Luận văn Vấn đề giáo dục đạo đức cho thanh niên Thanh Hóa trong giai đoạn hiện nay

Mở đầu 1. Tính cấp thiết của đề tài Thanh niên là một lực lựợng xã hội đặc biệt, có vai trò rất quan trọng trong lịch sử, trong các giai đoạn cách mạng cũng như trong hiện tại và tương lai. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn dành sự quan tâm đặc biệt đối với thanh niên. Khi đánh giá về thanh niên Hồ Chí Minh khẳng định: Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà, nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh, một phần lớn là do các thanh niên. Nhận thức đúng vị trí, vai trò của thanh niên Đảng ta khẳng định: Sự nghiệp của đất nước ta thành công hay không, đất nước ta bước vào thế kỷ XXI có vị trí xứng đáng trong cộng đồng thế giới hay không chủ yếu là do lực lượng thanh niên ngày nay quyết định. Tương lai của dân tộc Việt Nam, sự phát triển của đất nước tuỳ thuộc vào việc bồi dưỡng rèn luyện thế hệ thanh niên [62, tr.7]. Công cuộc đổi mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo đã và đang đem lại những kết quả to lớn trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Những thành tựu phát triển kinh tế, xã hội đã và đang tạo điều kiện, cơ hội cho thanh niên được rèn luyện, phấn đấu và khẳng định mình. Song, bên cạnh những chuyển biến tích cực đó, sự tác động mạnh mẽ từ mặt trái của cơ chế thị trường cũng là mảnh đất mầu mỡ làm nảy sinh lối sống ích kỷ, vụ lợi, những thói hư tật xấu, làm rạn nứt những khuôn mẫu, những giá trị đạo đức, huỷ hoại nét đẹp văn hoá truyền thống. ảnh hưởng từ mặt trái của kinh tế thị trường đã tạo ra trong xã hội một lớp người không nhỏ trong đó có thanh niên chạy theo lối sống thực dụng, buông thả, phai nhạt lý tưởng bất chấp những quy phạm đạo đức, truyền thống văn hoá tốt đẹp của dân tộc. Hàng loạt vấn đề đặt ra đối với thanh niên là, làm thế nào để thanh niên trong tương lai đủ sức đáp ứng yêu cầu của đất nước đặt ra? Làm thế nào để họ có thể tự định hướng đúng, hình thành và rèn luyện phẩm chất đạo đức trong đời sống kinh tế thị trường hiện nay? Làm thể nào để những ảnh hưởng tiêu cực không làm suy giảm nguồn lực trẻ...? Do vậy, việc giáo dục đạo đức nói chung và giáo dục đạo đức cho thế hệ thanh niên, là một vấn đề quan trọng trong chiến lược phát triển con người của Đảng được toàn xã hội quan tâm. Yêu cầu của sự nghiệp đổi mới, từng bước thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ và văn minh đã khách quan hoá tầm quan trọng và tính bức thiết của việc giáo dục đạo đức cho thanh niên. Thanh Hoá là một trong những địa phương có số lượng dân cư tương đối lớn, 3,67 triệu người, trong đó thanh niên chiếm hơn 1 triệu người. Đây là lực lượng nòng cốt cho sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh nhà nói riêng và cả nước nói chung. Theo suốt chiều dài lịch sử và truyền thống văn hoá của dân tộc, Thanh Hoá nổi tiếng là vùng "đất học", "địa linh, nhân kiệt", với những tên người, tên đất lẫy lừng. Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, dưới sự lãnh đạo của Đảng, lớp lớp các thế hệ thanh niên Thanh Hoá đã góp phần to lớn vào sự nghiệp đấu tranh giành độc lập, thống nhất Tổ quốc và xây dựng miền Bắc XHCN, xây dựng quê hương Thanh Hoá anh hùng. Thời kỳ đổi mới, thế hệ thanh niên Thanh Hoá đã có những cống hiến to lớn với những tấm gương anh hùng trong chiến đấu, học tập, lao động sản xuất. Điều đó đã có tác dụng lôi cuốn, giáo dục thanh niên nói chung và thanh niên trong tỉnh nói riêng. Trong sự nghiệp đổi mới đất nước, sự chuyển biến mạnh mẽ của những điều kiện kinh tế - xã hội đã và đang ảnh hưởng trực tiếp đến thanh niên, lớp người trẻ tuổi nói chung và thanh niên Thanh Hoá nói riêng. Một mặt, nền kinh tế thị trường, xu thế toàn cầu hoá, nền kinh tế tri thức, việc mở rộng giao lưu hội nhập với thế giới, đang tạo nhiều cơ hội, điều kiện cho thanh niên ở Thanh Hoá phát huy tính năng động, chủ động, sáng tạo vươn lên để khẳng định mình. Mặt khác, trong thanh niên đã nảy sinh nhiều hiện tượng suy thoái đạo đức, lối sống, chỉ coi trọng đồng tiền, bất chấp đạo lý, chỉ đề cao giá trị vật chất mà xem thường giá trị tinh thần dẫn đến thanh niên rơi vào tội lỗi và các tệ nạn xã hội. Đó vừa là nguyên nhân vừa là biểu hiện làm suy giảm nguồn lực trẻ của tỉnh, là nỗi nhức nhối của từng gia đình, địa phương và xã hội. Giáo dục đạo đức và vai trò của đạo đức đối với sự phát triển thanh niê Thanh Hoá gắn với những nét đặc thù của địa phương là một vấn đề bức xúc, nảy sinh từ thực tiễn đòi hỏi phải được quan tâm, nghiên cứu một cách hệ thống. Vì vậy, chúng tôi chọn đề tài "Vấn đề giáo dục đạo đức cho thanh niên Thanh Hoá trong giai đoạn hiện nay" để nghiên cứu. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Vấn đề đạo đức nói chung và đạo đức thanh niên nói riêng trong những năm gần đây đã có nhiều tác giả nghiên cứu. Chẳng hạn: "Tìm hiểu định hướng giá của thanh niên Việt Nam trong điều kiện kinh tế thị trường" đề tài KX - 07, Hà nội, 1994 của Thái Duy Tuyên; "Giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên hiện nay", Hà Nội, 2001 của Phạm Đình Nghiệp; "Sự thay đổi giá trị đạo đức trong nền kinh tế thị trường với việc xây dựng đạo đức mới cho cán bộ quản lý ở nước ta hiện nay" Hà Nội, 1999 của Nguyễn Chí Mỳ; "Giáo dục đạo đức đối với sự hình thành và phát triển nhân cách sinh viên Việt Nam trong giai đoạn hiện nay" Luận án tiến sĩ Triết học của Trần Sĩ Phán năm 1999; "Vai trò của đạo đức với sự hình thành và phát triển nhân cách con người Việt Nam hiện nay" Luận án tiến sĩ Triết học của Lê Thị Thuỷ năm 2001; "Quan hệ biện chứng giữa truyền thống và hiện đại trong giáo dục đạo đức cho thanh niên Việt Nam hiện nay" Luận án tiến sĩ Triết học của Lê Thị Hoài Thanh năm 2002; "Quan hệ kinh tế và đạo đức với việc xây dựng đạo đức mới cho thế hệ trẻ hiện nay ở Việt Nam" Luận văn thạc sĩ của Nguyễn Đình Quế, năm 2000; "Vấn đề giáo dục đạo đức truyền thống cho sinh viên Việt Nam hiện nay" Luận văn thạc sĩ của Doãn Thị Chín năm 2004... Nghiên cứu các khía cạnh tác động của đạo đức và giáo dục, rèn luyện đạo đức với sự phát triển con người, nhân cách nói chung và thanh niên nói riêng cũng có nhiều tác giả đã đề cập. Trong các tạp chí có những bài: "Quan hệ kinh tế và đạo đức trong việc định hướng các giá trị đạo đức hiện nay" của Nguyễn Thế Kiệt, Tạp chí Triết học số 6, 1996; "Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh và vấn đề giáo dục, rèn luyện đạo đức trong nền kinh tế thị trường" của Hoàng Trung, Tạp chí Triết học số 5, 1998; "ảnh hưởng của đạo đức Nho giáo với sự hình thành nhân cách con người Việt Nam hiện nay" của Lê Thị Thuỷ, Tạp chí Nghiên cứu lý luận số 6 tháng 12 năm 1999; "Giáo dục đạo đức với việc phát huy nguồn lực con người trong sự nghiệp CNH - HĐH" của Lê Thị Thuỷ, Tạp chí Giáo dục lý luận số 3, 2000; "Giá trị đạo đức và sự biểu hiện của nó trong đời sống xã hội" của Mai Xuân Lợi, Tạp chí Triết học số 3- 2001; "Kết hợp chặt chẽ giáo dục lý luận với xây dựng đạo đức mới của người cán bộ lãnh đạo quản lý", của Nguyễn Ngọc Long, Tạp chí Lý luận chính trị số 4- 2001; "Lý tưởng đạo đức và việc giáo dục lý tưởng đạo đức cho thanh niên trong điều kiện hiện nay" của Đoàn Văn Khiêm, Tạp chí Triết học số 2 - 2001; "Một số biểu hiện của sự biến đổi giá trị đạo đức trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay và giải pháp khắc phục" của Nguyễn Đình Tường, Tạp chí Triết học số 6 - 2002; "Để có nguồn lực đưa đất nước tiến lên trong thời kỳ mới, phải giáo dục, bồi dưỡng thế hệ trẻ phát triển toàn diện" của Tổng bí thư Nông Đức Mạnh, Tạp chí Thanh niên số 15, 2002; "Đổi mới hình thức tuyên truyền giáo dục thanh niên" của Lương Ngọc Vĩnh, Tạp chí Thanh niên số 9, 2004; "Kết hợp giáo dục lý luận với giáo dục lý tưởng đạo đức cho sinh viên hiện nay" của Nguyễn Ngọc Thu, Tạp chí Cộng sản số 92, 2005; "Xây dựng lối sống văn hoá cho thanh niên hiện nay" của Nguyễn Thị Mỹ Trang, Tạp chí Cộng Sản số 6, 2006 và rất nhiều bài viết về con người, thanh niên, về nhân cách, đạo đức, giáo dục đạo đức đối với thế hệ trẻ. Những kết quả nghiên cứu của các tác giả này là nguồn tư liệu quý giá để chúng tôi tham khảo và kế thừa trong quá trình thực hiện đề tài luận văn của mình. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu * Mục đích: Trên cơ sở phân tích thực trạng đạo đức và việc giáo dục đạo đức cho thanh niên ở Thanh Hoá, nguyên nhân của nó, từ đó đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục đạo đức cho thanh niên ở Thanh Hoá trong giai đoạn hiện nay. * Nhiệm vụ: Để đạt được mục đích trên luận văn cần thực hiện những nhiệm vụ sau: - Làm rõ tầm quan trọng, nội dung giáo dục đạo đức cho thanh niên ở Thanh Hoá trong giai đoạn hiện nay. - Tìm hiểu, phân tích thực trạng đạo đức và giáo dục đạo đức cho thanh niên ở Thanh Hoá hiện nay và nguyên nhân của thực trạng đó. - Nêu lên những cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng hiệu quả công tác giáo dục đạo đức cho thanh niên ở Thanh Hoá trong giai đoạn hiện nay. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu * Đối tượng nghiên cứu: Tình hình đạo đức thanh niên và giáo dục đạo đức cho thanh niên ở Thanh Hoá trong giai đoạn hiện nay. * Phạm vi nghiên cứu: Đạo đức và giáo dục đạo đức là vấn đề phức tạp và tinh tế, đòi hỏi phải được nghiên cứu từ nhiều góc độ, nhiều nhân tố và nhiều khía cạnh khác nhau. Trong khuôn khổ luận văn cao học chúng tôi chỉ đề cập đến một số nhân tố, điều kiện chủ yếu tác động đến giáo dục đạo đức cho thanh niên ở Thanh Hoá trong giai đoạn hiện nay. Các số liệu, tài liệu khảo sát chủ yếu đề cập từ năm 2000 trở lại đây. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu * Cơ sở lý luận: Luận văn chủ yếu dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về thanh niên, nguồn nhân lực, vấn đề đạo đức và giáo dục đạo đức cho thanh niên, đồng thời kế thừa có chọn lọc các công trình nghiên cứu của các nhà khoa học khác có liên quan. * Phương pháp nghiên cứu: Luận văn đã vận dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, kết hợp phương pháp lịch sử và lôgíc, phân tích và tổng hợp. Ngoài ra luận văn còn sử dụng các phương pháp cụ thể như: so sánh, thống kê và điều tra xã hội học để thực hiện mục đích và nhiệm vụ mà đề tài đặt ra. 6. Đóng góp khoa học và ý nghĩa của luận văn Góp phần làm rõ thực trạng đạo đức thanh niên Thanh Hoá từ đó đưa ra những giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất lựơng đạo đức thanh niên trong điều kiện hiện nay. Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể làm tài liệu tham khảo trong việc nghiên cứu và giảng dạy môn đạo đức học. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được bố cục thành 2 chương, 5 tiết. Chương 1 Tầm quan trọng và yêu cầu, nội dung giáo dục đạo đức cho thanh niên ở thanh hoá trong giai đoạn hiện nay 1.1. Tầm quan trọng của giáo dục đạo đức cho thanh niên ở Thanh Hoá trong giai đoạn hiện nay 1.1.1. Đạo đức là một chuẩn mực, là cơ sở của sự hình thành và phát triển nhân cách thanh niên Đạo đức là một hình thái ý thức xã hội, một trong những giá trị tinh thần mà xã hội loài người đã sáng tạo ra. Đó là một hệ thống chuẩn mực, quan niệm, giá trị và nguyên tắc được hình thành trong đời sống xã hội nhằm điều chỉnh hành vi của con người, qua đó điều chỉnh mối quan hệ giữa người này với người khác, giữa cá nhân với xã hội, được thực hiện bởi niềm tin cá nhân, truyền thống, tập quán và sức mạnh của dư luận xã hội. Bản chất của đạo đức là quan hệ lợi ích, biểu hiện ở sự quan tâm, tự nguyện, tự giác của mỗi người đối với lợi ích của người khác và lợi ích của xã hội, từ đó hình thành những phẩm chất, những đức tính của cá nhân thông qua việc thực hiện các hành vi phù hợp với chuẩn mực, nguyên tắc, giá trị và yêu cầu của xã hội. Đạo đức hình thành và phát triển trong quá trình con người hoạt động, lao động sản xuất, từ những quan hệ con người với con người trong quá trình hoạt động. Sự hình thành những phẩm chất đạo đức của con người gắn với tình cảm gia đình, với ý thức cộng đồng, giai cấp, dân tộc và nhân loại. Trong tác phẩm Chống Đuy Rinh, Ph.Ăngghen đã viết: "Xét cho đến cùng, mọi học thuyết về đạo đức đã có từ trước đến nay đều là sản phẩm của tình hình kinh tế của xã hội lúc bấy giờ" [38, tr.137]. Những phẩm chất đạo đức như lòng nhân ái, trung thành, dũng cảm... được khẳng định như những giá trị, phẩm chất, nhân cách con người nói chung và thanh niên nói riêng. Với tư cách là phương thức điều chỉnh hành vi con người và quan hệ giữa cá nhân với xã hội, đạo đức có chức năng nhận thức, chức năng giáo dục, và chức năng điều chỉnh hành vi. Mỗi chức năng có vai trò, vị trí nhất định đồng thời có mối liên quan mật thiết, tác động lẫn nhau. Trong đó, chức năng giáo dục và chức năng điều chỉnh hành vi có vai trò quan trọng. Nhờ các chức năng này mà con người tự giác điều chỉnh hành vi của mình, bảo đảm hài hoà quan hệ lợi ích giữa cá nhân và cộng đồng, tạo nên sự đồng thuận giữa phát triển cá nhân và phát triển xã hội. Trong cấu trúc nhân cách, đạo đức một bộ phận đặc biệt, là nét đặc trưng, là thuộc tính căn bản. Theo tác giả Bandzelaze: "Đạo đức là nội dung cốt yếu của tính cách con người". Sự khác nhau giữa nhân cách này hay nhân cách khác là khác nhau về đạo đức. Trong điều kiện hiện nay để thực hiện mục tiêu xây dựng CNXH đòi hỏi phải có con người với tư cách là nguồn nhân lực, động lực của sự nghiệp CNH - HĐH là con người phát triển toàn diện: Có tri thức khoa học, được đào tạo về chuyên môn nghiệp vụ, có năng lực sáng tạo trong tiếp thu và ứng dụng những thành tựu KHCN hiện đại cùng những phẩm chất đạo đức cần thiết. Mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ văn minh là động cơ, là xúc cảm đạo đức thôi thúc các thế hệ, các cá nhân nỗ lực hoạt động trên mọi lĩnh vực đề làm giàu cho bản thân và cho xã hội. Lợi ích cá nhân chính đáng được thực hiện trong sự thống nhất biện chứng với lợi ích xã hội. Sự quan tâm đến lợi ích xã hội, tới sự giàu có cho quê hương, đất nước là tiêu chí đánh giá mọi hoạt động của cá nhân. Chính vì vậy, những giá trị đạo đức như yêu nước, lòng nhân ái, ý thức cộng đồng, tình yêu lao động, tính trung thực, tận tụy, ý chí tự lực, tự cường vẫn giữ vai trò chi phối mọi hoạt động của con người, đặc biệt là đối với thanh niên. Yêu cầu của một nhân cách phát triển toàn diện là những con người "có lý tưởng cao đẹp, ý thức, trách nhiệm công dân, có tri thức, có sức khoẻ và lao động giỏi, sống có văn hoá và có tình nghĩa, giàu lòng yêu nước và tinh thần quốc tế chân chính" [7, tr.83]. Trong sự nghiệp đổi mới, sự phát triển nền kinh tế thị trường cùng với quá trình giao lưu hội nhập quốc tế là những tác nhân mạnh mẽ hình thành những giá trị mới, quan niệm và chuẩn mực mới trong sự phát triển của thanh niên. Thay cho mẫu người hiền lành, nhẫn nại nhưng "lệ thuộc", "thụ động" đang hình thành những nhân cách mới năng động, chủ động, tích cực và sáng tạo trong lập thân, lập nghiệp. Đó là những thanh niên mạnh dạn, tự tin, dám nghĩ, dám làm, dám chấp nhận rủi ro và dám chịu trách nhiệm. Họ đang nỗ lực trong mọi hoạt động lao động, học tập, nghiên cứu khoa học để làm giàu một cách chính đáng cho bản thân, gia đình và xã hội. Sự cống hiến tài năng, trí tuệ và sức lực cho xã hội thông qua hoạt động trên lĩnh vực chuyên môn của mình để khẳng định sự trưởng thành về những phẩm chất xã hội, đặc biệt là phẩm chất đạo đức. Đồng thời, đó cũng là biểu hiện của sự phát triển tính cách, nhân cách của thanh niên. Thực tế cho thấy, sự năng động, linh hoạt và sáng tạo của mỗi cá nhân nếu không dựa trên nền tảng những giá trị phẩm chất đạo đức sẽ không đưa đến sự phát triển và hoàn thiện nhân cách. Thiếu sự rèn luyện theo các chuẩn mực đạo đức sẽ dẫn đến sự lệch lạc, biến dạng về nhân cách như là một sự "tha hoá" mà biểu hiện đó là chủ nghĩa cá nhân cực đoan, lối sống thực dụng, bất chấp luân thường đạo lý, sẵn sàng chà đạp lên tất cả chỉ vì đồng tiền, địa vị và quyền lực cho riêng mình. Nó là nguyên nhân dẫn đến những hiện tượng tiêu cực và tệ nạn xã hội như tham nhũng, quan liêu, buôn lậu, trốn thuế, cờ bạc, trộm cắp, ma tuý, mại dâm... Vì vậy, đạo đức là một thành tố quan trọng, là nguồn lực nội sinh bảo đảm cho sự phát triển bền vững. Tại Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương 5 Khoá VIII Đảng ta nhấn mạnh: Chăm lo văn hoá là chăm lo củng cố nền tảng tinh thần xã hội. Theo nền tảng tinh thần tiến bộ và lành mạnh, không quan tâm giải quyết tốt mối quan hệ giữa phát triển kinh tế với tiến bộ và công bằng xã hội thì không thể có sự phát triển kinh tế xã hội bền vững [9, tr.55]. Nhân cách thanh niên được hình thành và phát triển trong lao động, học tập và rèn luyện. Thông qua các hình thức hoạt động mà thanh niên nhận thức được mối quan hệ giữa lợi ích cá nhân và lợi ích xã hội. Động cơ thúc đẩy cá nhân hoạt động là lợi ích của chính họ. Nhưng, những lợi ích cá nhân được thực hiện một cách chân chính mới là động lực phát triển nhân cách của họ. Ngược lại, lợi ích cá nhân thực hiện bằng cách trà đạp làm tổn hại đến lợi ích của người khác sẽ làm thanh niên tha hoá nhân cách của họ. Những tác động mạnh mẽ của những điều kiện kinh tế - xã hội trong giai đoạn hiện nay, đặc biệt là tác động của cơ chế thị trường đã cho thấy: Nếu chưa thực sự trưởng thành về phẩm chất đạo đức, ý thức pháp luật, trình độ giác ngộ về nghĩa vụ và trách nhiệm thì mỗi người nói chung và thanh niên nói riêng chưa thể trở thành một nhân cách phát triển và hoàn thiện. Kinh tế thị trường càng phát triển, sự nghiệp CNH - HĐH càng được đẩy mạnh, quá trình hội nhập quốc tế càng được mở rộng và nền kinh tế tri thức hình thành, con người càng trở nên thông minh, năng động hơn, học vấn cao hơn... thì việc giáo dục đạo đức, rèn luyện những phẩm chất đạo đức là điều kiện, là cơ sở cho sự phát triển toàn diện nhân cách. Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt nhấn mạnh vai trò của đạo đức và giáo dục đạo đức trong việc giáo dục và đào tạo con người. Người coi: "Đạo đức là cái gốc của người cán bộ cách mạng", "Đạo đức là sức mạnh, có đạo đức thì mới có sức mạnh, nhờ đó người cách mạng mới đi được xa". Tuy công việc của mỗi người khác nhau nhưng ai giữ được phẩm chất đạo đức là người cao thượng. Đạo đức là một giá trị bền vững, là chuẩn mực cơ bản và là thành phần nền tảng của sự phát triển và hoàn thiện nhân cách. Vai trò của đạo đức với sự phát triển nhân cách con người đã khách quan hoá tầm quan trọng của giáo dục đạo đức đối với sự phát triển nhân cách của thanh niên. "Giáo dục là hoạt động nhằm tác động một cách có hệ thống đến sự phát triển thể chất và tinh thần của một đối tượng nào đó làm cho đối tượng ấy dần dần có được những phẩm chất và năng lực theo yêu cầu đặt ra" [62, tr.203]. Theo đó, giáo dục đạo đức là quá trình tác động đến đối tượng của giáo dục nhằm hình thành ở họ ý thức, tình cảm, niềm tin, lý tưởng, hành vi đạo đức, đó là những phẩm chất đạo đức cần thiết theo yêu cầu của xã hội, trong từng giai đoạn phát triển nhất định. Giáo dục đạo đức là con đường, là cách thức cơ bản và chủ yếu để hình thành những phẩm chất đạo đức cho thanh niên. Giáo dục đạo đức góp phần chuyển những quan niệm đạo đức, những chuẩn mực và nguyên tắc đạo đức từ yêu cầu xã hội thành sự thôi thúc nội tâm của mỗi thanh niên, giúp cho họ nhận thức một cách đầy đủ, đúng đắn và chủ động nội dung, yêu cầu, quy tắc đạo đức, qua đó góp phần điều chỉnh hành vi của thanh niên cho phù hợp yêu cầu của xã hội. Cùng với việc nâng cao trình độ nhận thức các chuẩn mực, giá trị đạo đức, giáo dục đạo đức là một phương thức để xây dựng những quan điểm, phẩm chất đạo đức mới, quan niệm và lẽ sống tích cực cho thanh niên. Đồng thời, thông qua giáo dục đạo đức giúp cho họ nhận diện phê phán và đấu tranh loại bỏ những biểu hiện vi phạm đạo đức, những quan niệm đạo đức sai lầm, lạc hậu, lệch chuẩn hay không còn phù hợp với điều kiện mới. Giáo dục đạo đức là truyền lại cho thế hệ đang lớn lên những giá trị đạo đức truyền thống. Trên cơ sở đó họ sẽ nhận thức được những giá trị đích thực của cuộc sống hiện tại, đó là tính nhân bản, nhân ái và nhân văn sâu sắc. Giáo dục đạo đức góp phần to lớn nhân đạo hoá môi trường sống của thanh niên, củng cố những phẩm chất, những giá trị bền vững. Chẳng hạn, thông qua giáo dục chủ nghĩa yêu nước mà hình thành nên niềm tự hào dân tộc, yêu hoà bình, độc lập, tự do, sẵn sàng đấu tranh, hy sinh bảo vệ Tổ quốc và tôn trọng chủ quyền của dân tộc khác. Thông qua giáo dục đạo đức, hình thành những xúc cảm, tình cảm đạo đức như tình yêu quê hương, đất nước, yêu thương con người, tôn trọng lao động. Chính tình cảm đạo đức là động lực thúc đẩy thanh niên thực hiện những hành vi đạo đức, là động lực làm tăng thêm sự phong phú, sâu sắc và tinh tế của thế giới nội tâm, thúc đẩy con người vươn lên trong cuộc sống. Có được tình cảm đạo đức là nguồn sức mạnh tinh thần giúp thanh niên phấn đấu cho những giá trị Chân, Thiện, Mỹ. Giáo dục đạo đức không chỉ hình thành những phẩm chất đạo đức mà gắn liền với việc hình thành và phát triển tài năng. Tài và đức, phẩm chất và năng lực là hai mặt không thể tách rời. Tài năng được khẳng định và phát triển trên cơ sở đạo đức. Không có những phẩm chất, những giá trị đạo đức làm cơ sở làm nền tảng thì tài năng khó đem lại những giá trị chân chính, thậm chí có khi dẫn đến những hành vi lệch lạc, phản đạo đức, gây tai hoạ cho người khác. Tài năng được bộc lộ, được phát triển khi nó thực hiện có mục đích tích cực, chủ động, sáng tạo, tạo ra những giá trị xã hội, với năng xuất, chất lượng và hiệu quả cao, đó là biểu hiện về mặt đạo đức. Đồng thời, người có đạo đức không chỉ thể hiện ở thái độ, động cơ mà khẳng định ở kết quả, hành động, thống nhất giữa động cơ và hiệu quả. Như vậy, đạo đức được thể hiện ở tài năng và tài năng phải dựa trên cơ sở đạo đức. Sự thống nhất giữa tài năng và đạo đức đã khẳng định tầm quan trọng của giáo dục đạo đức, bao hàm cả sự phát triển về tài năng, thống nhất giữa phẩm chất và năng lực là yêu cầu và biểu hiện của nhân cách phát triển toàn diện của thanh niên hiện nay. Tầm quan trọng của giáo dục đạo đức cho thanh niên Thanh Hoá hiện nay được quy định bởi vai trò của đạo đức đối với sự hình thành và phát triển nhân cách thanh niên . Đồng thời, việc giáo dục đạo đức cho thanh niên Thanh Hoá cần được quan tâm, chú trọng còn bởi đặc điểm và vai trò của thanh niên Thanh Hoá đối với sự phát triển kinh thế - xã hội. 1.1.2. Đặc điểm và vai trò của thanh niên ở Thanh Hoá trong sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội 1.1.2.1. Đặc điểm của thanh niên Thanh Hoá Thanh niên là lực lượng quan trọng luôn mang trong mình những tính đa dạng của thế hệ đang lớn. Vì thế, trong suốt tiến trình phát triển của lịch sử nhân loại, vấn đề thanh niên đã được tất cả các quốc gia và nhân loại coi là vấn đề có tầm quan trọng đặc biệt. Khi nói đến thanh niên có rất nhiều khái niệm khác nhau tuỳ thuộc vào từng cách tiếp cận của vấn đề này, nó phụ thuộc vào trình độ phát triển kinh tế chính trị, đặc điểm truyền thống, tuổi thọ bình quân... mà mỗi quốc gia có quy định độ tuổi thanh niên khác nhau. Hầu hết, các nước trên thế giới đều có sự thống nhất tuổi thanh niên bắt đầu từ 14 hoặc 15 tuổi và kết thúc ở tuổi nào thì có sự khác biệt. Có nước quy định là 25 tuổi, có nước quy định là 30 và cũng có nước quy định là 40 tuổi. ở Việt Nam đã có giai đoạn tuổi thanh niên được hiểu gần như đồng nhất với tuổi đoàn viên (15 đến 28 tuổi). Ngày nay, do điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội phát triển, thời gian học tập, đào tạo cơ bản của tuổi trẻ dài hơn nên tuổi thanh niên được xác định là 15 đến 30 tuổi. Tương lai độ tuổi của thanh niên Việt Nam có thể sẽ tăng vì theo khoản 2 điều 1 của dự thảo luật thanh niên, độ tuổi của thanh niên từ 16 đến 35. Tuy nhiên, vấn đề này còn nhiều ý kiến khác nhau. Tuỳ thuộc vào nội dung và góc độ nghiên cứu mà có nhiều cách quan niêm khác nhau về thanh niên. Trong thực tế Việt Nam có rất nhiều cách định nghĩa khác nhau về thanh niên. Hồ Chí Minh, khi nói đến thanh niên Người đã đưa ra một khái niệm đầy hình ảnh: "Một năm bắt đầu từ mùa xuân. Một đời khởi đầu từ tuổi trẻ. Tuổi trẻ là mùa xuân của xã hội" [42, tr.69]. Hồ Chí Minh cho rằng thanh niên là lứa tuổi sống động nhất, mạnh mẽ và đẹp đẽ nhất của cuộc đời. Trong cuốn: "Tìm hiểu một số thuật ngữ về công tác thanh niên" - "Thanh niên là một tầng lớp người - xã hội đặc thù, với độ tuổi nằm trong giới hạn từ 14, 15 đến trên dưới 30 tuổi" [49, tr.179]. Trong đề tài nghiên cứu "Tình hình tư tưởng thanh niên và công tác giáo dục của đoàn thanh niên giai đoạn hiện nay", quan niệm "Thanh niên là nhóm nhân khẩu - xã hội đặc thù có độ tuổi nhất định được phân bố rộng khắp trong các giai cấp, các tầng lớp xã hội, trong các ngành kinh tế xã hội của đất nước" [45, tr.37]. Từ những quan niệm khác nhau về thanh niên, chúng tôi cho rằng cần có cách tiếp cận liên ngành khoa học. Thanh niên là đối tượng nghiên cứu đặc thù, là lực lượng xã hội đặc biệt. Khái quát hệ thống những quan niệm và tiếp cận về thanh niên ta thấy ở họ có những đặc điểm phát triển đạo đức riêng, gắn liền với đặc trưng, tâm lý lứa tuổi, các phẩm chất tốt và xấu, tích cực và hạn chế... đan xen nhau cùng tồn tại, song hành với nhau. Thứ nhất, thanh niên là một nhóm nhân khẩu xã hội đặc thù có độ tuổi từ 14, 15 đến trên dưới 30 tuổi. Thanh niên dù xét bất cứ dưới góc độ nào, phương diện nào