Lịch sử phát triển của quản lý và lý luận quản lý - Bùi Quang Xuân

LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN CỦA QUẢN LÝ VÀ LÝ LUẬN QUẢN LÝTS. BÙI QUANG XUÂNHV CHINH TRI –HANH CHÍNH QGbuiquangxuandn@gmail.comQUẢN TRỊ HOCChương IILỊCH SỬ PHÁT TRIỂN CỦA QUẢN LÝ VÀ LÝ LUẬN QUẢN LÝCHÚNG TA CÙNG BÀN1. Sự phát triển lý luận quản lý có thể chia thành mấy giai đoạn?2. Nội dung chủ yếu của lý luận cổ điển là gì? Lý thuyết quan hệ con người đã bổ sung và phát triển những yếu tố nào đối với lý luận quản lý cổ điển.3. Nội dung của trường phái quản lý chức năng có ưu điểm gì?4. Vì sao lý luận của Barnard được đánh giá cao?5. Trường phái quản lý hệ thống và trường phái quản lý theo tình huống định tổng hợp lý luận của trường phái khác như thế nào?6. Những chủ đề gì đã nổi lên trong quản lý từ những năm 1990?BỐI CẢNH LỊCH SỬ4 MỐC QUAN TRỌNGTrước công nguyên : tư tưởng quản trị sơ khai, gắn liền với tôn giáo & triết học.Thế kỷ 14 : sự phát triển của thương mại thúc đẩy sự phát triển của quản trị.Thế kỷ 18 : cuộc cách mạng công nghiệp là tiền đề xuất hiện lý thuyết quản trị.Thế kỷ 19 : sự xuất hiện của nhà quản trị chuyên nghiệp đánh dấu sự ra đời của các lý thuyết quản trị. CN TK14 TK18 TK19NỘI DUNG BỐI CẢNH LỊCH SỬTRƯỜNG PHÁI QUẢN TRỊ CỒ ĐIỂNTRƯỜNG PHÁI TÂM LÝ XÃ HỘITRƯỜNG PHÁI ĐỊNH LƯỢNGTRƯỜNG PHÁI HỘI NHẬP TRONG QUẢN TRỊTRƯỜNG PHÁI QUẢN TRỊ HIỆN ĐẠI123456Sự phát triển lý luận quản lý có thể chia thành mấy giai đoạn?“Quản lý truyền thống”, “Quản lý theo khoa học”, “Quản lý hiện đại” “Quản trị mới nhất”.1. QUẢN LÝ TRUYỀN THỐNG.Nẩy sinh từ cuối thế kỷ 17, thời kỳ công trường thủ công tư bản chủ nghĩa phát triển mạnh. Nhà kinh tế chính trị Anh W. Petty sáng lập lý luận phân côngNăm 1776, Adam Smith phân tích lợi ích kinh tế của phân công lao động, đưa ra khái niệm “hợp lý hoá sản xuấtNăm 1886, Owen nhóm lên ngọn lửa “phong trào quản lý”TRƯỜNG PHÁI QUẢN TRỊ CỔ ĐIỂNTS. BÙI QUANG XUÂNHV CHINH TRI –HANH CHÍNH QGbuiquangxuandn@gmail.comQUẢN TRỊ HOCTRƯỜNG PHÁI QUẢN TRỊ CỔ ĐIỂNLý thuyếtquản trịhành chínhLý thuyếtquản trị khoa họcTrường phái quản trị cổ điển2. LÝ LUẬN QUẢN LÝ THEO KHOA HỌC.Cuối thế kỷ 19 đến những năm 40 của thế kỷ 20. F. W. Taylor_Lý luận quản lý theo khoa họcGantt nghiên cứu yếu tố con người Gilbreth nghiên cứu các thao tác đưa đến cách tốt nhất để làm một việc. Henri Fayol _tập trung nghiên cứu vấn đề kiểm tra hành chính của quản lý. Quản trị khoa học là tiến hành hành động dựa trên những dữ liệu có được do quan sát, thí nghiệm, suy luận có hệ thống. Trường phái này quan tâm đến năng suất lao động và hợp lý hóa các công việc.2.1 LÝ THUYẾT QUẢN TRỊ KHOA HỌCXây dựng lý thuyết trên giả thiết: Mặc dù mỗi loại hình tổ chức có những đặc điểm riêng (doanh nghiệp, nhà nước, các tổ chức đoàn thể, tôn giáo ), nhưng chúng đều có chung một tiến trình Quản trị mà qua đó nhà quản trị có thể quản trị tốt bất cứ một tổ chức nào.2.2 LÝ THUYẾT QUẢN TRỊ HÀNH CHÍNH2.2 Lý thuyết quản trị hành chínhXây dựng lý thuyết trên giả thiết: Mặc dù mỗi loại hình tổ chức có những đặc điểm riêng (doanh nghiệp, nhà nước, các tổ chức đoàn thể, tôn giáo ), nhưng chúng đều có chung một tiến trình Quản trị mà qua đó nhà quản trị có thể quản trị tốt bất cứ một tổ chức nào.2. TRƯỜNG PHÁI QUẢN TRỊ CỔ ĐIỂNFederick F. Taylor:- Cha đẻ của quản trị học.Cho ra đời tác phẩm đầu tiên về công việc quản trị: “Những nguyên tắc quản trị khoa học”2.1 LÝ THUYẾT QUẢN TRỊ KHOA HỌCNHỮNG NGƯỜI TIẾP BƯỚC TAYLORHenry L.GanttFrank & Lillian GibrethCÁC NGUYÊN TẮC QUẢN TRỊ KHOA HỌC CỦA TAYLORXây dựng cơ sở khoa học cho các công việc với những định mức và tuân theo các phương pháp.Chọn công nhân một cách khoa học, chú trọng kỹ năng và sự phù hợp với công việc, huấn luyện một cách tốt nhất để hoàn thành công việc.Khen thưởng để đảm bảo tinh thần hợp tác, trang bị nơi làm việc đầy đủ và hiệu quả.Phân nhiệm giữa quản trị và sản xuất, tạo ra tính chuyên nghiệp của nhà quản trị.NHỮNG NGƯỜI TIẾP BƯỚC TAYLOR Frank & Lillian Gibreth : Khác quan điểm với Taylor, tăng năng suất lao động bằng cách giảm các tác động thừa (ví dụ về thao tác của người thợ xây). Lillian Gibreth: Người đầu tiên đề cập đến vấn đề tâm lý của người lao động. Ưu điểm:Dễ xây dựng và làm cho người đọc dễ nhận biết công việc và thời gian thực hiện của các công tác.Thấy rõ tổng thời gian thực hiện các công việc. Nhược điểm:Không thể hiện được mối quan hệ giữa các công việc. Trong dự án có nhiều công việc, điều này thể hiện rất rõ.Chỉ phù hợp áp dụng cho những dự án có quy mô nhỏ, không phức tạp.NHẬN XÉT SƠ ĐỒ GANTT:Xây dựng lý thuyết trên giả thiết: Mặc dù mỗi loại hình tổ chức có những đặc điểm riêng (doanh nghiệp, nhà nước, các tổ chức đoàn thể, tôn giáo ), nhưng chúng đều có chung một tiến trình Quản trị mà qua đó nhà quản trị có thể quản trị tốt bất cứ một tổ chức nào.2.2 LÝ THUYẾT QUẢN TRỊ HÀNH CHÍNHNhững đại diện tiêu biểu: Henri Fayol 2.2 LÝ THUYẾT QUẢN TRỊ HÀNH CHÍNHHenri FayolPhân chia công việc doanh nghiệp ra thành 6 loại. - Sản xuất (kỹ thuật sản xuất). - Thương mại (mua bán, trao đổi). - Tài chính (tạo và sử dụng vốn có hiệu quả). - An ninh (bảo vệ tài sản và nhân viên). - Kế toán. - Hành chánh.Henri Fayol - Cá nhân lệ thuộc lợi ích chung. - Thù lao tương xứng. - Tập trung và phân tán. - Hệ thống quyền hành - Trật tự. - Công bằng. - Ổn định nhiệm vụ. - Sáng kiến. - Đoàn kết (tinh thần tập thể). + Đề ra 14 nguyên tắc quản trị: - Phân chia công việc. - Tương quan giữa thẩm quyền và trách nhiệm. - Kỷ luật. - Thống nhất chỉ huy. - Thống nhất điều khiển.Những đại diện tiêu biểu:Maz Weber 2.2 LÝ THUYẾT QUẢN TRỊ HÀNH CHÍNHNhững đại diện tiêu biểu:Chester Barnard 2.2 LÝ THUYẾT QUẢN TRỊ HÀNH CHÍNHHenri Fayol Đề ra một hệ thống các chức năng quản trị: - Hoạch định. - Tổ chức. - Chỉ huy. - Phối hợp. - Kiểm tra.KẾT LUẬN: - Quan tâm đến hiệu quả lao động thông qua con đường là tăng năng suất lao động (NSLĐ) - Taylor: tăng NSLĐ xuất phát từ công nhân. - Fayol: tăng NSLĐ xuất phát từ quản trị. - Đưa ra khái niệm “con người thuần lý kinh tế”.ĐÓNG GÓP: - Đặt nền tảng cho quản trị học hiện đại. - Việc quản trị các cơ sở kinh doanh, các cơ sở sản xuất, và ngay cả các cơ quan chính quyền ở các nước phương Tây và nhiều nước khác trên thế giới đã được nâng cao một cách rõ rệt trong nhiều thập niên đầu của thế kỷ XX.HẠN CHẾ: - Xem con người là “Con người thuần lý kinh tế” - Tổ chức là một hệ thống khép kín, điều này là không thực tế. - Các nguyên tắc quản trị Cổ điển (14 nguyên tắc quản trị của Fayol) nghi ngờ về giá trị thực tiễn. - Lý thuyết xuất phát từ kinh nghiệm và thiếu cơ sở vững chắc của sự nghiên cứu khoa họcTrường phái này quan tâm đến năng suất lao động và hợp lý hóa các công việc.LÝ LUẬN QUẢN LÝ HIỆN ĐẠI..TS. BÙI QUANG XUÂNHV CHINH TRI –HANH CHÍNH QGbuiquangxuandn@gmail.comQUẢN TRỊ HOC3. LÝ LUẬN QUẢN LÝ HIỆN ĐẠI..Nếu giai đoạn 1, giai đoạn 2 của khoa học quản lý cho rằng xí nghiệp là một loại hệ thống kinh tế - kỹ thuật Đến giai đoạn 3 cho rằng xí nghiệp là một loại hệ thống kỹ thuật - xã hội. "khoa học quản lý“ "khoa học hành vi"KHOA HỌC HÀNH VILý thuyết nhu cầu: do Abraham MaslowThuyết X – thuyết Y do Donglas Mc. Gugor_từ vấn đề bản tính của nhân loạiLý thuyết hai nhân tố của Frederich Herggerg_nhân tố động lực và nhân tố điều kiện.Lý thuyết phong cách: Robert Blake và Jane MontonKHOA HỌC QUẢN LÝChú trọng phương châm kinh doanh, xác định mục tiêu để nâng cao hiệu quảTrên thực tế, nó xuất hiện từ sự phát triển của "quản lý theo khoa học".KHOA HỌC HÀNH VIlà một môn khoa học lợi dụng kiến thức của nhiều môn khoa học như tâm lý học, xã hội học, đạo đức học v.v... nghiên cứu quy luật hành vi của con người.NHỮNG ĐẠI DIỆN TIÊU BIỂU:1.Abraham Maslow 2.Thuyết X – thuyết Y 3.Robert Blake và Jane MontonABRAHAM MASLOWTHUYẾT X VÀ THUYẾT Y3.Robert Blake và Jane MontonTRƯỜNG PHÁI TÂM LÝ - XÃ HỘITS. BÙI QUANG XUÂNHV CHINH TRI –HANH CHÍNH QGbuiquangxuandn@gmail.comQUẢN TRỊ HOCĐại diện tiêu biểuHugo Munsterberg (1863-1916) : Nghiên cứu tâm lý ứng dụng trong môi trường tổ chức, ông được coi là cha đẻ của ngành tâm lý học công nghiệp.Năng suất lao động sẽ cao hơn nếu công việc hợp với những kỹ năng cũng như tâm lý của nhân viên.Viết tác phẩm nhan đề “Tâm lý học và hiệu quả trong công nghiệp” xuất bản năm 1913 TRƯỜNG PHÁI TÂM LÝ - XÃ HỘIĐẠI DIỆN TIÊU BIỂUÔng kết luận rằng “yếu tố xã hội” là nguyên nhân tăng năng suất lao động tức là giữa tâm lý và tác phong có mối liên hệ rất mật thiết.Với việc nhấn mạnh đến quan hệ con người trong quản trị, các nhà quản trị phải tìm cách tăng sự thoả mãn tâm lý và tinh thần của nhân viên.Abraham Maslow:Tự thể hiệnĐược tôn trọngNhu cầu xã hộiNhu cầu an toànNhu cầu sinh lýCaoQuan tâm đến con người91-99-987655-543211-19-1Thấp123456789THEO MẠNG QUẢN LÝ TRÊN, CÓ THỂ THẤY:- Quản lý kiểu 1 - 1 là phong cách quản lý nghèo nàn không quan tâm cả sản xuất và con người.- Quản lý kiểu 9 - 1, không quan tâm đến sản xuất chỉ quan tâm đến con người là phong cách quản lý kiểu câu lạc bộ đồng hương.- Quản lý kiểu 5 - 5, quan tâm vừa phải đến sản xuất và con người là phong cách quản lý trung gian.- Quản lý kiểu 9 - 9, thể hiện sự hiến dâng cao nhất của nhà quản trị cho cả sản xuất và con người, là phong cách quản lý đồng đội.4. LÝ LUẬN QUẢN LÝ MỚI NHẤTTS. BÙI QUANG XUÂNHV CHINH TRI –HANH CHÍNH QGbuiquangxuandn@gmail.comQUẢN TRỊ HOCLà giáo sư tâm lý học Havard cùng các đồng sự tiến hành cuộc nghiên cứu tại nhà máy Hawthornes thuộc công ty điện miền tây, là một sự kiện lớn trong lịch sử phát triển của tư tưởng quản trị.Elton Mayo (1880-1949): Elton MayoXí nghiệp là một hệ thống tâm lý – xã hội đa nguyên chịu sự ảnh hưởng rất lớn của nhân tố kỹ thuật.Là kết quả tất nhiên của sự phát triển nhanh chóng của công nghiệp, nông nghiệp, quân sự hiện đại và bề sâu của con người trong việc nhận thức thế giới và cải tạo thế giới.LÝ LUẬN HỆ THỐNGHệ thống có thể phân thành năm: Hệ thống tự nhiên vốn tồn tại trong giới tự nhiên; Hệ thống xã hội tồn tại trong lĩnh vực xã hội; Hệ thống tư duy tồn tại trong lĩnh vực tư duy; Hệ thống nhân tạo do con người xây dựng nên như giao thông vận tải, giáo dục, y tế, kinh tế v.v...,Hệ thống phức tạp bao gồm hệ thống nhân tạo và hệ thống tự nhiên, như: hệ thống người - máy, hệ thống đô thị v.v...HAI PHƯƠNG HƯỚNG. Một loại nhấn mạnh đến tác dụng của tổ chức và của khoa học kỹ thuật, coi con người con người đạt đến mục tiêuMột loại phương hướng lý luận khác là nhấnII.CÁC TRƯỜNG PHÁI QUẢN LÝTS. BÙI QUANG XUÂNHV CHINH TRI –HANH CHÍNH QGbuiquangxuandn@gmail.comQUẢN TRỊ HOCNHÀ QUẢN TRỊ HỌC NGƯỜI MỸ H. KOONTZGọi đó là "khu rừng lý luận quản lý“_sáu loại: Trường phái quá trình quản lý, Trường phái kinh nghiệm, Trường phái hành động, Trường phái hệ thống xã hộiTrường phái lý luận và quyết định Trường phái toán học.III. NHỮNG PHÁT TRIỂN GẦN ĐÂYPhân tích hệ thống và công trình hệ thống để tìm ra quyết định tối ưu và lợi dụng quyết định tối ưu này để quản lý và kiểm soát hệ thống chung.TRƯỜNG PHÁI HỘI NHẬPTS. BÙI QUANG XUÂNHV CHINH TRI –HANH CHÍNH QGbuiquangxuandn@gmail.comQUẢN TRỊ HOC5.2. Hội nhập theo tình huống ngẫu nhiênLý thuyết này cho rằng kỹ thuật quản trị thích hợp cho một hoàn cảnh nhất định, tuỳ thuộc vào bản chất và điều kiện của hoàn cảnh đó.Quan điểm ngẫu nhiên lập luận rằng, các nhà quản trị trong quá trình giải quyết vấn đề cần hiểu: không thể có một khuôn mẫu áp dụng cho tất cả các trường hợp.5. TRƯỜNG PHÁI HỘI NHẬP 5.3 Hội nhập theo khảo hướng hệ thốngNguyên lý cơ bản của lý thuyết hệ thống là hệ thống nào cũng gồm những hệ thống nhỏ gọi là hệ thống con, giữa chúng có mối quan hệ tác động hữu cơ với nhau, bất kỳ một thay đổi dù nhỏ của hệ thống con cũng có ảnh hưởng đến hệ thống và ngược lại.Doanh nghiệp (tổ chức) là một hệ thống, vì vậy nó hoạt động theo nguyên lý này.5. TRƯỜNG PHÁI HỘI NHẬP TRƯỜNG PHÁI HỘI NHẬPNhững đại diện tiêu biểu:1. Henri Fayol 2. Harold Koontz. 3. Maz Weber 4. Chester Barnard TRƯỜNG PHÁI HỘI NHẬP Hoạch định(Planning)Tổchức(Organizing)Lãnh đạo(Leading)Kiểmtra(Controlling) Những yếu tố đầu vàoQuá trìnhbiến đổiNhững yếu tố đầu raMôi trườngHệ thống 5. TRƯỜNG PHÁI HỘI NHẬP 5.3 Hội nhập theo khảo hướng hệ thốngIV. QUẢN LÝ THEO HỆ THỐNGDo tác dụng qua lại giữa các bộ phận trong tổ chức và ảnh hưởng của môi trường bên ngoài, việc quản lý tổ chức không thể có một bộ phương pháp chính xác tuyệt đối, Dùng lý luận hay phương pháp nào phải xem tình hình thực tế của tổ chức và môi trường đang sống mà định.V. TIẾN VÀO THỜI ĐẠI MỚIHiện nay trước những thay đổi nhanh chóng và liên tục, cần suy nghĩ lại về cách tiếp cận truyền thống, suy nghĩ lại xem quản lý sẽ phát triển như thế nào ở thế kỷ 21. Trọng tâm của việc suy nghĩ lại là thời gian và quan hệ con người.THUYẾT X VÀ THUYẾT YThuyết XThuyết YA. Giả thuyết về bản chất con ngườiKhông thích làm việc và cố trốn tránh mỗi khi có thểKhông có tham vọng, không mong muốn trách nhiệm và thích phục tùng hơn lãnh đạo Không có khả năng sáng tạoĐộng lực thúc đẩy phát sinh ở cấp nhu cầu sinh lý và an toànCông việc xét về bản chất như trò chơi hay sự nghỉ ngơiCó khả năng tự định hướng và sẵn sàng nhận, thậm chí tìm kiếm, trách nhiệmCó khả năng sáng tạoĐộng lực thúc đẩy phát sinh ở các cấp nhu cầu xã hội, tôn trọng và tự hoàn thiện cũng như ở các cấp nhu cầu sinh lý và an toànB. Biện pháp quản lýGiao việc và hướng dẫn cụ thể, chi tiếtKiểm tra, giám sát chặt chẽThường buộc nhân viên phải đạt những mục tiêu của tổ chứcChỉ cần trả lương xứng đáng.Lôi cuốnThúc đẩyTHUYẾT X VÀ THUYẾT Y Thuyết X “xấu” vs. thuyết Y “tốt” ? Thuyết X: công nhân cổ xanhvs. thuyết Y: công nhân cổ cồn và lao động quản lý AX – BY AY - BX Thuyết Y: Mọi người đều chín chắn, độc lập và có động cơ tự thân mạnh ?THUYẾT ZTRƯỜNG PHÁI QUẢN TRỊ HIỆN ĐẠI6.1 Lý thuyết ZDN Nhật BảnDN Âu MỹLàm việc suốt đờiĐánh giá và đề bạt chậmKhông chuyên môn hóa ngành nghềCơ chế kiểm tra mặc nhiênQuyết định và trách nhiệm tập thểQuan hệ rộng rãi.Làm việc trong từng thời hạn.Đánh giá và đề bạt nhanh.Chuyên môn hóa ngành nghề.Cơ chế kiểm tra hiển nhiên.Quyết định và trách nhiệm cá nhân.Quan hệ cục bộ.THUYẾT ZThuyết ZA. Giả thuyết về bản chất con ngườiNgười lao động không chỉ kiếm tìm cơ hội để đảm nhận trách nhiệm mà còn khát khao cơ hội thăng tiến và hiểu biết hơn về công tyNgười lao động được thúc đẩy bởi ý thức mạnh mẽ về sự cam kết như là một thành tố của cái gì quan trọng – nhu cầu tự hoàn thiệnB. Biện pháp quản lýCơ hội được học tập ở nhiều bộ phận trong doanh nghiệpThăng thưởng dựa trên thâm niênViệc làm suốt đờiTham gia vào quá trình ra quyết định.6.1 Lý thuyết ZLý thuyết Z được một giáo sư người Mỹ gốc Nhật Bản là William Ouchi xây dựng trên cơ sở áp dụng cách quản lý của Nhật Bản trong các công ty Mỹ. Lý thuyết ra đời năm 1978, chú trọng đến quan hệ xã hội và yếu tố con người trong tổ chức.Tư tưởng của Ouchi trong thuyết Z là đề cao vai trò tập thể trong môt tổ chức 6. TRƯỜNG PHÁI QUẢN TRỊ HIỆN ĐẠI6. TRƯỜNG PHÁI QUẢN TRỊ HIỆN ĐẠI6.2 Lý thuyết KaizenTác giả của lý thuyết Kaizen là Masaaiimai; giúp cho hoạt động của các doanh nghiệp thích nghi hơn với môi trường đầy năng động, và nhất là trong xu hướng toàn cầu hóa hiện nay Những nội dung chủ yếu:Cải tiến từng bước.Phát huy tinh thần tập thể trong cải tiến mọi mặt trong doanh nghiệp CÂU HỎI ÔN TẬP1. Sự phát triển lý luận quản lý có thể chia thành mấy giai đoạn ?2. Nội dung chủ yếu của lý luận cổ điển là gì ? Lý thuyết quan hệ con người đã bổ sung và phát triển những yếu tố nào đối với lý luận quản lý cổ điển.3. Nội dung của trường phái quản lý chức năng có ưu điểm gì ?Good luck !TS. BÙI QUANG XUÂNHV CHINH TRI –HANH CHÍNH QGbuiquangxuandn@gmail.comQUẢN TRỊ HOC