Nguyên lý thống kê - Chương 2: Khái quát các giai đoạn của quá trình NCTK

1CHƯƠNG 2 KHÁI QUÁT CÁC GIAI ĐOẠN CỦA QUÁ TRÌNH NCTK 2 3 4 Giá vàng tại Việt Nam 2009 - 2013 43.2043.5002/01/12 46.3446.7402/1/13 36.0836.14 02/01/11 26.6226.7002/01/10 17.6617.9902/01/09 Giá bánGiá muaNăm Nguồn: Công ty TNHH 1 thành viên Vàng bạc Đá quý Sài Gòn 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 Selling Buying 2009 2010 2011 2012 2013 5 Giá vàng tại Việt Nam 2009 - 2013 2000 20 10 20 11 20 12 20 09 6 Điều gì xảy ra ? Tháng 01/2009, Tôi có 500 triệu. Gửi NH hay mua vàng? Lãi suất tiền gửi NH là 12%/năm. 27 627,20 x 1,12 = 702,462012 560,00 x 1,12 = 627,202011 27,79 x 46,34 = 1.287.788702,46 x 1,12 = 786,762013 500,00 x 1,12 = 560,002010 27,79 (lượng)500 (triệu)2009 Mua vàngGửi ngân hàngNăm Điều gì xảy ra ? 8 Nhắc lại chương 1 Là hệ thống các PP thu thập thông tin, xử lý thông tin (tổng hợp, phân tích, dự đoán) để tìm hiểu bản chất, tính quy luật của hiện tượng trong điều kiện thời gian và không gian cụ thể ĐTNC của TKH là NC mặt lượng trong sự liên hệ mật thiết với mặt chất của HT và quá trình KTXH số lớn trong điều kiện thời gian và địa điểm cụ thể Các khái niệm về: Tổng thể TK, đơn vị tổng thể TK, tiêu thức TK, chỉ tiêu TK 9 Điều tra thống kê Tổng hợp thống kê Phân tích và dự báo thống kê Chương 2: KHÁI QUÁT CÁC GIAI ĐOẠN CỦA QUÁ TRÌNH NGHIÊN CỨU THỐNG KÊ 10 1. Điều tra thống kê Điều tra thống kê? i 1.1. Khái niệm Là tổ chức một cách khoa học và theo một kế hoạch thống nhất việc thu thập, ghi chép nguồn tài liệu ban đầu về các hiện tượng và quá trình KT-XH. VD: Cuộc tổng điều tra dân số ngày 1/4/2009 Khi NC tình hình SX của DN ? 11 Yêu cầu Kịp thời Đầy đủ Chính xác 1. Điều tra thống kê 1.2. Yêu cầu của ĐTTK 12 1. Điều tra thống kê Chính xác Tài liệu điều tra chính xác là căn cứ tin cậy cho việc tính toán, phân tích và rút ra kết luận đúng đắn. Tài liệu điều tra bị thêm bớt tùy tiện? Các số liệu điều tra phải trung thực, khách quan, sát với tình hình thực tế. 313 Tránh được những kết luận phiến diện, chủ quan. 1. Điều tra thống kê Đầy đủ Tài liệu điều tra phải đươc thu thập đúng nội dụng điều tra, không bỏ sót một mục nào hoặc đơn vị nào mà kế hoạch đã vạch ra Tại sao phải đầy đủ? 14 1. Điều tra thống kê Điều tra TK phải nhạy bén với tình hình, thu thập và phản ánh đúng lúc các tài liệu cần nghiên cứu. Kịp thời 15 1. Điều tra thống kê 1.3. Các hình thức điều tra (02 loại) a. Báo cáo thống kê định kỳ Là tổ chức điều tra theo con đường hành chính bắt buộc. Báo cáo theo mẫu của: Sở, Ban, Ngành VD: Báo cáo tài chính, báo cáo kết quả hoạt động KD, báo cáo tổng mức bán lẻ hàng hóa, dịch vụ 16 1. Điều tra thống kê 1.3. Các hình thức điều tra b. Điều tra thống kê Là hình thức điều tra không thường xuyên, không liên tục theo kế hoạch, phương án và phương pháp điều tra theo quy định riêng phù hợp với mỗi cuộc điều tra cụ thể. VD: Điều tra dân số, giá cả thị trường, việc làm 17 1. Điều tra thống kê 1.3. Các hình thức điều tra c. Xây dựng kế hoạch điều tra thống kê ü Xác định mục đích điều tra ü Xác định đối tượng điều tra và đơn vị điều tra ü Xác định nội dung điều tra ü Xác định thời điểm, thời kỳ điều tra ü Lập biểu điều tra và bản giải thích cách ghi biểu 18 1.4. Các loại điều tra thống kê ĐTTK Căn cứ tính chất thường xuyên liên tục Căn cứ vào phạm vi Điều tra thường xuyên Điều tra không thường xuyên Điều tra toàn bộ Điều tra không toàn bộ Điều tra chọn mẫu Điều tra trọng điểm Điều tra chuyên đề 419 1.4. Các loại điều tra thống kê Điều tra thường xuyên Thu thập thông tin liên tục theo thời gian, gắn với quá trình phát triển của HTNC. Thường dùng đối với các HT cần được theo dõi liên tục VD: điều tra quá trình sản xuất của một DN, a. Căn cứ tính chất thường xuyên, liên tục 20 1.4. Các loại điều tra thống kê Điều tra không thường xuyên Thu thập thông tin không liên tục, không gắn với quá trình phát triển của HTNC Dùng cho các HT cần theo dõi thường xuyên nhưng chi phí điều tra lớn VD: Các cuộc điều tra dân số, điều tra tồn kho vật tư a. Căn cứ tính chất thường xuyên, liên tục 21 1.4. Các loại điều tra thống kê Điều tra toàn bộ Tiến hành điều tra tất cả các đơn vị hoặc các bộ phận của tổng thể Làm cơ sở cho việc lập kế hoạch và kiểm tra thực hiện kế hoạch. VD: tổng điều tra dân số, tổng điều tra nhà ở b. Căn cứ phạm vi của đối tượng điều tra 22 1.4. Các loại điều tra thống kê Điều tra không toàn bộ Thu thập thông tin trên một số đơn vị hoặc một bộ phận của tổng thể Được áp dụng nhiều, vì sao? Nhanh, gọn, tiết kiệm được nhiều tiền của, công sức. b. Căn cứ phạm vi của đối tượng điều tra 23 1.4. Các loại điều tra thống kê Mục đích của điều tra không toàn bộ Làm căn cứ nhận định hoặc suy rộng cho tổng thể : ü Chọn mẫu (được dùng nhiều nhất và được dùng để suy rộng cho tổng thể) ü Trọng điểm (nhận biết nhanh tình hình, không dùng để suy rộng cho tổng thể) ü Chuyên đề (rút ra kết luận về bản thân các đơn vị điều tra, thiết kế cho điều tra có quy mô lớn) 24 1.5. Các PP thu thập thông tin thống kê PP thu thập thông tin Thu thập trực tiếp Tự quan sát, trực tiếp gặp đối tượng để thu thập TT Ví dụ: quan sát số lượng, thái độ của khách hàng Thu thập gián tiếp Không trực tiếp tiếp xúc đối tượng Thu thập TT qua trung gian hoặc khai thác tài liệu từ các văn bản sẵn có 525 1.6. Sai số trong điều tra thống kê Sai số là gì? ü Là chênh lệch giữa các trị số của tiêu thức điều tra mà ta thu thập được so với trị số thực tế của HTNC ü Sai số làm giảm tính chính xác, đúng đắn, trung thực của kết quả điều tra. ü Sai số ảnh hưởng đến chất lượng của kết quả tổng hợp, phân tích thống kê 26 1.6. Sai số trong điều tra thống kê 02 nguyên nhân sai số: ü Do ghi chép (lập kế hoạch sai, không sát với thực tế; điều tra viên ghi sai; đơn vị điều tra không hiểu câu hỏi; dụng cụ đo không chính xác; công tác tuyên truyền không tốt) ü Do tính chất đại biểu – chỉ xảy ra trong ĐT không toàn bộ (việc lựa chọn đơn vị điều tra không có tính đại biểu) 27 1.6. Sai số trong điều tra thống kê Các biện pháp hạn chế sai số ü Làm tốt công tác chuẩn bị điều tra (huấn luyện, tuyển chọn điều tra viên; chuẩn bị dụng cụ điều tra) ü Theo dõi, kiểm tra quá trình điều tra (KT tài liệu thu thập được; KT kết quả tính toán; KT toàn bộ cuộc điều tra; làm tốt công tác tuyên truyền) 28 2. Tổng hợp thống kê 2.1. Khái niệm Là sự tập trung, chỉnh lý và hệ thống hóa một cách khoa học các tài liệu ban đầu thu thập được trong điều tra TK. Điều tra dân số Tuổi Giới tính Nghề nghiệp Trình độ Tổng hợp kết quả Quy mô Kết cấu Phân bố DS Phân bố LĐ 29 2. Tổng hợp thống kê 2.1. Khái niệm Nếu chúng ta có số liệu một cách phong phú chính xác nhưng chúng ta không tổng hợp được một cách khoa học thì không bao giờ chúng ta có được một kết luận đúng đắn, không thể giải thích được thật khách quan, chân thực hiện tượng xã hội. 30 Nhiệm vụ của THTK Chỉnh lý và hệ thống hóa các tài liệu ban đầu thu thập được Làm cho các đặc trưng cá biệt của đơn vị tổng thể bước đầu chuyển thành các đặc trưng của tổng thể Tổng hợp thống kê có nhiệm vụ: Thể hiện những mối quan hệ nội tại của HTNC 2. Tổng hợp thống kê 631 2. Tổng hợp thống kê 2.2. Những vấn đề chủ yếu của THTK a. Mục đích: ü Khái quát hóa những đặc trưng chung của tổng thể nghiên cứu bằng các chỉ tiêu TK. ü Kết quả của tổng hợp TK để phân tích TK ü Khi xác định mục đích của THTK phải căn cứ vào yêu cầu phân tích hiện tượng NC để nêu ra các chỉ tiêu cần đạt được 32 2. Tổng hợp thống kê 2.2. Những vấn đề chủ yếu của THTK b. Nội dung: ü Là danh mục các biểu hiện của những tiêu thức mà chúng được xác định trong nội dung điều tra ü Phải chọn lọc để nội dung tổng hợp đáp ứng mục đích nghiên cứu 33 2. Tổng hợp thống kê 2.2. Những vấn đề chủ yếu của THTK c. Tổ chức tổng hợp TK: có 2 hình thức ü Tổng hợp từng cấp: là tổ chức tổng hợp các tài liệu điều tra theo từng bước, từng cấp từ dưới lên theo một kế hoạch đã vạch sẵn ü Tổng hợp tập trung: là toàn bộ tài liệu ban đầu được tập trung về một cơ quan để tiến hành chỉnh lý và hệ thống hóa từ đầu đến cuối 34 2. Tổng hợp thống kê 2.2. Những vấn đề chủ yếu của THTK d. Chuẩn bị tài liệu dùng vào tổng hợp: ü Tập trung đầy đủ số lượng phiếu điều tra hoặc tài liệu khác để chuẩn bị tổng hợp. ü Kiểm tra tài liệu dùng vào tổng hợp: đảm bảo tính chính xác của tài liệu điều tra, loại bỏ các biến điều tra không phù hợp 35 3. Phân tích và dự báo thống kê 3.1. Khái niệm, ý nghĩa, nhiệm vụ a. Khái niệm Là thông qua các biểu hiện bằng số lượng, nêu lên một cách tổng hợp bản chất, tính quy luật của hiện tượng và quá trình KT-XH trong điều kiện thời gian và địa điểm cụ thể 36 Ý nghĩa Là khâu cuối cùng của quá trình nghiên cứu TK, biểu hiện tập trung kết quả của toàn bộ quá trình NCTK Làm cho số liệu điều tra và tổng hợp phát huy được tác dụng 3.1. Khái niệm, ý nghĩa, nhiệm vụ Là công cụ để nhận thức xã hội và cải tạo xã hội 3. Phân tích và dự báo thống kê 737 3. Phân tích và dự báo thống kê 3.1. Khái niệm, ý nghĩa, nhiệm vụ c. Nhiệm vụ ü Phân tích tình hình thực hiện kế hoạch, nhằm phục vụ kịp thời cho công tác quản lý kinh tế ü Phân tích tính quy luật của các hiện tượng và quá trình KT – XH cần nghiên cứu 38 3. Phân tích và dự báo thống kê Phân tích và dự báo TK cần tuân thủ các nguyên tắc: ü Phải tiến hành trên cơ sở phân tích lý luận KT-XH (phân tích lý luận giúp ta hiểu rõ xu hướng chung của hiện tượng; cung – cầu - giá) ü Phải căn cứ vào toàn bộ sự kiện và đặt chúng vào trong mối liên hệ ràng buộc lẫn nhau (do phải sử dụng nhiều tài liệu) ü Đối với các hiện tượng có tính chất và hình thức phát triển khác nhau phải áp dụng các phương pháp khác nhau 39 3. Phân tích và dự báo thống kê 3.2. Những vấn đề chủ yếu của PT&DBTK Mục đích: nêu lên những vấn đề cần giải quyết trong 1 phạm vi nhất định VD: Khi phân tích tình hình SXKD của DN, mục đích cụ thể được xác định: nêu rõ ưu, nhược điểm, tìm nguyên nhân, giải pháp khắc phục 40 3. Phân tích và dự báo thống kê 3.2. Những vấn đề chủ yếu của PT&DBTK Lựa chọn, đánh giá tài liệu dùng để PT&DBTK: căn cứ vào mục đích NC lựa chọn TL. Khi lựa chọn TL cần chú ý: ü TL có đảm bảo yêu cầu chính xác, đầy đủ, kịp thời? PP thu thập có khoa học? ü TL thu thập có được chỉnh lý khoa học? Có đáp ứng mục đích NC? ü Các chỉ tiêu được tính toán theo PP? có thống nhất với PP thống kê? 41 3. Phân tích và dự báo thống kê 3.2. Những vấn đề chủ yếu của PT&DBTK Xác định các PP, các chỉ tiêu PT&DBTK ü Căn cứ vào mục đích, đặc điểm, tính chất của HTNC ü Hiểu rõ ưu nhươc điểm và điều kiện vận dụng của từng phương pháp ü Kết hơp nhiều phương pháp để làm cho việc phân tích và dự báo được sâu sắc và toàn diện ü Phải lựa chọn những chỉ tiêu quan trọng nhất ü Các chỉ tiêu phân tích phải có sự liên hệ với nhau 42 3. Phân tích và dự báo thống kê 3.2. Những vấn đề chủ yếu của PT&DBTK So sánh đối chiếu các chỉ tiêu: thấy được đặc điểm, bản chất, xu hướng phát triển và tính quy luật của hiện tượng được NC. Dự báo mức độ tương lai của hiện tượng: làm căn cứ để xây dựng kế hoạch