Luận văn Một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác bảo đảm tiền vay đối với tín dụng ngoài quốc doanh tại chi nhánh ngân hàng công thương khu vực Ba Ðình

LỜI MỞ ĐẦU Trong những năm qua, cùng với thành tựu đổi mới của đất nước, hệ thống ngân hàng Việt nam đã có những đổi mới sâu sắc, đóng góp tích cực vào việc kiềm chế lạm phát, ổn định lưu thông tiền tệ, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế theo hướng công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước. Tuy nhiên, liên tiếp trong những năm gần đây đã xảy ra nhiều vụ đổ bể tín dụng. Mà một trong những nguyên nhân chính của các vụ án này là do một số ngân hàng thương mại đã không thực hiện đầy đủ cơ chế bảo đảm tiền vay, dẫn tới tình trạng đánh giá sai lệch giá trị tài sản làm bảo đảm. Bên cạnh đó, một số ngân hàng còn nhiều sơ hở trong quản lý tài sản bảo đảm, dẫn đến tình trạng tài sản bảo đảm tiền vay dưới hình thức cầm cố chỉ tồn tại trên giấy tờ, còn tài sản đó vẫn do khách hàng nắm giữ và sử dụng không được pháp luật cho phép, thậm chí có tổ chức tín dụng còn cho vay có bảo đảm bằng cả những tài sản không đủ điều kiện quy định. Sau những tổn thất đó, các ngân hàng lại ra sức thắt chặt các điều kiện cho vay của mình, trong đó, chi nhánh ngân hàng công thương khu vực Ba Ðình cũng khép bớt cánh cửa cho vay của mình, đặc biệt là đối với khách hàng ngoài quốc doanh. Ðối với hoạt động cho vay, cả việc nới lỏng lẫn thắt chặt quy định về bảo đảm tiền vay đều không có hiệu quả đối với ngân hàng trong việc phòng ngừa rủi ro, bảo đảm an toàn vốn, lẫn việc nâng cao thu nhập từ hoạt động này. Vậy làm thế nào để có thể điều hành công tác bảo đảm tiền vay một cách có hiệu quả cả trên bình diện vĩ mô lẫn bình diện của ngân hàng? Trong quá trình thực tập tại chi nhánh ngân hàng công thương khu vực Ba Ðình, em nhận thấy có nhiều vướng mắc cần quan tâm, xem xét và sớm tìm ra giải pháp để bảo đảm tiền vay thực sự là một dấu hiệu đánh giá độ an toàn cũng như khả năng sinh lợi của khoản cho vay ngay từ giai đoạn lựa chọn khách hàng vay. Do đó, em lựa chọn đề tài: “Một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác bảo đảm tiền vay đối với tín dụng ngoài quốc doanh tại chi nhánh ngân hàng công thương khu vực Ba Ðình”. Trên quan điểm xem xét vai trò của bảo đảm tiền vay đối với hoạt động cho vay ngoài quốc doanh của ngân hàng từ đó có được cách nhìn đúng đắn về việc thực hiện bảo đảm tiền vay tại chi nhánh, luận văn được kết cấu gồm 3 chương: Chương 1: Lý luận chung về bảo đảm tiền vay. Chương 2: Thực trạng về công tác bảo đảm tiền vay đối với tín dụng ngoài quốc doanh tại chi nhánh ngân hàng công thương khu vực Ba Ðình. Chương 3: Một số giải pháp và kiến nghị nhằm hoàn thiện công tác bảo đảm tiền vay đối với tín dụng ngoài quốc doanh tại chi nhánh ngân hàng công thương khu vực Ba Ðình. CHƯƠNG I LÝ LUẬN CHUNG VỀ BẢO ÐẢM TIỀN VAY ******* ngân hàng THƯƠNG MẠI VÀ CHỨC NĂNG CỦA ngân hàng THƯƠNG MẠI TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG: Khái niệm về ngân hàng thương mại: Thuật ngữ "Ngân hàng thương mại " rất quen thuộc với mọi tầng lớp dân cư. Họ nhắc đến từ "Ngân hàng" hàng ngày, hàng giờ và không biết từ bao giờ "Ngân hàng " đã trở nên rất gần gũi với công chúng. Khi có một khoản tiền muốn dự trữ, họ tìm đến ngân hàng; khi một món tiền cần chuyển gấp cho một ai khác không cùng địa bàn, họ nhờ tới ngân hàng và khi muốn cải thiện đời sống, muốn đầu tư sản xuất kinh doanh họ coi ngân hàng như một chỗ dựa tin cậy nhất để tìm kiếm các khoản vay. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu "Ngân hàng " theo đúng nghĩa của nó. Thậm chí cho đến nay, các nhà kinh tế học vẫn đang tranh luận và đưa ra hàng loạt các quan niệm về Ngân hàng thương mại. Có người định nghĩa Ngân hàng thương mại dựa trên tính chất, mục đích hoạt động của nó trên thị trường tài chính, có nguời quan tâm đến đối tượng hoạt động của nó. Nhưng quan niệm phổ biến hơn cả về ngân hàng là dựa trên các dịch vụ tài chính mà nó cung cấp. Hãy thử nhìn lại khái niệm về ngân hàng mà các nước đã đưa ra cũng như định nghĩa mới nhất về ngân hàng. Luật ngân hàng Pháp năm 1941 coi ngân hàng là “những xí nghiệp hay cơ sở hành nghề thường xuyên nhận của công chúng dưới hình thức kí thác hay hình thức khác các số tiền mà họ dùng cho chính họ vào các nghiệp vụ chiết khấu, tín dụng hay tài chính”. Luật ngân hàng Ấn Ðộ 1950 đã nêu: “Ngân hàng là cơ sở nhận các khoản tiền kí thác để cho vay hay tài trợ đầu tư” . Những định nghĩa giống như vậy được thiết lập dựa trên tính chất và mục đích hoạt động của ngân hàng. Một số khái niệm khác về ngân hàng lại được xây dựng trên cơ sở kết hợp tính chất, mục đích với đối tượng hoạt động của ngân hàng. Ví như luật ngân hàng Ðan Mạch năm 1930 định nghĩa ngân hàng là "những nhà băng thiết yếu gồm các nghiệp vụ nhận tiền kí thác, buôn bán vàng bạc, hành nghề thương mại và các giá trị địa ốc, các phương tiện tín dụng và hối phiếu, thực hiện các nghiệp vụ chuyển ngân và đứng ra bảo hiểm". Theo luật các tổ chức tín dụng của Việt Nam ngân hàng là “ loại hình tổ chức tín dụng được thực hiện toàn bộ hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác có liên quan..”. Trong đó hoạt động ngân hàng được định nghĩa là “hoạt động kinh doanh tiền tệ và dịch vụ ngân hàng với nội dung thường xuyên là nhận tiền gửi, sử dụng số tiền này để cấp tín dụng và cung ứng các dịch vụ thanh toán”. Ngày nay, khi chức năng của các tổ chức tín dụng khác thay đổi và thâm nhập ngày càng sâu vào các dịch vụ mà ngân hàng cung cấp, khái niệm ngân hàng cũng có xu hướng thay đổi cho phù hợp. Các nhà kinh tế đã đưa ra cách tiếp cận khái niệm ngân hàng trên phương diện những loại hình dịch vụ mà chúng cung cấp: "Ngân hàng là loại hình tổ chức tài chính cung cấp một danh mục các dịch vụ tài chính đa dạng nhất - đặc biệt là tín dụng, tiết kiệm và dịch vụ thanh toán - thực hiện nhiều chức năng tài chính nhất so với bất kì một tổ chức kinh doanh nào trong nền kinh tế”. Chức năng của ngân hàng thương mại trong nền kinh tế: 1.2.1 Chức năng cung cấp điểm nhận tiền gửi cho các doanh nghiệp, hộ gia đình và chính phủ. Không ai có thể biết chắc việc kinh doanh của ngân hàng bắt đầu từ khi nào. Nhưng lịch sử ghi nhận rằng nguồn gốc của nền công nghiệp này bắt đầu từ một loại tài khoản của các tiệm vàng thời trung cổ. Thời kì đó, xuất phát từ mong muốn vàng và các tài sản có giá khác của mình được an toàn, các khách hàng nhờ các tiệm vàng giữ hộ với một chi phí nhất định. Nhưng những người thợ vàng đã sớm khám phá ra rằng những gì mà khách hàng kí gửi tương đối ổn định. Từ đó một người thợ vàng có đầu óc kinh doanh có thể nghĩ ra rằng, họ có thể sử dụng khoản tiền gửi này vào mục đích có lợi cho bản thân. Vì thế, để thu hút người gửi tiền các thương nhân này chấp nhận "giữ hộ " vàng và tài sản có giá khác mà không tính phí, dần dà trả thêm phí cho những người kí gửi. Lúc này ngân hàng đã thực sự thực hiện chức năng cung cấp điểm nhận tiền gửi. Ngày nay, bằng cách cung cấp các tài sản tài chính như tiền gửi tiết kiệm và tiền gửi kì hạn ngân hàng được coi là một điểm thu hút hầu như không rủi ro đối với các loại tiết kiệm của công chúng và có thể được rút bằng ngân quỹ ngay khi có nhu cầu về tiền. Cùng với sự ra đời của công ty bảo hiểm tiền gửi, ngân hàng ngày càng phát huy mạnh mẽ chức năng thu hút tiền gửi từ các tổ chức cũng như cá nhân. 1.2.2 Chức năng thanh toán: Khi mở một tài khoản tiền gửi tại ngân hàng, tuỳ theo mục đích sử dụng, các khách hàng có thể lựa chọn trong rất nhiều loại hình tài khoản mà ngân hàng cung cấp. Nếu mong muốn khoản tiền nhàn rỗi có thể sinh lời, khách hàng lựa chọn tài khoản tiết kiệm hoặc tài khoản có kì hạn. Ngược lại, nếu khách hàng thích thú sự thuận lợi trong thanh toán, họ có thể yêu cầu được mở một tài khoản tiền gửi thanh toán. Với các tài khoản có thể phát séc ngân hàng trở thành trung gian trao đổi chủ yếu và mua bán hàng hoá, dịch vụ. Ðồng thời ngân hàng khẳng định chức năng của mình trong lĩnh vực trung gian thanh toán bằng việc cung cấp một công cụ với khả năng không hạn chế đối với việc thanh toán cho các bên thứ ba theo yêu cầu. Ngày nay, khi hệ thống thanh toán đang nằm trong một giai đoạn chuyển tiếp và hướng tới sử dụng rộng rãi thanh toán điện tử cũng như lưu trữ điện tử về dữ liệu giao dịch, ngân hàng vẫn không mất đi vị trí trung tâm trong việc tạo ra quỹ khả dụng phục vụ mua bán hàng hoá, dịch vụ. Các quỹ tự do dịch chuyển xuyên qua mọi biên giới quốc gia, bất chấp với mọi khác biệt về địa lý và thể chế chính trị. Bởi lẽ các ngân hàng luôn sẵn lòng thanh toán tức thì mọi nhu cầu thanh toán phát sinh. Sở dĩ ngân hàng có thể thực hiện được chức năng này là vì hoạt động trung gian thanh toán của ngân hàng dựa trên niềm tin của công chúng và sự tự nguyện chấp nhận tiền gửi ngân hàng của khách hàng. 1.2.3 Chức năng tạo tiền: Một trong những hoạt động cơ bản mà ngân hàng thực hiện ngay từ khi ra đời là hoạt động tạo tiền dưới chiêu bài sử dụng tiền gửi của khách hàng để cấp phát tín dụng đối với những khách hàng có nhu cầu. Các ngân hàng nhận tiền gửi từ nhiều nguồn khác nhau. Khoản thu nhập dư thừa sau chi tiêu được các cá nhân và hộ gia đình kí gửi ở ngân hàng hình thành nên các tài khoản tiết kiệm, kì hạn hoặc tiền gửi thanh toán. Các doanh nghiệp cũng vậy, họ gửi các khoản tiền thu được từ bán hàng, thu nhập từ đầu tư và các quỹ khác vào các loại tài khoản mà ngân hàng cung cấp. Ngay cả chính phủ, các nguồn thu từ thuế, từ phí, phạt, bán chứng khoán và các khoản thu khác nhận được từ các thành phần kinh tế cũng nhờ ngân hàng "giữ hộ". Tất cả các khoản tiền gửi này tượng trưng cho loại tiền gửi "sơ cấp"- là những khoản tiền gửi phát sinh từ sự tin tưởng của khách hàng. Khác với việc chỉ thuần tuý nhận tiền gửi sơ cấp từ khách hàng, Ngân hàng thương mại còn có khả năng tạo ra tiền gửi khi họ cho vay hoặc đầu tư. Các khoản cho vay của ngân hàng là một trong những nguồn tín dụng quan trọng nhất của nền kinh tế, cung cấp các nguồn tài chính giúp người tiêu dùng, doanh nghiệp và cơ quan có thể mua hàng hoá và dịch vụ ngay cả khi thu nhập và tiền tiết kiệm của họ không đủ. Khi ngân hàng cho một cá nhân hoặc doanh nghiệp vay thì nó tạo ra trên sổ sách một khoản tiền gửi của người đi vay. Cũng như vậy, khi một ngân hàng mua trái phiếu kho bạc hoặc các loại chứng khoán khác cho danh mục của mình thì tiền gửi được tạo ra cho những người bán chứng khoán này. 1.3 Cho vay –Lí do tồn tại cơ bản của một ngân hàng. Cho vay là chức năng kinh tế cơ bản của ngân hàng, là nguồn tài trợ tiêu dùng và đầu tư trọng yếu của các doanh nghiệp, cá nhân và tổ chức Chính phủ. Ðối với các doanh nghiệp, từ những cửa hàng bán hoa quả cho đến những nhà kinh doanh ô tô, ngân hàng luôn là nguồn tín dụng chính giúp họ mua sắm hàng hoá và ô tô trưng bầy trong cửa hàng. Ðồng thời, ngân hàng cũng là nguồn vốn lưu động ngắn hạn quan trọng, hỗ trợ cho tổ chức kinh tế mua hàng tồn kho, trả thuế hoặc trang trải một phần hay toàn bộ chi phí sửa chữa, lắp đặt…Ðể mở rộng hoạt động sản xuất kinh doanh, các doanh nghiệp thường xuyên phải tìm đến nguồn cho vay dài hạn của ngân hàng, phục vụ mua trang thiết bị, nhà xưởng và các tài sản cố định khác. Các tổ chức chính quyền tìm đến ngân hàng như là một địa chỉ cấp tín dụng tin cậy khi nguồn thu về thuế không đủ thực hiện các khoản chi tiêu. Ngay cả khi chính phủ muốn đầu tư vào một dự án đầu tư xây dựng hạ tầng cơ sở hay thực hiện các công trình công cộng..Ngân hàng là người đầu tiên cùng chính phủ chia sẻ ý tưởng đó. Còn với người tiêu dùng- một bộ phận quan trọng chiếm phần đa trong nền kinh tế thì sao? Ngân hàng tài trợ trực tiếp cho nhu cầu tiêu dùng khẩn cấp dưới hình thức các khoản vay có thể thương lượng. Việc đáp ứng nhu cầu sử dụng tiền kịp thời tạo điều kiện cho người tiêu dùng nâng cao mức sống, cải thiện điều kiện sinh hoạt. Nhưng nền tảng cho sự thịnh vượng và phát triển của ngân hàng lại là nguồn vốn mà ngân hàng huy động được. Nó là cơ sở quan trọng để thực hiện các khoản cho vay và do đó là nguồn gốc sâu xa của lợi nhuận và sự phát triển ngân hàng. Khác với các loại hình doanh nghiệp khác, ngân hàng được phép huy động mọi nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi trong xã hội dưới hình thức nhận tiền gửi của công chúng. Như vậy trong quá trình tái sản xuất xã hội thường xuyên xuất hiện hiện tượng tạm thời thừa vốn ở tổ chức cá nhân này, trong khi những tổ chức cá nhân khác lại có nhu cầu thiếu vốn cần bổ sung. Hiện tượng thừa vốn được giải quyết bằng việc hình thành nên các tài khoản tiền gửi. Còn nhu cầu về vốn của các tổ chức và cá nhân sẽ được ngân hàng tài trợ từ những khoản tiền gửi đó. Việc cho vay trên cơ sở nguồn vốn huy động được giúp ngân hàng thực hiện chức năng phân phối lại vốn tiền tệ để đáp ứng nhu cầu tái sản xuất xã hội, góp phần thúc đẩy sự tăng trưởng của doanh nghiệp và việc làm của đân cư. Chức năng phân phối lại tiền tệ, đến lượt nó, lại góp phần bình quân hoá tỷ suất lợi nhuận trong toàn bộ nền kinh tế. Muốn làm cho lợi nhuận của các ngành tiến tới trạng thái bình quân, phải có sự dịch chuyển vốn từ các ngành có lợi nhuận thấp sang các ngành có lợi nhuận cao. Và đồng thời ngành có lợi nhuận cao sẽ lôi cuốn nguồn vốn đầu tư để sản sinh ra khối lượng hàng hoá dồi dào hơn, do đó giá cả hàng hoá và theo đó lợi nhuận giảm. Ngành có lợi nhuận thấp có khả năng tăng lên. Nhưng nếu chỉ có các tổ chức và các cá nhân tham gia sản xuất kinh doanh tự vận động thì họ khó có cơ hội để tham gia đầu tư vốn vào các ngành có lợi nhuận cao. Các khoản cho vay của ngân hàng đã góp phần đẩy nhanh quá trình dịch chuyển vốn, là cơ sở thúc đẩy quá trình bình quân hoá tỉ suất lợi nhuận. Ðối với lưu thông tiền tệ, cho vay là hoạt động có mối quan hệ chặt chẽ và có vai trò quyết định- là con đường tốt nhất đưa tiền vào lưu thông. Thông qua việc cung cấp các khoản vay ngắn hạn, ngân hàng có thể kiểm soát lượng tiền lưu thông và đảm bảo sự phù hợp giữa lưu thông tiền tệ và lưu thông hàng hoá. Ðồng thời tín dụng cũng là khâu trung gian để ngân hàng thương mại kiểm soát lượng tiền cung ứng thông qua việc thực hiện các công cụ chính sách tiền tệ. Những công cụ này tác động trực tiếp đến hoạt động cho vay của ngân hàng, kéo theo sự biến động trong lượng tiền cung ứng cho lưu thông. Thêm vào đó, những biến động trong các khoản cho vay của ngân hàng có tác động mạnh mẽ lên lạm phát vì tiền gửi ngân hàng là một trong những thành phần lớn nhất của cung tiền tệ được sử dụng bởi công chúng. Mà những biến động về cung tiền tệ có quan hệ chặt chẽ với sự biến động giá cả hàng hoá và dịch vụ trong nền kinh tế. Khi các khoản cho vay đối với các ngành kinh tế khan hiếm và chi phí cao thì chi tiêu trong nền kinh tế chậm lại và nạn thất nghiệp thường gia tăng. Nếu đối với nền kinh tế, cho vay giữ một vai trò quan trọng thì đối với ngân hàng cho vay là hoạt động có tính sống còn. Nhìn vào bảng cân đối kế toán của ngân hàng, hẳn ai cũng phát hiện ra một điểm khá thú vị: hầu hết tài sản có của ngân hàng là các khoản nợ về tài chính, chứ không phải là đất đai nhà cửa hay thiết bị, máy móc như các loại hình doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh hàng hoá dịch vụ khác. Chính sự khác biệt này là lí do tồn tại cơ bản của ngân hàng. Các doanh nghiệp phi tài chính, khi tiến hành hoạt động sản xuất kinh doanh, phần lớn lợi nhuận của họ thu được từ việc bán hàng hoá hay dịch vụ. Buôn bán- yêu cầu phải duy trì tồn kho thành phẩm, sản xuất- đòi hỏi duy trì tồn kho nguyên vật liệu cũng như việc sử dụng thiết bị hiện đại. Nhưng không phải nhà buôn hay nhà sản xuất kinh doanh nào cũng luôn sẵn có các khoản vốn để đáp ứng tức thì mọi nhu cầu đầu tư. Trong khi đó, yếu tố đầu vào của ngân hàng lại chủ yếu là tiền, lợi nhuận của ngân hàng chi có thể có được nếu đầu vào đó được sử dụng một cách hiệu quả. Một trong những con đường truyền thống và phổ biến nhất dẫn ngân hàng đến với mục tiêu lợi nhuận là tài trợ cho các nhà sản xuất, kinh doanh. Ngân hàng tiến hành kinh doanh trên nguồn vốn huy động được từ mọi thành phần kinh tế, nên luôn phải đáp ứng tất cả các nhu cầu rút tiền của người gửi. Do đó, một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất mà các nhà quản lý phải thực hiện là đảm bảo khả năng thanh khoản hợp lý cho ngân hàng. Hoạt động đầu tư của ngân hàng phần nào đảm nhiệm nghĩa vụ đó. Cùng với vai trò tăng cường mức độ đa dạng hoá, hạn chế rủi ro, hoạt động đầu tư đã cùng với hoạt động cho vay tạo ra một danh mục tài sản có khả năng sinh lời. Nhưng lịch sử ra đời của hoạt động đầu tư đã chỉ ra rằng, đầu tư chỉ là hoạt động có tính hỗ trợ chứ không thể thay thế được vai trò của hoạt động cho vay đối với ngân hàng. 1.4 Kinh tế ngoài quốc doanh trong việc tiếp cận vốn của ngân hàng: 1.4.1 Vị trí của tín dụng ngoài quốc doanh đối với hoạt động kinh doanh của ngân hàng : Ở những nước có nền kinh tế phát triển, khu vực ngoài quốc doanh từ lâu đã là thành phần kinh tế giữ vai trò quan trọng trong quá trình phát triển của quốc gia. Còn ở Việt nam, khu vực kinh tế ngoài quốc doanh mới chỉ chính thức được hình thành sau công cuộc đổi mới nền kinh tế. Tuy ra đời muộn, nhưng khu vực này đã sớm hoà mình vào xu thế phát triển của đất nước, đóng góp ngày càng lớn vào GDP. Sự phát triển của kinh tế ngoài quốc doanh, bên cạnh vai trò huy động vốn cho bản thân, chẳng những thúc đẩy sự phát triển kinh tế ngoài quốc doanh, mà thông qua đó, thúc đẩy hệ thống ngân hàng đổi mới và hoàn thiện các chính sách tín dụng, thanh toán và ngoại hối. Sở dĩ kinh tế ngoài quốc doanh ngày càng giữ một vị trí quan trọng đối với hoạt động ngân hàng là vì: Qua 10 năm tiến hành sắp xếp lại doanh nghiệp Nhà nước: 1991-1994, 1995-1997 và 1998-2000, số lượng doanh nghiệp Nhà nước đã giảm hơn 50% do giải thể, phá sản, sáp nhập, cổ phần hoá và bán lại cho tư nhân. Nhiều doanh nghiệp Nhà nước còn tồn tại nhưng hoạt động kém hiệu quả, vốn của ngân hàng vẫn tồn đọng trong các doanh nghiệp này. Trong khi đó, không ít các cá nhân, tổ chức trong khu vực kinh tế ngoài quốc doanh thâm nhập vào các thị trường mới như công nghệ thông tin, điện tử, điện lạnh.. và đang hoạt động có hiệu quả, thu hút một lượng lao động lớn. Như vậy, cơ cấu khách hàng giữa doanh nghiệp Nhà nước và khu vực kinh tế ngoài quốc doanh đã thay đổi và có xu hướng tiếp tục thay đổi. Do vậy, việc dịch chuyển cơ cấu cho vay từ khu vực kinh tế quốc doanh sang khu vực kinh tế ngoài quốc doanh là tất yếu. Mặt khác, ngay từ khi ra đời, các khách hàng chủ yếu của ngân hàng là các doanh nghiệp Nhà nước. Cho đến nay, hầu hết các ngân hàng đã có được một danh sách các khách hàng là doanh nghiệp Nhà nước vay vốn thường xuyên tại ngân hàng. Do đó, thị phần cho vay của các ngân hàng trong khu vực này rất khó mở rộng. Trong khi đó, cho vay ngoài quốc doanh đang là một thị trường còn để ngỏ, nên việc thâm nhập vào khu vực này là cơ hội nâng cao sức cạnh tranh của ngân hàng. Tuy nhiên nỗi lo của ngân hàng khi thâm nhập vào thị trường này vẫn là lí do chủ yếu khiến việc tiếp cận vốn của khu vực ngoài quốc doanh trở nên khó khăn. 1.4.2 Khó khăn của ngân hàng khi thực hiện hoạt động tín dụng ngoài quốc doanh: Về vấn đề thông tin: Hầu hết các thành phần kinh tế ở khu vực này nhỏ và non trẻ hơn so với các đối tác thuộc khu vực quốc doanh, và dưới con mắt của ngân hàng có nhiều rủi ro hơn. Phát triển trong môi trường thiếu thiện cảm như vậy, khu vực này trong một số trường hợp đã chủ ý làm các thông tin về bản thân không rõ ràng và đặc biệt cảnh giác với việc tiết lộ thông tin cho người ngoài. Hơn thế nữa, các ngân hàng khó hoặc không thể thu thập và xử lý các thông tin liên quan đến đối tượng khách hàng này. Nên nhiều khi ngân hàng phải miễn cưỡng chấp nhận các báo cáo tài chính không đáng tin cậy Hiện nay, mối quan hệ qua lại giữa các tổ chức tài chính và khu vực kinh tế ngoài quốc doanh đã không khuyến khích được khu vực này sử dụng các hệ thống kế toán và tài chính minh bạch. Họ có thể làm cho quá trình kiểm toán khó khăn hoặc không thể thực hiện được bằng cách không thực hiện theo hệ thống kế toán chính thống hoặc sử dụng nhiều hệ thống sổ sách. Về chi phí giao dịch và các yếu tố rủi ro: Việc không có hoặc thiếu thông tin khiến khu vực này gặp rất nhiều khó khăn trong việc huy động vốn, không chỉ vì họ có rủi ro và chi phí giao dịch cao mà còn vì chính sách của Nhà nước chưa thực sự tạo điều kiện cho khu vực này vay vốn. Khi một tổ chức Nhà nước nào đó đi vay không trả được một khoản vay, gần như Nhà nước sẽ can thiệp để ngân hàng không phải chịu toàn bộ mất mát trong bảng cân đối tài sản của mình. Ngược lại, khi một hãng tư nhân vay không trả được nợ, ngân hàng dược như không trông cậy vào đâu được mà buộc phải bù lỗ từ các khoản cho vay và lợi nhuận của mình. Để khắc phục những vấn đề về thông tin, một tiêu chuẩn được sử dụng là bảo đảm bằng tài sản. Điều này đặc biệt đúng đối với các công ty không có thông tin rõ ràng, nơi mà thông thường người ta đánh giá giá trị của các tài sản cụ thể dễ hơn việc đánh giá giá trị của dòng tiền trong tương lai. 2 BẢO ĐẢM TIỀN VAY TRONG QUAN HỆ TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG: 2.1 Khái niệm về bảo đảm tiền vay : Bảo đảm tiền vay là việc ngân hàng áp dụng mọi biện pháp đối với khách hàng để khoản vay có thể trở về với ngân hàng một cách an toàn và có lợi. Như vậy, để có thể bảo đảm cho khoản tiền vay của mình, ngân hàng phải sử dụng rất nhiều biện pháp. Có thể kể đến các biện pháp được thực hiện khi lựa chọn khách hàng vay, các biện pháp ngân hàng áp dụng trong quá trình khách hàng sử dụng vốn vay và các biện pháp được tiến hành trong trường hợp phát sinh nợ quá hạn. Khách hàng có thể đến với ngân hàng do ý định vay vốn nảy sinh từ bản thân nhu cầu của họ hoặc do trong quá trình tiếp xúc, các cán bộ tín dụng đã thuyết phục được khách hàng nộp hồ sơ xin vay. Nhưng cho dù là khách hàng mà ngân hàng lần đầu biết đến hay là do cán bộ tín dụng tìm hiểu, thì việc lựa chọn khách hàng vẫn là khâu không thể thiếu. Ngân hàng có thể đưa ra các tiêu chí để lựa chọn khách hàng như: năng lực của khách hàng (kể cả năng lực tài chính và phi tài chính), phương án sử dụng vốn vay, nguồn trả nợ và mức độ sẵn sàng bảo đảm cho các khoản vay (cả bằng tài sản và bằng dòng tiền trong tương lai). Những biện pháp bảo đảm tiền vay trong giai đoạn này có thể bao gồm việc thẩm định khách hàng, thẩm định dự án vay vốn và xác định những yếu tố liên quan đến tài sản được sử dụng là tài sản bảo đảm (nếu có). Thông thường, khi khoản vay được giải ngân, ngân hàng không hoàn toàn để khách hàng tự do sử dụng vốn vay mà không có sự kiểm soát của nhân viên ngân hàng. Trong giai đoạn này, các biện pháp mà ngân hàng tiến hành để đảm bảo rằng khoản cho vay của mình vẫn đang được sử dụng an toàn và sinh lợi là thường xuyên kiểm tra tiến độ sử dụng vốn vay. Phòng khi khách hàng sử dụng vốn vay sai mục đích hay vốn vay được sử dụng không có khả năng sinh lời (tức là thấy được những dấu hiệu của rủi ro), ngân hàng có thể đưa ra những giải pháp đưa khoản vay về đúng hướng mà ngân hàng mong muốn. Nợ quá hạn là yếu tố mà không một ngân hàng nào muốn gánh chịu, thế nhưng như đã nói, rủi ro là yếu tố nằm ngoài ý muốn chủ quan của con người, thậm chí nằm ngoài sự kiểm soát của họ. Vì vậy, khi phát sinh nợ quá hạn, ngân hàng cũng phải tiến hành những biện pháp để thu hồi nợ, hạn chế những tổn thất do khoản vay đem lại, hay phần nào bảo đảm an toàn cho các khoản cho vay đó. Như vậy, nói đến bảo đảm tiền vay là nói đến rất nhiều biện pháp, bảo đảm tiền vay tồn tại trong bất kì khâu nào trong quá trình cho vay, vì thế cho nên khi cung ứng một khoản vay, ngân hàng không nên coi nhẹ bất kì một biện pháp nào để bảo đảm tiền vay. Nhưng, trong phạm vi của đề tài này, em chỉ đi sâu vào việc tìm hiểu những hoạt động của ngân hàng nhằm đưa ra những biện pháp để lựa chọn khách hàng vay. Phương châm kinh doanh của người Nhật có câu “làm đúng ngay từ đầu” nghĩa là nếu ngay từ lúc bắt đầu kinh doanh (với ngân hàng là bắt đầu một khoản vay), việc xác định đúng hướng, làm tốt những việc cần làm (với ngân hàng là lựa chọn đối tượng cho vay) có thể giúp nhà kinh doanh hạn chế đến mức tối đa rủi ro có thể phát sinh. Và theo đó, khi có bất trắc xảy ra ngoài dự kiến thì họ vẫn có thể chủ động đối phó với tình huống mới, chứ không phải quan tâm đến việc sửa chữa sai lầm nữa. Chính vì lẽ đó, những phần tiếp theo của đề tài này sẽ chỉ tập trung vào các biện pháp bảo đảm tiền vay trước khi cho vay. Thực chất đó là những biện pháp phòng ngừa rủi ro tín dụng, là cơ sở pháp lý cũng như cơ sở kinh tế cho việc thu hồi các khoản tiền vay. Có quan điểm cho rằng: Bảo đảm tiền vay chỉ là việc yêu cầu khách hàng vay có tài sản hữu hình để đối ứng với món vay của mình. Song thực tế chứng minh một khoản vay nếu chỉ được đảm bảo bằng tài sản hữu hình thì đó vẫn chưa phải là khoản vay an toàn. Vốn vay vẫn có thể bị chiếm dụng nếu tài sản sử dụng làm vật bảo đảm không có tính khả mại, hoặc về một lý do nào đó về mặt pháp lý, vốn vay vẫn bị chôn vào tài sản. Vì vậy, bảo đảm tiền vay phải được hiểu theo một nghĩa rộng hơn. Nó không chỉ là tài sản có giá trị thị trường lớn hơn khoản vay đó, mà hơn tất cả, uy tín, tiềm lực tài chính, tính khả thi của dự án chính là đòi hỏi chính đáng nhất trong thực hiện bảo đảm tiền vay . 2.2 Sự cần thiết có sự bảo đảm đối với khoản cho vay của ngân hàng. Cho vay là hoạt động mang tính chất sống còn đối với hầu hết các định chế tài chính. Ðây không chỉ là nguồn sử dụng vốn lớn nhất, mà còn là nguồn thu nhập lớn nhất trong tấ