, kh¶ n¨ng vÒ c¸c mÆt cña c¸c ®èi t­îng, c¸c n­íc vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ, kh¶ n¨ng vµ nhu cÇu cña c¸c bé ngµnh trong n­íc ®Ó ®Ò xuÊt kiÕn nghÞ víi chÝnh phñ cã chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch lµm ¨n víi tõng n­íc. HiÖn nay vµ trong thêi gian tíi cÇn tËp trung vµo c¸c lÜnh vùc nh­: xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®Æc biÖt lµ t×m kiÕm thÞ tr­êng míi, më réng thÞ tr­êng ®Ó t¨ng c­êng xuÊt khÈu hµng ho¸, dÞch vô vµ xuÊt khÈu lao ®éng cña ViÖt Nam; thu hót FDI vµ c¸c h×nh thøc ®Çu t­ quèc tÕ kh¸c; vËn ®éng ODA, c¸c h×nh thøc viÖn trî kh¸c vµ hç trî kÜ thuËt cña céng ®ång quèc tÕ, vµ xö lý nî n­íc ngoµi; thóc ®Èy du lÞch vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ...; tranh thñ sù ®ãng gãp cña céng ®ång ng­êi ViÖt Nam ë n­íc ngoµi cho sù nghiÖp ph¸t triÓn ®Êt n­íc, qu¶ng b¸ v¨n hãa mang b¶n s¾c d©n téc ViÖt Nam trªn thÕ giíi. - Trùc tiÕp chuÈn bÞ vµ ®µm ph¸n hoÆc tham gia ®µm ph¸n kÝ kÕt c¸c lo¹i hiÖp ®Þnh, tho¶ thuËn chÝnh phñ (song ph­¬ng, ®a ph­¬ng) gi÷a ta víi c¸c n­íc lµm nÒn t¶ng ph¸p lý cho quan hÖ hîp t¸c quèc tÕ ph¸t triÓn; theo dâi, ®«n ®èc viÖc thùc hiÖn c¸c hiÖp ®Þnh, tho¶ thuËn ®· kÝ kÕt. HiÖn nay vµ tíi ®©y, cÇn quan t©m nghiªn cøu ®ãng gãp vµo kh¶ n¨ng kÝ kÕt c¸c hiÖp ®Þnh song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng nh»m h×nh thµnh mét hÖ thèng ®ång bé c¸c tho¶ thuËn vµ hiÖp ®Þnh vÒ tÊt c¶ c¸c mÆt biªn giíi l·nh thæ, l·nh sù, hç trî t­ ph¸p, hîp t¸c kinh tÕ- th­¬ng m¹i vµ khoa häc- c«ng nghÖ. - Hç trî c¸c bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng vµ c¸c doanh nghiÖp trong viÖc mãc nèi, thÈm tra c¸c ®èi t¸c, t×m kiÕm vµ më réng thÞ tr­êng; gióp ®ì c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n ë n­íc ngoµi. Trong thêi gian tíi cÇn: tÝch cùc t×m kiÕm vµ më réng thÞ tr­êng quèc tÕ cho xuÊt khÈu hµng ho¸, dÞch vô, ng­êi lao ®éng vµ ®Çu t­ cña ViÖt Nam. - Tham gia x©y dùng khung ph¸p lý, c¸c v¨n b¶n ph¸p quy vÒ kinh tÕ vÜ m« nãi chung vµ v¨n b¶n chuyªn ngµnh, ®Æc biÖt lµ viÖc th«ng tin vÒ kinh nghiÖm cña c¸c n­íc. - C«ng t¸c th«ng tin, tuyªn truyÒn kinh tÕ nh»m cung cÊp nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt, chÝnh x¸c cho nh÷ng ho¹t ®éng kinh tÕ cô thÓ cña c¸c c¬ quan nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp. - Tham gia qu¶n lý nhµ n­íc trong lÜnh vùc kinh tÕ ®èi ngo¹i. PhÇn kÕt luËn X©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp, tù chñ trªn c¬ së ph¸t huy cao ®é c¸c nguån néi lùc, ®ång thêi thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc bªn ngoµi; kÕt hîp néi lùc víi ngo¹i lùc thµnh søc m¹nh tæng hîp lµ néi dung quan träng cña ®­êng lèi kinh tÕ do §¹i héi IX cña §¶ng ®Ò ra. Chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ lµ ®Ó t¹o ra ®iÒu kiÖn x©y dùng thµnh c«ng nÒn kinh tÕ ®éc lËp, tù chñ. MÆt kh¸c, cã ®éc tù chñ vÒ kinh tÕ míi cã thÓ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cã hiÖu qu¶, ®¶m b¶o gi÷ v÷ng chñ quyÒn quèc gia vµ lîi Ých d©n téc. TÊt c¶ v× mét n­íc ViÖt Nam d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh, v÷ng b­íc ®i lªn CNXH ViÖc ViÖt Nam tham gia toµn cÇu ho¸ kinh tÕ ®· kh¬i dËy tiÒm n¨ng cña s¶n xuÊt, kh¬i dËy n¨ng lùc s¸ng t¹o, chñ ®éng cña c¸c chñ thÓ lao ®éng trong s¶n xuÊt kinh doanh thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Do ®ã nÒn kinh tÕ n­íc ta thùc sù ®­îc ®æi míi, b­íc ®Çu ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín: tõ mét n­íc ®ãi kÐm, c¬ së vËt chÊt nghÌo nµn, kü thuËt l¹c hËu ®Õn nay trë thµnh mét n­íc kh«ng chØ ®ñ ¨n mµ cßn d­ thõa, xuÊt khÈu ra n­íc ngoµi( ®Æc biÖt lµ lóa, g¹o). Tuy nhiªn, ta kh«ng ®­îc tù b»ng lßng víi nh÷ng g× ®· ®¹t ®­îc bëi v× ®¹t ®­îc ®· khã, gi÷ ®­îc cßn khã h¬n. V× thÕ ®ßi hái ta ph¶i cè g¾ng nç lùc kh«ng ngõng ®Ó cñng cè nh÷ng thµnh qu¶ vµ t¹o cho m×nh mét chç ®øng ch¾c ch¾n trªn tr­êng quèc tÕ. Tµi liÖu tham kh¶o - Gi¸o tr×nh triÕt häc M¸c - Lªnin - Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa T¸c gi¶ PTS. NguyÔn Cóc - NXB Thèng kª - Hµ Néi - 1995 - ASEAN - Nh÷ng vÊn ®Ò vµ xu h­íng Bµi ASEAN - Mét sè vÊn ®Ò m«i tr­êng vµ ph¸t triÓn T¸c gi¶ PTS. TrÇn Quèc TrÞ – ViÖn nghiªn cøu §«ng Nam ¸ T¹p chÝ Céng s¶n: - Ph¹m C«ng Minh – Vô tr­ëng Vô Quan hÖ quèc tÕ, Bé tµi chÝnh - L©m §×nh Ngäc - Bé Ngo¹i giao Mục lục