Luận văn Cơ sở lý luận và thực tiễn về kháng nghị phúc thẩm hình sự của Viện Kiểm sát nhân dân ở Việt Nam hiện nay

MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Đấu tranh phòng và chống tội phạm, phát hiện chính xác, nhanh chóng và xử lý công minh, kịp thời mọi hành vi phạm tội, không để lọt tội phạm, không làm oan người vô tội là vấn đề hết sức quan trọng trong xã hội, đồng thời cũng là mục đích của tố tụng hình sự. Theo quy định của Hiến pháp năm 1992 (sửa đổi năm 2001) và Luật tổ chức Viện kiếm sát nhân dân năm 2002 thì Viện kiểm sát thực hiện chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp. Mục đích hoạt động của Viện kiểm sát trong tố tụng hình sự là nhằm bảo đảm mọi hành vi phạm tội đều phải được khởi tố, điều tra, xử lý kịp thời; việc truy tố, xét xử, thi hành án đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không để lọt tội phạm và người phạm tội, không làm oan người vô tội. Thông qua việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình, Viện kiểm sát bảo đảm cho pháp luật nói chung và pháp luật hình sự nói riêng được thực hiện nghiêm chỉnh và thống nhất. Theo quy định của BLTTHS năm 2003, Viện kiếm sát cùng cấp và Viện kiểm sát cấp trên trực tiếp có quyền kháng nghị những bản án hoặc quyết định sơ thẩm của Toà án nhân dân. Đây là một quyền năng pháp lý quan trọng nhằm bảo đảm cho bản án, quyết định của Toà án có căn cứ, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật. Cải cách tư pháp ngày càng được chú trọng và đẩy mạnh cùng với công cuộc đổi mới của đất nước. Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 2 tháng 6 năm 2005 của Ban chấp hành trung ương về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 nêu rõ mục tiêu “Xây dựng nền tư pháp trong sạch, vững mạnh, dân chủ, nghiêm minh, bảo vệ công lý, từng bước hiện đại, phục vụ nhân dân, phụng sự Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; hoạt động tư pháp mà trọng tâm là hoạt động xét xử được tiến hành hiệu quả và hiệu lực cao” [23, tr.2]. Cùng với phương hướng: Hoàn thiện chính sách, pháp luật hình sự và dân sự phù hợp với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân; hoàn thiện các thủ tục tố tụng tư pháp, đảm bảo tính đồng bộ, dân chủ, công khai, minh bạch, tôn trọng và bảo vệ quyền con người [23, tr.2- 3]. Theo tinh thần Nghị quyết 49 về nhiệm vụ hoàn thiện chính sách, pháp luật hình sự, trong đó có nhiệm vụ quy định chặt chẽ những căn cứ kháng nghị và quy định rõ trách nhiệm của người ra kháng nghị để khắc phục tình trạng kháng nghị tràn lan, thiếu căn cứ. Chỉ thị số 03/2008/CT-VKSTC-VPT1 ngày 19 tháng 6 năm 2008 về "Tăng cường công tác kháng nghị phúc thẩm hình sự " của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao cũng đã nêu rõ Viện kiểm sát nhân dân các cấp thực hiện một số nội dung theo quy định của pháp luật nhằm nâng cao chất lượng kháng nghị phúc thẩm hình sự trong thời gian tới. Trong thời gian qua, công tác kháng nghị phúc thẩm đối với bản án, quyết định sơ thẩm hình sự của Toà án nhân dân đã đạt được những kết quả nhất định. Chất lượng kháng nghị đã từng bước được nâng lên, nhìn chung đã bảo đảm về hình thức, nội dung có căn cứ pháp lý; tỷ lệ kháng nghị được Viện kiểm sát cấp phúc thẩm bảo vệ và Toà án cấp phúc thẩm chấp nhận được tăng lên rõ rệt. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, công tác kháng nghị phúc thẩm hình sự còn không ít bất cập. Tỷ lệ kháng nghị được Toà án cấp phúc thẩm chấp nhận thường chỉ chiếm 65%; số lượng kháng nghị phúc thẩm có chiều hướng giảm trong khi số án sơ thẩm phải cải sửa, huỷ án thông qua kháng cáo chiếm tỷ lệ không nhỏ (từ 15% đến 20% số vụ án xét xử phúc thẩm) hay có một số Viện kiểm sát trong nhiều năm liền không có kháng nghị phúc thẩm hình sự... Những tồn tại, thiếu sót nêu trên có nhiều nguyên nhân từ nguyên nhân chủ quan đến nguyên nhân khách quan. Do năng lực và trách nhiệm của cán bộ, kiểm sát viên; lãnh đạo một số đơn vị chưa thật sự quan tâm tới công tác kháng nghị phúc thẩm hình sự; mối quan hệ phối hợp giữa Viện kiểm sát các cấp về công tác kháng nghị phúc thẩm chưa cao; Bộ luật tố tụng hình sự chưa có quy định cụ thể về căn cứ kháng nghị phúc thẩm, thời hạn kháng nghị trên một cấp còn ngắn, việc sao gửi bản án sơ thẩm của Toà án cấp sơ thẩm cho Viện kiểm sát cấp trên chưa được quy định; trang thiết bị hỗ trợ cho công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử chưa đáp ứng yêu cầu… những nguyên nhân trên làm cho chất lượng công tác kháng nghị phúc thẩm bị ảnh hưởng không nhỏ. Viện kiểm sát phải nâng cao chất lượng kháng nghị phúc thẩm hình sự nói riêng, làm tốt công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử nói chung để đáp ứng theo yêu cầu cải cách tư pháp trong tình hình mới và thực hiện tốt Chỉ thị số 03 của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao Do vậy việc nghiên cứu luận văn “Cơ sở lý luận và thực tiễn về kháng nghị phúc thẩm hình sự của Viện kiểm sát nhân dân ở Việt Nam hiện nay” là cần thiết trong thời điểm hiện nay. Thông qua việc nghiên cứu cơ sở lý luận về kháng nghị phúc thẩm hình sự và thực trạng của công tác kháng nghị phúc thẩm hình sự trong những năm gần đây, tìm ra nguyên nhân của hạn chế và tồn tại, đưa ra một số giải pháp và kiến nghị để nâng cao chất lượng kháng nghị phúc thẩm hình sự theo tinh thần Chỉ thị 03/2008 ngày 19 tháng 6 năm 2008 về “Tăng cường công tác kháng nghị phúc thẩm hình sự” của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, qua đó thực hiện tốt chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử của ngành đáp ứng yêu cầu công cuộc cải cách tư pháp trong giai đoạn hiện nay. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Kháng nghị phúc thẩm hình sự là một quyền năng pháp lý quan trọng của Viện kiểm sát trong quá trình thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp. Thông qua kháng nghị phúc thẩm hình sự, Viện kiểm sát bảo đảm cho mọi hoạt động tư pháp được tiến hành đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, khắc phục tình trạng bỏ lọi tội phạm và người phạm tội, không làm oan người vô tội. Yêu cầu cải cách tư pháp đặt ra đối với công tác đổi mới tổ chức bộ máy của Viện kiểm sát nhân dân theo quan điểm của Đảng về cải cách tư pháp trên tinh thần Nghị quyết 49-NQ/TW của Bộ Chính trị thì việc nâng cao chất lượng kháng nghị phúc thẩm hình sự là một vấn đề cần thiết, chính vì vậy: Công tác kháng nghị phúc thẩm hình sự nói riêng, việc thực hiện chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử đã được chú trọng hơn trong những năm gần đây thông qua việc tổ chức những hội nghị, hội thảo chuyên đề, tổng kết rút kinh nghiệm... Chính vì vậy chế định kháng nghị phúc thẩm hình sự đã được một số tác giả, công trình nghiên cứu dưới nhiều góc độ, khía cạnh khác nhau: - Một số vấn đề về Tố tụng hình sự của tác giả Võ Thọ, Nxb tư pháp Hà Nội năm 1985. - Giáo trình Luật tố tụng hình sự của Đại học Luật Hà Nội, Nxb CAND năm 1999. - Bình luận khoa học Bộ luật tố tụng hình sự của Đinh Văn Quế, Nxb tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh năm 2007. - Hoàn thiện pháp luật về xét xử phúc thẩm trong tố tụng hình sự của Th.s Nguyễn Nông (Tạp chí TAND số 8/1994). - Chuyên đề: Thực trạng và giải pháp nâng cao chất lượng kháng nghị phúc thẩm đối với bản án sơ thẩm hình sự của Toà án nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương của Viện Phúc thẩm 1- Viện kiểm sát nhân dân tối cao năm 2006. Và một số bài viết về công tác kháng nghị phúc thẩm hình sự, cơ sở lý luận; căn cứ để kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm hình sự; những vấn đề cần chú ý để nâng cao chất lượng công tác kháng nghị phúc thẩm hình sự…đăng trên Tạp chí kiểm sát số 8 tháng 4 năm 2007. Tuy nhiên các nghiên cứu, bài viết và chuyên đề nêu trên đề cấp đến những khía cạnh nhất định hoặc những vấn đề chung nhất. Mỗi bài viết, công trình nghiên cứu chỉ tập trung giải quyết một hoặc vài nội dung cụ thể liên quan đến chế định kháng nghị phúc thẩm hình sự, chưa có bài viết hay công trình nào nghiên cứu một cách cụ thể, chi tiết dưới góc độ lý luận, thực trạng của công tác kháng nghị phúc thẩm hình sự, lý giải các yếu tố ảnh hưởng, rồi đưa ra giải pháp, kiến nghị nhằm khắc phục và nâng cao hơn nữa chất lượng kháng nghị phúc thẩm hình sự trong thời gian tới. Luận văn tập trung nghiên cứu đến chế định kháng nghị phúc thẩm hình sự của Viện kiểm sát nhân dân trong pháp luật tố tụng hình sự, từ khái niệm, đặc điểm, vai trò, trình tự, thủ tục kháng nghị phúc thẩm hình sự (trong đó có nêu lịch sử hình thành, phát triển chế định này, so sánh với quy định về kháng nghị phúc thẩm hình sự một số quốc gia trên thế giới); thực trạng của công tác kháng nghị phúc thẩm hình sự trong những năm gần đây. Tìm ra nguyên nhân và đề xuất một số giải pháp, kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng kháng nghị phúc thẩm hình sự trong thời gian tới. 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn 3.1. Mục đích Thông qua thực trạng của công tác kháng nghị phúc thẩm hình sự, những ưu điểm, hạn chế trong quy định của pháp luật hình sự về kháng nghị phúc thẩm cũng như việc áp dụng quy định này trên thực tế xét xử hiện nay nhằm góp phần hoàn thiện các quy định của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003, Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân tối cao năm 2002 đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp mà Nghị quyết 49-NQ/TW ngày 2 tháng 6 năm 2005 của Bộ Chính trị Ban đề ra. 3.2. Nhiệm vụ Để thực hiện mục tiêu trên, luận văn tập trung giải quyết các nhiệm vụ sau: Một là, làm rõ cơ sở lý luận của kháng nghị phúc thẩm hình sự: Khái niệm, đặc điểm, vai trò và các yếu tố bảo đảm chất lượng kháng nghị phúc thẩm hình sự, trình tự, thủ tục kháng nghị phúc thẩm hình sự. Hai là, đánh giá thực trạng công tác kháng nghị phúc thẩm hình sự. Những mặt tích cực và hạn chế của pháp luật thực định về kháng nghị phúc thẩm hình sự cũng như việc áp dụng quy định này trên thực tế xét xử hiện nay. Ba là, đề xuất giải pháp, kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng công tác kháng nghị phúc thẩm hình sự trong thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn + Về đối tượng: Quyền kháng nghị phúc thẩm hình sự của Viện kiểm sát các cấp (trừ Viện kiểm sát quân sự các cấp) nhằm bảo đảm cho pháp luật nói chung và pháp luật hình sự nói riêng được tuân thủ nghiêm chỉnh và triệt để, bảo đảm pháp chế trong hoạt động xét xử của Toà án. + Phạm vi nghiên cứu: Luận văn chỉ nghiên cứu một số vấn đề cơ bản về lý luận và thực tiễn trong công tác kháng nghị phúc thẩm hình sự của Viện kiểm sát nhân dân ở Việt Nam. Đề tài không nghiên cứu kháng nghị phúc thẩm dân sự, kinh tế, hành chính, lao động… + Về thời gian nghiên cứu: Luận văn xác định nghiên cứu trong khoảng thời gian 5 năm từ năm 2004 đến năm 2008. 5.Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn Luận văn nghiên cứu dựa trên nền tảng cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp luật. Đường lối, quan điểm của Đảng về cải cách tư pháp và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của công dân. Luận văn được thực hiện theo phương pháp luận của triết học Mác - Lênin sử dụng các phương pháp kết hợp lý luận và thực tiễn, phân tích, tổng hợp, lịch sử cụ thể, hệ thống, thống kê, so sánh… 6. Những đóng góp mới về khoa học của luận văn - Luận văn hệ thống hoá, làm rõ thêm một số vấn đề lý luận về kháng nghị phúc thẩm hình sự của Viện kiểm sát nhân dân và đặt ra một số kiến nghị góp phần sửa đổi Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003, Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2002 theo hướng cụ thể, rõ ràng hơn về chế định kháng nghị phúc thẩm hình sự. - Luận văn nghiên cứu chuyên sâu qua đó phân tích và đánh giá thực trạng công tác kháng nghị phúc thẩm hình sự của Việt kiểm sát nhân dân, những mặt được và chưa được, tìm ra những nguyên nhân. - Trên cơ sở lý luận và thực tiễn đề xuất một số giải pháp, kiến nghị cụ thể nhằm nâng cao chất lượng kháng nghị phúc thẩm hình sự trong thời gian tới. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 3 chương, 8 tiết. Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KHÁNG NGHỊ PHÚC THẨM HÌNH SỰ CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN 1.1. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM, VAI TRÒ KHÁNG NGHỊ PHÚC THẨM HÌNH SỰ CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN 1.1.1. Khái niệm kháng nghị phúc thẩm hình sự của Viện kiểm sát nhân dân Tố tụng hình sự là trình tự tiến hành giải quyết vụ án hình sự theo quy định của pháp luật. Tố tụng hình sự bao gồm toàn bộ hoạt động của các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng cũng như các nhân, cơ quan, tổ chức khác góp phần vào việc giải quyết vụ án theo quy định của pháp luật. Để bảo đảm cho việc phát hiện, xác định tội phạm và người phạm tội được chính xác, xử lý nghiêm minh, không để lọt tội phạm, không làm oan người vô tội đồng thời bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, Nhà nước, tổ chức... Quá trình giải quyết một vụ án phải trải qua nhiều giai đoạn khác nhau từ khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án. Mỗi một giai đoạn thể hiện những hoạt động tố tụng khác nhau, có nhiệm vụ riêng, mang tính đặc thù về chủ thể, phạm vi, hành vi tố tụng và quyết định tố tụng khác nhau. Mỗi một giai đoạn tố tụng gắn liền với chức năng, nhiệm vụ của một cơ quan tiến hành tố tụng , tuy độc lập nhưng lại có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Giai đoạn trước là tiền đề cần thiết để thực hiện nhiệm vụ của giai đoạn tiếp theo, giai đoạn sau kiểm tra kết quả của giai đoạn trước. Kết thúc từng giai đoạn các cơ quan tiến hành tố tụng phải ra Quyết định theo qui định của tố tụng hình sự để giải quyết vụ án; hoặc đình chỉ hoặc tiếp tục đưa ra giải quyết ở các giai đoạn kế tiếp. Bộ luật tố tụng hình sự ngoài việc quy định trình tự, thủ tục khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án hình sự còn quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và mối quan hệ giữa các cơ quan tiến hành tố tụng. Để bảo vệ các nguyên tắc của tố tụng hình sự nhằm chủ động phòng ngừa, ngăn chặn tội phạm, phát hiện chính xác, nhanh chóng và kịp thời mọi hành vi phạm tội, không để lọt tội phạm, không làm oan người vô tội thì bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa là nguyên tắc đầu tiên và là một trong những nguyên tắc cơ bản nhất xuyên suốt toàn bộ hoạt động tố tụng hình sự. Nói đến hoạt động tố tụng hình sự, trước hết phải kể đến hoạt động của các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng. Trong quá trình tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng phải nghiêm chỉnh và triệt để tuân thủ các quy định của BLTTHS bởi lẽ mọi vi phạm pháp luật hoặc việc áp dụng pháp luật không đầy đủ có thể dẫn đến việc xử lý oan, sai, xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, gây tổn hại đến uy tín của các cơ quan bảo vệ pháp luật và làm giảm lòng tin của nhân dân vào hiệu lực và sự công minh của pháp luật. Việc nghiêm chỉnh và triệt để tuân thủ các quy định của BLTTHS không chỉ là nhiệm vụ của các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng mà còn là nhiệm vụ của những người tham gia tố tụng. Viện kiểm sát là một trong những cơ quan tư pháp tiến hành các hoạt động tố tụng xuyên suốt ngay từ khi khởi tố vụ án đến khi bản án, quyết định được thi hành, thông qua việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình Viện kiểm sát bảo đảm cho mọi hoạt động của các cơ quan tố tụng, người tiến hành tố tụng và người tham gia tố tụng nghiêm chỉnh, thống nhất theo quy định của pháp luật. Ở Việt Nam, từ thời Pháp thuộc, Viện Công tố đã được thành lập, mô hình này tiếp tục tồn tại sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945 trong cơ cấu hệ thống tổ chức của Nhà nước Việt nam dân chủ cộng hoà. Hiến pháp năm 1946 tuy không đề cập đến Viện công tố nhưng trong cơ cấu của Toà án có các Công tố viên làm nhiệm vụ buộc tội nhân danh Nhà nước trước phiên toà trong các vụ án hình sự. Từ năm 1958 Viện công tố được tách ra khỏi Toà án nhưng trực thuộc Chính phủ và hình thành hệ thống cơ quan Nhà nước độc lập với Toà án từ trung ương tới địa phương, hoạt động chủ yếu vẫn là hoạt động công tố trước Toà án. Theo Hiến pháp năm 1959, Viện kiểm sát ngoài chức năng công tố còn thực hiện một chức năng thứ hai là kiểm sát việc tuân theo pháp luật. Hiến pháp năm 1980, Hiến pháp năm 1992 tuy có sửa đổi một số quy định về tổ chức và hoạt động của Viện kiểm sát nhưng chức năng công tố vẫn giao cho Viện kiểm sát đảm nhiệm. Theo quy định của Hiến pháp năm 1992 (sửa đổi năm 2001) và Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2002 thì Viện kiểm sát nhân dân có hai chức năng: Thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp. Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 2 tháng 6 năm 2005 của Bộ Chính trị về “Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 vẫn khẳng định: “Viện kiểm sát nhân dân giữ nguyên chức năng như hiện nay là thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp” [23, tr.5]. Thực hành quyền công tố là việc Viện kiểm sát sử dụng tổng hợp các quyền năng pháp lý để truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người phạm tội trong các giai đoạn điều tra, truy tố và xét xử. Phạm vi thực hành quyền công tố bắt đầu từ khi có quyết định khởi tố vụ án hình sự và kết thúc khi bản án có hiệu lực pháp luật (trừ trường hợp vụ án bị tạm đình chỉ, đình chỉ hoặc có kháng cáo, kháng nghị theo quy định của pháp luật). Kiểm sát các hoạt động tư pháp hình sự là chức năng hiến định của Viện kiểm sát, có nội dung giám sát mọi hoạt động của các cơ quan tư pháp và các cơ quan được giao nhiệm vụ thực hiện một số hoạt động tư pháp trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án hình sự nhằm bảo đảm cho pháp luật tố tụng hình sự được thực hiện một cách nghiêm chỉnh và thống nhất. Phạm vi của kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong các hoạt động tư pháp hình sự cũng bắt đầu từ khi vụ án hình sự được khởi tố và kết thúc khi người phạm tội đã thi hành xong bản án. Với chức năng trên vai trò của Viện kiểm sát trong suốt quá trình tố tụng rất quan trọng. Sự xuất hiện của Viện kiểm sát trong quá trình tố tụng nhằm bảo đảm mọi hành vi phạm tội đều phải được khởi tố, điều tra, xử lý kịp thời; việc truy tố, xét xử, thi hành án đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không để lọt tội phạm và người phạm tội, không làm oan người vô tội. Trong giai đoạn xét xử, Viện kiểm sát thực hành quyền công tố, bảo vệ quan điểm truy tố theo cáo trạng và bảo đảm việc xét xử đúng người, đúng tội, đúng pháp luật; mức hình phạt đối với các bị cáo phải phù hợp với tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội của bị cáo. Ngoài ra, Viện kiểm sát còn thực hiện chức năng giám sát hoạt động xét xử của Toà án. Nếu việc xét xử của Toà án vi phạm nghiêm trọng về hình sự và tố tụng hình sự hoặc sau phiên toà xét xử sơ thẩm mà phát hiện thấy trong suốt quá trình từ khởi tố vụ án hình sự, điều tra, truy tố, xét xử vì lý do chủ quan hay khách quan có vi phạm pháp luật về hình sự và tố tụng hình sự thì Viện kiểm sát cùng cấp và Viện kiểm sát cấp trên trực tiếp sử dụng một quyền năng pháp lý đặc biệt để yêu cầu Tòa án cấp trên tiến hành xét xử lại vụ án theo trình tự phúc thẩm; đó là quyền kháng nghị phúc thẩm hình sự. Đây là quyền năng pháp lý đặc biệt mà chỉ duy nhất Viện kiểm sát mới có quyền này. Quyền kháng nghị phúc thẩm hình sự được thực hiện ở cả hai cấp là cùng cấp và cấp trên trực tiếp. Sở dĩ, quyền kháng nghị phúc thẩm hình sự được thực hiện cả hai cấp để Viện kiểm sát thực hiện chức năng công tố của mình và bảo đảm cho mọi vi phạm của các cơ quan tiến hành tố tụng ở cấp sơ thẩm đều được phát hiện và giải quyết tại cấp xét xử thứ hai. Để hiểu rõ hơn về khái niệm kháng nghị phúc thẩm hình sự, cần phải hiểu một số khái niệm và vấn đề sau. Trước hết, về khái niệm kháng nghị phúc thẩm, thì: Theo từ điển Tiếng Việt, thuật ngữ “Kháng nghị” là bày tỏ ý kiến chống lại điều đã quyết nghị. "Phúc thẩm" là xét lại những vụ án do toà án dưới đưa lên [46]. Theo Từ điển Luật học, thì: "Kháng nghị" của Viện kiểm sát là việc Viện kiểm sát khi thực hành quyền kiểm sát hoạt động tư pháp không đồng ý với toàn bộ hoặc một phần bản án, quyết định của Toà án, gửi văn bản đến Toà án có thẩm quyền làm ngưng hiệu lực thi hành đối với toàn bộ hoặc một phần bản án đó để xét xử theo thủ tục phúc thẩm, giám đốc thẩm hoặc tái thẩm đảm bảo cho vụ án được xét xử chính xác, khách quan, đúng pháp luật [47]. Kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm chỉ có Viện kiểm sát cùng cấp, cùng lãnh thổ với Toà án đã ra bản án, quyết định sơ thẩm và Viện kiểm sát cấp trên trực tiếp của Viện kiểm sát này mới có quyền kháng nghị những bản án, quyết định sơ thẩm [47]. Trong pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam, ngay từ những văn bản pháp lý đầu tiên khi Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hoà ra đời, quyền kháng nghị của Viện kiểm sát nhân dân được quy định tại: Điều thứ 34 Sắc lệnh số 13 ngày 24 tháng giêng năm 1946 của Chủ tịch nước “Toà đại hình sơ thẩm, Ông Biện lý có quyền chống án lên Toà Thượng thẩm” [13, tr.7]. Tiếp đến, tại điểm c Điều 1 mục II Thông tư số 141-HCTP ngày 5 tháng 12 năm 1957 của Bộ Tư pháp “Ông công tố uỷ viên, dưới sự lãnh đạo của Bộ Tư pháp có nhiệm vụ kháng nghị đối với bản án hoặc nghị quyết của toà án không đúng pháp luật” [6, tr.3]. Kháng nghị phúc thẩm hình sự được ghi nhận một cách chính thức tại Điều 17 Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 1960 “Viện kiểm sát nhân dân tối cao và các Viện kiểm sát nhân dân địa phương có quyền: kháng nghị những bản án hoặc quyết định sơ thẩm của Toà án nhân dân cùng cấp và dưới một cấp” [28, tr.6]. Tại Điều 13 Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 1981 quy định: Khi thực hiện công tác kiểm sát xét xử, các viện kiểm sát nhân dân có quyền: … Kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm các bản án và quyết định sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật của Toà án nhân dân cùng cấp và dưới một cấp, khi thấy có vi phạm pháp luật [28, tr.7]. Kháng nghị phúc thẩm hình sự, từ chỗ được quy định là một vài điều trong các Sắc lệnh, Thông tư, Luật Tổ chức Viện kiểm sát của Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hoà, sau đó được quy định thành những chế định riêng trong BLTTHS. Qua từng giai đoạn cụ thể, kháng nghị phúc thẩm hình sự ngày càng được thay đổi, bổ sung và hoàn thiện hơn, đáp ứng ngày càng tốt hơn trong hoạt động thực hiện chức năng của ngành kiểm sát. Chế định kháng nghị phúc thẩm hình sự được sửa đổi, bổ sung rất nhiều lần cho phù hợp với tình hình thực tế của mỗi thời kỳ cách mạng Việt Nam. Khi chưa có BLTTHS năm 1988 ra đời, chế định kháng nghị phúc thẩm hình sự được thực hiện theo “Bản hướng dẫn về trình tự tố tụng phúc thẩm về hình sự kèm theo Thông tư số 19-TATC ngày 2 tháng 10 năm 1974 của Toà án nhân dân Tối cao”. Tiếp đến, chế định kháng nghị phúc thẩm hình sự được quy định tại Phần thứ tư, chương XXII tại các Điều 206, Điều 207, Điều 208, Điều 210, Điều 211, Điều 212, Điều 213 của BLTTHS 1988. BLTTHS năm 2003 chế định này được quy định tại các Điều 232, Điều 233, Điều 234, Điều 236, Điều 237, Điều 238 và Điều 239 cũng tại Phần thứ tư, chương XXII. Luật Tố tụng hình sự của một số quốc gia trên thế giới đều quy định kháng nghị của Viện kiểm sát /Viện công tố là căn cứ để đưa vụ án ra xét xử theo thủ tục phúc thẩm. Các nước trên thế giới cho dù theo mô hình tố tụng tranh tụng (Anh, Mỹ, Nhật..), tố tụng thẩm vấn (Pháp, Đức, Ý…) hay tố tụng đan xen (Trung Quốc, Hàn Quốc…) theo quy định tố tụng hình sự của các nước đều quy định về một quyền năng pháp lý đặc biệt chỉ dành cho kiểm sát viên (công tố viên), Viện kiểm sát hay Viện công tố. Đó là quyền kháng nghị phúc thẩm hình sự đối với những bản án, quyết định sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật mà có vi phạm. Khi thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử các vụ án hình sự, Viện kiểm sát nhân dân/Viện công tố có quyền kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm đối với bản án, quyết định sơ thẩm của Toà án nhân dân chưa có hiệu lực pháp luật (như tại Việt nam, Trung Quốc, Liên bang Nga) hay tại Đức, Pháp, Nhật thì Công tố viên có quyền kháng nghị phúc thẩm nếu thấy bản án sơ thẩm không đúng hay có sai lầm trong việc áp dụng pháp luật. Điểm chung nhất về quyền kháng nghị được tố tụng hình sự của các quốc gia quy định, về bản chất đây là một quyền năng pháp lý đặc biệt mà chủ thể thực hiện nó chỉ có thể là Kiểm sát viên (công tố viên) hay Viện kiểm sát (Viện Công tố) mà thôi. Khi thực hiện quyền này Viện kiểm sát (Viện Công tố) vừa thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình vừa đảm bảo cho hoạt động của các cơ quan tư pháp nói chung, của Toà án nói riêng được tiến hành đúng người, đúng tội, đúng pháp luật. Tại Anh, cơ quan công tố Hoàng gia Anh là cơ quan độc lập, cơ quan trực thuộc chính phủ thuộc nhánh quyền lực hành pháp, thực hiện chức năng chính là truy tố tội phạm. Công tố viên có trách nhiệm tham gia phiên toà tại toà án cấp sơ thẩm nhưng không có quyền tham gia phiên toà tại toà án hoàng gia. Sau khi kết thúc phiên toà Công tố viên có quyền: Kháng nghị bản án, quyết định của toà án cấp cơ sở liên quan đến các vấn đề về pháp luật lên toà án cấp cao; Kháng nghị bản án của toà án hoàng gia liên quan đến việc tuyên hình phạt nếu cho rằng hình phạt đấy quá nhẹ; Kháng nghị quyết định của toà phúc thẩm lên Thượng nghị viện nếu xét thấy có liên quan đến vấn đề pháp luật chung cần có sự xem xét của Nghị viện. Tại Pháp, Viện công tố Pháp được đặt bên cạnh hệ thống toà án nhưng không lệ thuộc vào toà án, hoạt động độc lập với toà án. Bộ tư pháp giám sát hoạt động của Viện công tố.Viện công tố là cơ quan truy tố tội phạm và là cơ quan đại diện cho xã hội bảo vệ lợi ích chung, đảm bảo áp dụng pháp luậ