Lĩnh vực tinh thần và vận dụng trong đời sống xã hội dưới góc nhìn triết học

phÇn më ®Çu §· tõng lµ sinh viªn c¸c tr­êng ®¹i häc nãi chung vµ lµ sinh viªn tr­êng Häc viÖn Ng©n hµng nãi riªng - n¬i gieo ­¬m c¸c h¹t gièng cho t­¬ng lai. C¸c cö nh©n kinh tÕ cña ngµy mai h¼n sÏ kh«ng quªn ®­îc nh÷ng ngµy sèng vµ häc tËp t¹i tr­êng. ThËt lµ thó vÞ víi mçi m«n häc l¹i cã sù hÊp dÉn, thu hót ng­êi nghiªn cøu mét c¸ch l¹ kú bëi nã gióp cho con ng­êi thÊu hiÓu vµ nhËn thøc ®­îc thÕ giíi mét c¸ch s©u s¾c. TriÕt häc M¸c-Lªnin lµ mét m«n häc ®­îc nhiÒu ng­êi ­a thÝch vµ mÕn mé, nã cung cÊp nh÷ng kiÕn thøc c¬ së phôc vô viÖc d¹y vµ häc c¸c m«n khoa häc kinh tÕ, khoa häc qu¶n lý gãp phÇn x©y dùng t­ duy kinh tÕ phï hîp víi c¬ chÕ kinh tÕ míi. Nh­ng do ®iÒu kiÖn kh«ng cho phÐp, thêi gian l¹i cã h¹n nªn em chØ xin ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò: "LÜnh vùc tinh thÇn vµ vËn dông trong ®êi sèng x· héi d­íi gãc nh×n triÕt häc" . TiÓu luËn gåm ba phÇn: PhÇn më ®Çu PhÇn néi dung I. ý thøc x· héi vµ kÕt cÊu cña nã. II. Khoa häc vµ vai trß cña nã trong sù ph¸t triÓn x· héi. III. V¨n ho¸ vµ vai trß cña nã trong nÒn kinh tÕ - x· héi. PhÇn kÕt luËn. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy c« trong tr­êng vµ c¸c b¹n.  phÇn néi dung I. ý thøc x· héi vµ kÕt cÊu cña nã X· héi cã thÓ chia ra lµm hai lÜnh vùc c¬ b¶n: Tån t¹i x· héi vµ ý thøc x· héi. Trong ®ã tån t¹i x· héi lµ toµn bé nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt cña ®êi sèng x· héi. Nã bao gåm nhiÒu yÕu tè nh­: ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®iÒu kiÖn d©n sè, ph­¬ng thøc s¶n xuÊt còng nh­ toµn bé nh÷ng ®iÒu kiÖn sinh ho¹t vËt chÊt kh¸c. Song ph­¬ng thøc s¶n xuÊt lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh. ý thøc x· héi ®èi lËp víi tån t¹i x· héi, ý thøc x· héi lµ toµn bé nh÷ng t­ t­ëng, ý chÝ, t×nh c¶m, v.v... cña x· héi, ®ã lµ ph¶n ¸nh cña tån t¹i x· héi vµo ®Çu ãc cña con ng­êi. ý thøc x· héi h×nh thµnh, biÕn ®æi trªn nÒn t¶ng cña tån t¹i x· héi vµ ph¶n ¸nh tån t¹i x· héi ®ã. ý thøc x· héi cã cÊu tróc rÊt phøc t¹p vµ tuy theo tõng gãc ®é kh¸c nhau mµ cÊu tróc còng kh¸c nhau. Theo tr×nh ®é ph¶n ¸nh ng­êi ta chia ý thøc x· héi ra thµnh ý thøc ®êi th­êng vµ ý thøc lý luËn, t©m lý x· héi vµ hÖ t­ t­ëng. ý thøc ®êi th­êng vµ ý thøc lý luËn lµ hai tr×nh ®é kh¸c nhau cña ý thøc x· héi. ý thøc ®êi th­êng ®ã lµ ý thøc ®­îc h×nh thµnh mét c¸ch tù ph¸t trong ®êi sèng hµng ngµy, nã ph¶n ¸nh mét c¸ch trùc tiÕp c¸c mÆt trong ®êi sèng x· héi. ý thøc ®êi th­êng cã ­u thÕ lµ bÊt cø ng­êi b×nh th­êng nµo còng cã ®­îc b»ng kinh nghiÖm cuéc sèng cña m×nh hoÆc tiÕp thu tõ sù l­u truyÒn trong ®êi sèng x· héi. ViÖc tiÕp thu nã còng th­êng diÔn ra mét c¸ch tù ph¸t. ý thøc ®êi th­êng rÊt phong phó, nhiÒu vÎ, nã ph¶n ¸nh mét c¸ch sinh ®éng c¸c mÆt, c¸c khÝa c¹nh kh¸c nhau cña ®êi sèng x· héi. §èi víi mçi c¸ nh©n lµm viÖc giµu cho m×nh nh÷ng ý thøc ®êi th­êng cã ý nghÜa to lín trong cuéc sèng. Nã lµm cho vèn sèng cña con ng­êi trë nªn phong phó h¬n, lµm cho cuéc sèng cña con ng­êi trë nªn uyÓn chuyÓn, sinh ®éng h¬n. Tuy nhiªn, do tÝnh chÊt tù ph¸t cña nã cho nªn rÊt dÔ tiÕp thu c¶ nh÷ng mÆt tiªu cùc, ý thøc ®êi th­êng còng cã vai trß to lín ®èi víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn khoa häc, ®èi víi s¸ng t¹o v¨n ho¸ vµ nghÖ thuËt. ý thøc lý luËn lµ tr×nh ®é cao cña ý thøc x· héi, lµ c¸c quan ®iÓm, c¸c t­ t­ëng cña x· héi ®· ®­îc kh¸i qu¸t, ®­îc hÖ thèng ho¸ thµnh c¸c häc thuyÕt, thµnh c¸c lý thuyÕt, c¸c khoa häc kh¸c nhau, c¸c ý thøc lý luËn tån t¹i d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau nh­ c¸c khoa häc, c¸c häc thuyÕt triÕt häc, c¸c häc thuyÕt chÝnh trÞ - x· héi, c¸c lý thuyÕt vÒ v¨n häc, nghÖ thuËt, ®¹o ®øc,... C¸c hÖ thèng lý luËn kh«ng thÓ h×nh thµnh tù ph¸t mµ do c¸c nhµ trÝ thøc, c¸c nhµ nghiªn cøu x©y dùng nªn, lý luËn còng cã thÓ khoa häc mµ còng cã thÓ ph¶n khoa häc. Kh¸c víi ý thøc ®êi th­êng, ý thøc lý luËn ph¶i th«ng qua häc tËp, nghiªn cøu mét c¸ch nghiªm tóc, cã hÖ thèng cña mçi mét con ng­êi th× míi cã ®­îc. ChØ cã ý thøc lý luËn khoa häc míi cã thÓ gióp cho con ng­êi cã ®­îc sù hiÓu biÕt mét c¸ch cã hÖ thèng, cã c¨n cø ®Ó ph©n tÝch c¸c sù kiÖn, cã ®Þnh h­íng trong cuéc sèng, kh«ng dao ®éng ng¶ nghiªng cho nªn viÖc häc tËp, nghiªn cøu, tiÕp thu vµ sö dông ý thøc lý luËn lµ mét mÆt rÊt quan träng trong ®êi sèng x· héi. G¾n liÒn víi ý thøc ®êi th­êng vµ ý thøc lý luËn, ng­êi ta cßn ph©n biÖt t©m lý x· héi vµ hÖ t­ t­ëng. T©m lý x· héi lµ mét bé phËn cña ý thøc ®êi th­êng, thÓ hiÖn nh÷ng quan niÖm vµ nh÷ng thãi quen, nh÷ng thÞ hiÕu, nh÷ng thiªn h­íng, nh÷ng høng thó vµ ­íc m¬... cña con ng­êi. T©m lý x· héi h×nh thµnh mét c¸ch tù ph¸t trong ®êi sèng x· héi, nã ph¶n ¸nh trùc tiÕp ®iÒu kiÖn sinh ho¹t vËt chÊt cña x· héi. §iÒu kiÖn sinh ho¹t vËt chÊt kh¸c nhau sÏ h×nh thµnh nªn t©m lý kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n: mçi d©n téc cã ®iÒu kiÖn sinh ho¹t vËt chÊt riªng cña d©n téc ®ã nªn h×nh thµnh t©m lý d©n téc. Mçi giai cÊp cã ®iÒu kiÖn sinh ho¹t vËt chÊt riªng cho nªn giai cÊp kh¸c nhau dÉn ®Õn t©m lý còng kh¸c nhau, mçi nÒn s¶n xuÊt còng cã t©m lý riªng thÝch øng víi nÒn s¶n xuÊt ®ã (t©m lý cña nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt nhá, t©m lý ®¹i c«ng nghiÖp...) v.v... ý thøc x· héi kh«ng thÓ tån t¹i t¸ch rêi ý thøc c¸ nh©n. ý thøc cña mçi mét c¸ nh©n võa cã c¸i chung cña giai cÊp, cña d©n téc vµ c¸c mÆt kh¸c cña x· héi nh­ng l¹i cã nh÷ng nÐt ®éc ®¸o riªng do nh÷ng ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh riªng cña c¸ nh©n ®ã quy ®Þnh. Vµ trong nh÷ng tr­êng hîp ®Æc biÖt mét sè c¸ nh©n cã thÓ v­ît ra khái nh÷ng c¸i rµng buéc giai cÊp xuÊt ph¸t cña m×nh vµ ®øng trªn lËp tr­êng cña giai cÊp kh¸c. * TÝnh ®éc lËp t­¬ng ®èi cña ý thøc x· héi vµ vai trß cña nã trong ®êi sèng x· héi Tån t¹i x· héi quyÕt ®Þnh ý thøc x· héi, ý thøc x· héi ph¶n ¸nh tån t¹i x· héi. Song ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ sù ph¶n ¸nh gi¶n ®¬n, mét chiÒu, thô ®éng mµ cã tÝnh ®éc lËp t­¬ng ®èi trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nã. * TÝnh ®éc lËp t­¬ng ®èi cña ý thøc x· héi ®­îc biÓu hiÖn nh­ sau: - ý thøc x· héi th­êng l¹c hËu h¬n so víi tån t¹i x· héi, tÝnh l¹c hËu ®ã chÝnh lµ ë chç ý thøc x· héi, ph¶n ¸nh kh«ng kÞp nh÷ng c¸i míi. Trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta còng vËy, rÊt nhiÒu tr­êng hîp ý thøc, t­ t­ëng kh«ng thay ®æi kÞp so víi sù thay ®æi trong hiÖn thùc. ý thøc x· héi th­êng l¹c hËu h¬n so víi tån t¹i x· héi lµ v×: tån t¹i x· héi cã tr­íc, ý thøc x· héi cã sau, ý thøc x· héi ph¶n ¸nh tån t¹i x· héi; søc m¹nh cña thãi quen, cña phong tôc, tËp qu¸n, cña sù l­u truyÒn ý thøc t­ t­ëng tõ thÕ hÖ nµy sang thÕ hÖ kh¸c, c¸c lùc l­îng x· héi b¶o thñ (hay ph¶n ®éng t×m mäi c¸ch duy tr× ý thøc t­ t­ëng cò, chèng l¹i ý thøc t­ t­ëng tiÕn bé c¸ch m¹ng). - TÝnh v­ît tr­íc cña t­ t­ëng tiÕn bé khoa häc. Kh«ng ph¶i mäi ý thøc, t­ t­ëng ®Òu l¹c hËu, ng­îc l¹i, ý thøc, t­ t­ëng tiÕn bé khoa häc l¹i cã tÝnh v­ît tr­íc. TÝnh v­ît tr­íc cña ý thøc t­ t­ëng khoa häc chÝnh lµ ë chç: nã v¹ch ra xu h­íng vËn ®éng, ph¸t triÓn cña x· héi, dù kiÕn ®­îc t­¬ng lai, tõ ®ã ®Þnh h­íng cho ho¹t ®éng cña con ng­êi trong qu¸ tr×nh c¶i t¹o thÕ giíi. TÝnh v­ît tr­íc cña t­ t­ëng tiÕn bé khoa häc kh«ng cã nghÜa lµ nã kh«ng ph¶n ¸nh tån t¹i x· héi, kh«ng bÞ tån t¹i x· héi chi phèi, mµ ng­îc l¹i nã còng bÞ chi phèi bëi tån t¹i x· héi, h×nh thµnh ph¸t triÓn trªn c¬ së tån t¹i x· héi, ph¶n ¸nh tån t¹i x· héi. Song ®ã lµ sù ph¶n ¸nh ®i s©u vµo b¶n chÊt, vµo quy luËt vËn ®éng, ph¸t triÓn cña x· héi, tõ ®ã míi cã thÓ dù kiÕn ®óng t­¬ng lai, v¹ch ra ph­¬ng h­íng ®óng cho ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ng­êi. - TÝnh kÕ thõa trong sù ph¸t triÓn cña ý thøc x· héi. ý thøc t­ t­ëng cña mçi giai ®o¹n lÞch sö, tr­íc hÕt do nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö cña giai ®o¹n ®ã quy ®Þnh, nh­ng mÆt kh¸c, nã l¹i thõa kÕ ý thøc t­ t­ëng cña thÕ hÖ tr­íc, cña c¸c giai ®o¹n tr­íc còng nh­ ý thøc t­ t­ëng cña nh©n lo¹i, tÝnh kÕ thõa ®ã lµ tÊt yÕu trong qu¸ tr×nh vËn ®éng, ph¸t triÓn cña ý thøc t­ t­ëng, nã do sù nèi tiÕp lÉn nhau gi÷a c¸c thÕ hÖ, do sù l­u truyÒn d­íi c¸c h×nh thøc kh¸c nhau, c¸c v¨n ho¸ cò; do sù t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau trªn ph¹m vi quèc tÕ. Do tÝnh kÕ thõa ®ã, mµ sù phï hîp cña ý thøc t­ t­ëng x· héi víi tån t¹i x· héi kh«ng ph¶i gi¶n ®¬n, m¸y mãc mµ nã cã nh÷ng s¾c th¸i riªng cña nã. - Sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a c¸c h×nh th¸i ý thøc x· héi trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña chóng. ý thøc x· héi tån t¹i d­íi rÊt nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau, nh­ chÝnh trÞ, ph¸p quyÒn, ®¹o ®øc, triÕt häc, t«n gi¸o, khoa häc, nghÖ thuËt v.v... Mçi h×nh th¸i ý thøc x· héi cã ®Æc ®iÓm ph¶n ¸nh riªng, cã chøc n¨ng x· héi riªng vµ cã quy luËt ph¸t triÓn riªng. Tuy vËy, gi÷a c¸c h×nh th¸i ý thøc ®ã l¹i kh«ng ngõng t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau, th©m nhËp lÉn nhau, lµm cho trong mçi h×nh th¸i l¹i chøa ®ùng nh÷ng yÕu tè nhÊt ®Þnh cña h×nh th¸i kh¸c, ch¼ng h¹n, trong nghÖ thuËt thêi kú phôc H­ng l¹i ph¶n ¸nh nh÷ng t­ t­ëng triÕt häc tiÕn bé thêi bÊy giêi; trong c¸c t­ t­ëng PhËt gi¸o ph­¬ng §«ng l¹i chøa ®ùng nh÷ng t­ t­ëng biÖn chøng thiªn tµi... III. Khoa häc vµ vai trß cña nã trong sù ph¸t triÓn x· héi 1. Kh¸i niÖm khoa häc vµ ph©n lo¹i khoa häc - Khoa häc cã thÓ dïng víi nhiÒu nghÜa kh¸c nhau víi tÝnh c¸ch lµ mét lÜnh vùc ho¹t ®éng ®Æc thï cña con ng­êi. Khoa häc bao gåm ho¹t ®éng tinh thÇn vµ ho¹t ®éng vËt chÊt, ho¹t ®éng lý luËn vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn khoa häc. Khoa häc ph¶n ¸nh ®óng ®¾n, ch©n thùc c¸c qu¸ tr×nh diÔn ra trong hiÖn thùc, ®i s©u vµo c¸c mèi quan hÖ b¶n chÊt, tÊt nhiªn, c¸c quy luËt vËn ®éng, ph¸t triÓn cña hiÖn thùc ®­îc biÓu hiÖn d­íi c¸c h×nh th¸i nh­: kh¸i niÖm, ph¹m trï, quy luËt... §èi t­îng nghiªn cøu cña khoa häc bao hµm c¶ tù nhiªn, x· héi, b¶n th©n con ng­êi, c¶ vÒ lÜnh vùc vËt chÊt vµ tinh thÇn, c¶ h×nh th¸i ý thøc x· héi. Khoa häc bao gåm c¸c lÜnh vùc chÝnh sau: + Khoa häc tù nhiªn vµ khoa häc x· héi. + Khoa häc triÕt häc. + Khoa häc c¬ b¶n. Khoa häc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trªn c¬ së s¶n xuÊt vµ thùc tiÔn x· héi. Trong qu¸ tr×nh ®ã, vai trß cña khoa häc ngµy cµng t¨ng lªn ®èi víi sù ph¸t triÓn cña x· héi. X· héi nguyªn thuû khoa häc ch­a h×nh thµnh. Khoa häc chØ b¾t ®Çu h×nh thµnh tõ thêi cæ ®¹i, khi mµ cã sù ph©n biÖt gi÷a lao ®éng trÝ ãc vµ lao ®éng ch©n tay. Tõ ®ã ®Õn nay, khoa häc ®· tr¶i qua nh÷ng giai ®o¹n: * Giai ®o¹n tõ thêi cæ ®¹i cho ®Õn thÕ kû XV Thêi kú nµy khoa häc míi b¾t ®Çu h×nh thµnh, cßn rÊt s¬ khai,chØ bã hÑp ë mét sè lÜnh vùc: thiªn v¨n häc, to¸n häc, c¬ häc nh»m ®¸p øng nhu cÇu vÒ thuû lîi, hµng h¶i, x©y dùng l©u ®µi, l¨ng tÈm. ¶nh h­ëng cña tri thøc khoa häc ®Õn s¶n xuÊt cßn rÊt yÕu, chñ yÕu lµ tri thøc kinh nghiÖm víi lao ®éng thñ c«ng cña n« lÖ. Thêi trung cæ, do sù chuyªn chÕ cña phong kiÕn, thÇn quyÒn vµ t«n gi¸o ®· k×m h·m khoa häc ph¸t triÓn. * Giai ®o¹n tõ thÕ kû XV ®Õn hÕt thÕ kû XIX Thêi kú tõ thÕ kû XV ®Õn thÕ kû XVIII më ®Çu b»ng C«pecnic vµ kÕt thóc ë Niut¬n. §©y lµ thêi kú chÕ ®é phong kiÕn T©y ¢u suy tµn, chÕ ®é t­ b¶n ra ®êi lµ thêi kú c¸ch m¹ng t­ s¶n. Khoa häc thêi kú nµy ph¸t triÓn theo xu h­íng chèng l¹i phong kiÕn, chèng l¹i c¸c gi¸o ®iÒu, kinh viÖn ®Ò cao lý trÝ vµ tù do cña con ng­êi. Nãi chung, khoa häc cßn ë tr×nh ®é s­u tËp vµ m« t¶ lµ chÝnh. Lóc nµy ph­¬ng ph¸p t­ duy siªu h×nh ®ãng vai trß thèng trÞ. MÆc dï cßn cã nh÷ng h¹n chÕ ®ã, song khoa häc thêi kú nµy ®· ®ãng vai trß tÝch cùc chèng l¹i mäi gi¸o ®iÒu t«n gi¸o, chèng l¹i chñ nghÜa kinh viÖn, chèng l¹i chÕ ®é phong kiÕn, thóc ®Èy c¸ch m¹ng t­ s¶n, ®ång thêi t¹o tiÒn ®Ò khoa häc cho c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp còng nh­ b­íc ph¸t triÓn tiÕp theo cña khoa häc. Thêi kú thø hai cña giai ®o¹n nµy b¾t ®Çu tõ nöa sau thÕ kû XVIII ®Õn hÕt thÕ kû XIX. B¾t ®Çu tõ gi¶ thuyÕt cña Cant¬ vÒ sù h×nh thµnh th¸i d­¬ng hÖ vµ kÕt thóc b»ng ba ph¸t hiÖn vÜ ®¹i lµ häc thuyÕt vÒ tÕ bµo, häc thuyÕt tiÕn ho¸ cña c¸c gièng loµi vµ ®Þnh luËt b¶o toµn chuyÓn ho¸ n¨ng l­îng. Sù ph¸t triÓn cña khoa häc ë thêi kú nµy lµ sù kÕ tôc cña thêi kú tr­íc nh­ng theo ph­¬ng h­íng míi, tiÕp tôc lo¹i Chóa trêi ra khái khoa häc, ph¸ vì nh÷ng quan niÖm siªu h×nh, v¹ch ra mèi liªn hÖ lÉn nhau, th©m nhËp lÉn nhau vµ sù vËn ®éng ph¸t triÓn trong giíi tù nhiªn. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc tù nhiªn, bªn c¹nh ®ã sö häc, kinh tÕ häc, khoa häc nh©n v¨n... còng kh«ng ngõng ph¸t triÓn. §Æc biÖt ®Õn gi÷a thÕ thÕ kû XIX, triÕt häc, kinh tÕ chÝnh trÞ häc, chñ nghÜa x· héi khoa häc do M¸c vµ ¡ngghen s¸ng lËp ®· ®ãng vai trß ®Æc biÖt to lín trong nhËn thøc khoa häc vµ trong cuéc ®Êu tranh nh»m gi¶i phãng giai cÊp c«ng nh©n vµ nh©n d©n lao ®éng. * Giai ®o¹n thø ba b¾t ®Çu tõ thÕ kû XX Giai ®o¹n nµy, qu¸ tr×nh ph©n ngµnh khoa häc tiÕp tôc diÔn ra mét c¸ch m¹nh mÏ, ngµy cµng h×nh thµnh nhiÒu m«n khoa häc míi. Xu h­íng ph¸t triÓn míi cña khoa häc hiÖn ®¹i lµ ®i s©u vµo cÊu tróc cña vËt chÊt nh­ cÊu tróc nguyªn tö, cÊu tróc gen... vµ th©m nhËp vµo kho¶ng kh«ng vò trô t×m ra nh÷ng ®Æc tÝnh míi, nh÷ng quy ®Þnh míi cña vËt chÊt, khoa häc vµ kü thuËt thèng nhÊt chÆt chÏ víi nhau, mµ thµnh qu¶ vÜ ®¹i cña sù thèng nhÊt ®ã chÝnh lµ cuéc c¸ch m¹ng khoa häc - kÕ ho¹ch ®· vµ ®ang diÔn ra trªn thÕ giíi. Cïng víi khoa häc tù nhiªn vµ khoa häc kü thuËt, c¸c khoa häc x· héi nh­ kinh tÕ häc, luËt häc, x· héi häc, t©m lý häc... còng kh«ng ngõng ph¸t triÓn vµ ®ãng vai trß ngµy cµng to lín trong ®êi sèng x· héi vµ còng trë thµnh lùc l­îng s¶n xuÊt, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn, ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn hµi hoµ c¸c mÆt cña ®êi sèng x· héi lµm cho x· héi ngµy cµng v¨n minh h¹nh phóc. HiÖn nay c«ng cuéc ®æi míi ë n­íc ta ®ang ®Æt ra hµng lo¹t vÊn ®Ò vÒ kinh tÕ , chÝnh trÞ, x· héi còng nh­ c¸c vÊn ®Ò khoa häc tù nhiªn, khoa häc kü thuËt ®ßi hái c¸c nhµ khoa häc nghiªn cøu, gi¶i ®¸p. C«ng cuéc ®æi míi ë n­íc ta chØ cã thµnh c«ng tèt ®Ñp khi nã ®­îc tiÕn hµnh trªn c¬ së khoa häc, ®óng ®¾n, nghiªm tóc. IV. V¨n ho¸ vµ vai trß cña nã trong ®êi sèng x· héi V¨n ho¸ hiÓu theo nghÜa réng bao gåm toµn bé c¸c gi¸ trÞ do con ng­êi s¸ng t¹o ra vµ ph­¬ng thøc con ng­êi sö dông c¸c gi¸ trÞ ®ã trong c¸c ho¹t ®éng cña m×nh. §ã lµ toµn bé sù hiÓu biÕt cña con ng­êi vÒ tù nhiªn x· héi vµ b¶n th©n con ng­êi trong qu¸ tr×nh c¶i t¹o tù nhiªn, x· héi, b¶n th©n; lµ c¸ch øng xö cña con ng­êi ®èi víi tù nhiªn xung quanh, ®èi víi x· héi vµ ®èi víi ng­êi kh¸c; lµ nh÷ng phong tôc, tËp qu¸n, nh÷ng truyÒn thèng, nh÷ng quan ®iÓm vµ chuÈn mùc vÒ ®¹o ®øc, nh÷ng thÞ hiÕu vÒ thÈm mü, nh÷ng sinh ho¹t t«n gi¸o, nh÷ng quan ®iÓm triÕt häc, nh÷ng ho¹t ®éng v¨n häc, nghÖ thuËt, gi¸o dôc... Theo nghÜa hÑp, v¨n ho¸ ®­îc dïng víi nghÜa lµ c¸c ho¹t ®éng trong lÜnh vùc v¨n häc, nghÖ thuËt, gi¸o dôc. §Æc ®iÓm cña v¨n ho¸ lµ m«i tr­êng vËn ®éng, ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, sù ph¸t triÓn cña v¨n ho¸ cã tÝnh ®éc lËp t­¬ng ®èi. Trong lÞch sö ph¸t triÓn v¨n ho¸ cña nh©n lo¹i rÊt phong phó nhiÒu vÎ. Ngay tõ thêi nguyªn thuû, mçi thÞ téc, bé l¹c ®Òu cã nh÷ng ®iÒu kiÖn sèng riªng, v¨n ho¸ cã nh÷ng nÐt ®éc ®¸o riªng, cã tÝn ng­ìng riªng, phong tôc, tËp qu¸n riªng... Khi d©n téc ra ®êi céng ®ång d©n téc t­¬ng ®èi bÒn v÷ng, mçi d©n téc cã l·nh thæ riªng víi nh÷ng ®iÒu kiÖn riªng cña m×nh, cã nÒn kinh tÕ thèng nhÊt víi nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng cña nã, cã métlÞch sö h×nh thµnh ph¸t triÓn riªng cña d©n téc m×nh... Do ®ã mçi d©n téc cã nÒn v¨n ho¸ víi b¶n s¾c riªng cña d©n téc m×nh. Ngµy nay, trong c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n­íc, chóng ta l¹i rÊt quan t©m ®Õn viÖc kh«i phôc vµ ph¸t triÓn c¸c truyÒn thèng v¨n ho¸ d©n téc. - TÝnh d©n téc cña v¨n ho¸ kh«ng phñ nhËn tÝnh nh©n lo¹i, tÝnh thêi ®¹i cña v¨n ho¸, ph¶i cã sù giao l­u lÉn nhau gi÷a c¸c d©n téc, gi÷a c¸c nÒn v¨n minh. - Trong x· héi cã giai cÊp, tÝnh giai cÊp cña v¨n ho¸ thÓ hiÖn ë chç v¨n ho¸ ®ã do ai s¸ng t¹o ra, do ai chi phèi vµ phôc vô lîi Ých giai cÊp nµo. V× vËy, dÉu sao v¨n ho¸ còng thÓ hiÖn tÝnh d©n téc, tÝnh thêi ®¹i vµ tÝnh giai cÊp s©u s¾c. V¨n ho¸ ®ãng vai trß quan träng trong ®êi sègn x· héi. §êi sèng x· héi gåm rÊt nhiÒu mÆt, nhiÒu lÜnh vùc: cã ®êi sèng vËt chÊt vµ ®êi sèng v¨n ho¸ tinh thÇn, do ®ã v¨n ho¸ lµ mét mÆt cña ®êi sèng x· héi, mét nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong ®êi sèng con ng­êi, x· héi cµng ph¸t triÓn th× nhu cÇu v¨n ho¸ cµng t¨ng lªn. Trong mét x· héi v¨n minh, tÊt c¶ c¸c mÆt cña ®êi sèng x· héi kh«ng thÓ v¾ng bãng v¨n ho¸. ThÝ dô: ¨n, ë, sinh ho¹t ®Òu ph¶i cã v¨n ho¸; giao tiÕp ph¶i cã v¨n ho¸; lµm viÖc ph¶i cã v¨n ho¸... NÕu chØ cã cuéc sèng vËt chÊt th× ch­a ®­a con ng­êi ra khái giíi h¹n cña cuéc sèng ®éng vËt. Mµ chØ cã v¨n ho¸ míi thùc sù mang l¹i cho con ng­êi gi¸ trÞ ®Ých thùc cña cuéc sèng. §Ó ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn cña x· héi ph¶i dùa trªn c¬ së tr×nh ®é v¨n ho¸. ChØ khi kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi kÕt hîp hµi hoµ th× x· héi míi ph¸t triÓn. V¨n ho¸ kh«ng chØ lµ mét mÆt cña ®êi sèng x· héi mµ cßn lµ ®éng lùc ph¸t triÓn cña x· héi. V¨n ho¸ trë thµnh tri thøc, t×nh c¶m, ý chÝ, nÕp sèng, thãi quen, ph­¬ng ph¸p vµ c¸ch thøc hµnh ®éng cña con ng­êi. V× vËy, tr×nh ®é v¨n ho¸ thÊp kÐm sÏ k×m h·m sù ph¸t triÓn cña x· héi vµ ng­îc l¹i. V¨n ho¸ lµ nÒn t¶ng tinh thÇn cña x· héi, ®ång thêi lµ môc tiªu cña chñ nghÜa x· héi. NhiÖm vô trung t©m cña v¨n ho¸, v¨n nghÖ cña n­íc ta lµ gãp phÇn x©y dùng con ng­êi ViÖt Nam vÒ trÝ tuÖ, ®¹o ®øc, t©m hån, t×nh c¶m lèi sèng, cã nh©n c¸ch tèt ®Ñp, cã b¶n lÜnh v÷ng vµng ngang tÇm víi sù nghiÖp ®æi míi v× d©n giµu n­íc m¹nh x· héi c«ng b»ng v¨n minh. phÇn KÕt luËn LÜnh vùc tinh thÇn lµ mét mÆt cña ®êi sèng x· héi, nã cã ¶nh h­ëng rÊt nhiÒu tíi sù ph¸t triÓn cña x· héi. ë ViÖt Nam viÖc ph¸t triÓn vÒ lÜnh vùc tinh thÇn cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, nan gi¶i. §©y lµ nh÷ng bøc xóc, tr¨n trë mµ mäi ng­êi cÇn ph¶i quan t©m vµ suy nghÜ. LÜnh vùc tinh thÇn hÕt søc phong phó nhiÒu vÎ. Mét x· héi ph¸t triÓn kh«ng chØ ®Çy ®ñ vÒ c¬ së vËt chÊt mµ cßn thÓ hiÖn qua lÜnh vùc tinh thÇn. ý thøc x· héi, v¨n ho¸ khoa häc ph¶i ph¸t triÓn toµn diÖn, gi÷ chóng cã sù rµng buéc víi nhau, mÆt nµy ph¸t triÓn lµm tiÒn ®Ò, c¬ së thóc ®Èy mÆt kia ph¸t triÓn theo vµ ng­îc l¹i mÆt nµy kÐm ph¸t triÓn th× sÏ k×m h·m sù ph¸t triÓn cña mÆt kia. V× vËy vÒ mÆt lÜnh vùc tinh thÇn trong ®êi sèng x· héi ph¶i ®Æc biÖt quan t©m, b»ng c¸c biÖn ph¸p gi¸o dôc v¨n ho¸, n©ng cao ý thøc x· héi, ®Çu t­ c¬ së vËt chÊt, thóc ®Èy khoa häc kÕ ho¹ch ph¸t triÓn... Cã nh­ vËy x· héi míi ph¸t triÓn trªn mäi lÜnh vùc. §èi víi b¶n th©n mçi c¸ nh©n - mét h¹t nh©n nhá bÐ cña x· héi cÇn ph¶i nç lùc, tÝch cùc rÌn luyÖn vµ häc tËp n©ng cao ý thøc, më mang tÇm hiÓu biÕt ph¸t triÓn trÝ tuÖ, gãp phÇn thóc ®Èy ®­a x· héi ®i lªn. §­îc vËy lµ nhê sù kÕ thõa c¸c thµnh tùu vÒ v¨n ho¸, khoa häc, t­ t­ëng ë giai ®o¹n tr­íc, song sù nhËn thøc ®· gióp cho nh©n lo¹i nh×n nhËn thÊy ®­îc nh÷ng h¹n chÕ, khiÕm khuyÕt vµ sai lÇm tõ sù kÕ thõa ®ã mµ x· héi cÇn sµng läc vµ vøt bá. §ång thêi kh«ng ngõng t×m tßi s¸ng t¹o ra nh÷ng ph¸t minh s¸ng kiÕn trong v¨n ho¸, khoa häc, kü thuËt ®Ó råi nhê ®ã tinh thÇn trong ®êi sèng x· héi ®­îc n©ng cao, kÐo theo sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸ vµ t­ t­ëng trong ®êi sèng x· héi, ®­a x· héi tiÕn lªn mét b­íc cao h¬n vµ xa h¬n. Khi ®· thÊu hiÓu ®­îc vai trß quan träng cña lÜnh vùc tinh thÇn trong ®êi sèng x· héi con ng­êi míi trë nªn g¾n bã, tha thiÕt víi cuéc sèng h¬n. Thùc tÕ trong ®êi sèng x· héi, tinh thÇn cã ¶nh h­ëng rÊt nhiÒu tíi n¨ng suÊt vµ c­êng ®é lao ®éng. ý thøc x· héi, v¨n ho¸, khoa häc lµ nh÷ng mÆt trùc tiÕp quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña x· héi. Ngµy nay c«ng cuéc x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc ë n­íc ta ph¶i g¾n liÒn víi viÖc ®Ò cao vµ kh«ng ngõng cñng cè, ph¸t triÓn lÜnh vùc tinh thÇn mét c¸ch toµn diÖn.