Lưu thông tiền tệ, tín dụng và ngân hàng trong thời kì quá độ lên CNXH ở Việt Nam

Chöông XVI LÖU THOÂNG TIEÀN TEÄ, TÍN DUÏNG VAØ NGAÂN HAØNG TRONG TKQÑ LEÂN CNXH ÔÛ VIEÄT NAM I.Löu thoâng tieàn teä trong TKQÑ: I.1 Baûn chaát vaø ñaëc ñieåm cuûa löu thoâng tieàn teä(LTTT): I.1.1 Baûn chaát: söï vaän ñoäng lieân tuïc cuûa tieàn teä laáy löu thoâng haøng hoùa laøm cô sôû goïi laø LTTT. LTTT toàn taïi laø moät taát yeáu ñaùp öùng yeâu caàu cuûa kinh teá thò tröôøng. LTTT chòu söï chi phoái tröïc tieáp cuûa qui luaät LTTT. LTTT coøn chòu söï chi phoái bôûi chính saùch tieàn teä cuûa nhaø nöôùc XHCN. LTTT bao goàm löu thoâng tieàn maët vaø khoâng duøng tieàn maët. I.1.2 Ñaëc ñieåm cuûa LTTT trong TKQÑ: Chuyeån ñoåi töø cô cheá caáp phaùt sang kinh doanh tieàn teä. Chuyeån ñoåi töø ñoäc quyeàn cuûa ngaân haøng nhaø nöôùc sang nhieàu hình thöùc toå chöùc ngaân haøng gaén vôùi kinh teá nhieàu thaønh phaàn. Chuyeån ñoåi töø choå hoaït ñoäng kheùp kín trong nöôùc sang hoaït ñoäng theo höôùng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Hoaït ñoäng kinh doanh tieàn teä coù söï kieåm soaùt cuûa nhaø nöôùc. I.2 Vai troø cuûa LTTT trong TKQÑ: Baûo ñaûm cho quaù trình taùi saûn xuaát ñöôïc thöïc hieän veà maët giaù trò. Goùp phaàn thöïc hieän toát phaân phoái saûn phaåm, ñaûm baûo muïc ñích cuûa neàn saûn xuaát theo ñònh höôùng XHCN. Naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng SX-KD. Xuùc tieán giao löu kinh teá, kyõ thuaät thuùc ñaåy hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. II. Tín duïng trong TKQÑ: II.1 Baûn chaát, ñaëc ñieåm vaø caùc hình thöùc tín duïng(TD): II.1.1 Baûn chaát: Laø phaïm truø kinh teá phaûn aùnh söï vaän ñoäng cuûa voán cho vay giöõa chuû sôû höõu vaø söû duïng, treân nguyeân taéc hoaøn traû coù kyø haïn, caû voán goác laãn lôïi töùc. Trong TKQÑ baûn chaát cuûa TD khoâng ñôn thuaàn vì muïc ñích thu lôïi töùc, maø coøn chuû yeáu vì söï phaùt trieån neàn saûn xuaát theo ñònh höôùng XHCN. II.1.2 Ñaëc ñieåm: Töông öùng vôùi nhieàu thaønh phaàn kinh teá, coù nhieàu hình thöùc lôïi töùc khaùc nhau. Caùc quan heä TD vöøa hôïp taùc vöøa caïnh tranh coù söï quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc XHCN. TD thuoäc kinh teá nhaø nöôùc khoâng ngöøng lôùn maïnh ñeå thöïc hieän vai troø chuû ñaïo trong quan heä TD. II.1.3 Hình thöùc TD: II.2 Chöùc naêng vaø vai troø cuûa TD: II.2.1 Chöùc naêng: Taäp trung vaø phaân phoái voán tieàn teä theo nguyeân taéc TD (chuû yeáu cho nhu caàu SX-KD) Giaùm ñoác, kieåm soaùt caùc hoaït ñoäng kinh teá theo nguyeân taéc TD II.2.2 Vai troø cuûa TD: Giaûm heä soá tieàn nhaøn roãi, taêng voøng quay voán naâng cao hieäu quaû söû duïng. Tieát kieäm tieàn maët trong löu thoâng, giaûm laïm phaùt. Taêng voán vaø taêng naêng löïc caïnh tranh cho caùc DN. Thuùc ñaåy chuyeån dòch cô caáu kinh teá. Giaûi quyeát moät phaàn tieâu duøng, naâng cao ñôøi soáng daân cö. Thuùc ñaåy hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. II.3 lôïi töùc vaø chính saùch lôïi töùc: II.3.1 lôïi töùc: laø giaù caû cuûa voán cho vay ñöôïc bieåu hieän thoâng qua tyû suaát lôïi töùc (laõi suaát tín duïng) Laõi suaát TD chòu aûnh höôûng bôûi nhieàu nhaân toá: Quan heä cung- caàu veà voán TD. Tyû leä laïm phaùt. Hieäu quaû hoaït ñoäng SX-KD. Söï bieán ñoäng cuûa laõi suaát TD seõ aûnh höôûng ñeán söï bieán ñoäng cuûa tieát kieäm vaø ñaàu tö. II.3.2 Chính saùch lôïi töùc: Quan ñieåm: Chính saùch lôïi töùc vöøa khuyeán khích caùc hình thöùc TD phaùt trieån nhaèm ñaåy maïnh saûn xuaát, vöøa haïn cheá tieán tôùi thu heïp vaø töøng böôùc thuû tieâu quan heä boùc loät trong thu lôïi töùc. Khuyeán khích caùc doanh nghieäp naâng cao hieäu quaû söû duïng voán TD. Gia taêng môû roäng tieát kieäm voán moät caùch hôïp lyù vôùi quan heä cung- caàu voán cuûa neàn kinh teá vaø phuø hôïp vôùi tyû leä laïm phaùt. III. Ngaân haøng trong TKQÑ: III.1 Heä thoáng toå chöùc ngaân haøng Heä thoáng toå chöùc ngaân haøng Ngaân haøng nhaø nöôùc Ngaân haøng thöông maïi Chi nhaùnh taïi caùc tænh, TP Theo ñoái töôïng, ngaønh Phuïc vuï Theo cô caáu sôû höõu Coâng thöông Ngoaïi thöông Noâng Nghieäp Vaø PTNT Ñaàu tö Vaø PT Kyõ thöông Nöôùc ngoaøi Tö nhaân Coå phaàn Quoác doanh III.2 Chöùc naêng vaø nhieäm vuï cuûa ngaân haøng: III.2.1 Ngaân haøng nhaø nöôùc (NHNN): NHNN Vieät Nam laø cô quan cuûa chính phuû vaø laø ngaân haøng trung öông (phaùt haønh) cuûa Vieät Nam. - Chöùc naêng: Quaûn lyù nhaø nöôùc veà tieàn teä vaø hoaït ñoäng ngaân haøng Phaùt haønh tieàn, ñieàu tieát LTTT, tín duïng vaø thanh toaùn. Thöïc hieän dòch vuï tieàn teä cho chính phuû. Quaûn lyù caùc ngaân haøng, ñònh ra chính saùch tieàn teä, ñieàu tieát giaù caû. - Nhieäm vuï NHNN: Xaây döïng chieán löôïc phaùt trieån KT-XH veà laõnh vöïc tieàn teä, tín duïng. Xaây döïng caùc vaên baûn phaùp luaät veà tieàn teä, tín duïng, ngoaïi hoái vaø kieåm tra vieäc thöïc hieän. Quaûn lyù nhaø nöôùc veà hoaït ñoäng nghieäp vuï cuûa caùc NHTM, toå chöùc tín duïng. Thöïc hieän nghieäp vuï phaùt haønh tieàn teä, quaûn lyù LTTT, khoáng cheá laïm phaùt, döï tröõ phaùt haønh. Laøm ñaïi lyù cho kho baïc nhaø nöôùc, ñaùp öùng yeâu caàu chi tieâu ngaân saùch coù hieäu quûa. Baûo quaûn döï tröõ nhaø nöôùc, quaûn lyù nhaø nöôùc veà ngoaïi teä vaø vaøng. Ñaïi dieän vaø thöïc hieän giao dòch cho nhaø nöôùc vôùi caùc toå chöùc tieàn teä tín duïng quoác teá. Coâng boá laõi suaát toái thieåu tieàn gôûi, laõi suaát toái ña tieàn vay vaø tyû giaù hoái ñoaùi. Toå chöùc ñaøo taïo nghieäp vuï cho ngaønh. Cho vay kinh doanh chứng khoán: TT - Ngân hàng (NH) Nhà nước vừa chính thức khẳng định hiện nay cơ chế kiểm soát cho vay kinh doanh chứng khoán (CK) theo chỉ thị 03 không thay đổi. Theo đó, NH Nhà nước sẽ tăng cường kiểm soát chặt chẽ hoạt động cho vay đầu tư kinh doanh CK của các NH; thanh tra các NH có tỉ lệ cho vay đầu tư kinh doanh CK vượt mức 3%. Nếu phát hiện trường hợp cố tình vi phạm sẽ tiến hành xử lý. Tuy nhiên tại một số NH, tỉ lệ cho vay kinh doanh CK cao hơn so với qui định và vẫn tiếp tục cho vay mới, khó có thể giảm thấp dư nợ dưới 3% đến ngày 31-12. Vì vậy, NH Nhà nước yêu cầu mỗi NH phải tìm mọi biện pháp giảm dư nợ cho vay đầu tư kinh doanh CK, đạt tỉ lệ dưới 3% đến cuối năm 2007. (ThứBa,06/11/2007, www.tuoitre.com.vn) - Caùc coâng cuï cuûa NHNN: Giaáy baïc ngaân haøng: qua phaùt haønh seõ thöïc hieän ñieàu chænh toång cung vaø toång caàu tieàn teä. Hoaït ñoäng thò tröôøng môû: qua thöïc hieän mua baùn chöùng khoaùn nhaèm ñieàu chænh löôïng tieàn trong löu thoâng. laõi suaát chieát khaáu: qua thöïc hieän taêng hoaëc giaûm LSCK seõ ñieàu tieát löôïng tieàn cho vay cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi. Döï tröõ baét buoäc: qua thöïc hieän taêng hoaëc giaûm DTBB seõ kieåm soaùt möùc taêng giaûm tieàn teä qua ngaân haøng. III.2.2 Ngaân haøng thöông maïi: laø doanh nghieäp kinh doanh trong laõnh vöïc ngaân haøng. - Chöùc naêng: Trung gian tín duïng: laø “caàu noái” giöõa cung vaø caàu tieàn teä. Trung gian thanh toaùn: laø ngöôøi “thuû quó” cho khaùch haøng. - Nghieäp vuï: Nghieäp vuï huy ñoäng voán (nghieäp vuï nôï) Nghieäp vuï cho vay voán (nghieäp vuï coù) Nghieäp vuï thanh toaùn III.3 Phöông höôùng ñoåi môùi heä thoáng ngaân haøng: Thöïc hieän oån ñònh giaù trò cuûa ñoàng tieàn, kieàm cheá laïm phaùt. Laõi suaát tín duïng phaûi döïa treân quan heä cung- caàu veà voán vaø chæ soá gía caû, thöïc hieän nguyeân taéc: laõi suaát tieàn vay cao hôn laõi suaát tieàn gôûi vaø laõi suaát tieàn gôûi cao hôn möùc laïm phaùt. Taêng cöôøng vai troø chuû ñaïo cuûa caùc NHTM nhaø nöôùc. Phuïc vuï ñaéc löïc cho quaù trình CNH - HÑH vaø hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Hieän ñaïi hoùa cô sôû vaät chaát – kyõ thuaät, naâng cao trình ñoä ñoäi nguõ. Taøi lieäu tham khaûo: 1. Giaùo trình kinh teá chính trò ( Boä giaùo duïc vaø ñaøo taïo ) NXB CTQG 2002 Tr 432 - 452 Vaên kieän Ñaïi hoäi Ñaûng thôøi kyø ñoåi môùi ( veà phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi ) NXB CT QG 2005 3. Kinh teá hoïc cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Euayn Nafziger NXB thoáng keâ 1998. Caâu hoûi oân taäp: Baûn chaát, ñaëc ñieåm, vai troø cuûa löu thoâng tieàn teä trong TKQÑ? Caùc hình thöùc vaø vai troø cuûa tín duïng ôû nöôùc ta hieän nay? Söï khaùc nhau veà vai troø cuûa ngaân haøng nhaø nöôùc vaø ngaân haøng thöông maïi? Baøi taäp tình huoáng: Baïn haõy cho bieát nhöõng nguyeân nhaân vì sao löu thoâng khoâng duøng tieàn maët ôû nöôùc ta coøn nhieàu haïn cheá. Thöû ñeà xuaát nhöõng giaûi phaùp cho vaán ñeà naøy. Nguyeân taéc tín duïng laø gì ? Baûn chaát lôïi töùc trong neàn kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng XHCN ñöôïc theå hieän nhö theá naøo ? Baïn coù nhaän xeùt gì veà söï theå hieän baûn chaát ñoù hieän nay ôû nöôùc ta. Söï khaùc nhau cô baûn giöõa ngaân haøng nhaø nöôùc vaø ngaân haøng thöông maïi laø gì ? Baøi kieåm tra giöõa kyø moân ktct 2lôùp 07dqt Caâu 1:Vì sao trong phöông höôùng ñoåi môùi heä thoáng ngaân haøng ôû nöôùc ta hieän nay caàn thöïc hieän: “Laõi suaát tín duïng phaûi döïa treân quan heä cung- caàu veà voán vaø chæ soá gía caû vaø theo nguyeân taéc: laõi suaát tieàn vay cao hôn laõi suaát tieàn gôûi vaø laõi suaát tieàn gôûi cao hôn möùc laïm phaùt”. Caâu 2:Haõy nhaän xeùt quan ñieåm sau: phaân phoái theo lao ñoäng laø nguyeân taéc phaân phoái laøm bao nhieâu höôûng baáy nhieâu.