Kỹ thuật chăn nuôi vệ sinh thú y cho lợn và gà

Dù ¸n ph¸t triÓn céng ®ång lång ghÐp Do oxfam-quebec tµi trî Kü thuËt ch¨n nu«i vÖ sinh thó y cho lîn vµ gµ (Tµi liÖu dïng cho h−íng dÉn viªn) Ng−êi biªn so¹n: Ph¹m C«ng Phin C¸n bé dù ¸n OXFAM-Quebec Th¸ng 3 n¨m 2000 Môc lôc PhÇn I: Kü thuËt ch¨n nu«i lîn ..............................................................................................3 I. C¸c ®iÒu cÇn biÕt ®Ó ch¨n nu«i...........................................................................................3 II. Kü thuËt nu«i lîn n¸i Mãng C¸i: ......................................................................................6 III. Nu«i d−ìng, ch¨m sãc lîn n¸i hËu bÞ ..............................................................................9 IV. Nu«i d−ìng ch¨m sãc lîn n¸i cã chöa ..........................................................................13 V. Ch¨m sãc lîn n¸i ®Î vµ nu«i con....................................................................................14 VI. Ch¨m sãc lîn con tõ 1 - 60 ngµy tuæi............................................................................17 VII. Kü thuËt nu«i lîn thÞt...................................................................................................22 PhÇn II: Kü thuËt ch¨n nu«i gµ ............................................................................................26 I. Giíi thiÖu c¸c gièng gµ ....................................................................................................26 II. Kü thuËt nu«i d−ìng vµ ch¨m sãc...................................................................................27 PhÇn III: Thøc ¨n cho ch¨n nu«i..........................................................................................30 A. T×m hiÓu c¸c chÊt trong ch¨n nu«i .................................................................................30 B. ChÕ biÕn thøc ¨n ch¨n nu«i:............................................................................................32 C. Mét sè c«ng thøc pha trén khÈu phÇn ch¨n nu«i lîn thÞt ®Ó tham kh¶o .........................33 N−íc ®èi víi gia sóc, gia cÇm ................................................................................................34 1. Nguån n−íc s¹ch dïng cho vËt nu«i lµ: ..........................................................................34 2. N−íc kh«ng s¹ch ®èi víi ch¨n nu«i lµ: ...........................................................................34 3. Vai trß cña n−íc trong ch¨n nu«i ....................................................................................35 Chuång ch¨n nu«i ..................................................................................................................36 1. C¸c tiªu chuÈn cña 1 chuång ch¨n nu«i ..........................................................................36 2. C¸c kiÓu chuång lîn……………………………………………………………………37 Phßng chèng bÖnh gia sóc, gia cÇm ......................................................................................39 A. Bèn bÖnh ®á cña lîn .......................................................................................................39 B. Mét sè bÖnh ë gia sóc sinh s¶n .......................................................................................40 C. Mét sè bÖnh cña gia cÇm ................................................................................................41 3PhÇn I: Kü thuËt ch¨n nu«i lîn Néi dung Ph−¬ng ph¸p I. C¸c ®iÒu KiÖn cÇn ®Ó ch¨n nu«i 1. Con gièng 2. Thøc ¨n 3. Chuång tr¹i 4. Ch¨m sãc nu«i d−ìng 5. VÖ sinh phßng vµ ch÷a bÖnh - §Æt c©u hái: Ch¨n nu«i cÇn nh÷ng ®iÒu kiÖn g×? - Sau ®ã dïng h×nh ®Ó gîi ý: Giíi thiÖu c¸c gièng lîn tèt ®ang nu«i t¹i H¶i Phßng nãi chung vµ Tiªn L·ng nãi riªng. - §Æt c©u hái: Theo b¸c c¸c gièng lîn mµ b¸c nu«i th× gièng lîn nµo b¸c thÊy lµ tèt? - Gièng lîn néi: Lîn Mãng c¸i lµm lîn n¸i nÒn phèi tinh lîn ngo¹i Landrade vµ Yoorksai (§¹i B¹ch). - Gièng lîn ngo¹i: Landrade, Yoorksai - Gièng lîn lai: §Ó s¶n xuÊt lîn thÞt: Gièng lai F1 hoÆc F2 (n¸i Mãng c¸i lai víi Landrade hay víi Yoorksai). Ghi lªn b¶ng tr¶ lêi cña c¸c häc viªn tªn c¸c gièng lîn. Sau ®ã cã thÓ dïng h×nh ¶nh ®Ó minh ho¹ 4Néi dung Ph−¬ng ph¸p So s¸nh c¸c lo¹i gièng lîn: ¦u ®iÓm Nh−îc ®iÓm Lîn ngo¹i (l«ng da mµu tr¾ng) Ngo¹i h×nh to, bé x−¬ng ch¾c kháe, l−ng th¼ng, h¬i cong lªn, t¨ng träng nhanh, hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, tû lÖ n¹c cao (50 - 57 %). Phï hîp vãi ch¨n nu«i th©m canh, ch¨n nu«i c«ng nghiÖp. KÐm chÞu kham khæ, Ýt thÝch nghi m«i tr−êng sèng, kh¶ n¨ng chèng ®ì. Kh«ng phï hîp víi gia ®×nh kinh tÕ cßn khã kh¨n Lîn néi (l«ng da loang ®en) ChÞu kham khæ, thÝch nghi tèt víi m«i tr−êng sèng. Kh¶ n¨ng chèng ®ì bÖnh tËt cao. Phï hîp víi ch¨n nu«i qu¶ng canh, tËn dông, ch¨n nu«i tr×nh ®é thÊp Nhá, bé x−¬ng yÕu, l−ng vâng, bông xÖ, t¨ng träng chËm. HiÖu qu¶ kinh tÕ thÊp, tû lÖ n¹c thÊp (32-35 %) Lîn lai KÕt hîp ®−îc −u ®iÓm cña c¶ bè vµ mÑ (tû lÖ n¹c t−¬ng ®èi cao h¬n lîn néi, thÝch nghi m«i tr−êng tèt h¬n lîn ngo¹i, lîn F2 thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn nu«i th©m canh ë nh÷ng gia ®×nh cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ kh¸ h¬n. Lîn F1 thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn ch¨n nu«i ë nh÷ng gia ®×nh cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ trung b×nh hoÆc d−íi trung b×nh. Tû lÖ thÞt n¹c thÊp h¬n lîn ngo¹i. Kh¶ n¨ng thÝch nghi m«i tr−êng kh«ng b»ng lîn néi. Kh¶ n¨ng chèng bÖnh kh«ng tèt b»ng lîn néi. §Æt c©u hái: Theo b¸c lîn ngo¹i, lîn néi vµ lîn lai cã −u vµ nh−îc ®iÓm g×? Sau ®ã dïng tranh minh ho¹ - §Æt c©u hái: ThÕ nµo lµ con gièng tèt - Sau ®ã, dïng h×nh vÏ ®Ó gîi ý: 5Néi dung Ph−¬ng ph¸p Nh÷ng ®iÓm cÇn l−u ý chung khi chän gièng lîn: Con gièng tèt lµ con gièng: - Kh«ng cã dÞ tËt - Kh«ng cã bÖnh tËt - Cã lai lÞch râ rµng vÒ bè mÑ, «ng bµ lµ lo¹i ®ù¬c c«ng nhËn, ng−êi nu«i vµ tiªu dïng −a thÝch. - Cã ngo¹i h×nh b¶o ®¶m phÈm gièng tèt 6II. Kü thuËt nu«i lîn n¸i Mãng C¸i: Néi dung Ph−¬ng ph¸p Kü thuËt chän gièng lîn n¸i Mãng C¸i: §Æt c©u hái: Theo b¸c khi chän lîn gièng Mãng C¸i cÇn tiªu chuÈn g×? §Æc ®iÓm gièng thÓ chÊt: - Bé l«ng, da mµu tr¾ng - Lîn kháe m¹nh - L«ng da bãng m−ît - Toµn th©n kÕt cÊu v÷ng vµng - Tr¸nh da dÇy th« - Ph¶i cã loang yªn ngùa. - Gi÷a 2 líp ®en, tr¾ng cã viÒn tr¾ng nh¹t. - §Çu vµ ®u«i cã ®iÓm tr¾ng (ë gi÷a tr¸n vµ cuèi ®u«i cã ®èm tr¾ng) - Bèn ch©n v÷ng ch¾c (mãng hÕn) tr¸nh ch©n vßng kiÒng, ch¹m khoeo, ch÷ b¸t - TÝnh t×nh hiÒn lµnh Sau ®ã dïng tranh gîi ý. §Çu cæ: - §Çu to võa ph¶i. - Tr¸n réng, cã ®iÓm tr¾ng. - M¾t tinh. - Mâm võa ph¶i, bÌ - §Çu cæ kÕt hîp tèt, tr¸nh cæ cã ®ai 7Néi dung Ph−¬ng ph¸p Th©n tr−íc: - Vai në. - Ngùc s©u vµ réng - Hai ch©n th¼ng ch¾c, kho¶ng c¸ch réng. Th©n gi÷a: - L−ng th¼ng, dµi võa ph¶i, Ýt vâng. - Bông to kh«ng xÖ. - Nuèm vó to. Kho¶ng c¸ch ®Òu (vó xép). Cã tõ 12 vó trë lªn. Th©n sau: - M«ng réng - Cuèng ®u«i to - §ïi to, ®ïi ®Çy ®Æn ch¾c kháe - Hai ch©n th¼ng, ch¾c, kho¶ng c¸ch réng (réng h¸ng) 8Néi dung Ph−¬ng ph¸p * Tr¸nh: - §Çu qu¸ to, qu¸ nhá. - Mâm nhän. - Tr¸n hÑp. - M¾t kÐm tinh. - Cæ dµi hoÆc cã ®ai. - Ngùc lÐp, ngùc n«ng. - Bông xÖ lµm háng vó - §Ýt nhãt, m«ng xu«i hÑp. - Lîn gièng cã träng l−îng nhá. V× con gièng ®ã cã thÓ m¾c bÖnh, cßi cäc v.v... §Æt c©u hái: Theo b¸c khi chän lîn gièng n¸i Mãng c¸i cÇn tr¸nh ®iÓm g×? Sau ®ã dïng tranh gîi ý Sau ®©y lµ sè liÖu tham kh¶o vÒ träng l−îng lîn gièng 2. Träng l−îng lîn t−¬ng øng víi th¸ng tuæi (løa tuæi ) Lo¹i lîn Løa tuæi Lîn Ø (kg) Lîn mãng c¸i (kg) Lîn Yoorksai (kg) Sau cai s÷a 7,5 - 8 8 - 8,5 15 - 16 6-7 th¸ng tuæi 50 - 55 55 - 60 80 - 90 Tr−ëng thµnh 90 - 100 100 - 120 180 - 200 9Néi dung Ph−¬ng ph¸p III. Nu«i d−ìng, ch¨m sãc lîn n¸i hËu bÞ 1. Cho ¨n: Cho ¨n theo ®óng khÈu phÇn quy ®Þnh, tr¸nh bÐo qu¸, gÇy qu¸ (xem phÇn thøc ¨n) - Cho ¨n ®óng giê quy ®Þnh, thøc ¨n tinh tr−íc thøc ¨n th« sau. §Ó tËp trung tiÕt dÞch vÞ, gióp tiªu hãa tèt. 2. Cho vËn ®éng t¾m n¾ng nh»m môc ®Ých. - T¨ng c−êng trao ®æi chÊt - T¨ng kh¶ n¨ng chèng bÖnh. - Chèng b¹i liÖt §Æt c©u hái: Theo b¸c trong viÖc nu«i d−ìng lîn n¸i hËu bÞ cÇn ph¶i nh− thÕ nµo lµ tèt? Sau ®ã dïng tranh gîi ý 10 Néi dung Ph−¬ng ph¸p 3. Phèi gièng 1. Thêi gian vµ träng l−îng cÇn thiÕt cho phèi gièng. Lo¹i lîn Th¸ng tuæi Träng l−îng kg / con Lîn Ø 8 - 9 50 - 60 Mãng C¸i 8 - 9 55 - 65 Yoorksai 10 100 Landrade 10 100 §Æt c©u hái: Theo b¸c con lîn n¸i vµo ®é tuæi nµo phèi gièng lµ tèt nhÊt? Con lîn lóc ®ã kho¶ng bao nhiªu kg lµ tèt? Sau ®ã dïng b¶ng minh ho¹: Giai ®o¹n th¸ng tuæi vµ träng l−îng cã thÓ phèi tinh tèt 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12Chó ý: Kh«ng nªn phèi gièng qu¸ sím hoÆc qu¸ muén. NÕu qu¸ sím n¨ng suÊt thÊp, qu¸ muén lîn bÐo dÔ sæi (kh«ng cã chöa ®−îc). 55-65 kg 4. Chu kú ®éng dôc cña gia sóc Lo¹i gia sóc Chu kú ®éng dôc Thêi gian ®éng dôc Thêi gian trøng rông Thêi gian chöa §Æt c©u hái: Theo b¸c bao nhiªu ngµy lîn n¸i ®éng dôc 1 lÇn vµ kÐo dµi trong mÊy ngµy Sau ®ã dïng b¶ng minh ho¹ Lîn 21 ng (20-21) 6 ng (1-5) Ngµy thø 2 114 ngµy (3 th¸ng, 3 tuÇn, 3 ngµy) 11 Néi dung Ph−¬ng ph¸p 5. HiÖn t−îng lîn ®éng dôc - Ýt ¨n - Rªn rÝt - Lîn n¸i ®éng dôc th−êng ®øng n»m kh«ng yªn (ph¸ chuång) - ¢m hé mäng ®á hång (kÐo dµi 4 - 6 ngµy) C©u hái: Khi ®éng dôc con lîn biÓu hiÖn thÕ nµo? 12 Néi dung Ph−¬ng ph¸p 6. Thêi ®iÓm phèi gièng thÝch hîp - Khi ©m hé chuyÓn sang mµu hång nh¹t t¸i, cã tiÕt dÞch nhÇy - Ên tay lªn h«ng lîn ®øng yªn - Hai ch©n sau h¬i khuúnh ra, ®u«i quÆt sang mét bªn. §Æt c©u hái: Trong thêi gian ®éng dôc, thêi ®iÓm phèi gièng thÝch hîp vµo khi nµo? tèt nhÊt vµo khi nµo? Sau ®ã dïng tranh vµ b¶ng biÓu ®Ó gîi ý Ngµy phèi gièng tèt nhÊt trong thêi gian 6 ngµy lîn ®éng dôc: 1 2 3 4 7. Ngµy phèi gièng tèt nhÊt N¸i d¹ th−êng phèi vµo cuèi ngµy thø 2, ®Çu ngµy thø 3. N¸i hËu bÞ th−êng phèi vµo cuèi ngµy thø 3 ®Çu ngµy thø 4 ( tÝnh tõ lóc b¾t ®Çu ®éng ®ùc). NÕu cã ®iÒu kiÖn phèi 2 lÇn s¸ng, chiÒu. N¸i d¹ N¸i hËu bÞ 8. Kü thuËt phèi gièng lîn: H−íng dÉn trùc tiÕp 13 Néi dung Ph−¬ng ph¸p IV. Nu«i d−ìng, ch¨m sãc lîn n¸i cã chöa Nu«i d−ìng: - B¶o ®¶m khÈu phÇn ¨n, t¨ng c−êng thøc ¨n: - Giµu ®¹m, - Giµu chÊt kho¸ng, - ChÊt xanh th« dÔ tiªu - Tr¸nh thøc ¨n h«i thèi, mèc, kÐm phÈm chÊt §Æt c©u hái: Trong thêi gian lîn n¸i cã chöa cÇn cho ¨n nh÷ng chÊt g×? Sau ®ã dïng tranh gîi ý 14 Néi dung Ph−¬ng ph¸p Ch¨m sãc: - Ngµy t¾m ch¶i 1 lÇn - Tr−íc khi ®Î 15 - 20 ngµy ph¶i th−êng xuyªn xoa bãp ®Çu vó 1 -2 lÇn / ngµy - Tr¸nh vËn ®éng giai ®o¹n ®Çu, cuèi ®Ó kh«ng bÞ x¶y thai. §Æt c©u hái: Trong thêi gian lîn n¸i cã chöa cÇn ch¨m sãc thÕ nµo? Sau ®ã dïng tranh gîi ý. V. Ch¨m sãc, nu«i d−ìng lîn n¸i ®Î vµ nu«i con 1. HiÖn t−îng chuÈn bÞ ®Î: * TÝnh ngµy lîn cã chöa: Xem sæ ghi ngµy phèi gièng céng 3 th¸ng 3 tuÇn 3 ngµy * HiÖn t−îng cña lîn s¾p ®Î: - Con vËt bån chån, ®øng, n»m kh«ng yªn, quyÖn æ, tha r¸c, ®¸i Øa nhiÒu lÇn trong ngµy. - ¢m hé s−ng mäng, cã chÊt nhÇy. - BÑ s÷a c¨ng, nuèm vó ch×a ra ngoµi - H«ng sót §Æt c©u hái: Lµm thÕ nµo ®Ó biÕt lîn chuÈn bÞ ®Î? Sau ®ã dïng tranh gîi ý 15 Néi dung Ph−¬ng ph¸p 2. ChuÈn bÞ ®ì ®Î cho lîn A. Tr−íc khi ®Î * ThÊy hiÖn t−îng chuÈn bÞ ®Î cÇn: - Dän chuång, tiªu ®éc, vÖ sinh chuång nu«i. (ChÆn lç tho¸t ph©n) - ChuÈn bÞ æ ®Î cho lîn b»ng r¬m mÒm c¾t ng¾n, cá kh« - Tr¸nh dïng trÊu, r¬m r¹ cøng ®Ó lãt æ. * ChuÈn bÞ dông cô gåm: - Kh¨n lau, - K×m bÊm, - Thuèc s¸t trïng, - ChØ buéc, - Sa ranh, - Thuèc trî søc - Thuèc kÝch thÝch (¤ xy t« xin), - Thóng ñ Êm cho lîn. §Æt c©u hái: Theo b¸c cÇn chuÈn bÞ g× cho lîn tr−íc khi ®Î? Sau ®ã dïng tranh gîi ý * ChuÈn bÞ ¸nh s¸ng (®iÖn, ®Ìn dÇu), cñi, trÊu, ®iÖn ®Ó s−ëi Êm cho lîn con khi thêi tiÕt l¹nh gi¸. 16 Néi dung Ph−¬ng ph¸p B. §ì ®Î - Cã ng−êi trùc ®Ó xö lý lîn ®Î bäc, lîn con ng¹t, - Lau chïi, - C¾t rèn 1-1,2 cm, buéc chØ rèn, - BÊm r¨ng nanh, - S−ëi Êm cho lîn con, - Cho lîn con bó s÷a ®Çu (Kh«ng ®Ó qu¸ 2 giê tõ khi lîn con ®−îc ®Î ra míi cho bó). C. Sau khi ®Î - CÇn kiÓm tra nhau, tr¸nh ®Ó lîn mÑ ¨n nhau hoÆc ®Ó sãt nhau. - Ph¶i cè ®Þnh nuèm vó cho lîn con - N¸i ®Î xong ph¶i cho uèng n−íc Êm, ch¸o lo·ng pha Ýt muèi. - Ph¶i kiÓm tra lîn n¸i trong 3 ngµy, tr¸nh sãt nhau, sèt s÷a, nhiÔm trïng vó, t¾c tia s÷a. D. Chó ý - Lîn ®Î xong kh«ng nªn cho ¨n qu¸ no. - Kh«ng t¾m cho lîn n¸i trong nh÷ng ngµy míi ®Î. - Lîn ®Î xong kh«ng nªu röa chuång mµ chØ nªn lau chïi, dän mét phÇn r¬m r¸c bÈn ra ngoµi 17 Néi dung Ph−¬ng ph¸p 3. Ch¨m sãc lîn n¸i nu«i con Cho ¨n b¶o ®¶m khÈu phÇn, thøc ¨n tèt, - Giµu ®¹m, - Bæ sung thªm kho¸ng - Rau non, ngon. Tr¸nh cho ¨n rau ®· vµng óa §Æt c©u hái: Ch¨m sãc lîn n¸i nu«i con cÇn b¶o ®¶m khÈu phÇn ¨n g×? Sau ®ã dïng tranh minh ho¹ VI. Ch¨m sãc lîn con tõ 1 - 60 ngµy tuæi - Khi lîn con ®Î ra, chËm nhÊt sau 2 giê ph¶i cho bó s÷a ®Çu. Nh»m môc ®Ých ®Ó lîn con cã thãi quen bó mÑ, ®Ó qu¸ l©u lîn con sÏ cøng hµm. §¶m b¶o cho lîn con cã chÊt dinh d−ìng. §Ó s÷a ®Çu cã chÊt kh¸ng bÖnh rÊt tèt cho lîn con. (muèn mua thªm lîn con ®Ó ghÐp ®µn th× nh÷ng con ®ã ph¶i ®· ®−îc bó s÷a mÑ tõ 2 - 3 ngµy). - Nªn cè ®Þnh nuèm vó cho lîn con. Con bÐ cho bó vó bªn ph¶i, con to cho bó vó d−íi, bªn tr¸i (V× vó trªn bªn ph¶i th−êng cã nhiÒu s÷a h¬n bªn tr¸i) ®Ó b¶o ®¶m khi xuÊt chuång ®µn lîn ®Òu con h¬n. §Æt c©u hái: Thêi kú lîn con tõ 1-60 ngµy cÇn ch¨m sãc thÕ nµo? Sau ®ã dïng tranh minh ho¹ 18 Néi dung Ph−¬ng ph¸p 1. Giai ®o¹n tõ 1 ®Õn 21 ngµy Lîn con sinh tr−ëng, ph¸t triÓn chñ yÕu nhê s÷a mÑ, trong 21 ngµy lîn con t¨ng 4 lÇn so víi lîn con lóc s¬ sinh. - Lîn lai F1: 2,5 - 3kg/con. - Lîn ngo¹i: 4 kg - 5 kg/ con * Trong giai ®o¹n nµy cÇn chó ý: - B¶o ®¶m nhiÖt ®é thÝch hîp: 1-7 ngµy: nhiÖt ®é chuång: 32-340C 7-21 ngµy nhiÖt ®é chuång: 340C * Mïa ®«ng cÇn s−ëi Êm chuång b»ng ®èng dÊm hoÆc b»ng ®iÖn. - B¶o ®¶m ®é Èm thÝch hîp 70 - 75% - Tiªm bæ sung chÊt s¾t sau 3 ngµy. Lo¹i 100 mg cÇn tiªm 1 ml/con cã thÓ sau 2 tuÇn (14 ngµy) tiªm lÇn 2. 2. Giai ®o¹n tõ 21 ®Õn 60 ngµy L−îng s÷a mÑ gi¶m, yªu cÇu dinh d−ìng lîn con t¨ng (¨n nhiÒu h¬n) nªn ph¶i bæ sung sím thøc ¨n cho lîn con 19 Néi dung Ph−¬ng ph¸p 3. Nh÷ng biÖn ph¸p n©ng cao tû lÖ nu«i sèng cña lîn con a. Cho bó sím s÷a ®Çu. b. Cè ®Þnh nóm vó cho lîn con. c. TËp cho lîn con ¨n sím ®Ó bæ sung thøc ¨n. * Lîi Ých cña bæ xung sím thøc ¨n: - B¶o ®¶m sù ph¸t triÓn b×nh th−êng cña c¬ thÓ. - Thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña bé m¸y tiªu hãa. - H¹n chÕ nhiÔm ký sinh trïng (giun s¸n). - Gi¶m møc hao mßn lîn mÑ, rót ng¾n thêi gian ®éng dôc trë l¹i cña lîn mÑ. §Æt c©u hái: Muèn n©ng tû lÖ nu«i sèng lîn con th× ta cÇn lµm g×? Sau ®ã dïng tranh minh ho¹ ®Ó gîi ý (dïng l¹i mét sè tranh tr−íc) §Æt c©u hái: Ých lîi cña cho lîn ¨n sím lµ g×? Thêi gian tËp cho ¨n sím th−êng tõ 21 - 25 ngµy tuæi. * C¸c lo¹i thøc ¨n bæ sung Bæ sung chÊt kho¸ng, s¾t b»ng c¸ch - Tiªm bæ sung calxi, phot pho. Cho ¨n bét x−¬ng, vá sß, èc, vá trøng (trén vµo thøc ¨n hoÆc vµo n−íc s¹ch uèng) Bæ sung thøc ¨n giµu ®¹m. Thøc ¨n c«ng nghiÖp Lo¹i hçn hîp: 351 cña ViÖt - Th¸i C14 cña ViÖt - Ph¸p Lo¹i ®Ëm ®Æc: 15S ViÖt - Th¸i trén 20 - 25 % 20 Néi dung Ph−¬ng ph¸p Thøc ¨n tù chÕ: Bét g¹o, bét ng«, c¸m (rang) 65 - 67 %. Bét ®Ëu t−¬ng (rang) 25%. Bét c¸ nh¹t 5%. Premix kho¸ng, vi ta min 2 - 3% - Cho thøc ¨n vµo m¸ng s¹ch, lîn ¨n xong tr¸ng röa s¹ch sÏ tr¸nh ®Ó l−u. Th−êng cho ¨n 4 - 5 b÷a / ngµy. d. TËp cho lîn con vËn ®éng Sau 3 - 5 ngµy, tËp cho lîn con theo mÑ (trêi n¾ng Êm) 7- 10 ngµy cho lîn con vËn ®éng 30 phót /ngµy. Tèt nhÊt cã b·i, v−ên hoÆc s©n cã bãng m¸t cho lîn con vËn ®éng. Chó ý: trong giai ®o¹n 1 - 60 ngµy cÇn l−u ý Kh«ng nªn ho¹n lîn ®ùc vµo thêi gian 21 - 28 ngµy tuæi. 21 Néi dung Ph−¬ng ph¸p e.Dïng r¬m kh« chèng Èm, gi÷ Êm cho lîn con: ®Ó lîn con khái bÞ Øa ph©n tr¾ng. §é Èm kh«ng khÝ cã liªn quan ®Õn møc ®é lîn con Øa ph©n tr¾ng: Th¸ng NhiÖt ®é 0C §é Èm (%) Tæng lîn ®iÒu tra Tæng con m¾c % m¾c bÖnh 2 22,3 85.0 196 126 64.25 4 26,2 83.0 5469 1510 27.61 6 29,2 76.0 2288 676 29.54 8 28,6 77.0 54 15 27.77 10 25,4 85.0 3997 2160 54.04 12 22,0 87.0 1650 1022 61.94 22 VII. Kü thuËt nu«i lîn thÞt Néi dung Ph−¬ng ph¸p I. Chän gièng lîn con nu«i thÞt Lîn nu«i thÞt hiÖn nay chñ yÕu lµ lîn lai F1, F2 vµ ®· cã hé ch¨n nu«i lîn ngo¹i. 1. Chän theo lai lÞch tèt (theo bè mÑ, «ng bµ tèt th× cã thÓ lîn gièng ®ã sÏ tèt) §Æt c©u hái: Khi chän gièng lîn con nu«i thÞt nªn nh− thÕ nµo? Sau ®ã dïng tranh gîi ý 2. Chän ngo¹i h×nh. a. ThÓ hiÖn ®Æc ®iÓm gièng. (F1 Landrad lai Mãng C¸i) cã l«ng da mµu tr¾ng, tai to vµ h¬i côp. b. Lîn nhanh nhÑn, m¾t s¸ng, ham ho¹t ®éng, hay ¨n. c. Lîn con cai s÷a 55 - 60 ngµy träng l−îng ph¶i tõ 10 kg trë lªn. d. Da mãng hång hµo, l«ng th−a, bãng m−ît e. M×nh dµi, c©n ®èi, l−ng th¼ng, vai në, m«ng réng, 4 ch©n ch¾c kháe, cuéng (khÊu) ®u«i to, kho¶ng c¸ch gi÷a gèc ®u«i vµ hËu m«n réng, cæ kh«ng cã ®ai f. Lîn cã tõ 12 vó trë lªn, c¸ch ®Òu nhau, vó xép, kh«ng cã vó xÑt. g. Lîn ®· ®−îc tiªm phßng dÞch t¶, phã th−¬ng hµn, ®ãng dÊu, tô huyÕt trïng 23 h. Lîn ®ùc ®· ®−îc ho¹n. Néi dung Ph−¬ng ph¸p II. VËn chuyÓn lîn con §Æt c©u hái: Khi vËn chuyÓn lîn con nªn nh− thÕ nµo? Sau ®ã dïng tranh gîi ý. 1. Kh«ng cho lîn ¨n no tr−íc khi vËn chuyÓn (vËn chuyÓn lîn ®ãi) 2. VËn chuyÓn ph¶i cã lång, Cã dông cô m−a n¾ng. 3. Khi ®−a lîn vÒ nhµ ph¶i th¶ lîn ra ngay s©n réng cã bãng m¸t hoÆc vµo chuång réng ®Ó lîn vËn ®éng. 4. Kh«ng cho lîn uèng n−íc ngay, Ýt nhÊt ph¶i ®Ó lîn nghØ 1 giê. III. X¸c ®Þnh thêi gian nu«i vµ träng l−îng ®¹t ®−îc Nu«i lîn thÞt t¨ng träng nhanh, tû lÖ n¹c cao, l·i nhiÒu, phÊn ®Êu 7 - 8 th¸ng tuæi (4 - 5 th¸ng nu«i) ®¹t tõ 90 - 100 kg / con, hÖ sè quay vßng ®¹t 2,25 løa/ n¨m. * Ch¨n nu«i lîn thÞt chia lµm 2 giai ®o¹n Giai ®o¹n 1: Tõ 2 - 4 th¸ng tuæi (giai ®o¹n sau cai s÷a). Giai ®o¹n 2: Tõ 4 - 8 th¸ng tuæi (®· ph¸t triÓn ®Çy ®ñ vµ tÝch lòy mì) - CÇn t¨ng thøc ¨n tinh tõ 80 - 85 %. - Ngµy ¨n 2 - ®Õn 3 b÷a - Cho ¨n ®Æc h¬n - Gi¶m vËn ®éng - CÇn yªn tÜnh cho lîn. 24 Néi dung Ph−¬ng ph¸p T¨ng träng qua tõng th¸ng (kÕt thóc nu«i khi 7 th¸ng tuæi) Th¸ng tuæi ChØ tiªu 2-3 3-4 4-5 5-6 6-7 Träng l−îng kg/con 16 30 48 68 92 Träng l−îng gam/ngµy 466 600 666 800 Träng l−îng/kg/con/th¸ng 14 18 20 24 §Æt c©u hái: Theo b¸c nu«i lîn thÞt tõ lóc nhá cÇn chó ý nh÷ng ®iÓm g×? IV. Mét sè nguyªn t¾c chung vÒ ch¨m sãc vµ nu«i d−ìng lîn thÞt Dïng tranh minh ho¹ 1. Ph©n ®µn.(Sau khi cai s÷a, lîn con cÇn ®−îc t¸ch con to víi con to, nhá víi nhá ®Ó nu«i d−ìng cho lîn con ph¸t triÓn ®ång ®Òu) 2. Cho ¨n ®óng giê, ®óng b÷a, nhiÖt ®é thøc ¨n thÝch hîp 3. Cho uèng n−íc s¹ch vµ ®Çy ®ñ Lîn tõ 10 - 30 kg cÇn tõ 4 - 5 lÝt n−íc /ngµy Lîn tõ 31 - 60 kg cÇn tõ 6 - 8 lÝt n−íc /ngµy Lîn tõ 61 - 100kg cÇn tõ 8 - 10 lÝt n−íc / ngµy 25 Néi dung Ph−¬ng ph¸p 4. S¹ch sÏ vÖ sinh: - Lîn s¹ch, - Chuång s¹ch, - M¸ng s¹ch - LuyÖn cho lîn bµi tiÕt ®óng chç. 5. Cho lîn vËn ®éng thÝch hîp 6. §Þnh kú c©n träng l−îng Cã 2 c¸ch c©n träng l−îng lîn - Cho vµo còi ®Ó c©n - §o vßng ngùc B¶ng h−íng dÉn ®o c¸ch ®o vßng ngùc (tham kh¶o) Träng l−îng (kg) Vßng ngùc (cm) Träng l−îng (con) Vßng ngùc (con) Träng l−îng (kg) Vßng ngùc (cm) 20 57 56 86 80 98 26 63 60 88 82 99 30 67 62 89 86 101 36 71 66 91 90 103 40 73 70 93 92 104 46 79 72 94 95 105 50 83 76 96 100 107 26 PhÇn II: Kü thuËt ch¨n nu«i gµ Néi dung Ph−¬ng ph¸p I. Giíi thiÖu c¸c gièng gµ 1. Gµ Ri: Má vµng, ch©n, mãng, l«ng vµng lµ chñ yÕu. Träng l−îng b×nh qu©n 6 th¸ng ®¹t 1,2 ®Õn 1,5 kg/con. Kh¶ n¨ng ®Î trøng 70 qu¶/n¨m/con. ThÞt, trøng th¬m ngon. Gµ dÔ nu«i, Ýt m¾c bÖnh. Kh«ng cÇn nãi kü 2. Gµ Tam Hoµng (gµ tµu vµng - Má, l«ng, ch©n ®Òu vµng). - Träng l−îng 6 th¸ng tuæi ®¹t 2 kg /con. - §Î trøng trung b×nh 90 qu¶ /n¨m/con. (gµ ch−a chän läc). - §èi víi gµ Tam Hoµng ®· chän läc nhËp vµo ViÖt Nam, cã träng l−îng kho¶ng 3,0 - 3,5 kg/con. §Î trøng 120 - 150 qu¶/ m¸i/n¨m 3. Gièng gµ chuyªn ®Î trøng (siªu trøng). Gµ Gold line 54: nhËp tõ Hµ lan n¨m 1989. - Gµ trèng cã mµu n©u. Con m¸i l«ng mµu tr¾ng cho lai t¹o con th−¬ng phÈm. - Con th−¬ng phÈm m¸i cã mµu l«ng n©u. - Träng l−îng khi b¾t ®Çu ®Î 1,6 - 1,7 kg /con. - Trung b×nh 1 gµ m¸i ®Î 280 - 310 trøng /n¨m. Gµ ®Î trung b×nh ®−îc 18 - 20 th¸ng.(60-70 tuÇn) Ngoµi ra cã gµ Isabrown cña Ph¸p Hisexbrown cña Hµ Lan Hylene Brown cña Mü 27 Néi dung Ph−¬ng ph¸p 4. Gièng gµ thÞt Gµ AA: cña Mü: - L«ng mµu tr¾ng. - Ch©n, má mµu vµng. - Nu«i sau 49 ngµy träng l−îng ®¹t 1,8 - 2,2 kg/con. - Cø 2,1 -2,25 kg thøc ¨n cho 1 kg gµ. Ngoµi ra cã gµ BE, Hyppro (Cu Ba). 5. C¸c gièng gµ kiªm dông Tam Hoµng, L−¬ng Ph−îng Trung Quèc, Rèt ®á, Hå, MÝa, §«ng C¶o, ViÖt Nam v.v... II. Kü thuËt nu«i d−ìng vµ ch¨m sãc Gµ 1 ngµy tuæi: - Kh«ng nªn cho ¨n (chÊt lßng ®á lµ dinh d−ìng vÉn cßn tån t¹i trong c¬ thÓ gµ) nªn khi cho ¨n chØ cho ¨n chÊt ¨n nghÌo ®¹m - ChØ cho uèng n−íc 28 Néi dung Ph−¬ng ph¸p óm (gét) gµ con - nu«i d−ìng gµ con trong vßng 3 tuÇn ®Õn 1 th¸ng ®Çu §Æt c©u hái: Theo b¸c cã mÊy c¸ch óm gµ con? NhiÖt ®é óm gµ con nh− thÕ nµo lµ tèt? Sau ®ã dïng tranh minh ho¹. 1. C¸ch óm (gét): a. óm b»ng lång - §ãng 1 chuång nhá diÖn tÝch 1 m2 cã rÌm che ®Ó ®¶m b¶o nhiÖt ®é. - Khi trêi Êm vÐn rÌm ®Ó chuång tho¸ng. b. óm trªn nÒn nhµ - Lãt nÒn nhµ b»ng trÊu hoÆc phoi bµo víi ®é dµy 5 - 10 cm, tuú theo mïa - Dïng qu©y ®Ó qu©y gµ. Mçi qu©y tèi ®a 250 con. c. óm b»ng gµ mÑ Cã thÓ ghÐp gµ con cho mét gµ mÑ ñ (®èi víi sè l−îng Ýt). * Tr−íc khi óm cÇn chuÈn bÞ ®Çy ®ñ m¸ng ¨n, m¸ng uèng cho gµ. 29 Néi dung Ph−¬ng ph¸p 2. NhiÖt ®é óm gµ con S−ëi Êm cho gµ b»ng ®Ìn ®iÖn hoÆc ®Ìn dÇu. Ta cÇn theo dâi: - NÕu gµ cßn thÊy l¹nh n»m tóm tôm s¸t nguån nhiÖt cÇn t¨ng bãng ®Ìn. - Nãng qu¸ gµ n»m t¶n xa ra - NhiÖt ®é võa ph¶i: Gµ t¶n ®Òu, ngñ ngon lµnh, Sau ®©y lµ nhiÖt ®é cÇn thiÕt ®èi víi tõng ®é tuæi cña gµ. Ngµy tuæi gµ NhiÖt ®é cÇn thiÕt 1 tuÇn 33 - 250C 2 tuÇn 31 - 330C 3 tuÇn 29 - 310C 4 tuÇn 26 - 280C 3. MËt ®é chuång nu«i Tõ 1 - 30 ngµy tuæi nhèt ®−îc 50 - 100 con/ m2. 31 - 60 ngµy tuæi nhèt ®−îc 20 - 50 60 - 90 ngµy tuæi nhèt ®−îc 15 - 20 Chó ý: b¶o ®¶m chuång ph¶i tho¸ng, mËt ®é nu«i võa ph¶i 30 PhÇn III: Thøc ¨n cho ch¨n nu«i A. T×m hiÓu c¸c chÊt trong ch¨n nu«i Tªn chÊt Cã trong thøc ¨n T¸c dông NÕu thõa NÕu thiÕu Kh¾c phôc Hái: Nh÷ng chÊt d−íi ®©y cã trong s¶n phÈm g×? Sau ®ã dïng tranh gîi ý. Hái: Nh÷ng chÊt d−íi ®©y cã t¸c dông g×? Sau ®ã dïng tranh gîi ý. Hái: Nh÷ng thõa chÊt nµy cã t¸c dông g×? Sau ®ã dïng tranh gîi ý. Hái: NÕu thiÕu cã t¸c h¹i g×? Sau ®ã dïng tranh gîi ý. I. Protit (®¹m) Bét thÞt x−¬ng, bét c¸, ®Ëu t−¬ng, kh« dÇu, c¸m c«ng nghiÖp v.v. VËt nu«i sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn, lµ chÊt chñ yÕu t¹o s¶n phÈm ch¨n nu«i (thÞt) Rèi lo¹n tiªu ho¸, l·ng phÝ (lîn tiªu ch¶y) Cßi cäc, l«ng th«, chËm lín, dÔ m¾c bÖnh. II. Bét ®−êng C¸c lo¹i h¹t, c¸m, rau xanh, cñ, qu¶ Cung cÊp n¨ng l−îng ho¹t ®éng gièng nh− nhiªn liÖu cÇn cho xe ch¹y, gãp phÇn cho vËt nu«i t¨ng tr−ëng ph¸t triÓn BÐo sím, (kh«ng cã lîi) Ho¹t ®éng kÐm, cßi cäc Hái: C¸ch kh¾c phôc thÕ nµo 31 Tªn chÊt Cã trong thøc ¨n T¸c dông NÕu thõa NÕu thiÕu Kh¾c phôc III. Kho¸ng Bét x−¬ng, sß hÕn, mai mùc, tiªm s¾t, kÏm, canxi... Ph¸t triÓn bé x−¬ng, t¨ng c−êng trao ®æi chÊt L·ng phÝ Cßi cäc, lîn n¸i b¹i liÖt, gia cÇm ®Î non, sinh bÖnh IV. Vitamin Rau xanh, cñ qu¶, ho¸ d−îc, vËn ®éng t¾m n¾ng T¨ng c−êng trao ®æi chÊt chèng ®ì bÖnh tËt L·ng phÝ Cßi cäc, m¾c bÖnh 32 B. ChÕ biÕn thøc ¨n ch¨n nu«i: Néi dung Ph−¬ng ph¸p Ph−¬ng ph¸p phèi hîp khÈu phÇn thøc ¨n cho gia sóc, gia cÇm Gia ®×nh b¸c th−êng dïng ph−¬ng ph¸p chÕ biÕn thøc ¨n nµo? Theo b¸c nh− thÕ nµo th× phï hîp? Ph−¬ng ph¸p cho ¨n ¦u ®iÓm Nh−îc ®iÓm NÊu chÝn Tiªu hãa tèt h¬n, diÖt ®−îc khuÈn vµ ký sinh trïng MÊt vi tamin, tèn ®å ®un ñ men T¨ng dinh d−ìng, tiÕt kiÖm chi phÝ, t¨ng møc ngon miÖng Kh«ng diÖt ®−îc khuÈn vµ ký sinh trïng, tiªu hãa kÐm thøc ¨n chÝn. ñ chua (th−êng dïng cho lîn n¸i) T¹o sù ngon miÖng, tiÕt kiÖm chi phÝ HiÖu qu¶ kÐm h¬n chÝn. Trén sèng (th−êng dïng cho lîn n¸i) TiÕt kiÖm chi phÝ Tiªu hãa kÐm h¬n, kh«ng diÖt ®−îc mÇm bÖnh Phèi hîp khÈu phÇn Gióp c¬ thÓ gia sóc hÊp thu chÊt dinh d−ìng tèt h¬n, t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ trong ch¨n nu«i Thøc ¨n c«ng nghiÖp: H·ng Con Cß (Ph¸p), S− tö (Th¸i Lan), Thøc ¨n Trung Quèc, ViÖt Trung, Trung Mü, Bio, H¹ Long, Thanh B×nh, VINA v.v. Gióp c¬ thÓ gia sóc hÊp thu chÊt dinh d−ìng tèt h¬n, t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ trong ch¨n nu«i H−íng dÉn thùc hanh phèi hîp khÈu phÇn ®¬n gi¶n 33 C. Mét sè c«ng thøc pha trén khÈu phÇn nu«i lîn thÞt ®Ó tham kh¶o I. Pha chÕ gi¶n ®¬n II. Pha trén thøc ¨n c«ng nghiÖp III. Sö dông thøc ¨n ®Ëm ®Æc C«ng thøc pha chÕ tû lÖ % Giai ®o¹n I 30-60kg Giai ®o¹n II 60 - 100 kg Th¸ng tuæi TuÇn tuæi Bét g¹o + c¸m 38 31 C«ng thøc pha chÕ tû lÖ % I II III IV C«ng thøc pha chÕ tû lÖ % thøc ¨n ®Ëm ®Æc 1-3 4-6 ≥ 6 Bét ng« 25 42 Thøc ¨n ®Ëm ®Æc 30 25 20 15 C20 ®Æc biÖt 35 31 28 Bét s¾n 10 10 Ng« xay 45 45 50 §Ëu t−¬ng kh« l¹c nh©n 17 7,5 TÊm 12 12 7 Bét c¸ lo¹i I 7 8 Bét x−¬ng 1 0,3 Muèi 0,3 0,1 Premix kho¸ng sinh tè 1,7 1,1 T