Nghiên cứu ngôn ngữ và dạy - học ngoại ngữ: Đường hướng siêu ngành

chếcủalýthuyếtvàphươngphápnghiêncứuchuyênngành.Vìvậy, nghiêncứusiêungànhmangtínhcộngtác,đốithoại,phảntỉnhvàtạosinh.Mụcđíchcủa nghiêncứusiêungànhlàđểhiểubảnchấtcủahiệntượngvớitấtcảsựphứchợpcủanó chứkhôngphảitừngthànhtốbộphậncủahiệntượng.Độnglựcthúcđẩynghiêncứusiêu ngànhlànhucầuđưaranhữngtrithứcmớingoàinhữngtrithứcđơnngànhhaychuyên ngànhhoặcliênngànhhoặcđangành,vìcàngngàyngườitacàngnhậnthứcđầyđủhơn tínhphứchợpcủacáchiệntượngtựnhiêncũngnhưcáchiệntượngxãhội.Nghiêncứu siêungànhcónhiềutháchthứcđòihỏiphảinghiêncứucáclĩnhvựcphứchợpkhôngđồng nhất.Thựcchấtcủađườnghướngsiêungànhlàtổchứclạitrithức.DöllingvàHark(2000) địnhnghĩakháiniệmtínhsiêungành(transdisciplinarity)nhưsau: “Tínhsiêungànhđượchiểulàsựđánhgiámangtínhphảnbiệncácthuậtngữ,khái niệmvàphươngphápvượtrakhỏiđịahạtcủachuyênngànhcóthểlàmộtphươngtiệnđể đạttớisựphảntư(reexivity)Vớitưcáchlàmộtthủthuậtcủatrithứcluậnvàphương phápluận,điểmkhởiđầucủatínhsiêungànhlàviệchiểucácchuyênngànhtheocách địnhnghĩatruyềnthốnglànhữnglĩnhvựcđộclậpvềđịahạtvàcónhữngranhgiớirõràng. Tuynhiên,trênthựctếcácchuyênngànhđềucóđặcđiểmlàcónhữnggắnkếtlẫnnhau giữacácchuyênngànhkhácnhauvàđitheoconđườnggiaongành(crossdisciplinary). Chínhvìthựctếnàynênnhữngranhgiớigiữacácchuyênngànhcầnđượchiểugiốngnhư cácđườngbiêngiớilãnhthổtựnhiênchỉlànhữngsảnphẩmmangtínhvõđoáncủahoạt độngxãhội”(tr.1195-1196). Nghiêncứusiêungànhquantâmđếnviệclàmthếnàođểviệcđốithoạigiữahai chuyênngànhhayhaikhunglýthuyếtcóthểgiúpchocảhaichuyênngànhhayhailý thuyếtquaviệcchuyênngànhnày sửdụngcơsởlýthuyếtcủangànhkianhưmộttài nguyên(resource)chosựpháttriển(Chiapello&Fairclough,2002). Nghiêncứusiêungànhlàmộttiếntrình(process)tậptrungnghiêncứucácchủđề (theme)chứkhôngphảinhữngvấnđềrờirạc.Chủđề(theme)ởđâyđượchiểutheođịnh nghĩacủaHalliday(2007),“khôngphảilàmộtđốitượngđượcnghiêncứu;khôngphải làmộtnộidungmàlàmộtgiácđộ(angle),mộtcáchnhìnsựvậtvàđặtranhữngcâuhỏi vềnhữngsựvậtđónơimàcùngmộtcâuhỏicóthểđượcđặtratheocáchiệntượngkhác nhau”(tr.358-359).Nghiêncứutheođườnghướngchuyênngànhđòihỏicónhữngthay đổicơbảnvềnhậnthứcluậnvàphươngphápnghiêncứu.Cụthểngườichọnđườnghướng nghiêncứusiêungànhphảilưutâmđếncácvấnđềnhư(i)liệucóphảichỉcómộtquan điểmduynhấtvềsựpháttriểncủathếgiớitrithứchaycầncónhữngphântíchđachiều?; 13 LÊVĂNCANH,CẦMTÚTÀI (ii)nêndùngngônngữnhưthếnàokhitrìnhbàycáckếtquảnghiêncứuđểcácnhàkhoa họcthuộccáclĩnhvựcchuyênngànhkhácnhaucóthểhiểurõvấnđề?;và(iii)liệucónên gắnvấnđềđượcnghiêncứuvớitrithứckhoahọcđãđượcthừanhậnhaynênbỏquanhững đặcđiểmkhôngliênquanđếnvấnđềđượcnghiêncứu? Cácchủđềcầnđượcnghiêncứutheođườnghướngchuyênngànhcónhiều.Dưới đâylàmộtvàivídụ: -Cácyếutốkinhtế,chínhtrịvàtâmlýtácđộngđếnviệcđedọasựtồnvonghayhạ thấpvịthếcủacácngônngữ. -Cácyếutốvănhóa,xãhội,giáodụctácđộngđếnbảnngã(identities)haytínhchủ thể(agency)củagiáoviênvàhọcsinh. -Việcđặtrayêucầubắtbuộcvềchuẩnngoạingữtácđộngthếnàođếnsựcôngbằng xãhội. Cầncónhữngchínhsáchgìđểpháttriểnxãhộiđangônngữmàvẫnbảotồnđược quốcngữ. Chúngtôixinnhấnmạnh rằngnghiêncứungônngữvàdạy-họcngoạingữtheo đườnghướngsiêungànhkhôngcónghĩalàxóabỏnghiêncứuchuyênngành.Mụcđích củanghiêncứutheođườnghướngsiêungànhlàgiúpchúngtahiểuđượcbảnchấtcủangôn ngữvàgiáodụcngônngữthứhaitừgócđộxemngônngữvàgiáodụcngônngữthứhai tronghệthốngvớinhữngquanhệđachiềuphứctạpvàphụthuộclẫnnhau.Vídụchúngta cóthểhiểuđượcbảnchấtcủabiếnthểngônngữ,mốiquanhệgiữacúphápvớingữdụng vàdiễnngôn,haygiữangữdụng,ngữnghĩavàvănhóatrongsựtiếnhóacủaxãhộiloài ngườiquathờigian. Đườnghướngnghiêncứusiêungànhkhôngcóphươngphápnghiêncứuriêngnhưng nghiêncứutuânthủcácnguyêntắcsau: -Ngônngữlàmộthệthốngphứchợpcókhảnăngthíchnghi. -Ngônngữkhiđượcsửdụngluônmangtínhbiếnđộng,khôngngừngthayđổivà cácmẫungữpháp-từvựng(lexicogrammaticalpatterns)sinhkhởitrongquátrìnhngôn ngữđượcsửdụngđểgiaotiếp. -Ngônngữlàsựbiểuhiệnởcáccấpđộkhácnhau,từhoạtđộngthầnkinhtrongnão bộcủacánhânsửdụngngônngữđếndiễnngôntrongcộngđồngsửdụngngônngữ. -Ngônngữtrongquátrìnhđượcsửdụngvừaổnđịnhđểđảmbảonhữngngườitham giagiaotiếpcóthểhiểuđượcnhauvừađộng. -Quátrìnhhọcngoạingữlàmộtquátrìnhphứchợpchịutácđộngnhiềucủacácđiều kiệnhỗtrợtrongsinhtháixãhội(affordances)chứkhôngphảithuầntúycơhộitiếpxúc vớingoạingữđanghọc(exposuretoinput). Đểcóthểsửdụngcáclýthuyếtvàphươngphápnghiêncứusiêungànhđòihỏiphải cósựđàotạochuyênbiệt.Pavlenko(2008,tr,170-171)trongnghiêncứuvềngônngữvà giớiđãchỉrahạnchếcủaxuthếtậptrungvàonhữngchitiếtcụthểtrongsốliệumàkhông 14 NGHIÊNCỨUNGÔNNGỮVÀDẠY-HỌCNGOẠINGỮ... quantâmđầyđủđếncáclýthuyếtvànhữngthaotácphùhợpđểphântíchsốliệu.Ngoài racầncótháiđộcởimởchấpnhậnsựđadạngvềtrithứcluận.Nghiêncứuchuyênngành khôngphảilàthứmônbàiđểhànhnghềmàkhôngđượcđàotạo. 7.Kếtluận Kuhnchorằngviệcmộtchuẩnthứcmớitrongkhoahọcbịphảnđốilàđiềukhông thểtránhkhỏivàhoàntoànhợpthức.Mọithayđổikhôngbaogiờdiễnrasuônsẻvàmột khinóđượchiệnthựchóathìđiềuđókhôngđượcbiệnhộbằng‘chứngcứ’màbằngkhả năngđượccảmnhậnlàgiúpgiảiquyếtvấnđềđanghiệnhữumộtcáchhiệuquảhơn(Kuhn, 1962).Tươngtựnhưvậy,việcthayđổitưduykhoahọctừđơnngànhđếnliênngành,đến đangànhvàđếnsiêungànhkhôngthểdiễnramộtcáchdễdàng.Bàibáonàytrìnhbày mộtđườnghướngnghiêncứumớidựatrênlýthuyếthệthốngphứchợpbiếnđộnghaytư duyphứchợphaykhoahọcphứchợp.Đườnghướngnàycótêngọilàđườnghướngsiêu ngànhvớinềntảngcủanólàtrithứcluậnphứchợpđượcEdgarMorin(2005/2008)lýgiải làvừahàmđịnhthếgiớivừacôngnhậnchủthể,đặtcáinàytrongmốiquanhệtươnghỗ vớicáikia.Nóicáchkhác,trithứcluậnphứchợpkhẳngđịnhthếgiớichỉcóthểhiệnhữu nhưnóhằnghiệnhữu.Chúngtôichorằngđườnghướngsiêungànhvớinhữngđặctrưng cóbảnđượctrìnhbàytrongbàicóthểgiúpviệcnghiêncứungônngữvàdạy-họcngoại ngữ–bộphậnquantrọngnhấtcủangônngữhọcứngdụng–đạtđượchiệuquảcaohơn giúpchúngtahiểurõhơnbảnchấtcủangônngữvàbảnchấtcủaquátrìnhhọcngônngữ thứhainhưbảnchấtvốncócủachúng.Chúngtôicũngtiênlượngđượcrằngvấnđềnàycó thểsẽgâyranhiềutranhcãivànếuđiềunàyxảyrathìđólàniềmhânhạnhcủachúngtôi. Trướckhikếtthúcchúngtôixinđượckhẳngđịnhlạimộtlầnnữalàviệccỗvũchođường hướngnghiêncứusiêungànhkhôngcónghĩalàtừbỏnghiêncứuchuyênngành,đangành hayliênngành.Vấnđềcốtlõiởđâylàsựlựachọnchuẩnthức(paradigm)phùhợp.Điều chúngtôimuốntraođổilàquanđiểmcủachúngtôicoibảnchấtcủangônngữvàquátrình họcngoạingữlàphứchợp,baogồmcácyếutốnhưtrinhận,cảmxúc,ýthức,trảinghiệm, nghiệmthân,trínão,bảnngã,sựtươngtáccủaconngười,xãhội,vănhóa,giáodụcvàlịch sử.Tấtcảcácyếutốđógắnkếtvớinhautrongsựtươngtácphứchợpvàbiếnđộng.Năng lựcsửdụngngoạingữcủangườihọcmangtínhchấtphứchợp,biếnđộng,tựtổchức,sinh khởivàphituyến. TÀILIỆUTHAMKHẢO [1]Chiapello,E.,&Fairclough,N.(2002).Understandingthenewmanagementideology: atransdisciplinarycontributionfromcriticaldiscourseanalysisandnewsociology ofcapitalism.DiscourseandSociety,13(2),185-208. [2]Dölling,I.andHark,S.(2000).Shewhospeaksshadowspeakstruth:transdisciplinarity inwomen’sandgenderstudies’.Signs,25(4):1195–1198. [3]DouglasFirGroup.(2016).AtransdisciplinaryframeworkforSLAinamultilingual world.TheModernlanguageJournal,100(S1),19-47. 15 LÊVĂNCANH,CẦMTÚTÀI [4]Fairclough,N. (2005).Criticaldiscourseanalysis in transdisciplinary research. In R.Wodak&Chilton(Eds.),Anewagendain(critical)discourseanalysis:Theory, methodology and interdisciplinarity (pp. 53-70). Amsterdam: John Benjamins PublishingCompany. [5] Garcia, O., & Li Wei. (2014). Translanguaging: Language, bilingualism and education.NewYork:PalgraveMacmillan. [6] Hall, J. K. (2019). The contributions of conversation analysis and interactional linguistics to a usage-based understanding of language: Expanding the transdisciplinaryframework.TheModernLanguageJournal,103(S2019),80-94. [7]Halliday,M.A.K.(2001).Newwaysofmeaning:Thechallengestoappliedlinguistics. InA.Fill&P.Mühlhäusler(Eds.),Theecolinguisticsreader:Language,ecology andenvironment(pp.175-202).NewYork:Continuum. [8]Halliday,M.A.K.(2007).Ontheconceptof‘educationallinguistics.’InJ.J.Webster (Ed.),ThecollectedworksofM.A.K.Halliday.Volume.9:Languageandeducation (pp.354-367).London:Continuum. [9]Jörg,T.(2011).Newthinkingincomplexityforthesocialsciencesandhumanities. NewYork:Springer. [10] Kelso, J.A.S. (2003). Cognitivecoordination dynamics. In W.Tschacher & J. P.Dauwalder (Eds.),Thedynamical systemsapproach tocognition (pp.45–70). Singapore:WorldScientic. [11]Kuhn,T.S.919620.Thestructureofscienticrevolutions.Chicago:Universityof ChicagoPress. [12]Larsen-Freeman,D.(2012).Complex,dynamicsystems:Anewtransdisciplinary themeforappliedlinguistics.LanguageTeaching,45(2),202-214. [13]Larsen-Freeman,D.(2016).Classroom-orientedresearchfromacomplexsystems theory.StudiesinSecondLanguageLearningandTeaching,6(3),377-393. [14]Larsen-Freeman,D.(2018).Lookingahead:futuredirectionsin,andfutureresearch into,secondlanguageacquisition.ForeignLanguageAnnals,51,55-72. [15]Larsen-Freeman,D.&Cameron,L.(2008).Complexsystemsandappliedlinguistics. Oxford:OxfordUniversityPress. [16] Liddicoat, A. J. (2018). Language teaching and learning as a transdisciplinary endeavour:multilingualismandepistemologicaldiversity.AILAReview,31,14-28. [17]McConachy,T.(2018).Developinginterculturalperspectivesonlanguageusein foreignlanguagelearning.Bristol:MultilingualMatters. [18]Morin,E.(2005/2008).Nhậpmôntưduyphứchợp.(BảndịchcủaChuTiếnÁnh& ChuTrungCan,2008).HàNội:NhàxuấtbảnTrithức. [19]Pavlenko,A.(2008).Researchmethodsinthestudyofgenderinsecond/foreign 16 NGHIÊNCỨUNGÔNNGỮVÀDẠY-HỌCNGOẠINGỮ... language education. In K.A.King & N. H. Hornberger (Eds.), Encyclopedia of languageandeducation(2nded.).Volume10:Researchmethodsinlanguageand education(pp.165-174).NewYork:Springer. [20]Ricard,M.,&Thuận,TrịnhXuân.(2001).Thequantumandthelotus:Ajourneyto thefronteerswherescienceandbuddhismmeet.NewYork:CrownPublisher. [21]Weigand,E.(2010).Linguisticsandtheirspeakers.LanguageSciences,32,536- 544. [22]Zlalev,J.(2012).Cognitivesemiotics:Anemergingeldforthetransdisciplinary studyofmeaning.ThePublicJournalofSemiotics,IV(1),2-24. Title:LANGUAGEANDLANGUAGEEDUCATIONRESARCH: ATRANSDISCIPLINARYAPPROACH LEVANCANH&CAMTUTAI VNUUniversityofLanguagesandInternationalStudies, VietnamNationalUniversity,Hanoi Abstract:Intherstdecadesofthetwenty-rstcentury,manyresearchersinboth naturalsciencesandsocialsciencesandhumanitieshavebeenengagedwiththecomplex dynamic systems theory. Concepts such as ‘complexity thinking’, ‘complexity science’ or‘scienceofcomplexity’havebeenwidelyadopted,leadingtotheemergenceofanew researchparadigmcalledtransdisciplinaryapproach.Intheeldoflanguagestudiesand secondlanguageeducation,thetransdisciplinaryapproachencouragesthetranscendence fromspecializeddisciplinesinordertoallowfortheunderstandingofthecomplexities ofthemodernworld.Thisarticlediscussesthetransdisciplinaryapproachtolanguage studiesandsecondlanguageeducationresearch.Theaimofthearticleistocreateaforum fortheorientationforlanguagestudiesandsecondlanguageeducationresearchinorder tocapturethecomplexitiesoftheeldsasaninevitablepathwayofthetwenty-rstcentury.