Nguy cơ tụt hậu xa hơn về kinh tế so với nhiều nước trong khu vực và trên thế giới

I. lêi më ®Çu Trong sù nghiÖp CNH - H§H hiÖn nay KHCN ®ang chiÕm mét vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng. Bëi v× n­íc ta tiÕn lªn CNXH tõ mét nÒn kinh tÕ phæ biÕn lµ s¶n xuÊt nhá, lao ®éng thñ c«ng lµ phæ biÕn. C¸i thiÕu thèn cña chóng ta lµ mét nÒn ®¹i c«ng nghiÖp. ChÝnh v× vËy, chóng ta ph¶i tiÕn hµnh CNH - H§H. Trong thêi ®¹i ngµy nay, CNH ph¶i g¾n liÒn víi H§H. CNH - H§H ë n­íc ta lµ nh»m x©y dùng CSVC kü thuËt cho CNXH. §ã lµ nhiÖm vô trung t©m trong suèt thêi kú qu¸ ®é tiÕn lªn CNXH ë n­íc ta. Ngay tõ khi b¾t ®Çu qu¸ tr×nh ®æi míi, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· quan t©m hoµn thiÖn vµ ®æi míi quan ®iÓm, c¸c chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch trong lÜnh vùc khoa häc vµ c«ng nghÖ. NghÞ quyÕt 26 cña Bé ChÝnh trÞ (Kho¸ VI) ®· nªu râ: "§¹i héi lÇn thø VI cña §¶ng ®Ò ra ®­êng lèi ®æi míi, coi khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ mét ®éng lùc m¹nh mÏ cña sù nghiÖp ®æi míi, æn ®Þnh t×nh h×nh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi theo ®Þnh h­íng XHCN, coi nh÷ng ng­êi lµm khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ ®éi ngò c¸n bé tin cËy, quý b¸u cña §¶ng, Nhµ n­íc vµ nh©n d©n ta". NghÞ quyÕt cña Héi nghÞ lÇn thø 7 BCHTW (Kho¸ VII) trong phÇn vÒ chñ tr­¬ng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ c«ng nghÖ ®Õn n¨m 2000 ®· nªu râ quan ®iÓm: "Khoa häc, c«ng nghÖ lµ nÒn t¶ng cña CNH - H§H. KÕt hîp c«ng nghÖ truyÒn thèng víi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i tranh thñ ®i nhanh vµo hiÖn ®¹i ë nh÷ng kh©u quyÕt ®Þnh". Trong B¸o c¸o chÝnh trÞ t¹i §¹i héi VIII võa qua §¶ng l¹i nhÊn m¹nh: "Kh¬i dËy trong nh©n d©n lßng yªu n­íc, ý trÝ quËt c­êng, ph¸t huy tµi trÝ cña ng­êi ViÖt Nam, quyÕt t©m ®­a n­íc nhµ ra khái nghÌo nµn vµ l¹c hËu b»ng KHCN". §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX cña §¶ng ®· chØ ra: "Con ®­êng CNH - H§H ë n­íc ta cÇn vµ cã thÓ rót ng¾n thêi gian võa cã nh÷ng b­íc tuÇn tù, võa cã b­íc nh¶y vät ph¸t huy nh÷ng lîi thÕ cña ®Êt n­íc, tËn dông mäi kh¶ n¨ng ®Ó ®¹t tr×nh ®é c«ng nghÖ tiªn tiÕn, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin vµ c«ng nghÖ sinh häc, tranh thñ øng dông ngµy cµng nhiÒu h¬n, ë møc cao h¬n vµ phæ biÕn h¬n nh÷ng thµnh tùu míi vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ, tõng b­íc ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc. Ph¸t huy nguån lùc trÝ tuÖ vµ søc m¹nh tinh thÇn cña ng­êi ViÖt Nam, coi ph¸t triÓn GD vµ §T, khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ nÒn t¶ng vµ ®éng lùc cña sù nghiÖp CNH - H§H". Tõ n¨m 1996 ®Êt n­íc ta chuyÓn sang giai ®o¹n ®Èy m¹nh CNH - H§H, phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2020 c¬ b¶n trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp. §©y còng lµ mét yÕu tè cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh chèng l¹i "nguy c¬ tôt hËu xa h¬n vÒ kinh tÕ so víi nhiÒu n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi". Sù nghiÖp XDCNXH ë n­íc ta chØ thùc sù thµnh c«ng chõng nµo thùc hiÖn thµnh c«ng sù nghiÖp CNH - H§H ®Êt n­íc. KHCN n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, ®æi míi s¶n phÈm, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng, XD n¨ng lùc c«ng nghÖ quèc gia. Do ®ã viÖc nghiªn cøu, t×m tßi ph¸t triÓn KHCN lµ mét vÊn ®Ò rÊt quan träng. §Ò tµi cña em ®­îc chia lµm ba phÇn: I. Lêi më ®Çu II. PhÇn néi dung III. PhÇn kÕt luËn Do ph¹m vi ®Ò tµi réng mµ tÇm hiÓu biÕt cña em cßn h¹n chÕ nªn kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Em mong ®­îc sù ®ãng gãp ch©n thµnh cña thÇy gi¸o vµ c¸c b¹n ®Ó ®Ò tµi cña em ®­îc hoµn thiÖn h¬n ! II. PhÇn néi dung 1. Nguyªn lý triÕt häc cña ®Ò tµi 1.1. C¸ch m¹ng khoa häc - C«ng nghÖ ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së lý luËn khoa häc ph¸t triÓn kh«ng ngõng: §ã lµ ®iÓm kh¸c biÖt quan träng nhÊt cña cuéc c¸ch m¹ng Khoa häc - Kü thuËt lÇn nµy (C¸ch m¹ng Khoa häc - c«ng nghÖ míi ®èi víi chñ nghÜa t­ b¶n hiÖn ®¹i) víi c¸c lÇn tr­íc. Nh×n l¹i lÞch sö ph¸t triÓn cña Khoa häc - Kü thuËt cã thÓ thÊy r»ng, tuy hai cuéc c¸ch m¹ng tr­íc còng dùa trªn sù ®ét ph¸ vÒ mÆt lý luËn cña Khoa häc tù nhiªn, lÊy ®ã ®Ó dÉn ®­êng, nh­ nhiÖt lùc häc vµ lùc häc cña NiuT¬n xuÊt hiÖn tr­íc cuéc c¸ch m¹ng Khoa häc - Kü thuËt lÇn thø nhÊt vµ ®iÖn häc xuÊt hiÖn tr­íc cuéc c¸ch m¹ng KHKT lÇn hai, nh­ng kho¶ng c¸ch gi÷a sù ®ét ph¸ lý luËn vµ s¸ng t¹o kü thuËt còng nh­ øng dông kü thuËt vµo thùc tÕ lµ rÊt dµi, mèi quan hÖ gi÷a nh÷ng yÕu tè ®ã kh«ng trùc tiÕp l¾m, rÊt nhiÒu ph¸t minh vÒ kü thuËt ®Òu lµ nh÷ng s¸ng t¹o riªng cña nh÷ng ng­êi thùc hµnh giái. Ng­êi ph¸t minh ra m¸y h¬i n­íc J.O¸t, hay vua ph¸t minh £®ix¬n ®Òu tÝch luü kiÕn thøc trªn c¬ së thùc tiÔn råi míi ph¸t minh, s¸ng t¹o. Trong t×nh h×nh ®ã, th«ng th­êng lµ cã ph¸t minh s¸ng t¹o tr­íc råi sau ®ã míi cã gi¶i thÝch vµ thuyÕt minh lý luËn. Cßn cuéc c¸ch m¹ng KHCN sau chiÕn tranh th× hoµn toµn kh«ng ph¶i nh­ vËy. Nã dùa trªn c¬ së ph¸t triÓn cña c¸c lo¹i lý luËn KHKT vµ lÊy ®ã lµm chØ dÉn ®Ó thùc hiÖn. Cã thÓ nãi, nÕu kh«ng cã sù ph¸t minh to lín vµ nh÷ng ®ét ph¸ vÒ lý luËn cña nhiÒu ngµnh KHKT trong thÕ kû nµy, th× kh«ng thÓ cã cuéc c¸ch m¹ng KHCN ngµy nay. Do ®ã, vai trß chñ yÕu trong viÖc h×nh thµnh cuéc c¸ch m¹ng KHCN lÇn nµy lµ c¸c nhµ khoa häc vµ nh©n viªn kü thuËt. Tõ sau chiÕn tranh ®Õn nay, chÝnh trªn c¬ së ph¸t triÓn lý luËn KHKT, mµ ë c¸c n­íc trªn thÕ giíi mçi n¨m trung b×nh cã ®Õn trªn 300. 000 ®¬n xin b¶n quyÒn ph¸t minh KHCN, cã nghÜa lµ mçi ngµy cã chõng 800 - 900 b¶n quyÒn ra ®êi. NÕu kh«ng cã chØ dÉn cña lý luËn KHKT th× c¨n b¶n kh«ng thÓ cã sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ nhanh chãng ®Õn nh­ vËy cña KHCN, ®ã lµ mét sù thùc rÊt râ rµng. 1.2. Nguyªn lý ph¸t triÓn cña KHCN Mèi quan t©m gÇn ®©y ®èi víi c«ng nghÖ phôc vô ph¸t triÓn lµ sù thÓ hiÖn tÇm quan träng cña viÖc ph¸t triÓn vµ ®­a vµo øng dông c¸c c«ng nghÖ míi nh»m c¬ cÊu l¹i nÒn c«ng nghiÖp, n©ng cao n¨ng suÊt vµ ®¶m b¶o t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ sù phån vinh th«ng qua kh¶ n¨ng c¹nh tranh. PhÇn th­ëng khao kh¸t trong cuéc ch¹y ®ua c«ng nghÖ lµ søc m¹nh kinh tÕ. Mét d©n téc thËm trÝ kh«ng thÓ tån t¹i ®­îc nÕu thiÕu c«ng nghÖ. MÆc dï cßn ch­a ®Çy ®ñ, nh­ng c«ng nghÖ ®· d¹y cho nh©n lo¹i Ýt nhÊt mét bµi häc quan träng, ®ã lµ kh«ng g× lµ kh«ng thÓ. Trong mét thÕ giíi kh«ng ch¾c ch¾n hiÖn nay, sù thay ®æi c«ng nghÖ lµ ®iÒu ch¾c ch¾n. ViÖc thay ®æi c«ng nghÖ kÐo theo nh÷ng rñi ro. Song kh«ng chÊp nhËn rñi ro l¹i chÝnh lµ sù rñi ro lín h¬n c¶! Mçi n­íc cÇn cã kÕ ho¹ch ph¸t triÓn dùa trªn c«ng nghÖ riªng cña m×nh. Tuy nhiªn, mét nguyªn lý mang tÝnh ph­¬ng ph¸p luËn chung còng nh­ sù ph©n tÝch so s¸nh quèc tÕ cã thÓ cung cÊp th«ng tin cã gi¸ trÞ cho c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ c¸c nhµ lËp kÕ ho¹ch trong khu vùc Nhµ n­íc vµ khu vùc t­ nh©n. ViÖc x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn dùa trªn c«ng nghÖ ph¶i b»ng sù lùa chän chø kh«ng ph¶i lµ ngÉu nhiªn. §iÒu ®ã cã thÓ ®¹t ®­îc b»ng sù thuyÕt phôc, tÝnh quyÕt ®Þnh, sù quyÕt t©m vµ h¬n hÕt ph¶i lµ ý trÝ chÝnh trÞ m·nh liÖt - ý trÝ kiÕn t¹o t­¬ng lai cña mét quèc gia sö dông c«ng nghÖ nh­ mét c«ng cô ®Ó ph¸t triÓn. Trong m«i tr­êng c¹nh tranh quèc tÕ ngµy cµng t¨ng hiÖn nay, c«ng nghÖ lµ mét biÕn sè chiÕn lù¬c sèng cßn cho sù ph¸t triÓn nhanh chãng kinh tÕ - x· héi. NÕu cã mét kÕ ho¹ch sö dông c«ng nghÖ thÝch hîp, nã cã thÓ lµ mét chiÕc ch×a kho¸ cho mét x· héi phån vinh, cho toµn thÓ nh©n lo¹i. Do ®ã, c«ng nghÖ lµ hi väng lín nhÊt ®Ó n©ng møc sèng cña mét sè lín nh÷ng ng­êi nghÌo trªn thÕ giíi. MÆc dï nh÷ng vÊn ®Ò mµ c¸c n­íc trong khu vùc Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng ph¶i ®èi phã lµ Ýt trÇm träng h¬n so víi nh÷ng khu vùc kh¸c, nh­ng chóng vÉn ®ñ nghiªm träng ®Ó g©y ra nh÷ng c¨ng th¼ng x· héi ®¸ng kÓ. V× vËy, cÇn thiÕt ph¶i cã mét hµnh ®éng khÈn cÊp ®Ó t×m c¸ch gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò c¨ng th¼ng nh­: T¨ng d©n sè, thÊt nghiÖp t¨ng, gi¶m møc sèng, suy kiÖt tµi nguyªn vµ huû ho¹i m«i tr­êng. Môc tiªu lµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi bÒn v÷ng th«ng qua viÖc ¸p dông kh«n ngoan c«ng nghÖ sao cho c¸c thÕ hÖ hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai sÏ ®­îc h­ëng mét cuéc sèng tèt ®Ñp. §¸nh gi¸ tr×nh ®é c«ng nghÖ §éi ngò CB KHKT vµ chi phÝ cho NC - TK T×nh tr¹ng CS h¹ tÇng vµ dÞch vô hç trî C¸c khÝa c¹nh PT KT - XH kinh ®iÓn So s¸nh §¸nh gi¸ hµm l­îng c«ng nghÖ CÊp bËc tinh x¶o CÊp c«ng ty T. hîp c¸c ®ãng gãp cña c«ng nghÖ HÖ thèng ®ãng gãp cña c«ng nghÖ C¸c thµnh phÈm cña c«ng nghÖ ThÞ tr­êng quèc tÕ Gi¸ trÞ kinh tÕ gia t¨ng Hµm l­îng nhËp khÈu CÊp Nhµ n­íc CÊp giai ®o¹n CÊp ngµnh CN ®¸nh gi¸ m«i tr­êng c«ng nghÖ Møc ®é ®æi míi Hµm l­îng xuÊt khÈu C¸c chuçi ph¸t triÓn c«ng nghÖ Khoa häc vµ C«ng nghÖ trong hÖ thèng s¶n xuÊt Lo¹i giai ®o¹n chuyÓn ®æi Khoa häc vµ c«ng nghÖ hµn l©m §¸nh gi¸ cÊu tróc cña C«ng nghÖ C¸c t¸c nh©n thóc ®Èy c«ng nghÖ CS d÷ liÖu vÒ c¸c lo¹i biÕn ®æi chuÈn Nh÷ng tiÕn bé vµ nç lùc trong nh÷ng khu vùc chuyªn m« ho¸ ®­îc lùa chän C¸c mÆt cña CS h¹ tÇng ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c«ng nghÖ §¸nh gi¸ nhu cÇu c«ng nghÖ Xu h­íng quèc tÕ vµ c¸c c¬ héi Cam kÕt cña cÊp vÜ m« ®èi víi khoa häc vµ C«ng nghÖ v× sù ph¸t triÓn C¸c nguån lùc KÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi quèc gia s¬ ®å lËp kÕ ho¹ch triÓn khai dùa trªn c«ng nghÖ 2. C¸ch m¹ng khoa häc - c«ng nghÖ - vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt thêi ®¹i. 2.1. Nguyªn nh©n cña cuéc c¸ch m¹ng Khoa häc - C«ng nghÖ: 2.1.1. T¸c dông vµ ¶nh h­ëng cña chiÕn tranh thÕ giíi: ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai lµ mét tai ho¹ to lín ch­a tõng cã trong lÞch sö loµi ng­êi, nh­ng l¹i cã t¸c dông thóc ®Èy nhÊt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn cña KHKT. §Ó dµnh th¾ng lîi trong chiÕn tranh c¸c n­íc ®Õ quèc ®· dèc søc vµ nghiªn cøu KHKT qu©n sù. C¸c bªn tham chiÕn c¹nh tranh kÞch liÖt trong viÖc ph¸t minh vµ sö dông c¸c vò khÝ vµ trang bÞ míi nh­: Ra ®a, tªn löa, m¸y bay ph¶n lùc, bom nguyªn tö... Trong chiÕn tranh §øc lµ n­íc ®Çu tiªn dïng tªn löa mang ®Çu ®¹n cã ®iÒu khiÓn, cßn Mü lµ n­íc ®Çu tiªn sö dông bom nguyªn tö. ViÖc ph¸t minh vµ sö dông vò khÝ, trang thiÕt bÞ míi kh«ng quyÕt ®Þnh th¾ng b¹i cuèi cïng, song qu¶ thùc nã ¶nh h­ëng quan träng ®èi víi cuéc chiÕn. Sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai, rÊt nhiÒu bé m«n KHKT qu©n sù ®­îc øng dông vµo ngµnh c«ng nghiÖp d©n dông, ®iÒu ®ã kh«ng nh÷ng më ra rÊt nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp míi, mµ cßn n©ng cao nhanh chãng n¨ng suÊt lao ®éng cña toµn bé nÒn kinh tÕ quècd©n. ChØ riªng ®iÓm nµy cã thÓ thÊy r»ng nh÷ng thµnh tùu KHKT giµnh ®­îc sau chiÕn tranh, lµ do loµi ng­êi ®· ph¶i tr¶ c¸i gi¸ rÊt ®¾t míi cã ®­îc. 2.1.2. Sù thóc ®Èy cuéc ch¹y ®ua vò trang gi÷a c¸c siªu c­êng quèc Sau chiÕn tranh, do thÕ giíi h×nh thµnh c¬ cÊu hai cùc Mü vµ Liªn X«, sù ®èi lËp vµ ®èi kh¸ng §«ng - T©y rÊt nghiªm träng, khiÕn c¸c quèc gia nµy chiÕn tranh ¸c liÖt trong cuéc ch¹y ®ua vò trang. Chi phÝ cho ch¹y ®ua vò trang hµng n¨m cña hä chiÕm kho¶ng trªn d­íi 10% gi¸ trÞ tæng s¶n phÈm quèc d©n, thËm chÝ cßn h¬n n÷a trong lÞch sö loµi ng­êi, ch­a bao giê cã cuéc ch¹y ®ua vò trang ¸c liÖt nh­ vËy trong thêi b×nh. ChØ riªng n­íc Mü, ®Ó chiÕm ­u thÕ trong ch¹y ®ua vò trang, ®· ®Ò ra kÕ ho¹ch "ChiÕn tranh gi÷a c¸c v× sao" nÕu thùc hiÖn tÊt c¶ hä sÏ ph¶i chi kho¶ng 1000 tû ®« la. Víi sù thóc ®Èy cña hai siªu c­êng Mü vµ Liªn X« (Cò), mét sè n­íc ph¸t triÓn kh¸c còng ®æ mét l­îng lín tiÒn cña vµ søc ng­êi vµo s¶n xuÊt vò khÝ vµ nghiªn cøu KHKT qu©n sù. Theo tÝnh to¸n, trong thËp kû 80, chi phÝ cho nghiªn cøu KHKT qu©n sù mçi n¨m trªn thÕ giíi t¨ng lªn tíi 50 - 70 tû ®« la, chiÕm kho¶ng 1/3 - 1/2 toµn bé chi phÝ nghiªn cøu KHKT thÕ giíi. Mét l­îng lín tiÒn cña ®æ ra, ®· thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña KHKT qu©n sù, c¸c lo¹i vò khÝ vµ trang thiÕt bÞ qu©n sù liªn tiÕp ra ®êi, kh«ng ngõng ®æi míi c¸c thÕ hÖ. §iÒu ®ã còng gièng nh­ thêi kú chiÕn tranh nã lµm cho KHKT qu©n sù trë thµnh mét ngµnh ®i ®Çu trong viÖc ph¸t triÓn toµn diÖn KHCN, thóc ®Èy nÒn kinh tÕ quèc d©n ph¸t triÓn nhanh chãng trong thêi kú nhÊt ®Þnh. 2.1.3. Chñ nghÜa t­ b¶n ®éc quyÒn Nhµ n­íc t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn t­¬ng ®èi cã lîi. Ngµy nay viÖc nghiªn cøu KHCN ®· ngµy cµng x· héi ho¸. RÊt nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu ®ßi hái ngµy cµng nhiÒu søc ng­êi søc cña vµ g¸nh chÞu nh÷ng rñi ro ngµy cµng lín. NhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu KHKT v­ît qu¸ kh¶ n¨ng cña c¸c nhµ t­ b¶n c¸ biÖt, thËm chÝ c¸c tËp ®oµn t­ b¶n ®éc quyÒn. Mèi liªn quan gi÷a c¸c ngµnh KHCN còng ngµy cµng réng r·i vµ chÆt chÏ. Mét ph¸t triÓn míi cña ngµnh KHCN ®ßi hái sù ph¸t triÓn t­¬ng øng cña rÊt nhiÒu ngµnh cã liªn quan. VÝ dô: ViÖc nghiªn cøu vµ øng dông n¨ng l­îng nguyªn tö, viÖc t×m tßi nghiªn cøu hµng kh«ng vµ vò trô... ®Òu kh«ng thÓ t¸ch rêi viÖc khai th¸c sö dông vËt liÖu míi, kh«ng thÓ t¸ch rêi sù ph¸t triÓn cao ®é cña kü thuËt ®iÖn tö vµ tù ®éng hãa... §iÒu ®ã ®ßi hái ph¶i cã sù hîp t¸c vµ phèi hîp m¹nh mÏ. Trong t×nh h×nh ®ã sù ph¸t triÓn cao ®é cña chñ nghÜa t­ b¶n ®éc quyÒn Nhµ n­íc, ë møc ®é rÊt lín ®·®¸p øng ®­îc nh÷ng ®ßi hái vÒ mÆt nµy cña sù ph¸t triÓn KHCN hiÖn ®¹i. ChØ nãi riªng vÒ chi phÝ cho nghiªn cøu mçi n¨m chÝnh phñ c¸c n­íc t­ b¶n bá ra xÊp xØ mét nöa sè kinh phÝ cña toµn bé viÖc nghiªn cøu cña c¸c n­íc nµy. H¬n n÷a, sè kinh phÝ ®ã phÇn lín tËp trung vµo c¸c ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc t­¬ng ®èi lín vµ c¬ b¶n, nªn t¸c dông thóc ®Èy KHCN cña nã cµng m¹nh mÏ. Ngoµi ph­¬ng diÖn kinh phÝ nghiªn cøu KHKT, chÝnh phñ c¸c n­íc t­ b¶n ngµy nay cßn cã t¸c dông rÊt to lín trong viÖc båi d­ìng nh©n tµi ®Ó ph¸t triÓn nghiªn cøu khoa häc. Mét vÊn ®Ò then chèt cña tiÕn bé KHCN hiÖn nay lµ ph¶i cã mét lo¹i nh©n tµi KHKT phï hîp vµ cã chÊt l­îng cao, ngay c¶ nh÷ng c¸ nh©n b×nh th­êng còng cÇn n©ng cao tr×nh ®é KHKT míi cã thÓ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i. T¸c dông thóc ®Èy tiÕn bé KHCN cña chñ nghÜa t­ b¶n ®éc quyÒn Nhµ n­íc cßn thÓ hiÖn ë chç nã lµm cho sù hîp t¸c quèc tÕ vÒ KHKT ngµy cµng më réng. 2.1.4. C¹nh tranh ®éc quyÒn ¸c liÖt vÉn lµ mét nh©n tè quan träng thóc ®Èy tiÕn bé KHKT. B­íc vµo giai ®o¹n chñ nghÜa t­ b¶n ®éc quyÒn Nhµ n­íc, ®éc quyÒn cµng kh«ng thÓ tiªu diÖt ®­îc c¹nh tranh, quy m« cña c¹nh tranh më réng, møc ®é c¹nh tranh ¸c liÖt. C¹nh tranh cµng ¸c liÖt, cµng buéc c¸c nhµ t­ b¶n ®éc quyÒn kh«ng ngõng nghiªn cøu kü thuËt c«ng nghÖ míi, sö dông c«ng nghÖ míi ®Ó lµm ra c¸c s¶n phÈm míi, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm vµ n¨ng lùc c¹nh tranh. Do ®ã, c¹nh tranh vÉn nh­ tr­íc ®©y, lµ mét søc m¹nh bªn ngoµi thóc ®Èy tiÕn bé KHCN. C¸c xÝ nghiÖp t­ b¶n ®éc quyÒn ë c¸c n­íc t­ b¶n ngµy nay kh«ng tiÕc cña, bá ra nh÷ng l­îng tiÒn khæng lå ®Ó x©y dùng bé m¸y nghiªn cøu khoa häc riªng, hoÆc uû th¸c cho c¸c c¬ quan häc thuËt nghiªn cøu kü KHKT, râ rµng kh«ng ph¶i lµ xÕp vµo ng¨n kÐo. c¸c xÝ nghiÖp Mü bá ra nh÷ng kho¶n kinh phÝ cho nghiªn cøu khoa häc trong nh÷ng n¨m 80 lín gÊp 22 lÇn so víi nh÷ng n¨m 50, cßn c¸c xÝ nghiÖp ë Céng hoµ Liªn bang §øc, kinh phÝ ®ã trong cïng mét thêi gian nµy t¨ng lªn tíi 83 lÇn, ®iÒu ®ã nãi lªn mét c¸ch ®Çy ®ñ r»ng, cuéc c¹nh tranh gi÷a c¸c xÝ nghiÖp ®éc quyÒn ®· ngµy cµng cuéc c¹nh tranh trong lÜnh vùc KHCN. 2.2. Néi dung chñ yÕu cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ Cuéc c¸ch m¹ng KHCN ph¸t triÓn s©u réng ch­a tõng cã, trùc tiÕp t¸c ®éng vµo mäi ngµnh kinh tÕ quèc d©n, mäi lÜnh vùc XH cña c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn, hiÖn nay vÉn ®ang tiÕp tôc ph¸t triÓn, ¶nh h­ëng cña nã ®èi víi nÒn chÝnh trÞ x· héi vµ kinh tÕ tõ nay vÒ sau sÏ cµng to lín. Sau ®©y lµ nh÷ng lÜnh vùc khoa häc, c«ng nghÖ míi ®· vµ ®ang cã triÓn väng nhÊt hiÖn nay. 2.2.1. Kü thuËt ®iÖn tö: §©y lµ ngµnh h¹t nh©n cã tÝnh quyÕt ®Þnh cña cuéc c¸ch m¹ng KHCN, lµ ngµnh ph¸t triÓn nhanh nhÊt, øng dông réng r·i nhÊt trong sè c¸c ngµnh KHCN míi næi lªn. HiÖn nay bÊt kÓ nh÷ng s¸ng t¹o KHCN míi hay c¶i t¹o kü thuËt trong c¸c ngµnh kinh tÕ truyÒn thèng ®Òu kh«ng thÓ t¸c rêi kü thuËt ®iÖn tö. ë c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn, ngµnh nµy ®· trë thµnh mét ngµnh míi, ®éc lËp gi¸ trÞ s¶n l­îng cña nã kh«ng ngõng t¨ng lªn. Thµnh tùu næi bËt nhÊt cña kü thuËt ®iÖn tö biÓu hiÖn ë viÖc ph¸t minh vµ ¸p dông m¸y vi tÝnh ®iÖn tö. M¸y vi tÝnh ®iÖn tö lµ mét trong nh÷ng ph¸t minh KHCN vÜ ®¹i nhÊt cña thÕ kû nµy. M¸y tÝnh ®iÖn tö tõ khi ra ®êi vµo gi÷a thËp kû 40 ®Õn nay, nã ®· tr¶i qua 4 thÕ hÖ lµ: Bãng ®iÖn tö, bãng b¸n dÉn, m¹ch vi ®iÖn tö, m¹ch vi ®iÖn tö quy m« lín. ë mét sè n­íc ®· b¾t ®Çu nghiªn cøu, chÕ t¹o m¸y tÝnh sinh häc. Nã cã ­u ®iÓm lín nhÊt lµ tèc ®é tÝnh to¸n cùc nhanh. Ngoµi m¸y tÝnh sinh häc ra, c¸c lo¹i m¸y tÝnh m« pháng ãc ng­êi, m¸y tÝnh quang häc còng ®ang trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu chÕ t¹o. Sù ph¸t triÓn cña m¸y tÝnh ®iÖn tö tuy tr¶i qua chõng nöa thÕ kû nh­ng triÓn väng cña nã vÉn v« cïng réng lín ®ang lµm phÊn chÊn lßng ng­êi. 2.2.2. C«ng nghÖ th«ng tin NÕu nãi kü thuËt ®iÖn tö lµ c¬ së cña kü thuËt th«ng tin, th× kü thuËt th«ng tin lµ bé phËn mÊu chèt cña c«ng nghÖ tin häc ngµy nay. Th«ng tin lµ hÖ thèng thÇn kinh cña XH hiÖn ®¹i, kh«ng cã sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ th«ng tin sÏ kh«ng thÓ cã sù truyÒn b¸ vµ sö dông hµng ngµn hµng v¹n th«ng tin trong XH hiÖn ®¹i. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ th«ng tin ®­îc ®o b»ng chØ tiªu: Tû sè gi¸ c¶/ HiÖu suÊt. ë c¸c OECD, ng­êi ta ­íc tÝnh ®· thu ®­îc 20% lîi nhuËn tõ c«ng nghÖ th«ng tin. Trong 10 n¨m tíi, gi¸ c¶ cña c«ng nghÖ th«ng tin sÏ gi¶m nhanh vµ hiÖu qu¶ cña th«ng tin sÏ cµng lín h¬n. T¹i Mü, n­íc chiÕm 20% thÞ tr­êng s¶n phÈm c«ng nghÖ th«ng tin thÕ giíi ®ang bïng næ cuéc c¸ch m¹ng th«ng tin. Mét sè c«ng ty lín ®ang thö nghiÖm viÖc x©y dùng "HÖ thèng th«ng tin cao cÊp". §©y lµ hÖ thèng liªn kÕt gi÷a m¸y ®iÖn tho¹i + M¸y thu h×nh + M¸y vi tÝnh cho phÐp truyÒn th«ng 2 chiÒu vµ ®a chiÒu, lµm cho viÖc truyÒn tin vµ l­u tin ®­îc nhanh chãng, tù do h¬n. Cuéc c¸ch m¹ng vÒ th«ng tin ®ang lµm cho nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp ph¸t triÓn v­ît bËc, trong ®ã ®Æc biÖt lµ ngµnh vËt liÖu míi. 2.2.3. C«ng nghÖ vËt liÖu míi. C«ng nghÖ vËt liÖu míi lµ c«ng nghÖ th«ng qua ph­¬ng ph¸p khoa häc ®Ó chÕ t¹o ra c¸c vËt liÖu thay thÕ cho vËt liÖu thiªn nhiªn. Sù xuÊt hiÖn cña c¸c läai vËt liÖu míi kh«ng nh÷ng gi¶m bít sù phô thuéc cña con ng­êi vµo tµi nguyªn thiªn nhiªn, mµ cßn lµm cho sù nghiªn cøu chÕ t¹o vµ ph¸t triÓn c¸c lo¹i s¶n phÈm cã tr×nh ®é KHKT cao trë thµnh hiÖn thùc. Trong c¸c lo¹i kü thuËt vËt liÖu míi, hiÖn nay nh÷ng thø ph¸t triÓn nhanh nhÊt vµ cã triÓn väng nhÊt lµ vËt liÖu cho th«ng tin, vËt liÖu tæng hîp vµ nguyªn liÖu n¨ng l­îng míi... Trong nh÷ng kü thuËt vËt liÖu míi, ®¸ng chó ý nhÊt lµ vËt liÖu n¨ng l­îng míi lµ c¬ së quan träng ®Ó ph¸t triÓn kü thuËt n¨ng l­îng míi. Trong thêi gian tíi, nhu cÇu cña vËt liÖu míi sÏ t¨ng nhanh h¬n nhiÒu so víi c¸c vËt liÖu truyÒn thèng. Trong thêi kú 1986 - 2000 c¸c vËt liÖu siªu dÉn sÏ t¨ng 32%, Gali t¨ng 10,1% gåm cÊu tróc ®Þnh s½n t¨ng 30% trong khi b¹c chØ t¼ng 0,8%, thiÕc 1,2%. nhu cÇu vËt liÖu míi cña Mü sÏ t¨ng tõ 243 tû ®« la (1970) lªn 379 tû ®« la (2000). NhËt B¶n do phô thuéc nÆng vµo nguån nguyªn liÖu tõ bªn ngoµi, tõ l©u ®· tÝch cùc ph¸t triÓn c«ng nghÖ vËt liÖu míi. ThÞ tr­êng vËt liÖu cña NhËt B¶n dù tÝnh t¨ng tõ 2,2 tû ®« la (1981) lªn 24 tû ®« la (2000). 2.2.4. C«ng nghÖ sinh häc C«ng nghÖ sinh häc lµ mét bé m«n khoa häc míi næi lªn tõ nh÷ng n¨m 50 cña thÕ kû nµy. Nã lµ s¶n phÈm kÕt hîp cña khoa häc vÒ sù sèng vµ KHKT hiÖn ®¹i. C«ng nghÖ sinh häc ®ang ®­îc nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn hiÖn nay chñ yÕu lµ gen, dung häc tÕ bµo, m«i tÕ bµo, ph¶n øng sinh vËt vµ c«ng nghÖ g©y men... C«ng nghÖ sinh häc tuy hiÖn nay míi ë giai ®o¹n ®Çu nh­ng nã ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn, b¾t ®Çu cã t¸c dông vµ ¶nh h­ëng ®Õn ®êi sèng KT - XH. 2.2.5. C«ng nghÖ h¶i d­¬ng BiÓn chiÕm 71% diÖn tÝch tr¸i ®Êt nh­ng viÖc lîi dông biÓn cña loµi ng­êi cßn hÕt søc nhá bÐ. Cïng víi sù tiÕn bé cña KHCN, con ng­êi ®· dÇn dÇn coi träng viÖc khai th¸c vµ sö dông biÓn. Xem xÐt t×nh h×nh hiÖn nay th× thÊy r»ng c«ng nghÖ h¶i d­¬ng ®· bao gåm rÊt nhiÒu lÜnh vùc chuyªn m«n nh­: N¨ng l­îng biÓn, nu«i trång h¶i s¶n, khai th¸c kho¸ng s¶n biÓn, lµm nh¹t n­íc biÓn, ho¸ chÊt biÓn... Trong ®ã ngµnh khai th¸c kho¸ng s¶n biÓn cã triÓn väng lín rÊt hÊp dÉn. 2.2.6. C«ng nghÖ vò trô. C«ng nghÖ vò trô bao gåm viÖc nghiªn cøu vµ chÕ t¹o c¸c thiÕt bÞ m¸y mãc cho viÖc bay vµo vò trô nh­: VÖ tinh nh©n t¹o, phi thuyÒn chë ng­êi, phãng tªn löa... Còng bao gåm viÖc sö dông c¸c lÜnh vùc nghiªn cøu khoa häc phôc vô viÖc bay vµo vò trô nh­: KhÝ t­îng, tµi nguyªn, khoa häc ®êi sèng... VÒ mÆt th«ng tin truyÒn dÉn, viÖc sö dông kü thuËt kh«ng gian cµng t­¬ng ®èi réng r·i. Do kho¶ng kh«ng vò trô cã nh÷ng ®iÒu kiÖn hÕt søc ®Æc biÖt nh­: §é ch©n kh«ng rÊt cao; träng lùc cùc nhá, v« trïng... nªn cã thÓ chÕ t¹o ë ®ã nh÷ng s¶n phÈm mµ trªn tr¸i ®Êt kh«ng thÓ chÕ t¹o ®­îc: S¶n phÈm cã ®é s¹ch cao, vËt liÖu siªu dÉn, tinh thÓ thuÇn khiÕt... 2.3. Quan ®iÓm cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ. Trong qu¸ tr×nh l·nh ®¹o c¸ch m¹ng, §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ngµy cµng nhËn thøc s©u s¾c vai trß quan träng cña KHCN trong sù nghiÖp XD vµ b¶o vÖ Tæ quèc. C¸c quan ®iÓm cña §¶ng vÒ KHCN ®­îc thÓ hiÖn cô thÓ vµ ph¸t triÓn qua mçi thêi kú, nh»m gi¶i quyÕt c¸c nhiÖm vô chñ yÕu cña c¸ch m¹ng, ®ång thêi XD tiÒm lùc khoa häc cho nh÷ng b­íc ph¸t triÓn kÕ tiÕp cña ®Êt n­íc. Cho ®Õn nay, hÖ quan ®iÓm ®ã ®· ph¸t triÓn qua 5 thêi kú. 2.3.1. Thêi kú 1945 - 1954: Ngay sau c¸ch m¹ng th¸ng 8/1945 thµnh c«ng, n­íc VNDCCH ®· ph¶i ®­¬ng ®Çu víi v« vµn nh÷ng khã kh¨n nghiªm träng: Kinh tÕ kiÖt quÖ, v¨n ho¸ GD hÕt søc l¹c hËu, thï trong giÆc ngoµi ©m m­u bãp chÕt nÒn céng hoµ non trÎ vµ x©m chiÕm n­íc ta mét lÇn n÷a. Trong t×nh thÕ hiÓm nghÌo Êy §CSVN ®øng ®Çu lµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ®Ých th©n vËn ®éng mét phong trµo toµn d©n chèng n¹n thÊt häc, coi "Chèng giÆc dèt" lµ mét trong 3 nhiÖm vô lín cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam lóc bÊy giê. NhËn râ vai trß cña kiÕn thøc trong viÖc b¶o vÖ ®éc lËp d©n téc vµ kiÕn quèc, §CSVN ®· tá ra quan ®iÓm quý träng vµ x¸c ®Þnh ®óng ®¾n vÞ trÝ trÝ thøc trong XH míi, trong n­íc ViÖt Nam míi "TrÝ thøc lµ vèn quý cña mét d©n téc, kh«ng cã trÝ thøc hîp t¸c víi c«ng n«ng th× c¸ch m¹ng kh«ng thÓ thµnh c«ng vµ sù nghiÖp XD mét n­íc ViÖt Nam míi kh«ng hoµn thµnh ®­îc".Do ®ã ChÝnh phñ ®· tuyÓn chän vµ göi ®i ®µo t¹o mét lùc l­îng kh¸ ®«ng c¸n bé khoa häc. N¨m 1954, hoµ b×nh lËp l¹i ë miÒn B¾c, líp c¸n bé khoa häc ®Çu tiªn lÇn l­ît trë vÒ vµ cïng víi líp trÝ thøc tham gia kh¸ng chiÕn phôc vô c«ng cuéc kh«i phôc vµ XD ®Êt n­íc. 2.3.2. Thêi kú 1954 - 1964. Hoµ b×nh lËp l¹i n¨m 1954, ®Êt n­íc t¹m chia lµm 2 miÒn. MiÒn B¾c b­íc vµo giai ®o¹n kh«i phôc vµ ph¸t triÓn kinh tÕ vµ b¾t ®Çu thùc hiÖn kÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thø nhÊt. LÇn ®Çu tiªn trong v¨n kiÖn cña §CSVN kh¼ng ®Þnh vai trß cña KHCN trong sù nghiÖp XD ®Êt n­íc "Khoa häc vµ kü thuËt lµ mét ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong c«ng cuéc XDCNXH". Th¸ng 9-1960 §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø III cña §¶ng quyÕt ®Þnh "§­a miÒn B¾c tiÕn lªn CNXH cã c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, v¨n ho¸ vµ khoa häc tiªn tiÕn". Ph¸t triÓn luËn ®iÓm cña §¹i héi lÇn thø III, Héi nghÞ BCHTW §¶ng lÇn thø 10 ®· chØ râ: "Chóng ta ph¶i ®Èy m¹nh c¸ch m¹ng vÒ quan hÖ s¶n xuÊt, c¸ch m¹ng kü thuËt, c¸ch m¹ng v¨n ho¸ vµ t­ t­ëng. C¸c mÆt nãi trªn ph¶i ®ång thêi ®­îc tiÕn hµnh, kh«ng thÓ xem nhÑ mét mÆt nµo, song ph¶i tËp trung søc ®Èy m¹ng c¸ch m¹ng KHKT lµ then chèt, nh»m tõng b­íc trang bÞ c¬ khÝ vµ nöa c¬ khÝ cho c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n, tr­íc hÕt lµ c¸c ngµnh s¶n xuÊt chñ yÕu, tiÕp tôc XDCSVC vµ kü thuËt cña CNXH". Trong vßng 10 n¨m (KÓ tõ khi hoµ b×nh lËp l¹i n¨m 1954), trªn mÆt trËn khoa häc vµ c«ng nghÖ, mét lo¹t tæ chøc khoa häc ®­îc thµnh lËp tõ Uû ban khoa häc Nhµ n­íc ®¶m nhËn chøc n¨ng qu¶n lý ®Õn c¸c c¬ së nghiªn cøu vµ ®µo t¹o ®¹i häc nh»m thùc hiÖn môc tiªu kinh tÕ vµ XH do §¶ng v¹ch ra. 2.3.3. Thêi kú 1965 - 1975 Th¸ng 2/1967 trong lóc chiÕn tranh ph¸ ho¹i ¸c lÞªt ®ang diÔn ra ë miÒn B¾c, Ban bÝ th­ TW §¶ng ban hµnh NghÞ quyÕt 157-NQ/TW "VÒ t¨ng c­êng c«ng t¸c khoa häc vµ kü thuËt trong t×nh h×nh vµ nhiÖm vô míi". NghÞ quyªt nhÊn m¹nh: "§Ó giµnh th¾ng lîi trong sù nghiÖp chèng Mü, cøu n­íc, nÒn kinh tÕ miÒn B¾c n­íc ta ph¶i ®¶m b¶o nh÷ng yªu cÇu cña chiÕn ®Êu, cña ®êi sèng nh©n d©n vµ kh«ng ngõng t¨ng c­êng tiÒm lùc kinh tÕ vµ quèc phßng... Mét trong nh÷ng biÖn ph¸p quan träng lµ ®Èy m¹nh c¸ch m¹ng kü thuËt trong thêi chiÕn. V× vËy, cÇn ®éng viªn lùc l­îng hiÖn cã vÒ khoa häc vµ kü thuËt cña chóng ta ®Ó phôc vô cuéc c¸ch m¹ng KHKT trong thêi chiÕn. Ban bÝ th­ nhËn ®Þnh: "Kh¶ n¨ng tr­íc m¾t vÒ khoa häc vµ kü thuËt cña ta cßn xa míi ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña cuéc c¸ch m¹ng kü thuËt Êy, vµ tÝch cùc chuÈn bÞ ®Ó phôc vô ®¾c lùc cuéc c¸ch m¹ng kü thuËt trªn quy m« lín víi tr×nh ®é cao vµ trong ph¹m vi c¶ n­íc sau khi chiÕn tranh chèng Mü kÕt thóc th¾ng lîi". 2.3.4. Thêi kú 1975 - 1985 Ngµy 20/4/1981 Bé ChÝnh trÞ cã NghÞ quyÕt 37-NQ/TW vÒ chÝnh s¸ch khoa häc vµ kü thuËt, trong ®ã thÓ hiÖn mét quan ®iÓm: "CÇn kh¼ng ®Þnh r»ng trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ cµng khã kh¨n, tr×nh ®é kü thuËt cña s¶n xuÊt cµng thÊp kÐm, th× cµng ph¶i chó träng ®Çu t­ cho c¸c ho¹t ®éng khoa häc vµ kü thuËt, cho c«ng t¸c ®µo t¹o c¸n bé khoa häc vµ c«ng nh©n kü thuËt - ChÝnh ®ã lµ con ®­êng gãp phÇn nhanh chãng n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng XH vµ gi¶i quyÕt triÖt ®Ó nh÷ng khã kh¨n trong s¶n xuÊt vµ trong nÒn kinh tÕ hiÖn nay". Th¸ng 3/1982 §¹i héi lÇn thø V cña §¶ng ®· nªu râ ph­¬ng h­íng nhiÖm vô vµ nh÷ng môc tiªu chñ yÕu vÒ kinh tÕ vµ XH n¨m 1981 - 1985, trong ®ã nhÊn m¹nh: "Tr­íc hÕt khoa häc vµ kü thuËt ph¶i phôc vô tèt nhÊt cho viÖc ®­a n«ng nghiÖp mét bø¬c lªn s¶n xuÊt lín XHCN trong c¬ cÊu c«ng - n«ng nghiÖp hîp lý". §èi víi nhiÖm vô l©u dµi cña khoa häc vµ c«ng nghÖ NghÞ quyÕt §¹i héi lÇn thø V cña §¶ng ®· chØ ra: "XD tõng bø¬c nÒn khoa häc vµ kü thuËt tiªn tiÕn cña n­íc CHXHCNVN cã c¬ cÊu phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n ho¸ vµ XH, cã kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt nh÷ng yªu cÇu tr­íc m¾t vµ nh÷ng môc tiªu l©u dµi cña nÒn s