Một số kết quả khai thác cơ sở dữ liệu hải dương học để nghiên cứu biến động môi trường nước vùng biển xa bờ Việt Nam

Phạm Văn Huấn, Phạm Hoàng Lâm - Một số kết quả khai thác cơ sở dữ liệu hải dương học để nghiên cứu biến động môi trường nước vùng biển xa bờ Việt Nam. Tạp chí Khí tượng thủy văn, số 548 * tháng 8 - 2006, tr. 28-38 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Mét sè KÕt qu¶ khai th¸c c¬ së d÷ liÖu h¶i d−¬ng häc ®Ó nghiªn cøu biÕn ®éng m«i tr−êng n−íc vïng biÓn xa bê ViÖt Nam Ph¹m V¨n HuÊn Tr−êng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn, §HQG HN Ph¹m Hoμng L©m Tr−êng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn, §HQG HN Më ®Çu B¸o c¸o nμy tiÕp tôc nh÷ng nghiªn cøu gÇn ®©y vÒ biÕn ®éng cña tr−êng vËt lý vμ m«i tr−êng biÓn [1-4]. Trong c¸c n¨m 2003-2004, trong khu«n khæ ®Ò tμi “Ph©n tÝch vμ dù b¸o c¸c tr−êng khÝ t−îng thñy v¨n biÓn §«ng” chóng t«i ®· hoμn thμnh viÖc thu thËp vμ hÖ thèng hãa c¸c nguån d÷ liÖu biÓn kh¸ lín vμ l−u tr÷ trong m¸y tÝnh. §ång thêi ®· tiÕn hμnh cËp nhËt bæ sung mét l−îng lín c¸c tr¹m quan tr¾c h¶i d−¬ng häc do c¸c c¬ quan nghiªn cøu cña n−íc ta, chñ yÕu lμ ViÖn nghiªn cøu h¶i s¶n, thùc hiÖn gÇn ®©y. §Õn nay cã thÓ nãi r»ng quü d÷ liÖu thu ®−îc ®· bao qu¸t gÇn hÕt nh÷ng nguån sè liÖu quan tr¾c vÒ c¸c yÕu tè vËt lý vμ thñy hãa biÓn §«ng. Trong b¸o c¸o nμy, chóng t«i sÏ tr×nh bμy mét sè kÕt qu¶ khai th¸c d÷ liÖu nhiÖt vμ muèi theo h−íng t×m hiÓu vÒ biÕn ®éng thêi gian cña tr−êng hai yÕu tè nμy nh»m nh÷ng môc ®Ých dù ®o¸n khai th¸c c¸ vμ c¸c tÝnh to¸n øng dông kh¸c. 1. Giíi h¹n vïng biÓn nghiªn cøu vμ tãm t¾t vÒ c¬ së d÷ liÖu Vïng biÓn nghiªn cøu giíi h¹n tõ kinh tuyÕn 107o§ ®Õn 115o§ vμ vÜ tuyÕn tõ 6oB ®Õn 17oB (h×nh 1). Toμn bé c¬ së d÷ liÖu nhiÖt, muèi vμ mét sè yÕu tè thñy hãa biÓn §«ng gåm 135 785 tr¹m quan tr¾c tr¾c diÖn th¼ng ®øng. Tæng sè tr¹m quan tr¾c nhiÖt ®é, ®é muèi thuéc vïng biÓn nghiªn cøu giíi h¹n tõ 107o§ ®Õn 115o§ vμ tõ 6oB ®Õn 17oB ®−îc khai th¸c b»ng 44 213. Ph©n bè sè liÖu trong tõng « vu«ng 1 ®é kinh vÜ trong vïng nμy liÖt kª trong b¶ng 1. B¶ng 1. MËt ®é tr¹m quan tr¾c trong vïng biÓn nghiªn cøu Kinh ®é VÜ ®é 107 108 109 110 111 112 113 114 115 17 3774 2153 1570 1223 366 86 269 246 165 16 8 198 1459 1297 496 104 383 92 118 15 4 1624 690 560 508 582 428 840 14 1 856 530 381 826 230 561 444 13 234 863 382 447 333 1186 456 12 485 776 984 607 592 531 352 11 3 134 1337 722 589 645 356 66 15 10 509 791 1051 781 691 285 132 28 12 9 754 665 778 602 322 164 53 12 7 8 345 429 585 188 103 36 17 11 13 7 254 549 447 134 99 77 236 60 124 6 252 251 141 96 73 48 27 87 124 108 109 110 111 112 113 114 108 109 110 111 112 113 114 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 H×nh 1. B¶n ®å ®é s©u vïng biÓn nghiªn cøu Trong c¸c kho¶ng thêi gian cô thÓ, øng víi th¸ng n¨m nhÊt ®Þnh, sè l−îng sè liÖu cã thÓ kh«ng nh− nhau. Cã nh÷ng th¸ng n¨m sè l−îng sè liÖu cã thÓ t¹m ®ñ ®Ó x©y dùng c¸c b¶n ®å trung b×nh th¸ng. Trong khi cã nh÷ng n¨m th¸ng sè l−îng sè liÖu hÕt søc th−a thít. Víi c¬ së d÷ liÖu nμy chóng t«i ®· x©y dùng ch−¬ng tr×nh ®Ó qu¶n lý vμ t¹o ra mét sè s¶n phÈm d÷ liÖu kh¶ dÜ phôc vô cho c«ng t¸c dù ®o¸n m«i tr−êng khai th¸c c¸. Néi dung c¸c c«ng viÖc khai th¸c d÷ liÖu sÏ tr×nh bμy trong b¸o c¸o nμy nh»m: 1) ChØ ra sù biÕn thiªn cña tr−êng nhiÖt ®é, ®é muèi trong n¨m. 2) ChØ sù kh¸c nhau cña tr−êng nhiÖt ®é vμ ®é muèi tõ n¨m nμy sang n¨m kh¸c. 3) Rót ra nh÷ng kiÕn nghÞ vÒ ph−¬ng h−íng thùc hiÖn quan tr¾c trong t−¬ng lai. C¸c môc tiÕp sau tr×nh bμy mét sè kÕt qu¶ sö dông c¬ së d÷ liÖu nμy ®Ó ph©n tÝch nh÷ng biÕn thiªn kh«ng gian thêi gian cña nhiÖt ®é vμ ®é muèi còng nh− cÊu tróc líp mÆt biÓn. Trong môc 2 ®−a ra ph©n bè th¼ng ®øng cña nhiÖt ®é, ®é muèi t¹i mét sè ®iÓm ®iÓn h×nh trªn vïng biÓn. Trong môc 3 ®−a ra ph©n bè mÆt réng cña tr−êng nhiÖt ®é (hoÆc ®é muèi) n−íc biÓn ë c¸c tÇng s©u vμ thêi gian kh¸c nhau. 2. Ph©n bè th¼ng ®øng nhiÖt ®é vμ ®é muèi t¹i mét sè ®iÓm ®iÓn h×nh trªn vïng biÓn §· tiÕn hμnh vÏ c¸c ®å thÞ ph©n bè th¼ng ®øng cña nhiÖt ®é vμ ®é muèi t¹i tõng giao ®iÓm cña c¸c ®−êng kinh tuyÕn vμ vÜ tuyÕn nguyªn trong vïng biÓn nghiªn cøu, x©y dùng c¸c ®å thÞ ph©n bè th¼ng ®øng tõng th¸ng trong c¸c n¨m 1966 vμ 1989 cña nhiÖt ®é vμ ®é muèi t¹i mét sè ®iÓm ®iÓn h×nh trªn vïng biÓn ®Ó thÊy sù biÕn thiªn gi÷a c¸c n¨m cña yÕu tè nμy. C¸c ®å thÞ nμy cho thÊy ph©n bè th¼ng ®øng cña nhiÖt ®é biÕn thiªn kh¸ m¹nh trong n¨m (theo mïa) vμ gi÷a c¸c n¨m. D−íi ®©y tr×nh bμy mÆt c¾t ®é s©u - th¸ng cña nhiÖt ®é t¹i hai ®iÓm lμm thÝ dô ®Ó trùc quan nhËn thÊy sù biÕn thiªn nμy (c¸c h×nh 2, 3). Th¸ng § é s© u (m ) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 -140 -120 -100 -80 -60 -40 -20 0 -140 -120 -100 -80 -60 -40 -20 0 H×nh 2. MÆt c¾t th¸ng - ®é s©u cña nhiÖt ®é n−íc ®iÓm 109o§-17oB trong n¨m 1966 Th¸ng § é s© u (m ) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 -200 -180 -160 -140 -120 -100 -80 -60 -40 -20 0 -200 -180 -160 -140 -120 -100 -80 -60 -40 -20 0 H×nh 3. MÆt c¾t th¸ng - ®é s©u cña nhiÖt ®é n−íc ®iÓm 114o§-13oB trong n¨m 1966 Dùa trªn c¸c h×nh vÏ vÒ ph©n bè th¼ng ®øng cña nhiÖt ®é cã thÓ −íc l−îng ®−îc biÕn thiªn cña ®é dμy líp ®ång nhÊt nhiÖt ®é (§NN§) gÇn mÆt (b¶ng 2 - 4). Trong b¶ng 2 lμ biÕn thiªn cña líp ®ång nhÊt t¹i mét ®iÓm thuéc cöa vÞnh B¾c Bé (täa ®é 109o§-17oB), b¶ng 3 - ®¹i diÖn cña mét ®iÓm ë ngoμi kh¬i vïng biÓn lùa chän (täa ®é 114o§ vμ 13oB) vμ b¶ng 4 - ®¹i diÖn vïng ven bê Nam Trung Bé (täa ®é 109o§-11oB). B¶ng 2. BiÕn tr×nh n¨m ®é dμy líp ®ång nhÊt nhiÖt ®é t¹i ®iÓm 109o§ vμ 17oB (n¨m 1966) Th¸ng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 §é dμy líp §NN§ (m) 62 60 40 10 10 15 15 − 22 50 60 60 B¶ng 3. BiÕn tr×nh n¨m ®é dμy líp ®ång nhÊt nhiÖt ®é t¹i ®iÓm 114o§ vμ 13oB (n¨m 1966) Th¸ng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 §é dμy líp §NN§ (m) 60 65 66 45 20 − 30 30 50 40 − − B¶ng 4. BiÕn tr×nh n¨m ®é dμy líp ®ång nhÊt nhiÖt ®é t¹i ®iÓm 109o§ vμ 11oB (n¨m 1966) Th¸ng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 §é dμy líp §NN§ (m) 25 − − − 10 8 5 − 15 30 50 − ThÊy r»ng, mçi ®iÓm cña vïng biÓn cã ®Æc ®iÓm biÕn thiªn nhiÖt ®é, ®é muèi theo ®é s©u kh¸ kh¸c nhau. Nh−ng ®Æc ®iÓm chung cña tÊt c¶ c¸c ®iÓm lμ quy luËt biÕn thiªn mïa cña ®é dμy líp ®ång nhÊt nhiÖt ®é: c¸c th¸ng mïa hÌ líp ®ång nhÊt chØ lμ mét líp máng gÇn mÆt, ®é dμy kho¶ng trªn d−íi chôc mÐt, h×nh thμnh do x¸o trén c¬ häc d−íi t¸c ®éng cña giã vμ sãng biÓn trong ®iÒu kiÖn ph©n tÇng nhiÖt th¼ng ®øng rÊt æn ®Þnh, c¸c th¸ng mïa ®«ng - líp ®ång nhÊt x©m nhËp tíi ®é s©u 50-60 m, thËm chÝ s©u h¬n, do cã ¶nh h−ëng bæ sung cña ®èi l−u mïa ®«ng vμ giã mïa ®«ng b¾c m¹nh h¬n. Ta xÐt sù biÕn thiªn gi÷a c¸c n¨m cña tr−êng nhiÖt ®é vμ ®é muèi b»ng c¸ch so s¸nh c¸c ph©n bè th¼ng ®øng t¹i mét ®iÓm nμo ®ã vμo mïa l¹nh vμ mïa nãng trong mét sè n¨m kh¸c nhau. Trªn h×nh 4 biÓu diÔn sù biÕn thiªn gi÷a c¸c n¨m cña ph©n bè th¼ng ®øng nhiÖt ®é t¹i ®iÓm 112o§- 12oB trong hai mïa l¹nh (th¸ng 1, c¸c n¨m 1966, 1969, 1972, 1980, 1982 vμ 1989) vμ mïa nãng (th¸ng 7, c¸c n¨m 1967, 1969, 1979, 1983, 1985 vμ 1986). §é dμy líp ®ång nhÊt trong mïa ®«ng t¹i ®iÓm nμy ®−îc −íc l−îng vμ so s¸nh gi÷a c¸c n¨m nh− trong b¶ng 5. B¶ng 5. BiÕn thiªn ®é dμy líp ®ång nhÊt nhiÖt ®é t¹i ®iÓm 112o§-12oB trong mïa ®«ng N¨m 1966 1969 1972 1980 1982 1989 §é dμy líp §NN§ (m) 66 38 40 50 22 65 5 10 15 20 25 -2000 -1800 -1600 -1400 -1200 -1000 -800 -600 -400 -200 0 5 10 15 20 25 -2200 -2000 -1800 -1600 -1400 -1200 -1000 -800 -600 -400 -200 0 Mïa l¹nh (th¸ng 1) Mïa nãng (th¸ng 7) H×nh 4. BiÕn thiªn gi÷a c¸c n¨m cña ph©n bè th¼ng ®øng nhiÖt ®é n−íc t¹i ®iÓm 112o§-12oB Nh÷ng thÝ dô so s¸nh trªn ®©y vÒ sù biÕn thiªn theo ph−¬ng th¼ng ®øng cña nhiÖt ®é vμ ®é muèi trong n¨m vμ gi÷a c¸c n¨m cho thÊy c¸c ®Æc tr−ng vËt lý líp mÆt biÓn cã biÕn ®éng ®¸ng kÓ. Biªn ®é dao ®éng nhiÖt ®é trong n¨m t¹i ®iÓm vïng kh¬i nμy cã thÓ ®¹t kho¶ng 3-5oC t¹i mÆt biÓn. So s¸nh gi÷a c¸c n¨m cho thÊy nhiÖt ®é n−íc mïa ®«ng biÕn thiªn trong kho¶ng tõ 25 ®Õn 28oC, trong mïa hÌ tõ 27 ®Õn 29-30oC, tøc chªnh lÖch gi÷a c¸c n¨m còng ®¹t kho¶ng 2-3oC. Nh÷ng biÕn ®éng nμy, ®Æc biÖt biÕn ®éng ®é dμy líp ®ång nhÊt nhiÖt ®é cã thÓ cã ¶nh h−ëng nhÊt ®Þnh tíi sù di c− ph−¬ng th¼ng ®øng cña c¸c lo¹i c¸ khai th¸c vμ cã thÓ lμ mét trong nh÷ng ®Æc tr−ng cÇn dù b¸o trong h¶i d−¬ng häc nghÒ c¸. 3. Ph©n bè mÆt réng cña nhiÖt ®é vμ ®é muèi trªn vïng biÓn trong nh÷ng thêi kú kh¸c nhau Môc nμy kh¶o s¸t sù biÕn thiªn cña tr−êng nhiÖt ®é hoÆc ®é muèi toμn vïng biÓn theo thêi gian. Muèn vËy, ta vÏ nh÷ng b¶n ®å ph©n bè mÆt réng cña nhiÖt ®é c¸c tÇng mÆt, tÇng 50 m vμ tÇng 100 m vμ so s¸nh chóng ë nh÷ng thêi gian kh¸c nhau. §· dùng nh÷ng b¶n ®å ®ã cho nh÷ng thêi kú cã t−¬ng ®èi ®Çy ®ñ sè liÖu, mçi th¸ng trong n¨m mét b¶n ®å. Chóng ta còng cã thÓ so s¸nh c¸c b¶n ®å cïng mét th¸ng nh−ng cña c¸c n¨m kh¸c nhau ®Ó nhËn ®Þnh vÒ sù biÕn thiªn gi÷a c¸c n¨m (xem c¸c h×nh 5 - 16). Trong biÕn thiªn mïa cña tr−êng nhiÖt ®é mÆt biÓn nhËn thÊy hai cÊu tróc ®Æc tr−ng nhÊt nh− sau: Trong c¸c th¸ng mïa ®«ng th−êng tån t¹i mét l−ìi n−íc l¹nh x©m nhËp vμo vïng biÓn tõ phÝa ®«ng b¾c. L−ìi n−íc l¹nh nμy th−êng cã bÒ réng lín h¬n ë gÇn cöa vÞnh B¾c Bé vμ kÕt thóc ë thÒm lôc ®Þa Nam Trung Bé (xem c¸c h×nh 5 - 10). Trong c¸c th¸ng chÝnh hÌ (th¸ng 7, 8) vïng n−íc tråi gÇn bê Trung vμ Nam Trung Bé ph¸t triÓn m¹nh. Nh÷ng ®−êng ®¼ng trÞ nhiÖt ®é cã h×nh d¹ng c¸c cung trßn quay bÒ lâm vμo phÝa bê ViÖt Nam (xem c¸c h×nh 11 - 16). 108 109 110 111 112 113 114 108 109 110 111 112 113 114 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 108 109 110 111 112 113 114 108 109 110 111 112 113 114 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 H×nh 5. Ph©n bè nhiÖt ®é tÇng mÆt th¸ng 1/1966 H×nh 6. Ph©n bè nhiÖt ®é tÇng mÆt th¸ng 1/1968 NÕu so s¸nh c¸c b¶n ®å nhiÖt ®é cïng th¸ng nh−ng ë c¸c n¨m kh¸c nhau, dÔ thÊy r»ng møc ®é x©m nhËp cña n−íc l¹nh tõ phÝa ®«ng b¾c vμo vïng biÓn hoÆc c−êng ®é ph¸t triÓn n−íc tråi ë phÇn t©y nam vïng biÓn cã kh¸c nhau. Nh×n chung cÊu tróc l−ìi n−íc l¹nh x©m nhËp tõ h−íng ®«ng b¾c vμo vïng biÓn cã h×nh d¹ng kh¸c nhau ë mçi n¨m nh−ng cã xu thÕ kh¸ æn ®Þnh. Trong c¸c n¨m ®−îc biÓu diÔn trªn c¸c h×nh 5 - 10 nh÷ng ®−êng ®¼ng nhiÖt ®é 24, 25oC x©m nhËp s©u xuèng phÝa t©y nam vïng biÓn däc theo d¶i bê ViÖt Nam. Tuy nhiªn còng cã thÓ nhËn thÊy r»ng c¸c n¨m 1968, 1989 sù x©m nhËp tá ra m¹nh h¬n, ®−êng ®¼ng trÞ nhiÖt ®é thÊp 24oC hiÖn râ tíi tËn vïng ®¶o Phó Quý (vÜ tuyÕn 11 - 12oB), h×nh thμnh ®íi t−¬ng ph¶n nhiÖt ®é n−íc mÆt biÓn kh¸ râ rÖt ë phÇn b¾c vμ ®«ng b¾c vïng biÓn nghiªn cøu. Trong khi n¨m 1966 ®−êng ®¼ng nhiÖt ®é 24oC chØ hiÖn râ ë phÝa trªn vÜ tuyÕn 15oB. 108 109 110 111 112 113 114 108 109 110 111 112 113 114 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 108 109 110 111 112 113 114 108 109 110 111 112 113 114 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 H×nh 7. Ph©n bè nhiÖt ®é tÇng mÆt th¸ng 1/1979 H×nh 8. Ph©n bè nhiÖt ®é tÇng mÆt th¸ng 1/1980 108 109 110 111 112 113 114 108 109 110 111 112 113 114 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 108 109 110 111 112 113 114 108 109 110 111 112 113 114 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 H×nh 9. Ph©n bè nhiÖt ®é tÇng mÆt th¸ng 1/1981 H×nh 10. Ph©n bè nhiÖt ®é tÇng mÆt th¸ng 1/1989 108 109 110 111 112 113 114 108 109 110 111 112 113 114 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 108 109 110 111 112 113 114 108 109 110 111 112 113 114 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 H×nh 11. Ph©n bè nhiÖt ®é tÇng mÆt th¸ng 7/1966 H×nh 12. Ph©n bè nhiÖt ®é tÇng mÆt th¸ng 7/1967 108 109 110 111 112 113 114 108 109 110 111 112 113 114 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 108 109 110 111 112 113 114 108 109 110 111 112 113 114 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 H×nh 13. Ph©n bè nhiÖt ®é tÇng mÆt th¸ng 7/1968 H×nh 14. Ph©n bè nhiÖt ®é tÇng mÆt th¸ng 7/1979 108 109 110 111 112 113 114 108 109 110 111 112 113 114 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 108 109 110 111 112 113 114 108 109 110 111 112 113 114 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 H×nh 15. Ph©n bè nhiÖt ®é tÇng mÆt th¸ng 7/1983 H×nh 16. Ph©n bè nhiÖt ®é tÇng mÆt th¸ng 7/1987 CÊu tróc nh©n n−íc l¹nh mïa hÌ do n−íc tråi ë bê Nam Trung Bé biÕn ®éng gi÷a c¸c n¨m m¹nh h¬n so víi cÊu tróc l−ìi n−íc l¹nh mïa ®«ng v× qu¸ tr×nh nμy phô thuéc m¹nh vμo ®iÒu kiÖn t¨ng c−êng hay suy yÕu giã mïa t©y nam trªn khu vùc biÓn. ThÝ dô, so s¸nh c¸c h×nh 11 - 16 cã thÓ thÊy c¸c n¨m 1966, 1967 vμ 1979 lμ nh÷ng n¨m hiÖn t−îng n−íc tråi ph¸t triÓn m¹nh h¬n c¶. Mïa hÌ c¸c n¨m nμy vïng n−íc m¸t h¬n bao bëi c¸c ®−êng ®¼ng nhiÖt ®é 27oC cã diÖn tÝch kh¸ lín, cã xu h−íng dÞch xuèng phÝa nam tíi vÜ tuyÕn 11-12oB vμ t¹i t©m cña nã lé râ nh÷ng ®−êng ®¼ng nhiÖt ®é n−íc rÊt thÊp 25, 26oC gÇn khÐp kÝn (xem c¸c h×nh 11, 12, 14). Trong khi n¨m 1983 (h×nh 15) t©m n−íc tråi chØ ®Æc tr−ng bëi ®−êng ®¼ng nhiÖt ®é 27oC, h¬i dÞch lªn phÝa b¾c. N¨m 1968 (h×nh 13) cã c−êng ®é n−íc tråi t−¬ng tù nh− n¨m 1983, nh−ng t©m l¹nh dÞch chuyÓn xa lªn phÝa b¾c tíi vÜ tuyÕn 14-15oB. N¨m 1987 (h×nh 16) gÇn nh− kh«ng thÓ hiÖn n−íc tråi, toμn vïng biÓn ngù trÞ c¸c ®−êng ®¼ng trÞ nhiÖt ®é cì tõ 28oC trë lªn. §−¬ng nhiªn sù t¨ng c−êng hay suy yÕu n−íc tråi ven bê Trung vμ Nam Trung Bé cã ¶nh h−ëng lín ®Õn bøc tranh nhiÖt ®é toμn vïng biÓn quan t©m vμ yÕu tè n−íc tråi víi hÖ qu¶ tr−êng nhiÖt mÆt biÓn vμ c¸c tÇng s©u gÇn mÆt cã thÓ lμ nh÷ng yÕu tè chØ thÞ vÒ vÞ trÝ ng− tr−êng trong h¶i d−¬ng häc nghÒ c¸. KÕt luËn vμ kiÕn nghÞ 1. Nh÷ng kÕt qu¶ khai th¸c b−íc ®Çu c¬ së d÷ liÖu h¶i d−¬ng häc trªn ®©y cho phÐp mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh r»ng mÆc dï lμ mét vïng biÓn nhiÖt ®íi, nh−ng c¸c tr−êng vËt lý thñy v¨n hoμn toμn kh«ng ®¬n ®iÖu vμ biÕn thiªn theo thêi gian kh¸ m¹nh mÏ, cÇn ®−îc tÝnh ®Õn trong ho¹t ®éng ®¸nh b¾t c¸ vμ nhiÒu øng dông kh¸c trªn vïng biÓn. 2. Tr−êng nhiÖt ®é n−íc vïng biÓn dao ®éng tuÇn hoμn theo mïa trong n¨m vμ biÕn ®éng kh¸ m¹nh gi÷a c¸c n¨m. TÝnh chÊt biÕn thiªn mïa trong n¨m tu©n theo quy luËt mïa giã mïa ®«ng b¾c vμ mïa giã mïa t©y nam. 3. Sù biÕn thiªn gi÷a c¸c n¨m cña tr−êng nhiÖt phô thuéc vμo sù t¨ng c−êng hay suy yÕu cña hai qu¸ tr×nh lín trong vïng biÓn: sù x©m nhËp cña dßng ch¶y l¹nh mïa ®«ng tõ phÝa ®«ng b¾c biÓn §«ng xuèng phÝa t©y nam tíi vïng nghiªn cøu vμ sù xuÊt hiÖn n−íc tråi ven bê Trung Bé vμ Nam Trung Bé ViÖt Nam trong giã mïa giã t©y nam. Qu¸ tr×nh thø nhÊt tá ra t−¬ng ®èi æn ®Þnh so víi qu¸ tr×nh thø hai. N−íc l¹nh t−¬ng ®èi cña dßng ch¶y l¹nh lμm cho ®iÒu kiÖn nhiÖt cña mét phÇn réng lín phÝa t©y biÓn §«ng cã nh÷ng yÕu tè cña cËn «n ®íi. Cßn qu¸ tr×nh n−íc tråi cã nguyªn nh©n côc bé vμ biÕn thiªn gi÷a c¸c n¨m rÊt m¹nh. Cã thÓ nãi tíi nh÷ng n¨m n−íc tråi m¹nh, nh÷ng n¨m n−íc tråi trung b×nh vμ nh÷ng n¨m hoμn toμn kh«ng cã n−íc tråi vμo mïa hÌ. Khi gia t¨ng x©m nhËp n−íc l¹nh tõ phÝa ®«ng b¾c hoÆc khi ho¹t ®éng n−íc tråi mïa hÌ c−êng hãa th× ®Òu g©y nªn biÕn thiªn m¹nh toμn bé tr−êng nhiÖt trong c¸c líp n−íc gÇn mÆt cña vïng biÓn, thÝ dô c¸c ®íi t−¬ng ph¶n nhiÖt, vμ ch¾c ch¾n cã nh÷ng ¶nh h−ëng sinh häc tíi sinh vËt biÓn vμ c¸. 4. TÝnh biÕn thiªn thêi gian cña m«i tr−êng n−íc nãi chung vμ nhiÖt ®é n−íc biÓn nãi riªng cã thÓ cÇn tÝnh tíi trong ho¹t ®éng nghÒ c¸ vμ trong nghiªn cøu c¸c tÝnh chÊt vËt lý kh¸c cña n−íc biÓn. Tõ ®©y cã thÓ thÊy cÇn thiÕt nghiªn cøu kü h¬n vμ ®Çy ®ñ h¬n vÒ sù biÕn thiªn thêi gian cña c¸c yÕu tè h¶i d−¬ng häc. Th«ng qua khai th¸c thö nguån d÷ liÖu ë ®©y, chóng t«i còng rót ra nh÷ng suy nghÜ nh− sau vÒ vÊn ®Ò hoμn thiÖn c¬ së d÷ liÖu. Nguån d÷ liÖu quan tr¾c hiÖn nay cña chóng ta hoμn toμn ch−a ®ñ ®Ó cã thÓ kh¶o s¸t kü h¬n vÒ quy luËt biÕn ®éng vμ rót ra ph−¬ng ph¸p dù b¸o tin cËy vÒ c¸c yÕu tè ®ã. VËy viÖc thu thËp thªm c¸c kÕt qu¶ quan tr¾c vÖ tinh nguån gèc quèc tÕ, viÖc t¹o ra th«ng tin tõ c¸c m« h×nh tÝnh to¸n c¸c lo¹i cÇn ®−îc chó träng. §Æc biÖt ph¶i nhanh chãng bæ sung c¸c th«ng tin ho¹t ®éng ®¸nh b¾t c¸ cho ®ång bé víi th«ng tin m«i tr−êng. Muèn sö dông hiÖu qu¶ nguån d÷ liÖu h¹n chÕ hiÖn cã vμ sím x©y dùng ®−îc c¬ së d÷ liÖu th«ng tin nghÒ c¸ hoμn thiÖn trong t−¬ng lai th× ng−êi trùc tiÕp ho¹t ®éng ®¸nh b¾t ph¶i ®−îc trang bÞ ph−¬ng tiÖn kü thuËt hiÓn thÞ th«ng tin hoÆc nhËn th«ng tin, tõ th«ng tin ®Þnh h−íng hä lùa chän quyÕt ®Þnh cho c«ng viÖc, ®ång thêi hä bæ sung th«ng tin m«i tr−êng vμ th«ng tin ho¹t ®éng s¶n xuÊt ®Òu ®Æn vμ ®ång bé. VËy nh÷ng ý t−ëng vÒ khai th¸c vμ cËp nhËt c¸c nhËt ký chuyÕn tÇu sÏ rÊt cã Ých. Ngoμi ra, c«ng t¸c quan tr¾c thu thËp d÷ liÖu biÓn ngμy nay ph¶i h−íng vμo nh÷ng vïng ®¹i diÖn, nh÷ng ®iÓm hoÆc mÆt c¾t nh¹y c¶m vμ néi dung, c¸ch thøc quan tr¾c còng ph¶i thay ®æi phï hîp víi nh÷ng yªu cÇu nghiªn cøu vμ thùc tiÔn s¶n xuÊt cña n−íc ta. Tμi liÖu tham kh¶o 1. Ph¹m V¨n HuÊn, Ph¹m Hoμng L©m. Mét sè kÕt qu¶ kh¶o s¸t tr−êng tèc ®é ©m biÓn §«ng. T¹p chÝ khoa häc §HQG Hμ Néi, T.XXI, No3AP, tr. 44-53, 2005 2. Vâ V¨n Lμnh, Ph¹m V¨n HuÊn. CÊu tróc vμ biÕn tr×nh nhiÖt ®é ë c¸c t©m n−íc tråi m¹nh trong vïng biÓn §«ng Nam ViÖt Nam. TuyÓn tËp Nghiªn cøu biÓn, tËp IV, Nxb Khoa häc vμ kü thuËt, tËp IV, tr. 30-43 (1992) 3. §inh V¨n −u, §oμn V¨n Bé, NguyÔn Thä S¸o, Ph¹m v¨n HuÊn, ... M« h×nh 3 chiÒu (3D) nghiªn cøu biÕn ®éng cÊu tróc hoμn l−u vμ nhiÖt muèi BiÓn §«ng trong ®iÒu kiÖn giã mïa biÕn ®æi. TuyÓn tËp Héi nghÞ KHCN biÓn toμn quèc lÇn thø 4, tËp 1: KhÝ t−îng - Thuû v¨n, §éng lùc biÓn. TT KHTN & CNQG, tr. 177-184 (1999) 4. §inh V¨n −u, §oμn V¨n Bé, Ph¹m v¨n HuÊn. M« h×nh tÝnh to¸n vμ dù b¸o tr¹ng th¸i m«i tr−êng n−íc biÓn. TuyÓn tËp Héi nghÞ KHCN biÓn toμn quèc lÇn thø 4, tËp 2: Sinh häc, nguån lîi, sinh th¸i, m«i tr−êng biÓn. TT KHTN & CNQG, tr. 1175-1185 (1999) Some results OF the treatment of oceanological data base for investigation of environment changeableness in offshore waters of Vietnam Pham Van Huan, College of Natural Science, VNUH Pham Hoang Lam, Marine Dynamics and Enviroment Centre, VNUH The report presents some results of expluatation of oceanographical data base to confirm the substatial changeableness of physical fields in sea water of off-shore region of Vietnam waters. The temperature filed of sea water and its vertical structure exposed to a strong season oscillations and changeableness beetwin years due to periodical changes of the regim of north-east winds and south-west winds. The multi-year changeableness of the water temperature field largely depends on strengtherning or weakening of two big processes in the region: the intrusion of cold strems from the northeast of South-china sea in winter and the appearance of up-welling near the border of the southern of Central Vietnam in season of southwest winds. The influence of the first process appeared to be more steady in comparison to the second process. The relative cold water of winter cold currents makes the thermal condition of a large area in the west part of South-china sea rather like that of temperate zones. The up-welling phenomenon has a local origin and strongly changes from year to year. All this was reflected in changes of water temperature of surface layers. The intensive intrusion of cold water from the northeast and the reinforcement of winter up-welling led to large changes in temperature field of surface layers of the sea, formation of temperature-contrast zones. §Þa chØ t¸c gi¶: Ph¹m V¨n HuÊn, Khoa KhÝ t−îng, Thñy v¨n vμ H¶i d−¬ng häc Tr−êng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn 334, NguyÔn Tr·i, Thanh Xu©n, Hμ Néi. §iÖn tho¹i: 0912 116 661