Nguyên lý giá trị lao động

Lêi më ®Çu M«n kinh tÕ chÝnh trÞ t­ s¶n b¾t ®Çu tõ CN träng th­¬ng. Sù ph¸t triÓn cña CNTB ®· lµm cho nh÷ng luËn ®iÓm cña CN träng th­¬ng trë nªn lçi thêi. Träng t©m chó ý cña c¸c nhµ kinh tÕ häc ngµy cµng chuyÓn tõ lÜnh vùc l­u th«ng sang lÜnh vùc s¶n xuÊt. Chñ nghÜa träng th­¬ng nh­êng chç cho chñ nghÜa träng n«ng. MÆc dï lµ giai ®o¹n cao h¬n so víi chñ nghÜa träng th­¬ng, nh­ng chñ nghÜa träng n«ng cßn nhiÒu h¹n chÕ, ®Æc biÖt lµ chØ giíi h¹n ë lÜnh vùc s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp vµ ch­a cã kh¸i niÖm ®óng ®¾n vÒ gi¸ trÞ. Chñ nghÜa träng n«ng nh­êng chç cho kinh tÕ häc chÝnh trÞ t­ s¶n cæ ®iÓn mµ tiªu biÓu lµ kinh tÕ häc chÝnh trÞ t­ s¶n cæ ®iÓn Anh. Kinh tÕ chÝnh trÞ t­ s¶n cæ ®iÓn Anh më ®Çu tõ W. Petty (1622-1687) ®Õn A. Smith (1723-1790) vµ kÕt thóc ë D. Ricardo (1772-1823). W. Petty lµ mét trong nh÷ng ng­êi s¸ng lËp ra häc thuyÕt kinh tÕ cæ ®iÓn ë Anh. A. Smith lµ nhµ kinh tÕ cña thêi kú c«ng tr­êng thñ c«ng cña CNTB, cßn Ricardo lµ nhµ kinh tÕ cña thêi kú ®¹i c«ng nghiÖp c¬ khÝ cña CNTB, lµ ®Ønh cao lý luËn cña kinh tÕ häc chÝnh trÞ t­ s¶n cæ ®iÓn Anh. W. Petty, A. Smith vµ Ricardo lµ nh÷ng ®¹i biÓu lín nhÊt cho kinh tÕ häc chÝnh trÞ cæ ®iÓn Anh. Lý thuyÕt gi¸ trÞ lao ®éng lµ mét trong nh÷ng lý thuyÕt quan träng cña c¸c nhµ kinh tÕ t­ s¶n cæ ®iÓn Anh. Qua ®¸nh gi¸ c¸c ®iÓm gi¸ trÞ khoa häc vµ h¹n chÕ cña W. Petty, A. Smith vµ Ricardo trong lý luËn gi¸ trÞ lao ®éng ®Ó ta thÊy ®­îc M¸c ®· kÕ thõa vµ ph¸t triÓn t­ t­ëng cña hä nh­ thÕ nµo. Néi dung 1. W. Petty W. Petty cã c«ng lao trong viÖc nªu ra nguyªn lý gi¸ trÞ lao ®éng. Trong t¸c phÈm “Bµn vÒ thuÕ khãa vµ lÖ phÝ” viÕt n¨m 1662 khi nghiªn cøu vÒ gi¸ c¶ th× Petty ®· chia thµnh hai h×nh thøc gi¸ c¶: gi¸ c¶ chÝnh trÞ vµ gi¸ c¶ tù nhiªn. ¤ng viÕt: mét ng­êi nµo ®ã trong thêi gian lao ®éng khai th¸c ®­îc mét ounce b¹c vµ cïng thêi gian ®ã s¶n xuÊt ®­îc mét barrel lóa m×, th× mét ounce b¹c lµ gi¸ c¶ tù nhiªn cña mét barrel lóa m×. NÕu nhê nh÷ng má míi giµu quÆng h¬n, nªn cïng mét thêi gian lao ®éng ®ã, b©y giê khai th¸c ®­îc 2 ounce b¹c th× 2 ounce b¹c lµ gi¸ c¶ tù nhiªn cña 1 barrel lóa m×. Nh­ vËy, «ng ®i ®Õn kÕt luËn gi¸ c¶ tù nhiªn ph¶n ¸nh l­îng lao ®éng hao phÝ cña con ng­êi trong viÖc s¶n xuÊt ra s¶n phÈm sÏ quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ cña s¶n phÈm. Hay «ng kh¼ng ®Þnh lao ®éng lµ céi nguån cña gi¸ trÞ. VÒ gi¸ c¶ chÝnh trÞ, W. Petty cho r»ng nã lµ mét lo¹i ®Æc biÖt cña gi¸ c¶ tù nhiªn. Gi¸ c¶ chÝnh trÞ phô thuéc mét phÇn vµo lao ®éng hao phÝ lµm ra s¶n phÈm nh­ng mÆt kh¸c nã cßn phô thuéc vµo nh÷ng ý chÝ vÒ mÆt chÝnh trÞ vµ phô thuéc vµo t×nh tr¹ng thùc tÕ cña x· héi. V× vËy, gi¸ c¶ chÝnh trÞ quyÕt ®Þnh gi¸ c¶ thÞ tr­êng cña s¶n phÈm. Khi nghiªn cøu vÒ lý luËn gi¸ trÞ th× Petty còng rót ra kÕt luËn thêi gian lao ®éng vµ n¨ng suÊt lao ®éng cã ¶nh h­ëng ®Õn møc gi¸ c¶ cña hµng hãa. Petty lµ ng­êi ®Çu tiªn ph¸t hiÖn ra mèi quan hÖ gi÷a n¨ng suÊt lao ®éng vµ l­îng gi¸ trÞ cña mçi s¶n phÈm. W. Petty ®Æt vÊn ®Ò nghiªn cøu lao ®éng gi¶n ®¬n vµ lao ®éng phøc t¹p, so s¸nh lao ®éng trong thêi gian dµi, lÊy n¨ng suÊt lao ®éng trung b×nh trong nhiÒu n¨m ®Ó lo¹i trõ t×nh tr¹ng ngÉu nhiªn. Tõ ®ã cã thÓ kh¼ng ®Þnh W.Petty lµ ng­êi ®Çu tiªn trong lÞch sö ®Æt nÒn mãng cho lý thuyÕt gi¸ trÞ lao ®éng. Tuy nhiªn lý thuyÕt gi¸ trÞ lao ®éng cña W. Petty cßn chÞu ¶nh h­ëng cña t­ t­ëng chñ nghÜa träng th­¬ng. ¤ng ch­a ph©n biÖt ®­îc sù kh¸c nhau gi÷a c¸c ph¹m trï gi¸ trÞ, gi¸ trÞ trao ®æi vµ gi¸ c¶ cña s¶n phÈm. Khi nghiªn cøu vÒ gi¸ trÞ th× Petty ®· g¾n lao ®éng s¶n xuÊt ra hµng hãa víi lao ®éng khai th¸c ra kim lo¹i quý lµ b¹c vµ vµng. Tõ ®ã «ng cho r»ng muèn x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña c¸c hµng hãa kh¸c nhau th× cÇn ph¶i quy ®æi l­îng lao ®éng hao phÝ lµm ra nã víi l­îng lao ®éng hao phÝ ®Ó lµm ra mét ®¬n vÞ vµng hoÆc b¹c. §ång thêi «ng ch­a ph©n biÖt ®­îc lao ®éng t¹o ra gi¸ trÞ vµ lao ®éng t¹o ra gi¸ trÞ sö dông. Tõ ®ã «ng ®­a ra c©u nãi næi tiÕng: “lao ®éng lµ cha, ®Êt ®ai lµ mÑ cña mäi cña c¶i”. VÒ ph­¬ng diÖn cña c¶i vËt chÊt ®ã lµ c«ng lao to lín cña «ng. Nh­ng «ng l¹i xa rêi t­ t­ëng gi¸ trÞ – lao ®éng khi kÕt luËn lao ®éng vµ ®Êt ®ai lµ c¬ së tù nhiªn cña gi¸ c¶ mäi vËt phÈm, tøc lµ c¶ lao ®éng vµ ®Êt ®ai lµ nguån gèc cña gi¸ trÞ. §iÒu nµy lµ sai, ®Êt ®ai hay t­ liÖu s¶n xuÊt ®ãng vai trß quan träng nh­ng nã kh«ng ph¶i lµ nguån gèc cña gi¸ trÞ. 2. A. Smith So víi W. Petty vµ tr­êng ph¸i träng n«ng, lý thuyÕt gi¸ trÞ lao ®éng cña A. Smith cã b­íc tiÕn ®¸ng kÓ. Tr­íc hÕt «ng chØ ra tÊt c¶ c¸c lo¹i lao ®éng s¶n xuÊt ®Òu t¹o ra gi¸ trÞ. Lao ®éng lµ th­íc ®o cuèi cïng cña gi¸ trÞ. ¤ng ph©n biÖt râ rµng sù kh¸c nhau gi÷a gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ trao ®æi vµ kh¼ng ®Þnh gi¸ trÞ sö dông kh«ng quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ trao ®æi mµ gi¸ trÞ trao ®æi cña s¶n phÈm ®­îc quyÕt ®Þnh bëi l­îng lao ®éng hao phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra nã. ¤ng lµ ng­êi ®Çu tiªn ph©n biÖt hai thuéc tÝnh cña hµng hãa nh­ng ch­a lý gi¶i t¹i sao l¹i cã hai thuéc tÝnh Êy. Trong ph¹m trï gi¸ trÞ «ng ®­a ra hai ®Þnh nghÜa cña gi¸ trÞ: mét mÆt «ng cho r»ng gi¸ trÞ lµ do lao ®éng hao phÝ vµo s¶n xuÊt hµng hãa quyÕt ®Þnh. Víi ®Þnh nghÜa nµy, «ng ®øng v÷ng trªn c¬ së lý thuyÕt gi¸ trÞ lao ®éng vµ b­íc tiÕn bé cña «ng lµ cho r»ng nguån gèc cña gi¸ trÞ lµ mäi thø lao ®éng chø kh«ng ph¶i chØ do lao ®éng n«ng nghiÖp nh­ tr­êng ph¸i träng n«ng ®­a ra. Nh­ng mÆt kh¸c «ng l¹i cho r»ng gi¸ trÞ hµng hãa do sè l­îng lao ®éng mµ ng­êi ta cã thÓ mua ®­îc b»ng hµng hãa ®ã quyÕt ®Þnh. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ gi¸ trÞ hµng hãa lµ l­îng gi¸ trÞ do hao phÝ lao ®éng t¹o ra, tÝnh b»ng v+m cßn lao ®éng mua ®­îc biÓu hiÖn lµ tiÒn c«ng, tÝnh b»ng (v) chÝnh lµ gi¸ c¶ cña søc lao ®éng. (v+m) vµ (v) lµ hai ®¹i l­îng kh¸c h¼n nhau, mµ ë ®©y A. Smith ®· ®ång nhÊt lµm mét. Sai lÇm cña Smith v× ch­a ph©n biÖt ®­îc søc lao ®éng vµ lao ®éng vµ chÝnh sai lÇm nµy g¾n víi viÖc «ng lý gi¶i tiÒn l­¬ng lµ gi¸ c¶ cña lao ®éng. A. Smith kh«ng gi¶i thÝch ®óng ®¾n gi¸ trÞ cho nªn «ng ®· biÕn lý luËn t¹o ra gi¸ trÞ thµnh lý luËn chi phÝ s¶n xuÊt dÉn ®Õn kÕt luËn hoµn toµn kh«ng khoa häc: gi¸ trÞ lµ tæng thu nhËp do lîi nhuËn, ®Þa t« vµ tiÒn l­¬ng hîp thµnh. Tøc trong c¬ cÊu gi¸ trÞ cña A. Smith (gi¸ trÞ = v+m) «ng ®· bá qua gi¸ trÞ cña t­ b¶n bÊt biÕn (c). A. Smith ®­a ra hai ®Þnh nghÜa vÒ gi¸ c¶: gi¸ c¶ tù nhiªn vµ gi¸ c¶ thÞ tr­êng, vµ ®i ®Õn kÕt luËn gi¸ c¶ tù nhiªn ph¶n ¸nh hao phÝ lao ®éng cña ng­êi s¶n xuÊt v× vËy quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ cña s¶n phÈm, gi¸ c¶ chÝnh trÞ ngoµi sù hao phÝ lao ®éng cßn biÓu hiÖn sù t¸c ®éng cña nh÷ng nh©n tè vÒ mÆt chÝnh trÞ vµ x· héi. V× vËy nã h×nh thµnh lªn gi¸ c¶ thÞ tr­êng cña s¶n phÈm. Do vËy, «ng kh¼ng ®Þnh gi¸ c¶ tù nhiªn lµ trung t©m cßn gi¸ c¶ chÝnh trÞ lµ sù biÓu hiÖn cña gi¸ trÞ hµng hãa trªn thÞ tr­êng. M¸c ®¸nh gi¸ c«ng lao lín nhÊt cña A. Smith trong lý luËn gi¸ trÞ lao ®éng lµ «ng ®· ph©n biÖt râ hai thuéc tÝnh cña hµng hãa lµ gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ trao ®æi, ®ång thêi «ng ®· cho r»ng lao ®éng lµ th­íc ®o thùc tÕ cña gi¸ trÞ. 3. D. Ricardo Trong lý thuyÕt gi¸ trÞ lao ®éng D. Ricardo dùa vµo lý thuyÕt cña A. Smith, kÕ thõa vµ ph¸t triÓn t­ t­ëng cña A. Smith. ¤ng ph©n biÖt râ hai thuéc tÝnh cña hµng hãa lµ gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ trao ®æi vµ chØ râ gi¸ trÞ sö dông lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho gi¸ trÞ trao ®æi, nh­ng kh«ng ph¶i lµ th­íc ®o cña nã. Tõ mét sè Ýt hµng hãa khan hiÕm, th× gi¸ trÞ sö dông quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ trao ®æi, cßn ®¹i ®a sè hµng hãa kh¸c, gi¸ trÞ do lao ®éng quyÕt ®Þnh. V× gi¸ trÞ trao ®æi lµ gi¸ trÞ t­¬ng ®èi ®­îc biÓu hiÖn mét sè l­îng nhÊt ®Þnh cña hµng hãa kh¸c nªn «ng ®Æt vÊn ®Ò lµ bªn c¹nh gi¸ trÞ t­¬ng ®èi cßn tån t¹i gi¸ trÞ tuyÖt ®èi. §ã lµ thùc thÓ cña gi¸ trÞ, lµ sè l­îng lao ®éng kÕt tinh, gi¸ trÞ trao ®æi lµ h×nh thøc cÇn thiÕt vµ cã kh¶ n¨ng duy nhÊt ®Ó biÓu hiÖn gi¸ trÞ tuyÖt ®èi. D. Ricardo so¸t xÐt l¹i lý luËn gi¸ trÞ cña A. Smith, g¹t bá nh÷ng chç thõa vµ m©u thuÉn trong lý thuyÕt kinh tÕ cña A. Smith. Trong hai ®Þnh nghÜa vÒ gi¸ trÞ cña A. Smith, Ricardo chØ ra ®Þnh nghÜa “gi¸ trÞ do lao ®éng hao phÝ quyÕt ®Þnh” lµ ®óng cßn ®Þnh nghÜa “gi¸ trÞ lao ®éng mµ ng­êi ta cã thÓ mua ®­îc b»ng hµng hãa nµy quyÕt ®Þnh” lµ kh«ng ®óng. Theo Ricardo kh«ng ph¶i chØ trong nÒn s¶n xuÊt hµng hãa gi¶n ®¬n, mµ ngay c¶ trong nÒn s¶n xuÊt lín TBCN, gi¸ trÞ vÉn do lao ®éng quyÕt ®Þnh. ¤ng chØ ra r»ng trong c¬ cÊu gi¸ trÞ hµng hãa ph¶i bao gåm lµ ba bé phËn: C+v+m, chø kh«ng thÓ lo¹i C ra khái gi¸ trÞ s¶n phÈm nh­ A. Smith. Tuy nhiªn «ng ch­a ph©n tÝch ®­îc sù chuyÓn dÞch C vµo s¶n phÈm míi diÔn ra nh­ thÕ nµo. ¤ng cã ý ®Þnh ph©n tÝch lao ®éng gi¶n ®¬n vµ lao ®éng phøc t¹p, quy lao ®éng phøc t¹p thµnh lao ®éng gi¶n ®¬n trung b×nh. ¤ng cho r»ng lao ®éng x· héi cÇn thiÕt quyÕt ®Þnh l­îng gi¸ trÞ hµng hãa song l¹i cho r»ng lao ®éng x· héi cÇn thiÕt do ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt xÊu nhÊt quyÕt ®Þnh. Khi nghiªn cøu c¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n phÈm Ricardo ®· chøng minh mét c¸ch tµi t×nh gi¸ trÞ cña s¶n phÈm sÏ gi¶m khi n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng lªn. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu gi¸ trÞ hµng hãa cña «ng cßn cã tÝnh siªu h×nh. ¤ng coi gi¸ trÞ lµ ph¹m trï vÜnh viÔn. §ã lµ thuéc tÝnh cña mäi vËt, «ng kh«ng thÊy ®­îc m©u thuÉn gi÷a gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ, v× ch­a cã ®­îc lý thuyÕt tÝnh hai mÆt cña lao ®éng, «ng chÞu ¶nh h­ëng cña tÝnh khan hiÕm quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ, «ng ch­a ph©n biÖt ®­îc gi¸ trÞ hµng hãa víi gi¸ c¶ s¶n xuÊt, mÆc dï «ng cã nh×n thÊy xu h­íng b×nh qu©n hãa tû suÊt lîi nhuËn. So víi A. Smith, Ricardo ®· ®øng v÷ng vµ tá ra nhÊt qu¸n víi nguyªn lý gi¸ trÞ lao ®éng song «ng kh«ng thÓ ph¸t triÓn lý luËn ®ã ®Õn cïng v× «ng ch­a biÕt tÝnh hai mÆt cña lao ®éng s¶n xuÊt ra hµng ho¸. MÆc dï vËy, t­ t­ëng cña «ng ®· n©ng kinh tÕ chÝnh trÞ t­ s¶n cæ ®iÓn tíi ®Ønh cao nhÊt – M¸c ®· ®¸nh gi¸ rÊt cao lý luËn gi¸ trÞ lao ®éng cña Ricardo. 4. C. M¸c §Õn M¸c dùa vµo nh÷ng thµnh tùu cña c¸c nhµ kinh tÕ t­ s¶n cæ ®iÓn Anh, g¹t bá mäi nh©n tè kh«ng khoa häc, kÕ thõa vµ ph¸t triÓn c¸c nh©n tè khoa häc cña hä ®Ó x©y dùng häc thuyÕt cña m×nh hoµn thiÖn nhÊt tõ tr­íc tíi lóc ®ã. M¸c ®· thùc hiÖn mét cuéc c¸ch m¹ng trong lý luËn kinh tÕ ®Ó ®­a kinh tÕ chÝnh trÞ häc trë thµnh mét khoa häc. ChiÕc ch×a khãa më cöa cho con ®­êng nghiªn cøu cña M¸c lµ viÖc «ng ph¸t hiÖn ra tÝnh hai mÆt cña cïng mét lao ®éng s¶n xuÊt ra hµng hãa. M¸c lµ ng­êi ®Çu tiªn ph¸t hiÖn ra tÝnh hai mÆt cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng hãa, nªn «ng ®· ®­a lý luËn gi¸ trÞ lao ®éng tíi ®Ønh cao. Lao ®éng s¶n xuÊt ra hµng hãa cã tÝnh hai mÆt: a. Lao ®éng cô thÓ: §ã lµ nh÷ng lao ®éng ngµnh nghÒ, chóng ®­îc ph©n biÖt víi nhau bëi thao t¸c riªng, ®èi t­îng riªng, môc ®Ých riªng vµ kÕt qu¶ riªng. Lao ®éng cô thÓ t¹o ra gi¸ trÞ sö dông cña hµng hãa. TÝnh ®a d¹ng vµ phong phó cña cña c¶i lµ do tÝnh ®a d¹ng vµ phong phó cña nh÷ng lao ®éng cô thÓ quy ®Þnh. TÊt c¶ nh÷ng lao ®éng cô thÓ hîp thµnh hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng x· héi. Lao ®éng cô thÓ lµ ph¹m trï vÜnh viÔn. Nh­ vËy, víi viÖc ph¸t hiÖn ra mÆt thø nhÊt cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng hãa M¸c ®· tr¶ lêi ®­îc c©u hái: lao ®éng cô thÓ t¹o ra gi¸ trÞ sö dông cña hµng hãa. Nh­ng ®· lµ hµng hãa th× vËt phÈm Êy ph¶i ®­îc dïng ®Ó trao ®æi trªn thÞ tr­êng. C¸i g× ®· t¹o ra ®­îc sù trao ®æi Êy, M¸c nãi ®ã lµ gi¸ trÞ do lao ®éng trõu t­îng t¹o ra. b. Lao ®éng trõu t­îng: Lao ®éng s¶n xuÊt ra hµng hãa nÕu coi lµ sù hao phÝ søc lao ®éng nãi chung cña con ng­êi kh«ng tÝnh ®Õn c¸c h×nh thøc cô thÓ cña nã nh­ thÕ nµo th× gäi lµ lao ®éng trõu t­îng. Lao ®éng trõu t­îng t¹o nªn gi¸ trÞ cña hµng hãa. Nãi lao ®éng trõu t­îng lµ sù hao phÝ søc lao ®éng nãi chung cña con ng­êi, ®iÒu nµy lµ ®óng ®¾n nh­ng kh«ng ph¶i mäi sù hao phÝ søc lao ®éng cña con ng­êi ®Òu gäi lµ lao ®éng trõu t­îng, chØ trong nh÷ng x· héi cã s¶n xuÊt hµng hãa th× sù hao phÝ søc lao ®éng cña nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng hãa míi ®­îc coi lµ lao ®éng trõu t­îng. Lao ®éng trõu t­îng lµ ph¹m trï lÞch sö. CÇn kh¼ng ®Þnh kh«ng ph¸i cã hai thø lao ®éng kh¸c nhau kÕt tinh trong hµng hãa mµ chØ lµ ho¹t ®éng lao ®éng s¶n xuÊt ra hµng hãa ®­îc xem xÐt vÒ hai mÆt. Nã cã tÝnh hai mÆt: lao ®éng cô thÓ vµ lao ®éng trõu t­îng. Khi nãi lao ®éng cô thÓ lµ nãi lao ®éng s¶n xuÊt ra hµng hãa ®­îc tiÕn hµnh víi thao t¸c nh­ thÕ nµo, ®èi t­îng ra sao, môc ®Ých vµ kÕt qu¶ cña nã lµ g×. Cßn khi nãi lao ®éng trõu t­îng lµ nãi ho¹t ®éng lao ®éng s¶n xuÊt ra hµng hãa tèn bao nhiªu søc lùc, hÕt bao nhiªu thêi gian, kh«ng nãi tíi h×nh thøc cô thÓ cña nã diÔn ra nh­ thÕ nµo. Víi viÖc ph¸t hiÖn ra mÆt thø hai cña cïng mét lao ®éng s¶n xuÊt hµng hãa, M¸c ®· tr¶ lêi ®­îc c©u hái: lao ®éng trõu t­îng t¹o ra gi¸ trÞ cña hµng hãa. TÝnh chÊt hai mÆt cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng hãa ph¶n ¸nh tÝnh chÊt t­ nh©n vµ tÝnh chÊt x· héi cña lao ®éng cña ng­êi s¶n xuÊt hµng hãa. Do chÕ ®é t­ h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt lµm cho c¸c nhµ s¶n xuÊt ®éc lËp víi nhau nªn lao ®éng cña hä cã tÝnh chÊt t­ nh©n, lao ®éng cô thÓ cña hä biÓu hiÖn lao ®éng t­ nh©n cña hä. §ång thêi do cã sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi buéc c¸c nhµ s¶n xuÊt ph¶i liªn hÖ g¾n bã víi nhau. C¸c nhµ s¶n xuÊt th«ng qua viÖc trao ®æi hµng hãa ph¶i quy lao ®éng cô thÓ thµnh lao ®éng trõu t­îng. Do ®ã lao ®éng trõu t­îng lµ biÓu hiÖn cña lao ®éng x· héi. Tãm l¹i, tõ hai ®iÒu kiÖn cña nÒn s¶n xuÊt hµng hãa, mét mÆt do cã sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi nªn cã trao ®æi vµ cã lao ®éng x· héi, lao ®éng x· héi biÓu hiÖn thµnh lao ®éng trõu t­îng vµ lao ®éng trõu t­îng t¹o ra gi¸ trÞ cña hµng hãa. MÆt kh¸c do cã chÕ ®é t­ h÷u nªn cã lao ®éng t­ nh©n biÓu hiÖn thµnh lao ®éng cô thÓ vµ lao ®éng cô thÓ t¹o ra gi¸ trÞ sö dông. Trªn c¬ së ph¸t hiÖn ra tÝnh hai mÆt cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng hãa, M¸c ®· thùc hiÖn mét cuéc c¸ch m¹ng trong khoa kinh tÕ chÝnh trÞ. Nhê ph¸t hiÖn nµy M¸c ®· x©y dùng häc thuyÕt cña m×nh mét c¸ch cã hÖ thèng vµ hoµn chØnh. Víi viÖc ph¸t hiÖn ra tÝnh hai mÆt cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng hãa, M¸c ®· lý gi¶i ®­îc c¬ së t¹o ra c¸c thuéc tÝnh hµng hãa. Hµng hãa lµ s¶n phÈm cña lao ®éng. Mét hµng hãa cã hai thuéc tÝnh bëi lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt ra hµng hãa ®ã cã tÝnh hai mÆt. Lao ®éng cô thÓ t¹o ra gi¸ trÞ sö dông cßn lao ®éng trõu t­îng t¹o ra gi¸ trÞ cña hµng hãa. Hµng hãa lµ hÕt thÈy nh÷ng vËt vµ nh÷ng thø cã thÓ tháa m·n ®­îc nhu cÇu nµo ®ã cña con ng­êi vµ chóng ®­îc s¶n xuÊt ra kh«ng ph¶i ®Ó ng­êi s¶n xuÊt ra nã tiªu dïng mµ ®Ó trao ®æi, mua b¸n trªn thÞ tr­êng. Hµng hãa lµ sù thèng nhÊt biÖn chøng gi÷a gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ. ChÝnh c«ng dông cña vËt phÈm ®­îc quan niÖm lµ gi¸ trÞ sö dông cña nã. Gi¸ trÞ sö dông chØ thÓ hiÖn ra khi tiªu dïng vËt phÈm. X· héi cµng tiÕn bé th× sè l­îng gi¸ trÞ sö dông cµng nhiÒu, chÊt l­îng gi¸ trÞ sö dông cµng tèt, thÓ lo¹i gi¸ trÞ sö dông cµng phong phó. Gi¸ trÞ sö dông lµ néi dung cña cña c¶i, nã lµ mét ph¹m trï vÜnh viÔn. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ hµng hãa th× gi¸ trÞ sö dông lµ c¸i mang gi¸ trÞ trao ®æi. Së dÜ hµng hãa trao ®æi ®­îc v× trong hµng hãa cã gi¸ trÞ. Gi¸ trÞ lµ lao ®éng x· héi cña ng­êi s¶n xuÊt hµng hãa kÕt tinh trong hµng hãa. Gi¸ trÞ chØ thÓ hiÖn ra khi trao ®æi, gi¸ trÞ trao ®æi lµ h×nh thøc biÓu hiÖn cña gi¸ trÞ. Gi¸ trÞ hµng hãa lµ biÓu hiÖn quan hÖ s¶n xuÊt x· héi gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng hãa, bëi thùc chÊt cña qu¸ tr×nh trao ®æi hµng hãa, nh÷ng ng­êi trao ®æi ®· trao ®æi lao ®éng cho nhau th«ng qua mét lao ®éng thèng nhÊt. Víi ý nghÜa ®ã, gi¸ trÞ lµ mét ph¹m trï lÞch sö. Quan niÖm nµy cña M¸c ®· lµm ®¶o lén hoµn toµn c¸c quan ®iÓm kinh tÕ chÝnh trÞ tr­íc ®ã cho r»ng gi¸ trÞ kh«ng ph¶n ¸nh quan hÖ x· héi nªn nã lµ ph¹m trï vÜnh viÔn. Nhê ph¸t hiÖn ra tÝnh hai mÆt cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng hãa mµ M¸c ®· t×m ra nguån gèc vµ b¶n chÊt cña tiÒn tÖ. TiÒn tÖ lµ mét h×nh th¸i gi¸ trÞ cña hµng hãa, lµ s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng hãa. C¸c nhµ kinh tÕ tr­íc M¸c gi¶i thÝch tiÒn tÖ tõ h×nh th¸i ph¸t triÓn cao nhÊt cña nã vµ do ®ã ®· kh«ng lµm râ ®­îc b¶n chÊt cña nã. Tr¸i l¹i, M¸c nghiªn cøu tiÒn tÖ tõ lÞch sö ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng hãa, tõ sù ph¸t triÓn cña c¸c h×nh th¸i gi¸ trÞ hµng hãa, do ®ã ®· t×m thÊy nguån gèc vµ b¶n chÊt cña tiÒn tÖ. Mçi hµng hãa lµ sù thèng nhÊt cña hai mÆt gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ. NÕu gi¸ trÞ sö dông cña hµng hãa cã thÓ nhËn biÕt b»ng c¸c gi¸c quan, th× gi¸ trÞ cña hµng hãa l¹i chØ nhËn biÕt ®­îc qua gi¸ trÞ trao ®æi, tøc lµ ë c¸c h×nh th¸i gi¸ trÞ. Trong lÞch sö ph¸t triÓn cña trao ®æi hµng hãa, h×nh th¸i cña gi¸ trÞ còng ph¸t triÓn tõ thÊp ®Õn cao, tõ h×nh th¸i gi¶n ®¬n ngÉu nhiªn ®Õn h×nh th¸i më réng, h×nh th¸i chung, h×nh th¸i tiÒn tÖ. Theo M¸c xÐt vÒ mÆt c¬ cÊu gi¸ trÞ hµng hãa gåm hai phÇn. Mét lµ gi¸ trÞ cò tøc lµ gi¸ trÞ nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt ®­îc chuyÓn dÞch vµ gi¸ trÞ cña s¶n phÈm hµng hãa, ký hiÖu lµ C. PhÇn gi¸ trÞ cò ®­îc h×nh thµnh lµ nhê cã vai trß cña lao ®éng cô thÓ. Lao ®éng cô thÓ lu«n lu«n b¶o toµn vµ chuyÓn dÞch gi¸ trÞ nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt ®· hao phÝ vµo gi¸ trÞ s¶n phÈm cña hµng hãa. Hai lµ gi¸ trÞ míi ®­îc t¹o ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng hãa nhê lao ®éng trõu t­îng. Gi¸ trÞ míi ®­îc ký hiÖu: v+m. Bé phËn gi¸ trÞ míi ®­îc h×nh thµnh lµ nhê vai trß cña lao ®éng trõu t­îng. Nãi r»ng lao ®éng trõu t­îng t¹o nªn gi¸ trÞ – gi¸ trÞ hµng hãa ®­îc c«ng thøc hãa: C+v+m. §iÒu nµy kh«ng cã nghÜa lµ lao ®éng trõu t­îng t¹o nªn toµn bé C+v+m mµ nã chØ t¹o nªn phÇn gi¸ trÞ míi. Nh­ vËy, nãi r»ng lao ®éng lµ nguån gèc cña gi¸ trÞ th× lao ®éng ®· ®­îc hiÓu theo nghÜa lµ lao ®éng trõu t­îng vµ phÇn gi¸ trÞ do nã t¹o ra chØ lµ gi¸ trÞ míi. Hai mÆt cña gi¸ trÞ ®· h×nh thµnh tæng thÓ gi¸ trÞ ®Çy ®ñ cña hµng hãa (C+v+m). So víi c¸c nhµ kinh tÕ häc t­ s¶n cæ ®iÓn Anh, cÊu thµnh gi¸ trÞ cña M¸c ®Çy ®ñ h¬n, ®óng ®¾n h¬n. Trong ph¹m trï n¨ng suÊt lao ®éng, M¸c ®· gi¶i thÝch t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng lµ t¨ng hiÖu qu¶ cã Ých cña lao ®éng tøc lµm t¨ng sè l­îng s¶n phÈm s¶n xuÊt trong mét ®¬n vÞ thêi gian hoÆc rót ng¾n thêi gian ®Ó s¶n xuÊt mét ®¬n vÞ s¶n phÈm. T¨ng n¨ng suÊt lao ®éng lµm cho gi¸ trÞ sö dông cña cña c¶i t¨ng nh­ng l­îng gi¸ trÞ t¹o ra trong thêi gian ®ã kh«ng ®æi nªn gi¸ trÞ cña mét ®¬n vÞ s¶n phÈm gi¶m. §ã lµ do hai mÆt cña lao ®éng cã sù vËn ®éng ng­îc chiÒu nhau, khèi l­îng cña cña c¶i vËt chÊt ngµy cµng t¨ng lªn ®i liÒn víi khèi l­îng gi¸ trÞ cña nã gi¶m xuèng hay kh«ng thay ®æi mµ n¨ng suÊt lao ®éng thuéc ph¹m trï lao ®éng cô thÓ. TÝnh hai mÆt cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng hãa lµ c¬ së ®Ó M¸c ph©n chia t­ b¶n thµnh t­ b¶n bÊt biÕn vµ t­ b¶n kh¶ biÕn, chØ râ t­ b¶n kh¶ biÕn lµ nguån gèc thùc sù t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d­ (m). ThËt vËy, t­ b¶n bÊt biÕn lµ bé phËn cña t­ b¶n s¶n xuÊt, nã tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, tån t¹i d­íi h×nh th¸i lµ t­ liÖu s¶n xuÊt, trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kh«ng thay ®æi vÒ l­îng. T­ b¶n kh¶ biÕn lµ bé phËn cña t­ b¶n s¶n xuÊt øng ra ®Ó mua søc lao ®éng, ký hiÖu lµ v. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tõ mét l­îng t­ b¶n bÊt biÕn trë thµnh mét l­îng t­ b¶n kh¶ biÕn t¨ng thªm lµ v+m. M¸c ®· c¨n cø vµo tÝnh hai mÆt cña lao ®éng ®Ó ph©n chia hai lo¹i t­ b¶n nµy. XÐt lao ®éng cô thÓ: trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, lao ®éng cô thÓ ®· b¶o tån, di chuyÓn bé phËn t­ b¶n cña nhµ t­ b¶n øng ra mua t­ liÖu s¶n xuÊt. XÐt lao ®éng trõu t­îng: trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lao ®éng trõu t­îng ®· t¹o ra gi¸ trÞ míi (v+m). V× vËy, bé phËn t­ b¶n øng ra ®Ó mua søc lao ®éng (v) trong qu¸ tr×nh lao ®éng nã ®· t¹o ra (v+m). Trong hai bé phËn t­ b¶n râ rµng t­ b¶n kh¶ biÕn lµ nguån gèc thùc sù t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d­. Vai trß hai mÆt cña lao ®éng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d­ ®­îc thÓ hiÖn: lao ®éng cô thÓ cña ng­êi c«ng nh©n ®· b¶o tån, di chuyÓn gi¸ trÞ cña t­ liÖu s¶n xuÊt vµo s¶n phÈm míi. Lao ®éng trõu t­îng cña ng­êi c«ng nh©n t¹o ra gi¸ trÞ míi, trong ®ã cã mét bé phËn b»ng víi gi¸ trÞ cña søc lao ®éng (v) nhµ t­ b¶n dïng ®Ó tr¶ l­¬ng cho c«ng nh©n ®Ó t¸i s¶n xuÊt ra søc lao ®éng, mét bé phËn d«i ra ngoµi gi¸ trÞ søc lao ®éng (m) bÞ nhµ t­ b¶n chiÕm kh«ng. Trong ph¹m trï t¸i s¶n xuÊt, dùa vµo tÝnh hai mÆt cña lao ®éng, M¸c ®· söa ch÷a gi¸o ®iÒu cña A. Smith, v¹ch râ r»ng toµn bé s¶n phÈm x· héi chia ra lµm ba bé phËn: c+v+m theo gi¸ trÞ cña nã. §iÒu nµy c¸c nhµ kinh tÕ häc tr­íc M¸c nh­ A. Smith vµ D. Ricardo ch­a lµm ®­îc. Së dÜ nh­ vËy v× trong c¬ cÊu gi¸ trÞ hµng hãa, lao ®éng cô thÓ ®· b¶o tån, chuyÓn dÞch C , cßn lao ®éng trõu t­îng t¹o ra l­îng gi¸ trÞ míi (v+m). KÕt luËn Qua ph¸t triÓn lý luËn gi¸ trÞ lao ®éng cho thÊy M¸c ®· cã c«ng lín trong viÖc kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ vÒ lý luËn gi¸ trÞ cña c¸c nhµ kinh tÕ tr­íc «ng. Hoµn thiÖn nh÷ng kh¸i niÖm gi¸ trÞ sö dông, gi¸ trÞ trao ®æi, thùc thÓ gi¸ trÞ, kh¸i niÖm thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt víi t­ c¸ch lµ th­íc ®o quyÕt ®Þnh l­îng gi¸ trÞ hµng hãa vµ kh¼ng ®Þnh n¨ng suÊt lao ®éng lµ nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn l­îng mét hµng hãa, hoµn thiÖn lý luËn tiÒn tÖ, t×m ra quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ vµ quy luËt gi¸ trÞ lµ lùc l­îng kh¸ch quan chi phèi sù vËn ®éng cña hµng hãa vµ tiÒn tÖ. Tãm l¹i, nhê ph¸t hiÖn ra tÝnh hai mÆt cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng hãa, M¸c ®· gi¶i quyÕt ®­îc mét lo¹t vÊn ®Ò kinh tÕ mµ c¸c nhµ kinh tÕ häc tr­íc ®©y ch­a gi¶i thÝch ®­îc. Häc thuyÕt cña «ng ®· hoµn chØnh, s¾c bÐn vµ ph¸t triÓn ®Õn ®Ønh cao nhÊt trong khoa kinh tÕ chÝnh trÞ tõ tr­íc ®Õn nay. Häc thuyÕt cña M¸c lµ mét ph¸t kiÕn vÜ ®¹i nhÊt ë thÕ kû 19.