Lễ hội truyền thống Việt Nam

Di tích và danh thắng núi Sam in dấu trên sử sách gần hai thế

kỷ qua. Hình ảnh núi Sam đã thấm đậm trong tâm hồn người dân An

Giang nói riêng, và miền Nam nói chung với ngày lễ hội Vía bà tháng

tư.

Miếu Bà Chúa Xứ nằm dưới chân triền đông núi Sam, mặt

chính hướng về núi, mặt sau tiếp giáp cánh đồng bạt ngàn bờ kênh

Vĩnh Tế. Từ cao nhìn xuống Miếu Bà như đoá sen xanh vươn lên

khoe sắc trong vườn hoa kỳ lạ.

Miếu bà là một di tích kiến trúc nghệ thuật có tiếng ở miền

nam, cũng chính từ ngôi miếu này đã nảy sinh ra bao truyền thuyết

và lễ hội mà người đời truyền tụng.

Miếu Bà Chúa Xứ và khu danh thắng núi Sam hàng năm đón

nhận hàng triệu lượt người trong và ngoài nước đến tham quan

chiêm bái.

Theo thông lệ hàng năm, Vía bà Chúa Xứ được tổ chức vào các

ngày 23, 24, 25, 26 và 27 tháng tư âm lịch. Vía chính là nga y 25. Vì

sao người xưa lại chọn ngày này? Có người cho rằng xưa kia dân làng

phát hiện ra tượng Bà vào ngày đó. Có thuyết cho là sau khi sạ lúa

thắng lợi, nên tổ chức hội hè ăn mừng và làm lễ cúng tạ ơn, lâu dần

thành lệ.

Các tác giả Thạch Phương-Trung Vũ, trong 60 lễ hội truyền

thống Việt Nam chép rằng "Về nguồn gốc tượng Bà Chúa Xứ cũng

như miếu bà được xây dựng từ bao giờ, cho đến nay vẫn chưa có tài

LỄ HỘI TRUYỀN THỐNG VIÊT NAM 64

liệu nào nói rõ. theo lời các cụ già kể lại, thì ngôi miếu Bà được xây

dựng đầu tiên bằng cây lá vào khoảng những năm 1820- 1825. Còn về

chung quanh lai lịch của tượng bà thì có nhiều truyền thuyết khác

nhau:

1. Có truyền thuyết kể rằng, một hôm dân địa phương vào núi

đốn củi, tình cờ họ phát hiện tượng bà nằm ở giữa rừng, bèn về báo

cho dân làng, sau đó dân làng đã cùng nhau đưa tượng về, lập miếu

thờ.

2. Một truyền thuyết khác kể rằng có một vị thần linh tự xưng

là Bà Chúa Xứ Châu Đốc đã báo mộng cho dân làng; Hãy chọn 9 cô

gái đồng trinh lên đỉnh núi Sam, đưa tượng ta về lập miếu thờ, ta sẽ

phù hộ cho dân sống an lành và làm ăn phát đạt. Sau đó, 9 cô gái

được chọn cử lên đỉnh núi tìm tượng đá và quả nhiên, họ đã gặp một

tượng đá trong tư thế ngồi, mắt nhìn thẳng về phía trước, bèn khiêng

về, kỳ rửa sạch sẽ, và lập miếu thờ. Từ đó, hằng năm dân làng lấy

ngày tượng bà được "an vị" tại miếu làm ngày lễ Vía Bà.

3. Một truyền thuyết khác nữa gắn với chiến công của Thoại

Ngọc hầu và việc trùng tu ngôi miếu làm ngày lễ Vía Bà. Dưới triều

Minh Mạng, khi Thoại Ngọc hầu giữ trọng trách trấn giữ biên giới

tây nam, giặc ngoại xâm thường sang quấy nhiễu. Mỗi lần ông xuất

quân, bà vợ thường đến khấn vái, mong Bà phù hộ Thoại Ngọc Hầu

đánh thắng giặc, bảo vệ cuộc sống yên lành cho dân. Về sau, để tạ ơn

những điều ứng nghiệm, vợ Thoại Ngọc Hầu đã cho xây cất lại ngôi

miếu to và khang trang hơn. Lễ khánh thành được tổ chức trong 3

ngày 24, 25, 26 tháng 4 âm lịch. Từ đó về sau thành lệ, dân chúng lấy

những ngày trên làm lễ Vía bà. Nếu chi tiết này có thật, thì đây cũng

là một thông tin cho biết thêm rằng miếu Bà Chúa Xứ được xây dựng

từ thời Minh Mạng.