Kỹ thuật nuôi trâu đực giống

Kỹ thuật nuôi trâu đực giống Chất lượng trâu đực giống quyết định chất lượng ít nhất cũng của một nửa số đàn trâu giống trong cả nước. Tác động vào trâu đực giống (số ít) dễ dàng và kinh tế hơn nhiều so với tác động vào trâu cái số đông). Vì vậy, khâu chọn giống và các kỹ thuật nuôi dưỡng, quản lý trâu đực phải được đặc biệt chú ý. Sản phẩm quan trọng của trâu đực giống là tinh dịch, số lượng và chất lượng tinh dịch thể hiện chất lượng con giống vả quyết định tỷ lệ thụ thai. Số lượng và chất lượng tinh dịch phụ thuộc nhiều vào các yếu tố dinh dưỡng, quản lý, chăm sóc và quy trình khai thác sử dụng. 1. Nuôi dưỡng Trâu đực giống cần phải được nuôi dưỡng thường xuyên với đầy đủ các chất dinh dưỡng. Chế độ dinh dưỡng của trâu đực giống phụ thuộc vào lối lượng cơ thể và mức độ phối giống. Tiêu chuẩn ăn cụ thê của trâu đực giống. Tiêu chuẩn ăn duy trì Khối lượng (kg) VCK ăn vào (kg) Năng lượng trao đổi (Kcal) Protein tiêu hoá (g) Ca (g) P (g) 400 7.5 15.400 250 18 13 500 8.3 16.600 300 20 15 600 9.6 19.500 345 22 17 700 10.9 22.100 390 25 19 800 12.0 24.200 430 27 21 900 13.1 26.400 470 30 23 1000 14.1 28.600 500 32 25 Hàm lượng protein trong khẩu phần ăn hàng ngày rất quan trọng, ảnh hưởng lớn đến chất lượng tinh dịch, cần chú ý tới nguồn protein động vật như bột cá, bột thịt, bột máu, trứng, sữạ. Bên cạnh đó, nguồn khoáng, đặc biệt là phốt pho và nguồn vitamin, nhất là vitamin A và E cũng cần được chú ý cung cấp đủ. Những nguồn này có sẵn trong cỏ xanh, củ quả thóc mầm . . . Trong mùa phối giống ngoài tiêu chuẩn trên cần chú ý bồi dưỡng thêm cho trâu đực để nâng cao số lượng và chất lượng tinh dịch đảm bảo tỷ lệ thụ thai cao. Khi phối hợp khẩu phần ăn hàng ngày của trâu đực giống, cần chú ý các loại thức ăn có giá trị dinh dưỡng cao, dễ tiêu hoá, để trâu đực ăn khối lượng ít mà vẫn đảm bảo đủ dinh dưỡng và giữ cho bụng gọn dê dàng khi giao phối. Tỷ lệ thức ăn tinh chiếm 40-50% trong khẩu phần là thích hợp, còn lại là thức ăn thô xanh, trong đó thức ăn tươi anh rất quan trọng, vì vậy cần chú ý đảm bảo đủ cỏ xanh quanh năm, trường hợp thiếu cỏ xanh có thể cung cấp một phần cỏ ủ hoặc cỏ khô và thức ăn củ quả. Thức ăn tinh cho ăn 2 lần trong ngày (sáng, chiều), thức ăn thô xanh cho ăn tự do, nước uống cung cấp đầy đủ. phối hợp khẩu phần ăn của trâu đực giống có thể dựa vào tiêu chuẩn ăn ghi ở các bảng trên. Tiêu chuẩn ăn là tiêu chuẩn duy trì, trong thời gian phối giống, cho trâu đực ăn thêm mỗi ngày 1kg thức ăn tinh trong đó có 100-120g protein tiêu hoá, môi lần lấy tinh cho trâu đực ăn thêm 2 quả trứng gà tươi. 2. Chăm sóc Trâu đực giống rất cần được vận động thường xuyên để tăng cường quá trình trao đổi chất (tiêu hoá, hấp thụ thức ăn), nâng cao sức khoẻ (hệ cơ xlíơng thêm vững chắc), từ đó nâng cao khả năng giao phơi, phẩm chất tinh dịch và tỷ lệ thụ thai. Có nhiều cách vận động kết hợp với chăn thả, với lao tác nhẹ hoặc vận động theo đường quy định... Vận động kết hợp với chăn thả là cách thức tốt nhất, hàng ngày nên chăn thả trâu đực ở bãi chăn cách xa chuông 1-2km, khi đi và khi về cho trâu đi nhanh theo yêu cầu giống như một cách vận động. Nên kết hợp vận động với lao tác nhẹ như cho trâu đực kéo xe hoặc bừa đất nhẹ ở gần chuồng trong 1-2 giờ, vừa sử dụng sức trâu trong công việc nhẹ hợp lý lại có tác dụng cho trâu đực giống vận động (tuy nhiên cần tránh cho trâu kéo quá nặng hoặc bừa quá lâu làm trâu mệt). Vận động theo đường vận động quy định sẵn là hình thức được sử dụng ở các trại giống hoặc trạm thụ tinh nhân tạo, trâu đực giống hàng ngày được vận động theo đường cố định 1-2km vào buổi sáng. Tắm chải hàng ngày cũng là một yêu cầu quan trọng trong quy trình chăm sóc trâu đực giống làm cho trâu được sạch sẽ, tăng tuần hoàn của máu, tàng mẫn cảm của da, làm trâu sảng khoái và trao đổi chất được tăng cường, ảnh hưởng tốt đến quá trình sinh trưởng, sinh sản đồng thời dễ làm quen khi sử dụng trâu đực giống khai thác tinh làm thụ tinh nhân tạo. Trong mùa nắng ấm phải cho trâu đực giống tắm hàng ngày, kỳ cọ bẩn kết hợp chải kích thích lông da, sau đó lau khô bằng khăn vải mềm (chú ý lau mồm, mắt, mũi, cơ quan sinh dục). Mùa lạnh xoa chải hàng ngày bằng bàn chải buổi sáng sau khi trâu đực giống vận động, khi trời ấm, có thế tắm nhanh và lau khô ngay sau khi tắm. Xoa chải lông cẩn thận từ phải sang trái, từ trước đến sau, từ trên xuống dưới toàn thân trâu để làm mượt lông, sạch da, loại trừ ve rận. 3. Sứ dụng phối giống Tuổi sử dụng của trâu đực thường bắt đầu lúc 3 năm tuổi trở lên, lúc này trâu đạt khoảng 70-80% khối lượng cơ thể lúc trưởng thành. Không nên sử dụng trâu đực quá sớm, thời gian sử dụng đực giống tốt nhất là 4-5 năm. Trâu đực giống có thể sử dụng để phối giống quanh năm, nhưng trong thực tế sản xuất, do tính chất sinh sản theo mùa ở trâu cái (động dục không đều nhau giữa các mùa) nên thường sử dụng tập trung trong mùa sinh sản khi trâu cái động dục nhiều, trâu đực phải phối giống nhiều hơn. Tần số phối giống tốt nhất là 2-3 lần trong một tuần. Trong mùa sinh sản, nếu phải phối giống nhiều hơn phải tăng cường bồi dưỡng đế đảm bảo sức khoẻ cho trâu đực giống như đã trình bày ở mục nuôi dưỡng. 3.1. Kỹ thuật phối giống 3.1. Phối giống trực tiếp Phối giống trực tiếp là để cho trâu đực giống giao phối tự nhiên với trâu cái động dục mà không cần có sự can thiệp của kỹ thuật. Có hai hình thức là phôi giống tự do và phối giống có hướng dẫn. Phổi giống trực tiếp tư do là phương pháp nhốt chung hoặc thả chăn chung trâu đực và trâu cái với nhau trong đàn, trâu đực giống giao phối tự do khi có trâu cái động dục. Phương pháp này mặc dù có ưu thế là trâu đực tự phát hiện chính xác thời gian trâu cái động dục để phối và kết quả thường cho tỷ lệ đẻ cao trong đàn, nhưng có hạn chế là trâu đực giống nhảy tuỳ tiện nhiều lần làm ảnh hưởng đến sức khoẻ trâu đực, người chăn nuôi lại không chủ động theo dõi được thời gian phối giống, có chửa để chăm sóc, quản lý tốt hơn đàn trâu cái có chửa đồng thời cũng khó khăn trong công tác quản lý giống. Phối giống trực tiếp có hướng dẫn là phương pháp nuôi nhốt và chăn riêng trâu đực, trâu cái. Khi phát hiện được trâu cái động dục thì cho trâu đực giống phối. Phương pháp này khắc phục được những hạn chế của giao phối tự do, nhưng lại có những khó khăn về phát hiện động dục ở trâu cái Để khắc phục nhược điểm này và đảm bảo phối giống có tỷ lệ thụ thai cao, người chăn nuôi phải dùng đực thí tình phát hiên trâu cái độnbơ dục trước khi cho trâu đực giống phối giống trực tiếp. 3.1.2. Phối giống nhân tạo Phối giống nhân tạo là không cho trâu đực giao phối trực tiếp trâu cái mà là do thao tác kỹ thuật đưa tinh dịch trâu vào âm đạo trâu cái để đạt mục đích thụ tinh. Tinh dịch của trâu đực được thu bằng âm đạo giả, pha chế với môi trường bảo quản thích hợp để giữ được sức hoạt động của tinh trùng trong thời gian dài và được phối cho trâu cái qua thao tác của kỹ thuật với các phương pháp khác nhau. Bằng phương pháp phối giống nhân tạo, một con đực tốt có thể phối cho hàng trăm, hàng ngàn trâu cái trong 1 năm trong khi đó 1 trâu đực giống cho phối giống trực tiếp chỉ phối giống được 20-30-50 trâu cái/năm. Ngoài ra phối giống nhân tạo còn tránh được lan truyền các bệnh sinh dục từ trâu đực sang trâu cái hoặc ngược lại. Như đã nói ở phần trên, trâu cái động dục thầm lặng, khó phát hiện chính xác thời điểm phối giống thích hợp. Sử dụng trâu đực thí tình là một biện pháp hữu hiệu. + Huấn luyện trâu đực giống lấy tinh: Đực giống đến tuổi sử dụng phải được huấn luyện lấy tinh, đây là sự vận dụng phản xạ có điều kiện của học thuyết Paplôp. Theo phan xạ tự nhiên, trâu đực thường chỉ nhay trâu cái động đục. Muốn lấy được tinh dịch trâu mọt cách chủ động, cần huấn luyện trâu đực nhảy giá và lấy tinh bằng âm đạo giả. Trước hết cho trâu đực làm quen với giá lấy tinh, dụng cụ và các thao tác lấy tinh bằng cách cho trâu cái động dục vào giá để trâu đực nhảy, lúc đầu cho trâu đực ngửi âm hộ trâu cái sau kéo mũi trâu đực cao lên để không cảm nhận được mùi động dục eủa trâu cái, lúc trâu đực nhảy thì dùng âm đạo giả lấy tinh. Khi trâu đực đã quen với giá, tạo cho trâu đực thích ứng với trâu cái không động dục bằng cách lấy trâu cái không động dục làm giá, lúc đầu có thể lấy niêm dịch của trâu cái động dục bôi vào âm hộ trâu cái cho trâu đực ngửi rồi lại kéo mũi lên cho trâu đực nhảy để lấy tinh. Sau nhiều lần trâu đã thành phản xạ thì chỉ dùng trâu cái không động dục làm giá để lấy tinh. Có nhiều cơ sở dùng trâu đực làm giá lấy tinh, trước hết cũng phải huấn luyện dùng trâu cái không động dục để luyện đến khi thành phản xạ thật ổn định mới thay dần bằng trâu đực. Trong quá trình huấn luyện trâu đực lấy tinh gây phản xạ có điều kiện, muốn có hiệu quả cao hơn phải kết hợp với phản xạ toàn diện như cố định thời gian (tốt nhất vào 6-8 giờ sáng), cố định giá nhảy, cố định người lấy tinh, màu sắc quần áo và cả tiếng động. + Kỹ thuật lấy tinh: Chuẩn bị âm đạo giả, cốc hứng tinh, sạch sẽ, vô trùng. Chuẩn bị âm đạo giả đủ áp suất, độ nhờn và nhiệt độ thích hợp cho từng đực giống (trung bình 39-400C, dao động từ 37-410C). Vệ sinh trâu đực giống: tắm rửa sạch sẽ trâu đực giống, lau khô vùng háng, kích thích bằng khăn ấm cơ quan sinh dục đực. Dắt đực giống vào gần giá, cột lại cho nhìn giá nhảy để gây hưng phấn. Sau 1-2 phút khi trâu đực đã được kích thích thì cho nhảy. Lần nhảy thứ nhất bắt dương vật ra không lấy tinh, nhảy lần thứ hai mới lấy tinh dịch vào âm đạo giả. Kiểm tra đánh giá các chỉ tiêu sinh vật học của tinh dịch như khối lượng (trung bình 2,5-4ml), màu sắc (bình thường là màu trắng sữa hoạt lực (trung bình 60-80%), nồng độ (trung bình 0,8-1 tỷ tinh trùng/ml tinh dịch) và các chỉ tiêu khác (sức kháng, tỷ lệ tinh trùng chết, kỳ hình. . . ). Pha chế bảo quản: Khi tinh dịch đủ điều kiện thì pha ehế với môi trường pha loãng ở tỷ lệ thích hợp tuỳ thuộc vào chất lượng tinh dịch và bảo quản ở nhiệt độ lạnh (0-40C) để phối sau hoặc đem sử dụng ngay. + Kỹ thuật phối giống nhân tạo: Có hai kỹ thuật được dùng trong phối giống nhân tạo: dùng mỏ vịt hoặc ống soi và cố định tử cung qua trực tràng. Phương pháp dùng mỏ vịt hoặc ống soi: Dùng mỏ vịt hoặc ống soi mở mép âm hộ, nhìn qua âm đạo thấy lỗ cổ tử cung, đưa dẫn tinh quản đúng vào lỗ cổ tử cung, vừa xoay vừa ấn đẩy nhẹ vào cổ tử cung, khi dẫn tinh quản vào sâu 2-3cm thì bơm tinh. Phương pháp cố định cổ tử cung qua trực tràng: Hiện nay phương pháp này phổ biến hơn vì có nhiều ưu điểm và thuận tiện hơn, kết quả thụ thai cao. Người dẫn tinh dùng một tay đưa vào trực tràng nhấc cổ tử cung lên bằng ngón cái và ngón trỏ, kiểm tra trạng thái bộ phận sinh dục và lỗ cổ tử cung, tay kia đưa dẫn tinh quản vào âm đạo trâu cái, hướng đầu dẫn tinh quản theo 2 ngón tay trỏ và cái để đưa qua cổ tử cung và bơm tinh vào phần thân tử cung. Sau khi bơm tinh, rút dẫn tinh quản ra từ từ, có thể dùng tay vuốt nhẹ cổ tử cung trước khi rút ra.