Ngân hàng tín dụng - Chương IV: Cho vay ngắn hạn của ngân hàng thương mại

xuất thuê một máy để sản xuất, thời gian đầu thường là thời gian vận hành có tính thử nghiệm trước khi đi vào sản xuất đại trà. Trong trường hợp này, người cho thuê có thể đồng ý với phương án theo đó khoản tiền mà người đi thuê phải trả trong những năm đầu thấp hơn những năm sau đó. Với hợp đồng thuê, công ty có một phươn án khác để có tài sản sử dụng thay vì mua sắm tài sản. Hơn thế nữa, với việc quyết định thuê tài sản công ty cùng một lúc ra hai quyết định đầu tư vừa quyết định nguồn vốn. Điều này giúp cho công ty đạt được mục tiêu có tài sản sử dụng trong điều kiện hạn chế nguồn vốn. 2.1. Các loại thuê tài sản Trong một giao dịch cho thuê, về pháp lý, người cho thuê có quyền sở hữu tài sản, người đi thuê không có quyền sở hữu mà chỉ có quyền sử dụng tài sản trong thời gian thuê. Dịch vụ đi kèm cũng rất khác nhau, đối với thuê tài chính có dịch vụ trọn gói chịu trách nhiệm duy tu bảo dưỡng, mua bảo hiểm và thậm chí đóng thuế tài sản. Ngược lại, đối với loại thuê tài sản không bao gồm dịch vụ, người đi thuê sẽ chịu trách nhiệm duy tu bảo dưỡng và đóng thuế tài sản. Thông thường, thuê tài chính là loại thuê tài sản không bao dịch vụ. Có nhiều hình thức thuê khác nhau được phân biệt căn cứ vào tính chất của từng hợp đồng cho thuê. 2.1.1. Thuê hoạt động hay thuê vận hành Một hợp đồng thuê hoạt động là một hợp đồng thuê ngắn hạn và người cho thuê được quyền kết thúc hợp đồng trước thời hạn. Chi phí thuê thường bao hàm cả hao mòn tài sản, chi phí bảo dưỡng, bảo hiểm và mức lợi nhuận của bên cho thuê. Chi phí thuê thường cao vì bên cho thuê chịu nhiều rủi ro đối với sự lạc hậu và giảm giá trị của thị trường tài sản. 2.1.2. Thuê tài chính Thuê tài chính còn được gọi là thuê vốn, đơn giản vì đây là một phương pháp tài trợ. Thông thường một hoạt động thuê tài chính được tiến hành qua các bước sau: người đi thuê lựa chọn tài sản và thương lượng giá cả, sau đó sẽ thương lượng với một công ty cho thuê tài sản. Công ty cho thuê với tư cách là người cho thuê sẽ mua tài sản và chuyển thẳng tài sản đến bên thuê. Người đi thuê trong tình huống này giống như đi vay một khoản nợ và ngược lại người cho thuê là người cho vay với tư cách là một chủ nợ có bảo đảm. Cách khác là người đi thuê bán tài sản mà mình đang sở hữu cho bên cho thuê, sau đó thuê lại tài sản này. Thường phương pháp này được áp dụng tỏng ngành bất động sản Thuê tài chính là một hình thức vay vốn. Ký kết một hợp đồng thuê tài chính giống như đi vay tiền. Khi một hợp đồng thuê tài chính được ký kết, người thuê lập tức có một luồng tiền vào, do người thuê không phải bỏ tiền ra mua tài sản. Nhưng người thuê cũng phải cam kết trả các khoản phí thuê quy định cụ thể trong hợp đồng thuê. Người sử dụng lẽ ra có thể đi vay toàn bộ số tiền ngang với giá tài sản bằng hợp đồng vay phải trả cả lãi lẫn gốc vốn cho chủ nợ. Chính vì vậy, dòng tiền của hợp đồng thuê tài chính và vay nợ cũng tương tự nhau. Trong từng trường hợp, công ty đã vay tiền mặt tại thời điểm ký kết và có nghĩa vụ trả lại tiền trong thời gian tiếp theo. Các hợp đồng thuê tài chính cũng khác nhau về mảng dịch vụ do phía chủ cho thuê cung cấp. Trong một hợp đồng thuê trọn dịch vụ hay thuê bao, chủ cho thuê sẽ chịu trách nhiệm bảo trì và bảo hiểm trang thiết bị, đồng thời phải trả các loại thuế tài sản phát sinh. Trong hợp đồng thuê trần, người thuê đồng ý thực hiện phần bảo trì, bảo hiểm, và trả các khoản thuế đánh trên tài sản thuê. Thuê tài chính thường được ký kết dưới dạng thuê trần. Hầu hết hợp đồng thuê tài chính được ký kết để thuê các loại tài sản mới xuất xưởng. Người thuê xác định và chọn lựa loại trang thiết bị, thu xếp với các công ty cho thuê để họ mua đúng loại tài sản mình muốn từ hãng sản xuất, và ký một hợp đồng thuê với công ty cho thuê. Đây gọi là thuê trực tiếp. Trong trường hợp khác, công ty bán tài sản mình đang sở hữu và thuê lại tài sản này từ người mua. Giao dịch bán đi rồi thuê lại này thường gặp trong lĩnh vực bất động sản. Ví dụ công ty T cần huy động tiền mặt bằng bán một phân xưởng nhưng vẫn muốn tiếp tục sử dụng phân xưởng này. Công ty T có thể thực hiện việc này bằng cách bán phân xưởng của mình cho một công ty cho thuê để lấy tiền, đồng thời, ký lại một hợp đồng thuê dài hạn với chủ sở hữu mới để được quyền tiếp tục sử dụng phân xưởng đó. Quyền sở hữu phân xưởng này về mặt pháp luật được chuyển sang công ty cho thuê, nhưng quyền sử dụng phân xưởng vẫn còn thuộc về công ty X. Thông thường, để phân biệt một hợp đồng thuê có phải là thuê tài chính hay không, người ta xem xét xem nội dung hợp đồng thuê có thể hiện một trong các yếu tố sau đây hay không? Quyền sở hữu tài sản được chuyển giao cho người thuê khi chấm dứt thời hạn thuê. Hợp đồng có quy định quyền chọn mua. Thời hạn thuê tối thiểu bằng 75% thời gian hữu dụng của tài sản. Hiện giá của các khoản tiền thuê phải lớn hơn 90% hoặc bằng giá thị trường của tài sản tại thời điểm thuê. Một hợp đồng thuê có một trong bốn yếu tố trên được xem là hợp đồng thuê tài chính hay thuê vốn. Nếu không, được xem là thuê hoạt động. Trong nghiệp vụ cho thuê tài sản nói chung hay cho thuê tài chính nói riêng, khách hàng tiềm năng của ngân hàng chủ yếu là các doanh nghiệp hoặc công ty có nhu cầu đầu tư hoặc mua sắm tài sản cố định nhưng có nhu cầu sử dụng tài sản không thường xuyên hoặc khách hàng có nhu cầu sử dụng tài sản thường xuyên nhưng đang kẹt nguồn vốn để đầu tư tài sản đó. 2.1.2.1. Đặc điểm Cho thuê tài chính về bản chất là một hoạt động tín dụng, trong đó mục đích của người cho thuê cũng giống như mục đích của người cho vay là thu lãi tiền vốn đầu tư, còn mục đích của người đi vay cũng như người đi thuê là sử dụng vốn. Đặc điểm: Hình thức cấp tín dụng của cho thuê tài chính là bằng tài sản, người đi thuê chỉ có quyền sử dụng tài sản, định kỳ thanh toán tiền thuê theo thỏa thuận. Thời hạn cho thuê thường chiếm phần lớn thời gian hoạt động của tài sản, trong thời gian này người đi thuê không được hủy ngang hợp đồng. Hết thời hạn của hợp đồng thuê, người thuê có thể được chuyển nhượng quyền sở hữu tài sản hoặc tiếp tục thuê theo thỏa thuận của hai bên. Bên cho thuê dễ dàng kiểm tra việc sử dụng tài sản và đánh giá hiệu quả sử dụng tài sản thuê, phát hiện sớm những rủi ro tiềm ẩn để có những biện pháp xử lý kịp thời. 2.1.2.2.Các hình thức cho thuê tài chính chủ yếu Giao dịch cho thuê tài chính rất đa dạng, có thể phân chia thành nhiều loại theo các tiêu thức khác nhau: Một là: Căn cứ vào số bên tham gia trong hợp đồng cho thuê tài chính. a. Cho thuê tài chính có sự tham gia của 3 bên Đa số các giao dịch cho thuê tài chính là thỏa thuận giữa 3 bên: Người đi thuê, người cho thuê và nhà cung cấp. Hình thức thỏa thuận thuê tài chính này thường được thực hiện dưới dạng hợp đồng thuê trả hết. Trong hình thức giao dịch này, các bên liên quan có quyền và nghĩa vụ sau: Bên cho thuê: Là công ty cho thuê tài chính, các đơn vị trực thuộc công ty cho thuê tài chính và các chi nhánh ngân hàng được ủy thác thực hiện nghiệp vụ cho thuê. Bên cho thuê có quyền và nghĩa vụ sau: Xét duyệt tài trợ cho thuê Xác nhận các chi tiết về giá cả tài sản từ phía người đi thuê và nhà cung cấp. Thực hiện, ký kết hợp đồng cho thuê với người đi thuê và hợp đồng mua tài sản đối với nhà cung cấp. Thực hiện đầy đủ, đúng các điều khoản đã cam kết trong hợp đồng. Bên đi thuê: Là các tổ chức, cá nhân hoạt động tại Việt Nam trực tiếp sử dụng tài sản thuê cho mục đích hoạt động của mình. Bên đi thuê có quyền và nghĩa vụ sau: Lựa chọn, thỏa thuận với bên cung cấp về đặc tính kỹ thuật, chủng loại, giá cả, các hình thức và thời hạn giao nhận, lắp đặt và bảo hành tài sản thuê. Trực tiếp nhận tài sản thuê từ bên cung cấp theo thỏa thuận trong hợp đồng mua tài sản. Quyết định mua tài sản hoặc tiếp tục thuê sau khi kết thúc hợp đồng cho thuê tài chính. Nhà cung cấp: Đàm phán với bên đi thuê về tài sản Ký kết hợp đồng mua bán tài sản với bên cho thuê Cung cấp dịch vụ sau bán hàng b. Cho thuê tài chính có sự tham gia của hai bên Đây là hình thức mà bên cho thuê sử dụng máy móc, thiết bị của họ tài trợ cho người đi thuê. Bên cho thuê thường là nhà sản xuất, hoặc các tổ chức tài chính. Vốn tài trợ hoàn toàn do bên cho thuê đảm nhiệm, bên cho thuê có thể mua lại thiết bị khi chúng bị lạc hậu. Các nhà sản xuất thường sử dụng hình thức này để đẩy mạnh việc tiêu thụ sản phẩm do họ sản xuất ra. Bán và thuê lại là dạng đặc biệt của hình thức cho thuê tài chính có sự tham gia của hai bên. Bán và thuê lại là một thỏa thuận tài trợ tài chính mà theo đó bên đi thuê bán lại tài sản của họ cho bên cho thuê đồng thời thuê lại chính tài sản đã bán. Đặc trưng chủ yếu của hình thức này: bên đi thuê giữ lại quyền sử dụng tài sản, giao quyền sở hữu pháp lý cho bên cho thuê, đồng thời nhận được tiền bán tài sản. Hai là: Căn cứ vào tổng giá trị các khoản tiền thuê trong thời hạn cơ bản Các giao dịch cho thuê tài chính được chia thành 2 loại hợp đồng: - Hợp đồng cho thuê tài chính hoàn trả toàn bộ: Là hợp đồng mà bên cho thuê nhận được tổng số tiền thuê trong thời hạn cơ bản của hợp đồng đủ bù đắp toàn bộ các chi phí mua sắm tài sản, lãi vốn tài trợ, chi phí quản lý, hao mòn vô hình và lợi nhuận hợp lý. - Hợp đồng cho thuê tài chính hoàn trả từng phần: Là hợp đồng mà sau khi kết thúc thời hạn cơ bản, tổng số tiền nhận được chưa hoàn trả đủ chi phí đã bỏ ra ban đầu. Vì vậy để thu hồi vốn và có lợi nhuận, bên cho thuê sẽ phải cho thuê tiếp. Ba là: Căn cứ vào tính chất của từng giao dịch cho thuê tài chính Dựa vào tính chất của giao dịch cho thuê tài chính, có thể phân loại các thỏa thuận cho thuê tài chính như sau: - Nếu tiếp cận từ phương diện bên cho thuê, cho thuê tài chính gồm: Cho thuê tài chính trực tiếp ( hợp đồng cho thuê tài chính hai bên) Cho thuê tài chính gián tiếp ( hợp đồng cho thuê tài chính ba bên) Cho thuê tài chính liên kết gồm nhiều bên tài trợ cho một người đi thuê Cho thuê tài chính bắc cầu 2..1.2.3. Tài sản cho thuê, số tiền cho thuê, thời hạn thuê và lãi suất cho thuê - Tài sản cho thuê Phương tiện vận chuyển thủy, bộ, hàng không. Máy móc, thiết bị thi công. Dây chuyền sản xuất. Thiết bị gắn liền với bất động sản. Trang thiết bị văn phòng, thiết bị điện tử, viễn thông Tài sản cho thuê phải đăng ký giao dịch có đảm bảo tại trung tâm theo quy định hiện hành của pháp luật. - Số tiền cho thuê Số tiền cho thuê bằng giá mua và các chi phí có liên quan để hình thành và có tài sản cho thuê. Giá mua: Là giá được ghi trên hóa đơn bán hàng của bên cung ứng hoặc căn cứ vào quyết định của cơ quan có thẩm quyền. Đối với tài sản đã qua sử dụng thì căn cứ vào giá trị còn lại trên sổ sách kế toán, hoặc giá do cơ quan giám định xác định( nếu có) đồng thời xem xét thêm giá hiện hành trên thị trường tại thời điểm mua bán để thỏa thuận. Các chi phí có liên quan như: thuế, chi phí nhập khẩu, chuyển giao công nghệ - Thời hạn cho thuê: Thời hạn cho thuê được tính từ khi bên thuê nhận tài sản thuê đến khi bên thuê trả hết tiền thuê( kể cả thời gian gia hạn nếu có) theo hợp đồng đã ký kết. Đối với tài sản mới thì thời gian cho thuê tối đa bằng thời gian thu hồi vốn của dự án thuê nhưng không vượt quá thời gian khấu hao của tài sản đó theo văn bản pháp luật hiện hành. Đối với tài sản đã qua sử dụng thì thời hạn cho thuê phù hợp với tình trạng kỹ thuật và công năng thực tế của tài sản đó nhưng không vượt quá thời hạn khấu hao còn lại của tài sản đó theo quy định. CÂU HỎI ÔN TẬP CHƯƠNG V 1.Phân biệt những đặc điểm của tín dụng trung dài hạn và tín dụng ngắn hạn. 2.Nêu những nội dung cơ bản của các hình thức cấp tín dụng trung và dài hạn. 3.Trình bày nghiệp vụ cho thuê tài chính của ngân hàng thương mại TÓM TẮT NỘI DUNG CHƯƠNG V Cho vay trung dài hạn là các khoản cho vay có thời hạn trên 1 năm. Khi cho vay trung và dài hạn cần lưu ý các đặc điểm: do thời gian dài, độ rủi ro cao hơn so với cho vay ngắn hạn, để giảm bớt rủi ro ngân hàng quy định khách hàng phải có vốn chủ sở hữu tham gia vào quá trình sản xuất, thời hạn trả nợ phụ thuộc vào tính chất, đặc điểm của dự án đầu tư, giải ngân một lần hoặc nhiều lần để đảm bảo khách hàng sử dụng tiền vay đúng mục đích, lãi suất cho vay trung dài hạn thường cao hơn lãi suất cho vay ngắn hạn. Cho vay trung dài hạn gồm cho vay theo dự án đầu tư và cho thuê tài chính. Dự án đầu tư là tập hợp tài liệu trình bày một cách chi tiết và có hệ thống một chương trình hành động và các chi phí tương ứng để đạt được những mục tiêu nhất định trong tương lai. Trình tự thẩm định dự án đầu tư: đánh giá tổng thể dự án đầu tư, đánh giá tổng quan về nhu cầu sản phẩm cho dự án đầu tư, đánh giá về cung sản phẩm, đánh giá phương thức tiêu thụ và mạng lưới phân phối, đánh giá khả năng cung cấp nguyên vật liệu, phương diện kỹ thuật, tổ chức quản lý, thẩm định tổng vốn đầu tư và tính khả thi phương án nguồn vốn, đánh giá hiệu quả về mặt tài chính của dự án. Cho thuê tài chính là một hoạt động tín dụng trung dài hạn của ngân hàng thương mại thông qua việc cho thuê máy móc thiết bị phương tiện vận chuyển và các động sản khác trên cơ sở hợp đồng cho thuê giữa bên cho thuê với bên thuê. Cho thuê tài chính có đặc điểm: hình thức cấp tin dụng là bằng tài sản, thời hạn thuê thường chiếm phần lớn thời gian hoạt động của tài sản, bên cho thuê dễ dàng kiểm tra việc sử dụng tài sản và đánh giá hiệu quả sử dụng tài sản thuê. Giao dịch cho thuê tài chính rất đa dạng có thể chia theo nhiều tiêu thức khác nhau. Căn cứ vào số bên tham gia trong hợp đồng cho thuê thì có cho thuê tài chính có sự tham gia của ba bên và cho thuê tài chính có sự tham gia của hai bên. Căn cứ vào tổng giá trị các khoản tiền thuê thì có hợp đồng cho thuê tài chính hoàn trả toàn bộ và hợp đồng cho thuê tài chính hoàn trả từng phần.