Luận văn Tổ chức hạch toán tài sản cố điịnh hữu hình với việc nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản cố định hữu hình ở Công ty Cổ phần thiết bị Thuỷ Lợi

Lời nói đầu Tài sản cố định là một bộ phận quan trọng tạo nên cơ sở vật chất của nền kinh tế quốc dân. Nó giữ một vai trò đặc biệt quan trọng trong quá trình sản xuất của doanh nghiệp. Vai trò của tài sản cố định, tốc độ tăng tài sản cố định trong doanh nghiệp quyết định yêu cầu và nhiệm vụ ngày càng cao của công tác quản lý và sử dụng tài sản cố định. Muốn vậy, cần tổ chức tốt công tác hạch toán để thường xuyên theo dõi, nắm chắc tình hình tăng giảm tài sản cố định về số lượng và giá trị, tình hình sử dụng, hao mòn và khấu hao tài sản cố định. Việc tăng cường quản lý, sử dụng có hiệu quả năng lực sản xuất hiện có, nâng cao và sử dụng tối đa công suất tối đa máy móc thiết bị là biện pháp quan trọng để tạo điều kiện hạ giá thành, thu hồi vốn đầu tư để tái sản xuất, trang bị đổi mới tài sản cố định. Từ đó, góp phần thúc đẩy sản xuất phát triển, từng bước cải thiện đời sống của mọi thành viên trong doanh nghiệp. Để tồn tại và phát triển cùng với việc tăng cường trang bị TSCĐ cho các doanh nghiệp đòi hỏi doanh nghiệp phải tự nâng cao và hoàn thiện công tác quản trị, công tác kế toán và tổ chức sản xuất kinh doanh để sản phẩm sản xuất ra có chỗ đứng vững chẵc trên thị trường. Công ty Cổ phần thiết bị Thuỷ Lợi tiền thân là một đơn vị thuộc Bộ Thuỷ Lợi, trải qua hơn 30 năm với những bước phát triển thăng trầm đã có những thành công nhất định. Hiện nay, công ty đang được đầu tư với một lượng tài sản cố định khá lớn nhằm nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm. Việc hạch toán tài sản cố định đòi hỏi hiểu sâu, hiểu kỹ về tài sản cố định trên, nắm vững chế độ kế toán Nhà nước về TSCĐ. Em đã chọn đề tài: “Tổ chức hạch toán TSCĐ hữu hình với việc nâng cao hiệu quả sử dụng TSCĐ hữu hình ở Công ty Cổ phần thiết bị Thuỷ Lợi” làm đề tài luận văn. Kết cấu luận văn gồm các phần chính sau: Phần I: Lý luận chung về hạch toán TSCĐ hữu hình ở các doanh nghiệp sản xuất. Phần II: Thực trạng tổ chức kế toán TSCĐ hữu hình tại công ty Cổ phần thiết bị Thuỷ Lợi. Phần III: Đánh giá chung và một số ý kiến đề xuất nhằm hoàn thiện tổ chức quản lý và hạch toán nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng TSCĐ tại công ty Cổ phần thiết bị Thuỷ Lợi. Phần I: Lý luận chung về hạch toán TSCĐ hữu hình ở các doanh nghiệp sản xuất. i. Một số vấn đề cơ bản về tài sản cố định hữu hình Khái niệm về tài sản cố định hữu hình: Để tiến hành hoạt động sản xuất kinh doanh, doanh nghiệp cần thiết phải có 3 yếu tố: tư liệu lao động, đối tượng lao động và sức lao động.Tất cả các yếu tố này đều quan trọng và không thể thiếu được đối với doanh nghiệp. Theo chuẩn mực kế toán số 03- TSCĐ hữu hình và chế độ quản lý, sử dụng và trích khấu hao TSCĐ (Ban hành kèm theo Quyết định số 206/2003/QĐ-BTC ngày 12/12/2003 của Bộ Tài chính) thì: TSCĐ hữu hình: là những tư liệu lao động chủ yếu có hình thái vật chất (từng đơn vị tài sản có kết cấu độc lập hoặc là một hệ thống gồm nhiều chức năng nhất định) thoả mãn các tiêu chuẩn của TSCĐ hữu hình tham gia vào nhiều chu kỳ kinh doanh nhưng vẫn giữ nguyên hình thái vật chất ban đầu như nhà cửa, vật kiến trúc, máy móc thiết bị. Tiêu chuẩn ghi nhận TSCĐ hữu hình:Các tài sản được ghi nhận là TSCĐ hữu hình phải thỏa mãn đồng thời 04 tiêu chuẩn ghi nhận sau đây: - Chắc chắn thu được lợi ích kinh tế trong tương lai từ việc sử dụng tài sản đó; - Nguyên giá tài sản phải được xác định một cách đáng tin cậy; - Có thời gian sử dụng từ một năm trở lên; - Có giá trị từ 10.000.000 (mười triệu đồng) trở lên. 2. Đặc điểm và nhiệm vụ của kế toán TSCĐ: TSCĐ tham gia vào nhiều chu kỳ SXKD nhưng vẫn giữ nguyên hình thái vật chất ban đầu, giá trị của nó bị hao mòn dần và được dịch chuyển từng phần vào giá trị sản phẩm, dịch vụ. Phần giá trị này được kết chuyển bằng cách tính khấu hao TSCĐ theo cách tính khác nhau tạo nên nguồn vốn khấu hao cho doanh nghiệp. Khi sản phẩm tiêu thụ được thì giá trị hao mòn này của TSCĐ sẽ được chuyển thành vốn tiền tệ. Vốn này tích luỹ lại thành nguồn vốn để tái sản xuất lại TSCĐ khi cần thiết. TSCĐ là cơ sở vật chất chủ yếu, là điều kiện quan trọng tăng năng suất lao động và giúp doanh nghiệp tổ chức SXKD của mình đúng như Mác nói: “ TSCĐ là xương cốt và bắp thịt của sản xuất”. Do có những đặc điểm như trên nên vấn đề quản lý TSCĐ là hết sức quan trọng. Để đáp ứng yêu cầu quản lý TSCĐ với tư cách là một công cụ quản lý kinh tế tài chính kế toán TSCĐ hữu hình có các nhiệm vụ sau đây: - Tổ chức ghi chép, phản ánh, tổng hợp số liệu một cách chính xác, đầy đủ kịp thời về số lượng, hiện trạng và giá trị TSCĐ hiện có, tình hình tăng giảm và di chuyển TSCĐ trong nội bộ doanh nghiệp nhằm giám sát chặt chẽ việc mua sắm, đầu tư, việc bảo quản và sử dụng TSCĐ. - Phản ánh kịp thời giá trị hao mòn của TSCĐ trong quá trình sử dụng, tính toán, phân bổ chính xác số khấu hao vào chi phí SXKD trong kỳ. - Tham gia lập kế hoạch sửa chữa, dự toán sửa chữa TSCĐ, phản ánh chính xác chi phí sửa chữa TSCĐ, kiểm tra việc thực hiện kế hoạch sửa chữa và dự toán chi phí sửa chữa TSCĐ. - Tham gia kiểm kê, kiểm tra định kỳ hay bất thường TSCĐ, tham gia đánh giá lại TSCĐ khi cần thiết, tổ chức phân tích tình hình bảo quản và sử dụng TSCĐ ở doanh nghiệp. 3. Phân loại TSCĐ hữu hình: TSCĐ trong doanh nghiệp có nhiều loại, nhiều thứ, có đặc điểm và yêu cầu quản lý và hạch toán TSCĐ, cần thiết phải phân loại TSCĐ. Phân loại TSCĐ là sắp xếp thành từng loại, từng nhóm, theo những đặc trưng nhất định. Cụ thể: 3.1. TSCĐ phân loại theo mục đích sử dụng: TSCĐ dùng trong sản xuất kinh doanh: là những tài sản thực tế được sử dụng trong hoạt động SXKD của đơn vị. Những tài sản này bắt buộc phải tính khấu hao vào chi phí SXKD. TSCĐ dùng cho sự nghiệp phúc lợi, an ninh quốc phòng: là những tài sản của đơn vị sử dụng cho các nhu cầu phúc lợi công cộng như nhà văn hoá, nhà trẻ, câu lạc bộ… TSCĐ bảo quản, cất giữ hộ. Trong đó TSCĐ hữu hình dùng cho SXKD được phân thành 6 loại: *Loại 1: Nhà cửa, vật kiến trúc: là TSCĐ được hình thành sau quá trình thi công xây dựng hoặc mua sắm như: trụ sở làm việc, nhà kho, hàng rào, tháp nước, sân bãi, đường xá, cầu cống, đường sắt, cầu cảng, kho tàng. *Loại 2: Máy móc, thiết bị: là toàn bộ các loại máy móc, thiết bị dùng cho hoạt động SXKD: máy móc chuyên dùng, dây chuyền công nghệ. *Loại 3: Phương tiện vận tải, thiết bị truyền dẫn: là các loại phương tiện vận tải gồm phương tiện vận tải đường sắt, đường thuỷ, đường bộ, đường không, đường ống và các thiết bị truyền dẫn như hệ thống thông tin, hệ thống điện, băng tải. *Loại 4: Thiết bị, dụng cụ quản lý: là những thiết bị dụng cụ dùng trong công tác quản lý hoạt động SXKD như máy vi tính, thiết bị điện tử, thiết bị dụng cụ đo lường, kiểm tra chất lượng, máy hút bụi, chống ẩm, chống mối mọt. *Loại 5: Vườn cây lâu năm, súc vật làm việc hoặc cho sản phẩm: là các vườn cây lâu năm như vườn cà phê, vườn chè, vườn cây ăn quả. *Loại 6: Các loại tài sản khác: là các loại TSCĐ khác chưa liệt kê vào 05 loại trên như tranh ảnh, tác phẩm nghệ thuật. Cách phân loại trên giúp người quản lý và sử dụng hiểu rõ tính năng, tác dụng về mặt kỹ thuật của từng loại TSCĐ. 3.2. Phân loại theo quyền sở hữu: tài sản cố định hiện có tại doanh nghiệp được chia thành TSCĐ tự có và TSCĐ thuê ngoài: *TSCĐ tự có: là những TSCĐ được xây dựng, mua sắm hoặc chế tạo bằng nguồn vốn chủ sở hữu doanh nghiệp (do ngân sách cấp, tự bổ sung, do đơn vị khác góp liên doanh…) hoặc bằng nguồn vốn vay. Đây là những TSCĐ thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp, doanh nghiệp có quyền chiếm hữu, sử dụng và định đoạt (cho thuê, nhượng bán, thanh lý…) trên cơ sở chấp hành đúng thủ tục theo quy định của Nhà nước. *TSCĐ thuê ngoài: là những TSCĐ mà doanh nghiệp được chủ tài sản nhượng quyền sử dụng trong một khoảng thời gian nhất định ghi trên hợp đồng thuê, đối với loại tài sản này doanh nghiệp không có quyền định đoạt, gồm: - TSCĐ thuê hoạt động. - TSCĐ thuê tài chính. 3.3. Phân loại theo tình hình sử dụng: *TSCĐ đang sử dụng: là những TSCĐ của doanh nghiệp đang sử dụng cho hoạt động SXKD hoặc hoạt động phúc lợi, an ninh, quốc phòng của doanh nghiệp. *TSCĐ chưa cần dùng: là những TSCĐ cần thiết cho hoạt động SXKD hay các hoạt động khác song hiện tại chưa cần dùng. * TSCĐ không cần dùng chờ thanh lý: là những TSCĐ không cần thiết hay không phù hợp với nhiệm vụ SXKD của doanh nghiệp, cần được thanh lý, nhượng bán để thu hồi vốn đầu tư đã bỏ ra. Cách phân loại này cho thấy mức độ sử dụng có hiệu quả các TSCĐ. 3.4. Phân loại theo nguồn hình thành: - TSCĐ mua sắm, xây dựng bằng vốn được cấp (ngân sách hoặc cấp trên cấp), vốn góp. - TSCĐ mua sắm, xây dựng bằng vốn vay. - TSCĐ mua sắm, xây dựng bằng nguồn vốn tự bổ sung của đơn vị (quỹ đầu tư phát triển, nguồn vốn đầu tư XDCB …) - TSCĐ do nhận vốn góp liên doanh. II. Đánh giá TSCĐ hữu hình: Đánh giá TSCĐ là xác định giá trị ghi sổ của TSCĐ: TSCĐ được đánh giá lần đầu và có thể đánh giá lại trong quá trình sử dụng. TSCĐ được đánh giá theo nguyên giá (giá trị lần đầu), giá trị hao mòn và giá trị còn lại. 1. Nguyên giá TSCĐ hữu hình: Nguyên giá TSCĐ hữu hình: là toàn bộ các chi phí mà doanh nghiệp bỏ ra để có TSCĐ đó tính đến thời điểm đưa tài sản đó vào trạng thái sẵn sàng sử dụng. 1.1. TSCĐ do mua sắm: (kể cả mới và cũ). - Nguyên giá là giá mua thực tế cộng (+) các khoản thuế (không bao gồm các khoản thuế được hoàn lại), các chi phí liên quan trực tiếp phải chi ra tính đến thời điểm đưa TSCĐ vào trạng thái sẵn sàng sử dụng như tiền lãi vay đầu tư cho TSCĐ; chi phí vận chuyển bốc dỡ; nâng cấp; lắp đặt; chạy thử; lệ phí trước bạ. -Trường hợp TSCĐ hữu hình mua trả chậm, trả góp: Nguyên giá TSCĐ mua sắm là giá mua trả tiền ngay tại thời điểm mua cộng (+) các khoản thuế (không bao gồm các khoản thuế được hoàn lại), các chi phí liên quan trực tiếp phải chi ra cho đến thời điểm đưa TSCĐ vào trạng thái sẵn sàng sử dụng như tiền lãi vay đầu tư cho TSCĐ; chi phí vận chuyển bốc dỡ; chi phí nâng cấp; chi phí lắp đặt, chạy thử; lệ phí trước bạ. Khoản chênh lệch giữa giá mua trả chậm và giá mua trả tiền ngay được hạch toán vào chi phí tài chính theo kỳ hạn thanh toán, trừ khi số chênh lệch đó được tính vào nguyên giá TSCĐ hữu hình theo quy định vốn hoá chi phí lãi vay. 1.2. TSCĐ hữu hình mua dưới hình thức trao đổi - Nguyên giá TSCĐ hữu hình mua dưới hình thức trao đổi với một TSCĐ hữu hình không tương tự hoặc với một tài sản khác: là giá trị hợp lý của TSCĐ hữu hình nhận về hoặc giá trị hợp lý của tài sản đem đi trao đổi (sau khi cộng thêm các khoản phải trả thêm hoặc trừ đi các khoản thu về) cộng (+) các khoản thuế (không bao gồm các khoản thuế được hoàn lại), các chi phí liên quan trực tiếp phải chi ra tính đến thời điểm đưa TSCĐ vào trạng thái sẵn sàng sử dụng như tiền lãi vay đầu tư cho TSCĐ; chi phí vận chuyển bốc dỡ; chi phí nâng cấp; chi phí lắp đặt, chạy thử; lệ phí trước bạ. - Nguyên giá TSCĐ hữu hình mua dưới hình thức trao đổi với một TSCĐ hữu hình tương tự hoặc có thể hình thành do được bán để đổi lấy quyền sở hữu một TSCĐ hữu hình tương tự là giá trị còn lại của TSCĐ hữu hình đem đi trao đổi. 1.3. Nguyên giá TSCĐ hữu hình tự xây dựng hoặc tự sản xuất: Là giá thành thực tế của TSCĐ cộng (+) chi phí khác liên quan phải chi ra tính đến thời điểm đưa TSCĐ vào trạng thái sẵn sàng sử dụng (trừ các khoản lãi nội bộ, các chi phí không hợp lý). 1.4. Nguyên giá TSCĐ hữu hình do đầu tư XDCB hình thành theo phương thức giao thầu: là giá quyết toán công trình xây dựng cộng (+) lệ phí trước bạ, chi phí liên quan trực tiếp khác. 1.5. Nguyên giá TSCĐ hữu hình do được cấp, được điều chuyển đến: là giá trị còn lại trên sổ kế toán của TSCĐ ở các đơn vị cấp, đơn vị chuyển đến hoặc giá trị theo đánh giá thực tế của Hội đồng giao nhận cộng (+) chi phí mà bên nhận tài sản phải chi ra tính đến thời điểm đưa TSCĐ vào trạng thái sẵn sàng sử dụng. 1.6. Nguyên giá TSCĐ hữu hình được cho, được biếu, được tặng, nhận vốn góp liên doanh, nhận lại vốn góp, do phát hiện thừa: là giá trị theo đánh giá thực tế của Hội đồng giao nhận cộng (+) chi phí mà bên nhận tài sản phải chi ra tính đến thời điểm đưa TSCĐ vào trạng thái sẵn sàng sử dụng. 2. Đánh giá TSCĐ: Trong mọi trường hợp TSCĐ phải được đánh giá theo nguyên giá và giá trị còn lại. Do vậy, việc ghi sổ phải đảm bảo phản ánh được tất cả 3 chỉ tiêu về giá trị của TSCĐ là nguyên giá, giá trị hao mòn và giá trị còn lại. 2.1. Đánh giá TSCĐ theo nguyên giá (giá gốc): Là toàn bộ các chi phí thực tế bỏ ra để có được TSCĐ tính cho tới khi đưa TSCĐ vào sử dụng. 2.2. Xác định giá trị còn lại của TSCĐ: là hiệu số giữa nguyên giá TSCĐ và số hao mòn luỹ kế của TSCĐ tính đến thời điểm báo cáo. Giá trị còn lại của TSCĐ = Nguyên giá - Giá trị hao mòn Trường hợp nguyên giá TSCĐ được đánh giá lại thì giá trị còn lại của TSCĐ được điều chỉnh theo công thức sau: Giá trị còn lại của Giá trị còn lại Giá trị đánh giá lại của TSCĐ TSCĐ sau khi = của TSCĐ x ------------------------------------- đánh giá lại đánh giá lại Nguyên giá cũ của TSCĐ Trong thực tế người ta thường dùng nguyên giá (giá ban đầu) của TSCĐ là cơ sở để tính và trích khấu hao và để ghi trong bảng CĐKT của doanh nghiệp cũng như để tính chi phí sản xuất và xác định thu nhập doanh nghiệp của doanh nghiệp. Do vậy, các doanh nghiệp không được tự ý thay đổi nguyên giá TSCĐ mà chỉ được thay đổi trong các trường hợp sau: + Đánh giá lại giá trị TSCĐ theo quy định của pháp luật (quyết định của Nhà nước, cổ phần hoá, góp vốn liên doanh liên kết). + Xây dựng, trang bị thêm cho TSCĐ. + Cải tạo, nâng cấp làm tăng năng lực và kéo dài thời gian hữu dụng của TSCĐ. +Tháo dỡ bớt một số bộ phận làm giảm giá trị TSCĐ. 2.3. Xác định giá trị hao mòn: Giá trị hao mòn là phần giá trị của TSCĐ bị mất đi trong quá trình sử dụng và tồn tại của nó tại doanh nghiệp do tác động cơ học, hoá học, do ảnh hưởng của các điều kiện tự nhiên, sự tiến bộ của khoa học mà giá trị của TSCĐ bị giảm dần theo thời gian. Đánh giá theo giá trị hao mòn giúp ta nhận biết được tình hình sử dụng và trích khấu hao TSCĐ, phản ánh quy mô số vốn đầu tư vào TSCĐ đã được thu hồi để có kế hoạch tái đầu tư, mua sắm để sử dụngTSCĐ có hiệu quả. III. Tổ chức hạch toán kế toán TSCĐ. 1. Hạch toán kế toán chi tiết: Các chứng từ liên quan đến quá trình hạch toán kế toán chi tiết TSCĐ gồm: - Mẫu số 01-TSCĐ-“Biên bản giao nhận tài sản cố định” (Biểu số 5). - Mẫu số 02-TSCĐ-“Thẻ tài sản cố định” (Biểu số 2). - Mẫu số 03-TSCĐ-“Biên bản thanh lý tài sản cố định” (Biểu số 8). - Mẫu số 04-TSCĐ-“Biên bản giao nhận tài sản cố định sửa chữa lớn”. - Mẫu số 05-TSCĐ-“ Biên bản đánh giá lại tài sản cố định” (Biểu số 7). Bên cạnh đó kế toán còn phải dựa vào các hồ sơ: + Hồ sơ kỹ thuật, hồ sơ kế toán. + Bảng tính và phân bổ khấu hao TSCĐ. + Các sổ theo dõi TSCĐ và CCDC, thẻ TSCĐ được mở cho từng đơn vị, bộ phận sử dụng và bộ phận kế toán TSCĐ ở phòng kế toán. 2. Hạch toán tổng hợp TSCĐ hữu hình: 2.1. Tài khoản sử dụng: *TK 211-TSCĐ hữu hình: phản ánh nguyên giá hiện có và tình hình biến động tăng, giảm của toàn bộ TSCĐ hữu hình thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp theo nguyên giá. Kết cấu của TK 211: Bên Nợ: Phản ánh các nghiệp vụ làm tăng nguyên giá TSCĐ hữu hình tự có (do mua sắm, do xây dựng cơ bản, do được biếu tặng…). Bên Có: Phản ánh các nghiệp vụ làm giảm nguyên giá TSCĐ hữu hình (do thanh lý, nhượng bán…). Dư Nợ: Phản ánh nguyên giá TSCĐ hữu hình hiện có tại doanh nghiệp. TK 211 có 6 TK cấp 2: - Tk 2112- Nhà của, vật kiến trúc. - Tk 2113- Máy móc, thiết bị. - Tk 2114- Phương tiện vận tải, truyền dẫn. - Tk 2115- Thiết bị, dụng cụ quản lý. - Tk 2116- Cây lâu năm, súc vật làm việc cho sản phẩm. - Tk 2118- TSCĐ hữu hình khác. *TK 214- Hao mòn TSCĐ: theo dõi tình hình, biến động tăng, giảm giá trị hao mòn của toàn bộ TSCĐ hiện có tại doanh nghiệp (trừ TSCĐ thuê hoạt động). Kết cấu của TK 214: Bên Nợ: Phản ánh các nghiệp vụ làm giảm giá trị hao mòn TSCĐ. Bên Có: Phản ánh các nghiệp vụ làm tăng giá trị hao mòn TSCĐ . Dư Có: Giá trị hao mòn của TSCĐ hiện có. Tk 214 có 3 TK cấp 2: - TK2141- Hao mòn TSCĐ hữu hình. - TK2142- Hao mòn TSCĐ thuê tài chính. - TK2143- Hao mòn TSCĐ vô hình. * TK 241- XDCB dở dang: phản ánh chi phí đầu tư XDCB và tình hình quyết toán công trình, quyết toán vốn đầu tư ở các doanh nghiệp có tiến hành công tác đầu tư XDCB, tình hình chi phí và quyết toán chi phí sửa chữa lớn TSCĐ ở doanh nghiệp. Kết cấu của TK 241: Bên Nợ: Chi phí đầu tư XDCB, mua sắm, sửa chữa lớn. Bên Có: Giá trị công trình sửa chữa lớn TSCĐ hoàn thành kết chuyển được duyệt. Dư Nợ: Chi phí đầu tư và sửa chữa lớn chưa bàn giao đưa vào sử dụng. Tk 241 có 3 TK cấp 2: - TK2411- Mua sắm. - TK2412- XDCB. - TK2413- Sửa chữa lớn. Bên cạnh đó trong quá trình hạch toán, kế toán sử dụng một số tài khoản khác có liên quan như tài khoản 111, 112, 131, 331, 414, 441… 2.2. Phương pháp hạch toán tăng giảm TSCĐ hữu hình: TSCĐ của đơn vị tăng lên do tự chế, mua sắm, trao đổi, được biếu tặng, viện trợ, phát hiện thừa, do nhận góp vốn bằng TSCĐ, do XDCB hoàn thành bàn giao. Trình tự hạch toán tăng TSCĐ được hạch toán trên các sơ đồ 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14. TSCĐ trong doanh nghiệp giảm do nhiều nguyên nhân khác nhau như thanh lý, nhượng bán, bị mất, phát hiện thiếu, đem góp vốn liên doanh, điều chuyển cho đơn vị khác, tháo dỡ bớt bộ phận trong đó hoạt động nhượng bán, thanh lý được coi là hoạt động bất thường. Trình tự hạch toán giảm TSCĐ được hạch toán trên các sơ đồ 15, 16, 17, 18, 19, 20. 2.3. Kế toán TSCĐ thuê ngoài. Do yêu cầu của SXKD trong quá trình hạch toán, doanh nghiệp có nhu cầu sử dụng thêm một số TSCĐ. Có những TSCĐ mà doanh nghiệp không có nhưng lại nhu cầu sử dụng do yêu cầu sản xuất đặt ra và buộc phải đi thuê nếu chưa có điều kiện mua sắm. TSCĐ đi thuê thường có 2 dạng: a. TSCĐ thuê tài chính: TSCĐ tài chính thoả mãn một trong 4 tiêu chuẩn ghi nhận là TSCĐ thuê tài chính. TSCĐ thuê tài chính không thuộc sở hữu của doanh nghiệp nhưng doanh nghiệp phải có trách nhiệm quản lý và sử dụng như các TSCĐ do doanh nghiệp mua. Để theo dõi tình hình thuê TSCĐ dài hạn, kế toán sử dụng tài khoản 212- TSCĐ thuê tài chính, tài khoản 342, tài khoản 214.2. Sơ đồ hạch toán TSCĐ thuê tài chính được phản ánh ở sơ đồ 21. b. Kế toán TSCĐ thuê hoạt động Khi thuê TSCĐ theo phương thức thuê hoạt động, doanh nghiệp cũng phải ký hợp đồng với bên cho thuê, ghi rõ TSCĐ thuê, thời gian sử dụng, giá cả, hình thức thanh toán. Doanh nghiệp phải theo dõi TSCĐ thuê hoạt động ở tài khoản ngoài bảng: TK 001- TSCĐ thuê ngoài. Sơ đồ hạch toán TSCĐ thuê tài chính được phản ánh ở sơ đồ 22. 2.4. Kế toán cho thuê TSCĐ. a. Kế toán cho thuê TSCĐ tài chính TSCĐ cho thuê tài chính thực chất là một khoản vốn bằng hiện vật của doanh nghiệp cho bên ngoài thuê, vẫn thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp. Doanh nghiệp phải theo dõi giá trị TSCĐ thuê tài chính như một khoản đầu tư tài chính dài hạn. Sơ đồ hạch toán TSCĐ cho thuê tài chính được phản ánh ở sơ đồ 23. b. Kế toán cho thuê TSCĐ hoạt động Sơ đồ hạch toán TSCĐ cho thuê hoạt động được phản ánh ở sơ đồ 24. 3. Kế toán khấu hao TSCĐ Trong quá trình tham gia vào sản xuất kinh doanh, TSCĐ bị hao mòn, giảm giá trị theo thời gian. Hao mòn TSCĐ là sự giảm dần về mặt giá trị của TSCĐ trong quá trình sử dụng TSCĐ, gồm hao mòn hữu hình và hao mòn vô hình. Trong doanh nghiệp khấu hao TSCĐ là việc tính toán và phân bổ một cách hệ thống giá trị của TSCĐ vào chi phí sản xuất, kinh doanh trong suốt thời gian sử dụng hữu ích của tài sản đó. Thời gian sử dụng hữu ích của tài sản là do doanh nghiệp xác định chủ yếu dựa trên mức độ sử dụng ước tính của tài sản. Trong quá trình SXKD thì cần thiết doanh nghiệp phải tiến hành khấu hao TSCĐ vào chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm nhằm thu hồi vốn đầu tư để tiếp tục tái sản xuất TSCĐ. Các TSCĐ không tham gia vào hoạt động SXKD thì không phải trích khấu hao. 3.1. Các phương pháp tính khấu hao TSCĐ: Doanh nghiệp có thể chọn 1 trong 3 phương pháp khấu hao cho từng TSCĐ. + Phương pháp khấu hao đường thẳng (bình quân, tuyến tính, đều): Theo phương pháp này số khấu hao hàng năm không thay đổi trong suốt thời gian sử dụng hữu ích của tài sản và được tính theo công thức sau: Nguyên giá TSCĐ Mk = ---------------------------- T Trong đó: Mk: Mức khấu hao cơ bản bình quân hàng năm của TSCĐ. T : Thời gian sử dụng TSCĐ. Theo phương thức này thì tỷ lệ khấu hao TSCĐ được xác định như sau: Tỷ lệ khấu hao Mức khấu hao hàng năm hàng năm = ------------------------------------ x 100% Nguyên giá TSCĐ Mức khấu hao Mức khấu hao TB một năm của TSCĐ trung bình một = ------------------------------------------------------ tháng cuả TSCĐ 12 tháng Khi xác định thời gian sử dụng hữu ích của TSCĐ cần cân nhắc các yếu tố sau: -Thời gian mà doanh nghiệp dự tính sử dụng TSCĐ. - Sản lượng sản phẩm hoặc các đơn vị tính tương tự mà doanh nghiệp dự tính thu được từ việc sử dụng tài sản. - Giới hạn có tính pháp lý trong việc sử dụng TSCĐ. - Kinh nghiệm của doanh nghiệp trong việc thay đổi, cải tiến dây chuyền công nghệ. Theo quyết định số 206/2003/QĐ- BTC ngày 12/12/2003 Nhà nước đã quy định khung thời gian sử dụng các loại tài sản (Biểu số 16), nếu doanh nghiệp làm ăn có hiệu quả doanh nghiệp có thể khấu hao nhanh nhưng không quá 2 lần theo phương pháp khấu hao đường thẳng. + Phương pháp khấu hao theo số dư giảm dần: theo phương pháp này số khấu hao giảm dần trong suốt thời gian sử dụng hữu ích cuả tài sản và được xác định theo công thức: Mki = Gdi x TKH Trong đó: - Mki: Số khấu hao TSCĐ ở năm thứ i. - Gdi: Giá trị còn lại của TSCĐ đầu năm i. - TKH: Tỷ lệ khấu hao cố định hàng năm của TSCĐ. - i : Thứ tự của các năm sử dụng TSCĐ (i = 1, 2,n) Tỷ lệ khấu hao không đổi hàng năm của TSCĐ trong phương pháp này được xác định bằng công thức: TKH = Tk x Hs Trong đó: - Tk: Tỷ lệ khấu hao theo phương pháp. - Hs: Hệ số điều chỉnh. Phương pháp khấu hao theo số dư giảm dần sẽ giúp doanh nghiệp có khả năng thu hồi vốn nhanh trong những năm TSCĐ đi vào hoạt động. + Phương pháp khấu hao theo số lượng sản phẩm: dựa trên tổng số đơn vị sản phẩm theo công suất thiết kế mà tài sản có thể tạo ra và số lượng đơn vị sản phẩm tạo ra của chu kỳ tính khấu hao đó. Công thức tính như sau: Mức khấu Nguyên giá TSCĐ Sản lượng thực hao phải = ------------------------------------------ x tế trong kỳ trích của kỳ Sản lượng ước tính cả đời TSCĐ (Công suất thiết kế) Việc trích hoặc thôi trích khấu hao TSCĐ được thực hiện bắt đầu từ ngày (theo số… ngày… của tháng) mà TSCĐ tăng giảm, hoặc ngừng tham gia vào hoạt động kinh doanh. 3.2. Tài khoản kế toán sử dụng Để theo dõi tình hình hiện có, biến động tăng, giảm khấu hao kế toán sử dụng tài khoản 214- Hao mòn TSCĐ. TK 214 được chi tiết thành tài khoản cấp 2 - TK 214.1- Hao mòn TSCĐ hữu hình - TK 214.2- Hao mòn TSCĐ thuê tài chính - TK 214.3- Hao mòn TSCĐ vô hình Ngoài ra để theo dõi tình hình hình thành và sử dụng vốn khấu hao cơ bản TSCĐ, kế toán sử dụng TK 009- Nguồn vốn khấu hao cơ bản. Sơ đồ hạch toán khấu hao và hao mòn được phản ánh trên sơ đồ 25. 4. Hạch toán sửa chữa TSCĐ Khi tham gia vào quá trình SXKD, TSCĐ bị hao mòn, hư hỏng do nhiều nguyên nhân. Do vậy, để khôi phục khả năng hoạt động của TSCĐ, đảm bảo an toàn trong SXKD, cần phải tiến hành sửa chữa, thay thế những bộ phận chi tiết của tài sản bị hao mòn hư hỏng. Tuỳ theo quy mô, tính chất công việc sửa chữa, kế toán sẽ phản ánh vào tài khoản thích hợp. *Sửa chữa thường xuyên. Đây là công việc mang tính duy tu, bảo dưỡng có tính chất thường xuyên. Khối lượng sửa chữa không nhiều, vì vậy các chi phí sửa chữa được hạch toán trực tiếp vào chi phí SXKD. Nếu chi phí nhỏ được hạch toán trực tiếp vào SXKD trong kỳ, chi phí lớn sẽ được phân bổ dần. Sơ đồ hạch toán sửa chữa thường xuyên được phản ánh ở sơ đồ 26. *Sửa chữa lớn TSCĐ. Sửa chữa lớn TSCĐ là công việc sửa chữa có tính chất thay thế, đại tu những bộ phận, chi tiết bị hư hỏng của TSCĐ nhằm khôi phục năng lực làm việc của TSCĐ trong quá trình sửa chữa lớn TSCĐ ngừng hoạt động. Chi phí để sửa chữa lớn khá cao, thời gian sửa chữa thường kéo dài, công việc sửa chữa có thể tiến hành theo kế hoạch hoặc ngoài kế hoạch. Toàn bộ chi phí sửa chữa được tập hợp riêng, sau khi hoàn thành được coi như một khoản dự toán và sẽ được đưa vào chi phí phải trả (nếu sửa chữa theo kế hoạch) hay chi phí trả trước (nếu sửa chữa ngoài kế hoạch). Việc hạch toán quá trình sửa chữa lớn mang tính phục hồi được tiến hành như sau: + Tập hợp chi phí sửa chữa theo từng công trình: - Nếu thuê ngoài sửa chữa: Phản ánh số tiền phải trả theo hợp đồng cho người nhận thầu sửa chữa lớn khi hoàn thành công trình sửa chữa, bàn giao: Nợ TK 241 (2413): chi phí sửa chữa thực tế. Nợ TK 133 (1331): thuế GTGT được khấu trừ. Có TK 331 : tổng số tiền phải trả theo hợp đồng. - Nếu do doanh nghiệp tự làm: Nợ TK 241 (2413): tập hợp chi phí sửa chữa thực tế. Có các TK liên quan (111,112, 152, 214, 334, 338…) + Kết chuyển giá thành công trình sửa chữa khi hoàn thành: Nợ TK 335: Giá thành sử