Một số vấn đề lý luận cơ bản về công nghiệp, hoá hiện đại hoá nông nghiệp và nông thôn

I. Lêi më ®Çu C«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n lµ qu¸ tr×nh v« cïng quan träng trong sù nghiÖp x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc, nhÊt lµ nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn nh­ n­íc ta hiÖn nay. Mét ®Êt n­íc bÞ chiÕn tranh tµn ph¸, cã c¬ së vËt chÊt nghÌo nµn l¹c hËu v× vËy môc tiªu chÝnh ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc ®Ò ra vµ thùc hiÖn cho b»ng ®­îc ®ã lµ ph¶i c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Muèn vËy tr­íc hÕt ph¶i c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n bëi 80% ng­êi d©n ViÖt Nam sèng b»ng n«ng nghiÖp. Trong giai ®o¹n hiÖn nay chóng ta ph¶i ­u tiªn ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, chó träng ph¸t huy nguån lùc con ng­êi bëi nguån lùc con ng­êi ®ãng vai trß quan träng chñ chèt trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n. Con ng­êi s¸ng t¹o ra m¸y mãc qu¶n lý vµ sö dông hîp lý m¸y mãc hiÖn ®¹i ®Ó phôc vô vµ lµm cho cuéc sèng con ng­êi tho¶i m¸i h¬n, tho¶ m·n c¸c nhu cÇu tù nhiªn cña con ng­êi. Ngoµi ra ph¶i thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng ph¸t huy lîi thÕ cña tõng vïng g¾n víi thÞ tr­êng ®Ó s¶n xuÊt hµng ho¸ quy m« lín víi chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ cao. DÇn dÇn xo¸ bá m« h×nh s¶n xuÊt nhá lÎ võa tèn kÐm võa kh«ng hiÖu qu¶ thay thÕ vµo ®ã lµ nh÷ng m« h×nh s¶n xuÊt phï hîp h¬n mang l¹i n¨ng suÊt cao h¬n. Bªn c¹nh ph¸t triÓn khoa häc còng ph¶i chó ý b¶o vÖ m«i tr­êng phßng chèng, h¹n chÕ vµ gi¶m nhÑ thiªn tai tõ ®ã ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n bÒn v÷ng, ®­a nÒn kinh tÕ cña ®Êt n­íc ph¸t triÓn ®i lªn s¸nh vai cïng c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Tõng b­íc ®­a ViÖt Nam trë thµnh n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn trong khu vùc trªn thÕ giíi. II. Néi dung A. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ c«ng nghiÖp, ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n 1. ThÕ nµo lµ c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n C«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ vµ n«ng th«n ®­îc thÕ giíi ®Þnh nghÜa theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau ®ã chÝnh lµ mét qu¸ tr×nh l©u dµi cÇn ®­îc tiÕn hµnh theo c¸ch tuÇn tù kh«ng thÓ nãng véi, kh«ng thÓ tuú tiÖn. Qu¸ tr×nh nµy ®­îc thùc hiÖn kh«ng nh»m môc ®Ých tù th©n mµ phôc vô c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi cña n«ng th«ng còng nh­ cña c¶ n­íc. Nh­ng ®èi víi mét n­íc khoa häc c«ng nghÖ, kinh tÕ Nhµ n­íc gi÷ vait rß chñ ®¹o th× §¶ng vµ Nhµ n­íc ViÖt Nam ®· x¸c ®Þnh: c«ng nghiÖp ho¸ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¨n b¶n toµn diÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô vµ qu¶n lý kinh tÕ - x· héi tõ sö dông søc lao ®éng thñ c«ng lµ chÝnh sang sö dông mét c¸ch phæ biÕn søc lao ®éng cïng víi c«ng nghÖ, ph­¬ng tiÖn vµ ph­¬ng ph¸p tiªn tiÕn hiÖn ®¹i dùa trªn sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp vµ tiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng x· héi cao. Kh¸i niÖm c«ng nghiÖp ho¸ nµy ®­îc §¶ng ta x¸c ®Þnh réng h¬n nh÷ng quan niÖm tr­íc ®ã bao hµm c¶ vÒ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, c¶ vÒ dÞch vô vµ qu¶n lý kinh tÕ x· héi, ®­îc sö dông b»ng c¸c ph­¬ng tiÖn vµ c¸c ph­¬ng ph¸p tiªn tiÕn hiÖn ®¹i cïng víi kü thuËt vµ c«ng nghÖ cao. Nh­ vËy c«ng nghiÖp ho¸ míi teo t­ t­ëng míi kh«ng bã hÑp trong ph¹m vi tr×nh ®é c¸c lùc l­îng s¶n xuÊt ®¬n thuÇn kü thuËt ®¬n thuÇn ®Ó chuyÓn lao ®éng thñ c«ng thµnh lao ®éng c¬ khÝ nh­ quan niÖm tr­íc ®©y. Theo tinh thÇn cña nghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VIII vµ Héi nghÞ Trung ­¬ng lÇn thø VII c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ g¾n víi viÖc ®æi míi c¨n b¶n vÒ c«ng nghÖ vµ kü thuËt ë n«ng th«n, t¹o nÒn t¶ng cho viÖc ph¸t triÓn nhanh, bÒn v÷ng theo h­íng n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ë n«ng th«n, gãp phÇn ph¸t triÓn bÒn v÷ng nÒn kinh tÕ quèc d©n víi tèc ®é cao. C«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n lµ qu¸ tr×nh phøc t¹p kh«ng ®¬n gi¶n, v× vËy §¶ng vµ Nhµ n­íc ph¶i ®­a ra nh÷ng chiÕn l­îc b­íc ®i cô thÓ vµ hiÖu qu¶. B­íc ®Çu tiªn cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ ph¶i ®­a ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, m¸y mãc thiÕt bÞ vµo sö dông trong n«ng nghiÖp vµ s¶n xuÊt ë n«ng th«n ®Ó thay thÕ lao ®éng thñ c«ng. N«ng th«n ViÖt Nam lu«n mang nÆng tÝnh thñ c«ng trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp v× vËy ®Ó thay ®æi tËp qu¸n, c¸ch lµm cña n«ng d©n lµ b­íc ®i v« cïng khã, ph¶i thùc hiÖn theo tõng b­íc ®i tõ tõ chËm ch¹p. §­a dÇn ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt b»ng m¸y mãc ®Ó con ng­êi dÇn tiÕp nhËn ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt nµy.Kh«ng thÓ ®ét ngét thay thÕ ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt thñ c«ng b»ng ph­¬ng ph¸p m¸y mãc ngay ®­îc nh­ thÕ sÏ g©y ra sù lóng tóng cña ng­êi sö dông còng nh­ ng­êi h­íng dÉn sö dông. Ng­êi cÇn sö dông m¸y mãc l¹i kh«ng biÕt c¸ch sö dông hoÆc lóng tóng trong c¸ch sö dông v× vËy g©y nªn sù l·ng phÝ m¸y mãc thiÕt bÞ. Sau khi ®­a m¸y mãc thiÕt bÞ vµo sö dông còng cÇn ph¶i cã ph­¬ng ph¸p qu¶n lý hiÖn ®¹i t­¬ng øng víi c¸c lo¹i c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ. M¸y mãc khoa häc lµ nh÷ng thµnh tùu s¸ng t¹o cña con ng­êi, chóng kh«ng tù b¶o qu¶n, kh«ng chèng l¹i sù hao mßn v× vËy ph¶i cã bµn tay con ng­êi b¶o qu¶n cho nã. Ngoµi ra qu¶n lý, sö dông m¸y mãc sao cho hîp lý tiÕt kiÖm tiÒn cña, tr¸nh l·ng phÝ còng cÇn ph¶i häc, ph¶i cã ph­¬ng ph¸p khoa häc hiÖn ®¹i. §ã lµ c¶ mét qu¸ tr×nh ®µo t¹o chÝnh quy vµ cã quy m«. Nh­ng khi cã m¸y mãc hiÖn ®¹i, trang thiÕt bÞ ®­îc qu¶n lý tèt mµ c¬ së vËt chÊt nghÌo kh«ng phï hîp th× còng kh«ng cã hiÖu qu¶. V× vËy ph¶i t¹o ra hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng thÝch hîp víi viÖc ®­a m¸y mãc thiÕt bÞ míi vµo n«ng th«n. Nh­ vËy, c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n kh«ng cã nghÜa lµ chØ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ë n«ng th«n mµ bao gåm c¶ viÖc ph¸t triÓn toµn bé c¸c ho¹t ®éng, c¸c lùc l­îng s¶n xuÊt dÞch vô vµ ®êi sèng v¨n ho¸ tinh thÇn ë n«ng th«n vµ c¶ n­íc nãi chung. C«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp lµ mét bé phËn cña c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n. Néi dung chñ yÕu lµ ®­a m¸y mãc thiÕt bÞ, øng dông c¸c ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt kiÓu c«ng nghiÖp, c¸c ph­¬ng ph¸p vµ h×nh thøc tæ chøc kiÓu c«ng nghiÖp vµ c¸c lÜnh vùc cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. C«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n cßn bao hµm c¶ viÖc t¹o ra sù g¾n bã chÆt chÏ gi÷a s¶n xuÊt c«ng nghiÖp víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nh»m khai th¸c triÖt ®Ó lîi thÕ cña n«ng nghiÖp, n©ng cao hµm l­îng chÕ biÕn s¶n phÈm cña n«ng nghiÖp ®Ó t¨ng gi¸ trÞ cña chóng, më réng thÞ tr­êng cho chóng. HiÖn ®¹i ho¸ lµ qu¸ tr×nh liªn tôc n©ng cao tr×nh ®é khoa häc, kü thuËt vµ c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt vµ ®êi sèng ë n«ng th«n, c¶i thiÖn tæ chøc s¶n xuÊt vµ hoµn thiÖn ®êi sèng ë n«ng th«n, t¹o ra mét nÒn s¶n xuÊt tr×nh ®é ngµy cµng cao, cuéc sèng ngµy cµng v¨n minh, tiÕn bé. HiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n kh«ng chØ bao gåm c«ng nghiÖp ho¸, n©ng cao tr×nh ®é kü thuËt - c«ng nghÖ vµ tæ chøc trong c¸c lÜnh vùc kh¸c cña s¶n xuÊt vËt chÊt ë n«ng th«n mµ con bao gåm c¶ viÖc kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng v¨n ho¸, tinh thÇn, ph¸t triÓn hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng x· héi hÖ thèng gi¸o dôc ®µo t¹o y tÕ, c¸c dÞch vô phôc vô ®êi sèng kh¸c ë n«ng th«n.VÒ b¶n chÊt, hiÖn ®¹i ho¸ lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn toµn diÖn cã kÕ thõa ë n«ng th«n. HiÖn ®¹i ho¸ hoµn toµn kh«ng cã nghÜa lµ xo¸ bá toµn bé nh÷ng g× ®· t¹o dùng trong qu¸ khø còng kh«ng cã nghÜa lµ ph¶i ®­a toµn bé c«ng nghÖ, thiÕt bÞ tiªn tiÕn vµ hiÖn ®¹i vµo n«ng th«n ngay mét lóc mµ lµ tËn dông, c¶i tiÕn, hoµn thiÖn tõng b­íc n©ng cao tr×nh ®é khoa häc - kü thuËt - c«ng nghÖ, tr×nh ®é tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lªn ngang tÇm víi tr×nh ®é thÕ giíi. Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cã liªn quan mËt thiÕt víi nhau, chóng t­¬ng t¸c víi nhau, sù kh¸cnhau gi÷a chóng chØ mang tÝnh t­¬ng ®èi, v× chóng cã néi dung ®an xen vµo nhau, bæ sung cho nhau ®Ó môc ®Ých cuèi cïng lµ ®­a kinh tÕ n«ng th«n ph¸t triÓn ®i lªn ngang tÇm víi thÕ giíi. 2. T¹i sao ph¶i tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n N­íc ta ®i tõ x· héi phong keÝen ph¸t triÓn ®i th¼ng lªn chÕ ®é x· héi chñ nghÜa mµ kh«ng qua chÕ ®é t­ b¶n chñ nghÜa v× vËy c¬ së vËt chÊt cßn nghÌo nµn l¹c hËu, ph­¬ng thøc qu¶n lý láng lÎo yÕu kÐm. NhiÖm vô quan träng nhÊt bøc thiÕt ®­îc ®Æt ra lµ ph¶i x©y dùng c¬ së vËt chÊt, kü thuËt cña x· héi chñ nghÜa trong ®ã cã c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, cã v¨n ho¸ vµ khoa häc tiªn tiÕn. Muèn thùc hiÖn thµnh c«ng nhiÖm vô quan träng nãi trªn nhÊt thiÕt ph¶i tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ tøc lµ chuyÓn nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp l¹c hËu thµnh nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp. Tõ thËp niªn 60 cña thÕ kû XX, §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ®· ®Ò ra ®­êng lèi c«ng nghiÖp ho¸ lµ nhiÖm vô trung t©m xuyªn suèt thêi gian qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. C«ng nghiÖp ho¸ ë n­íc ta tr­íc hÕt lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn môc tiªu x©y dùng nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa. §ã lµ mét qu¸ tr×nh thùc hiÖn chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi nh»m c¶i tiÕn mét x· héi n«ng nghiÖp thµnh mét x· héi c«ng nghiÖp g¾n víi viÖc h×nh thµnh tõng b­íc quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé, ngµy cµng thÓ hiÖn ®Çy ®ñ h¬n b¶n chÊt ­u viÖt cña chÕ ®é x· héi míi x· héi chñ nghÜa. N­íc ta ®i lªn chñ nghÜa x· héi víi xuÊt ph¸t ®iÓm lµ nÒn n«ng nghiÖp l¹c hËu, b×nh qu©n ruéng ®Êt thÊp, 80% d©n c­ cã møc thu nhËp thÊp, nghÌo ®ãi, søc mua h¹n chÕ nÕu kh«ng muèn nãi lµ kh«ng thÓ mua nèi hµng ho¸ cho tiªu dïng.Mét ®Êt n­íc sèng dùa chñ yÕu vµo n«ng nghiÖp l¹chËu, canh t¸c trªn ruéng ®Êt nghÌo nµn, c¬ së vËt chÊt th« s¬, tù chÕ t¹o lµ chÝnh. §êi sèng phô thuéc nhiÒu vµo tù nhiªn, l¹i bÞ chiÕn tranh vµ x· héi phong kiÕn tµn ph¸, §¶ng vµ Nhµ n­íc nh­ b­íc lªn tõ con sè kh«ng. V× vËy nhÊt thiÕt ph¶i tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ ®Ó t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt kü thuËt cÇn thiÕt, thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ nh»m huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ mäi nguån lùc. §Ó kh«ng ngõng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng lµm cho nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng nhanh, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cho nh©n d©n, thùc hiÖn c«ng b»ng vµ tiÕn bé x· héi, b¶o vÖ vµ c¶i thiÖn m«i tr­êng sinh th¸i. Nh©n tè trung t©m cña nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa chÝnh lµ ng­êi lao ®éng. Con ng­êi ®ãng vai trß v« cïng quan träng trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ con ng­êi s¸ng t¹o ra m¸y mãc, b¶o qu¶n m¸y mãc, con ng­êi lu«n muèn n©ng cao tr×nh ®é cña m×nh hay lµ n©ng cao chÊt l­îng cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Nh­ng ®Ó biÕn ®æi vÒ chÊt lùc l­îng s¶n xuÊt lµ mét ®iÒu v« cïng khã kh¨n mµ kh«ng dÔ g× thùc hiÑn ®­îc, nh­ng qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ l¹i t¹o ra c¬ së vËt chÊt ®Ó lµm biÕn ®æi c¨n b¶n lùc l­îng s¶n xuÊt, n©ng cao vai trß cña lùc l­îng s¶n xuÊt nhê ®ã còng lµm n©ng cao vai trß cña ng­êi lao ®éng. C¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa thµnh c«ng chÝnh lµ khèi liªn minh v÷ng ch¾c gi÷a giai cÊp c«ng nh©n víi giai cÊp n«ng d©n vµ ®éi ngò tri thøc. Nh­ng khèi liªn minh nµy cÇn ph¶i ®­îc cñng cè vµ ph¸t triÓn ®i lªn chø kh«ng thÓ chØ lµ khèi « hîp. NÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn lµ nhê thµnh tùu c«ng nghiÖp ho¸ mang l¹i, lµ c¬ së kinh tÕ ®Ó cµng gia cè v÷ng ch¾c thªm khèi liªn minh. Ngoµi ra qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ®· gãp phÇn t¨ng c­êng quyÒn lùc, søc m¹nh vµ hiÖu qu¶ cña bé m¸y qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ n­íc. Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ t¹o ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®Ó x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp, tù chñ v÷ng m¹nh trªn c¬ së ®ã mµ thùc hiÖn tèt sù ph©n c«ng vµ hîp t¸c quèc tÕ. Sù c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng x· héi ph¸t triÓn, thóc ®Èy qu¸ tr×nh quy ho¹ch vïng l·nh thæ hîp lý theo h­íng chuyªn canh tËp trung lµm cho quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c vïng c¸c miÒn trë lªn thèng nhÊt cao h¬n. C«ng nghiÖp ho¸ kh«ng nh÷ng cã t¸c dông thóc ®Èy nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng ph¸t triÓn cao mµ cßn t¹o tiÒn ®Ò vËt chÊt ®Ó x©y dùng, ph¸t triÓn vµ hiÖn ®¹i ho¸ nÒn quèc phßng an ninh. Sù nghiÖp quèc phßng vµ an ninh g¾n liÒn víi sù nghiÖp ph¸t triÓn v¨n ho¸, kinh tÕ, x· héi. Thµnh tùu c«ng nghiÖp ho¸ t¹o ra tiÒn ®Ò kinh tÕ cho sù ph¸t triÓn ®ång bé vÒ kinh tÕ - chÝnh trÞ, v¨n ho¸ x· héi, quèc phßng vµ an ninh. Thµnh c«ng cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù th¾ng lîi cña con ®­êng x· héi chñ nghÜa mµ §¶ng vµ nh©n d©n ta ®· lùa chän. ChÝnh v× vËy mµ c«ng nghiÖp ho¸ kinh tÕ ®­îc coi lµ nhiÖm vô träng t©m trong suèt thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. 3. Néi dung chñ yÕu cña c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n n­íc ta C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸ lín, g¾n víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ thÞ tr­êng, thùc tiÔn c¬ khÝ ho¸, ®iÖn khÝ ho¸, thuû lîi ho¸, øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ tr­íc hÕt lµ n«ng nghiÖp nh»m n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l­îng hiÖuq ña, søc c¹nh tranh cña n«ng s¶n hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng. Ngoµi ra c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp còng chÝnh lµ ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña chñ nghÜa x· héi.Trªn c¬ së thùc hiÖn c¬ khÝ ho¸ nÒn s¶n xuÊt x· héi vµ ¸p dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ tr­íc hÕt lµ qu¸ tr×nh c¶i biÕn lao ®éng thñ c«ng l¹chËu thµnh lao ®éng sö dông m¸y mãc tøc lµ ph¶i c¬ khÝ ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n. NÒn n«ng nghiÖp víi kü thuËt thñ c«ng, lao ®éng ch©n tay th× kh«ng thÓ gäi lµ nÒn n«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®­îc, nhÊt lµ nÒn n«ng nghiÖp ®ã l¹i ph¶i g¸nh trªn vai c¶ mét nÒn kinh tÕ. N«ng nghiÖp l¹c hËu lµm cho ®êi sèng cña nh©n d©n nghÌo ®ãi bëi kinh tÕ ViÖt Nam sèng dùa chñ yÕu vµo n«ng nghiÖp, 80% d©n c­ lµm n«ng nghiÖp ®· khiÕn cho ®Êt n­íc cµng ngµy cµng thôt lïi kh«ng ph¸t triÓn. Bëi vËy §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· ®Æt ra môc tiªu lµ ph¶i chuyÓn ®æi c¨n b¶n tõ nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp sang nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp ®­a ®Êt n­íc trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp ho¸. Nh­ng c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp kh«ng chØ lµ chuyÓn ®æi c¬ cÊu thñ c«ng sang c¬ khÝ mµ ph¶i g¾n liÒn víi ®iÖn khÝ ho¸ vµ tù ®éng ho¸ s¶n xuÊt tõng n­íc vµ trong toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. Ngoµi ra thÞ tr­êng còng lµ mét yÕu tè v« cïng quan träng trong lÜnh vùc tiªu thô hµng ho¸ n«ng s¶n phÈm. V× vËy ph¶i thóc ®Èy h×nh thµnh vµ më réng c¸c lo¹i thÞ tr­êng bao gåm thÞ tr­êng s¶n phÈm, ngoµi ra cßn ph¶i cã c¸c lo¹i thÞ tr­êng nh­ thÞ tr­êng vèn, lao ®éng, c«ng nghÖ. C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n theo h­íng t¨ng nhanh tû träng gi¸ trÞ s¶n phÈm vµ lao ®éng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, gi¶m dÇn tû träng s¶n phÈm vµ lao ®éng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp. X©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi, quy ho¹ch ph¸t triÓn n«ng th«n, b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i, tæ chøc l¹i s¶n xuÊt vµ x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp, x©y dùng nÒn d©n chñ c«ng b»ng, v¨n minh, kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cña nh©n d©n ë n«ng th«n. §Êt n­íc ta phÇn lín lµ lao ®éng trong n«ng nghiÖp c¬ cÊu khu vùc I qu¸ lín trong khi ®ã khu vùc II l¹i qu¸ nhá bÐ. Lao ®éng trong n«ng nghiÖp d­ thõa th­êng kh«ng biÕt lµm g× dÉn ®Õn l·ng phÝ tµi nguyªn con ng­êi. V× vËy môc tiªu chÝnh quan träng nhÊt lµ ph¶i thu hÑp lùc l­îng s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp b»ng c¸ch ®­a m¸y mãc thiÕt bÞ vµo thay thÕ mét sè vÞ trÝ lao ®éng cña con ng­êi. M¸y mãc hiÖn ®¹i lµm tèn Ýt nh©n lùc h¬n, con ng­êi lao ®éng còng ®­îc gi¸m b¾t khèi l­îng c«ng viÖc tõ ®ã t¨ng nhanh lùc l­îng lao ®éng cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. X©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi, quy ho¹ch ph¸t triÓn n«ng th«n b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i, tæ chøc l¹i s¶n xuÊt vµ x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp còng lµ néi dung chÝnh cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n. NÕu chØ biÕt ®­a m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i vµo trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp th× sÏ lµm háng, l·ng phÝ m¸y mãc khi c¬ së h¹ tÇng kh«ng phï hîp. V× vËy song song víi c¶i tiÕn m¸y mãc thiÕt bÞ lµ x©y dùng c¬ së vËt chÊt ®Çy ®ñ vµ hiÖn ®¹i.Nh­ng ph¸t triÓn n«ng th«n kh«ng chØ lµ sù ph¸t triÓn ®¹i trµ tÊt c¶ c¸c vïng, miÒn mµ ph¶i chän ra tõng khu vùc träng ®iÓm. Nh÷ng khu vùc träng ®iÓm ph¶i phï hîp víi tõng ngµnh nh­ n«ng, l©m, thuû s¶n tõ ®ã cã nh÷ng chiÕn l­îc ph¸t triÓn nh÷ng ­u ®iÓm tõng vïng ®Ó nh÷ng ­u ®iÓm ®ã ph¸t huy ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ. C¸c ngµnh nghÒ ®­îc ­u tiªn ph¸t triÓn nhÊt lµ c¸c ngµnh nghÒ thñ c«ng gia truyÒn nh­ng vÊn ®Ò m«i tr­êng còng l¹i ®­îc ®Æt ra cÊp thiÕt. Mét vÝ dô ®¬n gi¶n lµ lµng gåm B¸t Trµng, lµ mét lµng nghÒ cæ truyÒn l©u ®êi, s¶n phÈm hµng ho¸ ®­îc b¸n réng r·i nh­ng vµi n¨m tr­íc khi ch­a ¸p dông ph­¬ng ph¸p nung b»ng gas mµ nung gèm b»ng than g©y nªn « nhiÔm cho c¶ mét vïng réng lín.NÕu biÖn ph¸p nung gèm b»ng gas kh«ng kÞp thêi ra ®êi th× c¶ lµng nghÒ sÏ bÞ « nhiÔm bëi khãi than vµ bôi g©y nªn c¨n bÖnh vÒ phæi. Bëi vËy ph¸t triÓn n«ng th«n b¶o vÖ lµng nghÒ còng ph¶i song hµnh víi b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i. Cã nh­ thÕ míi vËy dông ®­îc mét nÒn d©n chñ, c«ng b»ng v¨n minh, kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cña nh©n d©n ë n«ng th«n. B. Thùc tr¹ng vµ ®Þnh h­íng gi¶i ph¸p 1. Thùc tr¹ng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n n­íc ta hiÖn nay §èi mÆt víi thùc tr¹ng n«ng nghiÖp n­íc ta hiÖn nay, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· nhËn ra mét sè mÆt yÕu kÐm, mét sè thùc tr¹ng vÉn tån t¹i song hµnh cïng víi sù ph¸t triÓn cña n«ng th«n. HiÖn nay s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë n­íc ta phæ biÕn cßn trong t×nh tr¹ng ph©n t¸n, ®¬n lÎ, thiÕu sù phèi hîp nªn chÊt l­îng s¶n phÈm kh«ng ®ång nhÊt, thu gom vµ vËn chuyÓn khã kh¨n gi¸ thµnh cao. Trong cïng mét s¶n phÈm lu«n cã sù c¹nh tranh, sù tranh chÊp vÒ lîi Ých gi÷a ng­êi s¶n xuÊt, thu gom víi ng­êi chÕ biÕn, tiªu thô vµ ng­êi chÞu thiÖt cuèi cïng l¹i chÝnh lµ ng­êi n«ng d©n. §ã còng chÝnh lµ sù bÊt cËp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn nay. Cho ®Õn nay tr×nh ®é c«ng nghiÖp n«ng th«n cßn ë tr¹ng th¸i manh nha, yÕu ít, kinh tÕ n«ng th«n cßn ë tr¹ng th¸i manh nha, yÕu ít, kinh tÕ n«ng th«n cßn nÆng tÝnh thuÇn n«ng. Nh÷ng kh¶o s¸t cña nh÷ng thËp kû gÇn ®©y, ë nhiÒu vïng cña ®Êt n­íc cho thÊy c¬ cÊu lao ®éng trong n«ng nghiÖp hÇu nh­ kh«ng thay ®æi. Ngoµi ra do c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung quan liªu bao cÊp kÐo dµi lµm cho kh«ng Ýt ng­êi lao ®éng ®· quen víi t©m lý û l¹i, tr«ng chê thiÕu nh¹y bÐn khi ph¶i ®èi mÆt víi viÖc lµm vµ thu nhËp khi chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng. VÒ ph­¬ng diÖn qu¶n lý tæng thÓ nÒn kinh tÕ, c¸c chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ho¸ hÇu nh­ ch­a quan t©m xö lý tæng thÓ vµ hîp lý mèi quan hÖ gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ. Trong nhiÒu thËp kû, chiÕn l­îc ­u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng trªn thùc tÕ ch­a cã t¸c ®éng tÝch cùc cho viÖc t¨ng c­êng mèi liªn kÕt gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n. Trong nh÷ng gi¶i ph¸p tiÕn hµnh, ch­a ®Æt ®óng vai trß ngµnh nghÒ vµ c«ng nghiÖp n«ng th«n nh­ mét kh©u trung gian ®Ó qua ®ã thùc hiÖn chuyÓn giao c«ng nghÖ, mét mÆt c«ng nghiÖp t¸c ®éng vµo n«ng nghiÖp, mÆt kh¸c c¸c ho¹t ®éng n«ng nghiÖp hoÆc mang tÝnh n«ng nghiÖp cã thÓ chuyÓn dÇn sang c«ng nghiÖp. Cã thÓ nãi ®©y chÝnh lµ khuyÕt tËt c¬ cÊu c¶ vÒ ph­¬ng diÖn ngµnh lÉn l·nh thæ, lµ kh©u ¸ch t¾c cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. Cã lÏ ®©y còng lµ mét nguyªn nh©n h¹n chÕ khiÕn sau nhiÒu thËp kû tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ ®Õn nay vÒ c¬ b¶n ViÖt Nam vÉn cßn lµ mét n­íc n«ng nghiÖp mang tÝnh tù cung tù cÊp. NÕu thêi gian tíi thiÕu nh÷ng thÓ chÕ vµ gi¶i ph¸p thiÕt thùc thóc ®Èy c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n ph¸t triÓn, th× t¨ng tr­ëng kinh tÕ n«ng th«n vµ kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung sÏ khã cã sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Nghiªn cøu nhiÒu vïng cô thÓ ë nhiÒu vïng còng cho thÊy, c«ng nghiÖp n«ng th«n ë ViÖt Nam cã tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ dÞch vô thÊp h¬n rÊt nhiÒu so víi thµnh phè.Trªn thùc tÕ c«ng nghiÖp ®­îc x©y dùng ë n«ng th«n hiÖn nay chñ yÕu dïng c«ng nghÖ cò ®­îc th¶i lo¹i tõ c¸c vïng ®« thÞ mang vµo. Lµ mét bé phËn cña kinh tÕ n«ng th«n, ho¹t ®éng cña c«ng nghiÖp n«ng th«n chÞu t¸c ®éng cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp mang tÝnh chu kú, viÖc cung cÊp nguyªn liÖu vµ sö dông lao ®éng trong n¨m cã sù biÕn ®éng kh¸ lín. Sè l­îng lµm viÖc trong c¸c c¬ së c«ng nghiÖp n«ng th«n phô thuéc vµo thêi vô, nÕu vµo vô mïa hoÆc ®i cÊy, ®i gÆt lùc l­îng lao ®éng gi¶m m¹nh râ rÖt. Ng­êi n«ng d©n lu«n coi c«ng viÖc chÝnh cña m×nh lµ lµm ruéng v× vËy khã cã thÓ b¶o hä ®i lµm khi c«ng viÖc lµm ruéng ch­a lµm xong. Còng t­¬ng tù nh­ vËy nguyªn liÖu cung øng cho c¸c c¬ së chÕ biÕn liªn quan chÆt chÏ víi thêi kú thu ho¹ch c©y trång l­¬ng thùc thùc phÈm chØ tån t¹i theo tõng mïa cña nã, v× vËy c¸c c¬ së chÕ biÕn n«ng s¶n phÈm còng ph¶i ho¹t ®éng t­¬ng tù nh­ vËy. Nhµ m¸y, c«ng nh©n ph¶i lµm viÖc hÕt c«ng suÊt khi vô thu ho¹ch tíi gÇn, cßn l¹i ph¶i lµm viÖc cÇm chõng khi qua mïa thu ho¹ch. Do vËy kh«ng Ýt hé gia ®×nh c«n nghiÖp n«ng th«n ph¶i dµnh toµn bé thêi gian cña lao ®éng gia ®×nh cho ho¹t ®éng n«ng nghiÖp trong lóc thêi vô khÈn tr­¬ng. Do thiÕu vèn ®Çu t­ s¶n xuÊt mµ kh¶ n¨ng cña ng­êi n«ng d©n còng cã h¹n do kh«ng ®­îc ®µo t¹o mét c¸ch chÝnh quy vµ c¬ b¶n nªn ë hÇu hÕt c¸c ®Þa bµn n«ng th«n c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn ®Òu tr¶i qua nhiÒu c«ng ®o¹n nhá vµ ph©n t¸n. S¶n xuÊt theo quy m« nhá, ®¬n s¬, thñ c«ng lµ chÝnh th× c¸c hé gia ®×nh khã cã ®iÒu kiÖn cã ®­îc c«ng nghÖ tinh chÕ tèt nhÊt bëi vËy chÊt l­îng s¶n phÈm míi trë nªn thÊp kÐm, kh«ng ®ñ tiªu chuÈn ph©n phèi trong n­íc hoÆc xuÊt khÈu ra n­íc ngoµi. Ngoµi ra nÕu s¶n phÈm ®­îc mang ra xuÊt khÈu còng chØ ®­îc b¸n víi gi¸ rÎ m¹t, chÝnh v× vËy c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam míi th­êng xuyªn bÞ kiÖn b¸n ph¸ gi¸. §Ó s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶ chÊt l­îng nh­ng nã còng chØ lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña c¸c doanh nghiÖp, ngoµi ra cßn mét yÕu tè v« cïng quan träng n÷a ®ã lµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Gi¸ thµnh cña mét s¶n phÈm cßn ®­îc coi lµ yÕu tè c¬ b¶n nhÊt trong c¹nh tranh gi÷a c¸c c«ng ty víi nhau. C¸c doanh nghiÖp khi muèn t¨ng lîi nhuËn kinh doanh, t¨ng khèi l­îng s¶n phÈm b¸n ra nh­ng kh¸ch hµng l¹i cùc kú khã tÝnh. Hä lu«n muèn mua ®­îc nh÷ng hµng ho¸ rÎ nhÊt, chÊt l­îng th× tèt nhÊt, v× vËy ph¸ gi¸ thµnh lµ ®¸nh ®óng t©m lý cña ng­êi tiªu dïng. Nh­ng kh«ng ph¶i cø gi¶m thËt m¹nh gi¸ mµ kh«ng quan t©m tíi lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. Gi¶m gi¸ qu¸ thÊp th× chØ b¸n ®­îc s¶n phÈm nhiÒu th× doanh nghiÖp còng kh«ng thÓ cã l·i. §èi víi c¸c doanh nghiÖp ë n«ng t«n th× c¸ch gi¶m gi¸ duy nhÊt chØ cã thÓ lµ c¶i tiÕn trong lÜnh vùc s¶n xuÊt. Ph©n ®Þnh râ vµ kÕt hîp hµi hoµ c¸c tÇng líp c«ng nghÖ trong tæ chøc s¶n xuÊt sÏ t¹o thuËn lîi ®Ó x¸c ®Þnh quy m« vïng nguyªn liÖu g¾n liÒn víi viÖc s¬ chÕ vµ kinh tÕ tËp trung. Nh­ vËy doanh nghiÖp sÏ tiÕt kiÖm mét l­îng chi phÝ dïng cho vËn chuyÓn hao mßn m¸y mãc ngoµi ra cßn t¹o ®­îc viÖc lµm cho sè lao ®éng n«ng th«n, ®ång thêi víi n©ng cao chÊt l­îng vµ h¹ gi¸ thµnh n«ng s¶n. Mét trong nh÷ng t×nh tr¹ng chung cña c«ng nghiÖp n­íc ta hay nãi c¸ch kh¸c lµ nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn ®ã lµ míi b­íc ®Çu ®i vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®Êt n­íc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nªn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®ã cßn mang nÆng tÝnh tù ph¸t, ph©n t¸n tuú tiÖn víi quy m« th× nhá bÐ. V× vËy cµng lµm cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n trë nªn khã kh¨n h¬n. Do d©n trÝ cña con ng­êi n«ng th«n thÊp, kh«ng ®­îc ®µo t¹o cô thÓ ®Ó cã nh÷ng hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh nªn hËu qu¶ tÊt yÕu lµ cµng ph¸t triÓn m¹nh c«ng nghiÖp n«ng th«n th× møc ®é « nhiÔm m«i tr­êng cµng trë nªn trÇm träng. ChÊt th¶i c«ng nghiÖp kh«ng ®­îc xö lý ®­îc th¶i bõa b·i ra m«i tr­êng, s«ng ngßi g©y nªn « nhiÔm ngµy mét trë nªn trÇm träng h¬n. Ho¸ chÊt kh«ng ®­îc xö lý ®æ th¼ng ra ngoµi lçi chñ yÕu lµ do ý thøc cña con ng­êi qu¸ kÐm. Tù hä tù chän cho m×nh mét cuéc sèng ®Çy bÖnh tËt nghÌo ®ãi. Lóc nµo còng ®èi mÆt víi nguy c¬ nhiÔm c¸c bÖnh hiÓm nghÌo, cµng ngµy sù « nhiÔm cµng trë nªn trÇm träng v­ît qu¸ tÇm kiÓm so¸t cña con ng­êi. Nh­ng ®øng tr­íc th¶m ho¹ sinh häc nh­ vËy con ng­êi l¹i th¶n nhiªn cho qua, tiÕp tôc nh÷ng hµnh ®éng ph¸ huû m«i tr­êng mµ kh«ng chót do dù hay phµn nµn. TÝn hiÖu SOS b¸o ®éng ®ang rung lªn c¶nh b¸o nh÷ng con ng­êi ®ang hµng ngµy ph¸ huû m«i tr­êng tù nhiªn. MÆt kh¸c Nhµ n­íc còng ®ãng vai trß v« cïng quan träng trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n nh­ng do ch­a ®­îc sù quan t©m gióp ®ì cã hiÖu qu¶ v× vËy mµ n«ng th«n vÉn ch­a tiÕp cËn ®­îc víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña thµnh thÞ. ChÝnh phñ lu«n kªu gäi c¸c vïng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c nhµ ®Çu t­, ®Çu t­ vµo x©y dùng c¬ së vËt chÊt cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. Nh÷ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch mµ c¸c vïng ®­a ra còng kh«ng thu hót ®­îc tiÒm n¨ng ®Çu t­ ë bªn ngoµi. Ngoµi ra mét sè vïng cßn mÊt trËt tù an ninh an toµn cho ng­êi lao ®éng cho c«ng nh©n v× vËy sÏ g©y t©m lý lo ng¹i cho nh÷ng nhµ ®Çu t­ muèn ®Çu t­ vµo ph¸t triÓn c«ng nghiÖp. Cã rÊt nhiÒu nguån vèn nhµn rçi trong d©n c­, v× vËy lµm sao ®Ó huy ®éng ®­îc nguån vèn ®ã lµ c¶ qu¸ tr×nh l©u dµi t¹o niÒm tin cho c¸c nhµ ®Çu t­. Khi c¸c nhµ ®Çu t­ trë nªn tin t­ëng th× hä s½n sµng ®Çu t­ nguån vèn cña m×nh khi ®ã võa ph¸t triÓn ®­îc c«ng nghiÖp cña vïng ®ã l¹i võa t¹o ®iÒu kiÖn viÖc lµm cho lao ®éng d­ thõa rçi trong vïng. Trong nh÷ng thËp kû gÇn ®©y ViÖt Nam ®· cã nh÷ng b­íc ®i quan träng ®­a nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ®i lªn.Nh­ng song hµnh cïng víi ®ã lµ nh÷ng khã kh¨n, nh÷ng sai lÇm cÇn ph¶i kh¾c phôc. VÊn ®Ò träng t©m lµ ph¶i cã mét chÝnh s¸ch phï hîp ®Ó ®­a ®Êt n­íc ph¸t triÓn ®i lªn s¸nh tÇm cïng víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Mét sè thµnh tùu to lín cña c¸c n­íc trong khu vùc ®· cho ViÖt Nam rÊt nhiÒu kinh nghiÖm quý b¸u phôc vô ®¾c lùc cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Nh­ Trung Quèc lµ mét vÝ dô ®iÓn h×nh bëi Trung Quèc lµ quèc gia ®Êt réng, ng­êi ®«ng nh­ng hä l¹i cã nh÷ng thµnh tùu to lín vÒ n«ng nghiÖp trong thêi kú c¶i c¸ch. §ã lµ sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp thµnh thÞ vµ c«ng nghiÖp n«ng th«n (cßn gäi lµ c¸c xÝ nghiÖp h­¬ng trèm). Trong thêi kú c¶i c¸ch, c«ng nghiÖp n«ng th«n mang ®Æc thï Trung Quèc ph¸t triÓn m¹nh ®· thu hót 100 triÖu lao ®éng n«ng t