Kỹ thuật chăn nuôi lợn nái sinh sản

19 Lµ thêi gian tõ khi s¬ sinh ®Õn khi lîn c¸i ®éng dôc lÇn ®Çu tiªn. Tuæi ®éng dôc lÇn ®Çu kh¸c nhau tuú theo gièng lîn, vÝ dô: lîn néi cã tuæi ®éng dôc lÇn ®Çu sím h¬n lîn ngo¹i. *Tuæi phèi gièng lÇn ®Çu: Th«ng th­êng ë lÇn ®éng dôc ®Çu tiªn ng­êi ta ch­a cho phèi gièng v× ë thêi ®iÓm nµy lîn ch­a thµnh thôc vÒ thÓ vãc, sè l­îng trøng rông cßn Ýt. Ng­êi ta th­êng cho phèi gièng vµo chu kú thø 2 hoÆc thø 3. Tuæi phèi gièng lÇn ®Çu ®­îc tÝnh b»ng c¸ch céng tuæi ®éng dôc lÇn ®Çu víi thêi gian ®éng dôc cña mét hoÆc hai chu kú n÷a hoÆc tuæi t¹i thêi ®iÓm phèi gièng lÇn ®Çu. *Tuæi ®Î løa ®Çu: Sau khi phèi gièng, lîn chöa trung b×nh 114 ngµy. Tuæi ®Î løa ®Çu lµ tuæi lîn mÑ ®Î løa ®Çu tiªn. §Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sinh s¶n cña lîn n¸i ng­êi ta c¨n cø vµo 2 mÆt: sè l­îng vµ chÊt l­îng cña ®µn con. b. Kh¶ n¨ng sinh s¶n: Kh¶ n¨ng sinh s¶n cña lîn n¸i ®­îc ®¸nh gi¸ trªn c¸c chØ tiªu sè l­îng vµ c¸c chØ tiªu chÊt l­îng ®µn con. C¸c chØ tiªu sè l­îng gåm cã: * Sè con s¬ sinh cßn sèng ®Õn 24 giê trªn løa ®Î: §©y lµ chØ tiªu kinh tÕ rÊt quan träng. Nã nãi lªn kh¶ n¨ng ®Î nhiÒu hay Ýt con cña gièng, nãi lªn kü thuËt thô tinh cña dÉn tinh viªn vµ kü thuËt ch¨m sãc lîn n¸i chöa. Trong vßng 24 giê sau khi sinh ra, nh÷ng lîn con kh«ng ®¹t khèi l­îng s¬ sinh (qu¸ bÐ), kh«ng ph¸t dôc hoµn toµn, dÞ d¹ng … th× sÏ bÞ chÕt. Ngoµi ra do lîn con míi sinh, ch­a nhanh nhÑn, dÔ bÞ lîn mÑ ®Ì chÕt. B×nh qu©n sè lîn con ®Î ra cßn sèng/løa: Tæng sè lîn con ®Î ra cßn sèng trong vßng 24 giê kÓ tõ khi lîn n¸i ®Î xong con cuèi cïng cña c¸c løa ®Î trªn tæng sè løa ®Î. C«ng thøc tÝnh: Tæng sè lîn con ®Î ra cßn sèng B×nh qu©n sè lîn con ®Î ra cßn sèng/løa = ---------------------------------------------- Tæng sè løa ®Î Tæng sè lîn con ®Î ra ®Ó l¹i nu«i: Tæng sè lîn con ®Î ra cßn sèng cã kh¶ n¨ng ®Ó l¹i nu«i: §èi víi lîn ngo¹i: khèi l­îng > 0,8 kg; ®èi víi lîn néi: khèi l­îng > 0,3 kg. TÝnh theo c«ng thøc: Tæng sè lîn con ®Ó l¹i nu«i B×nh qu©n sè lîn con ®Ó l¹i nu«i/ løa = ------------------------------------- Tæng sè løa ®Î * Tû lÖ sèng: tû lÖ sèng ®­îc tÝnh theo c«ng thøc sau: RUMENASIA.ORG/VIETNAM 20 Sè con s¬ sinh sèng ®Õn 24 giê Tû lÖ sèng (%) = x 100 Sè con ®Î ra cßn sèng *Sè lîn con cai s÷a trªn løa: §©y lµ chØ tiªu kinh tÕ kü thuËt rÊt quan träng quyÕt ®Þnh n¨ng suÊt cña nghÒ ch¨n nu«i lîn. Nã liªn quan ®Õn kü thuËt ch¨n nu«i lîn con bó s÷a, kh¶ n¨ng tiÕt s÷a vµ kh¶ n¨ng nu«i con cña lîn mÑ vµ kh¶ n¨ng h¹n chÕ c¸c yÕu tè g©y bÖnh cho lîn con. §ã lµ sè lîn con ®­îc nu«i sèng cho ®Õn khi cai s÷a lîn mÑ. Thêi gian cai s÷a dµi hay ng¾n phô thuéc vµo tr×nh ®é kü thuËt chÕ biÕn thøc ¨n vµ kü thuËt ch¨n nu«i. HiÖn nay cã mét sè c¬ së ch¨n nu«i lîn theo h­íng c«ng nghiÖp ®· tiÕn hµnh cai s÷a cho lîn con lóc 21 hoÆc 28 ngµy tuæi, cßn trong ch¨n nu«i ®¹i trµ th­êng tiÕn hµnh cai s÷a cho lîn con lóc 45 thËm chÝ 56 ngµy tuæi. NÕu chóng ta tiÕn hµnh cai s÷a sím cho lîn con sÏ gãp phÇn t¨ng sè løa ®Î trªn n¨m cña lîn n¸i vµ h¹n chÕ mét sè bÖnh hay l©y tõ lîn con sang lîn mÑ. Sè con sèng ®Õn cai s÷a Tû lÖ nu«i sèng (%) = x 100 Sè con ®Ó l¹i nu«i Trong mét sè tr­êng hîp sè lîn con s¬ sinh nhiÒu nh­ng ng­êi ta chØ gi÷ l¹i mét sè lîn con nhÊt ®Þnh ®Ó nu«i ®Ó ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn b×nh th­êng cña lîn con. Th«ng th­êng tû lÖ nu«i sèng cµng cao th× cµng tèt. *Sè lîn con cai s÷a /n¸i/n¨m: Lµ chØ tiªu tæng qu¸t nhÊt cña nghÒ ch¨n nu«i lîn n¸i. ChØ tiªu nµy phô thuéc vµo thêi gian cai s÷a lîn con vµ sè l­îng lîn con cai s÷a trong mçi løa ®Î. NÕu cai s÷a sím sÏ t¨ng sè løa ®Î/ n¸i /n¨m vµ t¨ng sè l­îng lîn con cai s÷a trong mèi løa th× sè l­îng lîn con cai s÷a/ n¸i/n¨m sÏ cao vµ ng­îc l¹i. Tæng sè lîn con cai s÷a trong n¨m Sè lîn con cai s÷a/n¸i/n¨m = Tæng sè lîn n¸i sinh s¶n trong n¨m C¸c chØ tiªu chÊt l­îng ®µn con: *Khèi l­îng s¬ sinh: Lµ khèi l­îng cña lîn con ®­îc c©n ngay sau khi ®Î ra, c¾t rèn, lau kh«, bÊm sè tai vµ tr­íc khi cho bó lÇn ®Çu tiªn. RUMENASIA.ORG/VIETNAM 21 Khèi l­îng s¬ sinh toµn æ lµ chØ tiªu nãi lªn kh¶ n¨ng nu«i d­ìng thai cña lîn mÑ, ®Æc ®iÓm gièng, kü thuËt ch¨m sãc qu¶n lý vµ phßng bÖnh cho lîn n¸i chöa. Do ®ã thµnh tÝch nµy phô thuéc c¶ vµo phÇn cña lîn n¸i vµ phÇn nu«i d­ìng cña con ng­êi. Khèi l­îng s¬ sinh toµn æ lµ khèi l­îng cña tÊt c¶ lîn con sinh ra cßn sèng vµ ®­îc ph¸t dôc hoµn toµn. NÕu nh÷ng lîn con sinh ra khoÎ m¹nh bÞ lîn mÑ ®Ì chÕt lµ thuéc vÒ tr¸ch nhiÖm cña c¬ së ch¨n nu«i chø kh«ng thuéc vÒ thµnh tÝch cña lîn n¸i. Khèi l­îng s¬ sinh cña c¸c gièng lîn kh¸c nhau th× kh¸c nhau. PSS lîn néi (Ø, MC) th­êng tõ 0,4 - 0,6 kg/con, PSS lîn lai (§B x MC) trung b×nh tõ 0,6 - 0,8 kg/con, PSS cña lîn ngo¹i trung b×nh 1,1 - 1,2 kg/con. Nh×n chung khèi l­îng s¬ sinh cµng cao th× kh¶ n¨ng sinh tr­ëng cµng nhanh, khèi l­îng cai s÷a sÏ cao vµ khèi l­îng khi xuÊt chuång sÏ lín cho nªn lîn cã chöa cÇn ®­îc ch¨m sãc nu«i d­ìng tèt ®Ó ®µn con cã khèi l­îng s¬ sinh cao. * §é ®ång ®Òu: lµ x¸c ®Þnh xem trong c¶ æ lîn con ®é to, nhá cã ®ång ®Òu nhau hay kh«ng, th­êng cã 2 ph­¬ng ph¸p tÝnh: - LÊy khèi l­îng s¬ sinh cña tõng con so s¸nh víi khèi l­îng s¬ sinh b×nh qu©n cña toµn æ. Sù chªnh lÖch ®ã cµng nhá chøng tá ®µn lîn Êy cµng ®ång ®Òu. - LÊy tû lÖ vÒ ®ång ®Òu ph¸t dôc ®Ó biÓu thÞ: Khèi l­îng s¬ sinh con nhÑ nhÊt §é ®ång ®Òu ph¸t dôc = x 100 Khèi l­îng s¬ sinh con nÆng nhÊt §é ®ång ®Òu lµ mét chØ tiªu quan träng ®Ó gi¸m ®Þnh phÈm chÊt vÒ kh¶ n¨ng sinh s¶n cña lîn n¸i tèt hay xÊu. Bëi v× khèi l­îng s¬ sinh gi÷a 2 ®µn lîn con h¬n kÐm nhau kh«ng nhiÒu, nh­ng ®é ®ång ®Òu cã thÓ chªnh lÖch nhau lín. *Khèi l­îng cai s÷a toµn æ: Cïng víi chØ tiªu sè con cai s÷a trªn løa, chØ tiªu khèi l­îng toµn æ lóc cai s÷a gãp phÇn ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ n¨ng suÊt cña nghÒ nu«i lîn n¸i. Do hiÖn nay c¸c c¬ së ch¨n nu«i th­êng ¸p dông thêi gian cai s÷a kh¸c nhau tuú thuéc vµo kh¶ n¨ng chÕ biÕn thøc ¨n vµ tr×nh ®é nu«i d­ìng, cho nªn ®Ó ®¸nh gi¸ thµnh tÝch cña lîn n¸i chóng ta th­êng c©n khèi l­îng lîn con lóc 56 hoÆc 60 ngµy tuæi, cã nh­ vËy chóng ta míi so s¸nh vµ ®¸nh gi¸ thµnh tÝch cña lîn n¸i víi nhau ®­îc. Cßn c©n khèi l­îng cña lîn con lóc cai s÷a ë thêi ®iÓm sím h¬n chØ dïng ®Ó ®Þnh møc dinh d­ìng cho lîn con mµ th«i. Khèi l­îng lîn con cai s÷a cã liªn quan chÆt chÏ ®Õn khèi l­îng s¬ sinh vµ lµ nÒn t¶ng xuÊt ph¸t cho khèi l­îng xuÊt chuång sau nµy. RUMENASIA.ORG/VIETNAM 22 B×nh qu©n khèi l­îng 1 lîn con cai s÷a (kg): Khèi l­îng trung b×nh tÝnh b»ng kg cña 1 lîn con lóc cai s÷a ®­îc tÝnh theo c«ng thøc sau: Tæng khèi l­îng lîn con cai s÷a (kg) B×nh qu©n khèi l­îng 1 lîn con cai s÷a (kg)= Tæng sè lîn con cai s÷a (con) *Kh¶ n¨ng tiÕt s÷a: Kh¶ n¨ng tiÕt s÷a lµ mét chØ tiªu quan träng, v× nã ¶nh h­ëng ®Õn tû lÖ nu«i sèng cña ®µn lîn con, còng nh­ khèi l­îng cai s÷a sau nµy. Do ®ã trong c«ng t¸c gièng cÇn chó ý chän ®­îc nh÷ng lîn n¸i cã n¨ng xuÊt s÷a cao, còng nh­ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt ch¨m sãc, nu«i d­ìng ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng tiÕt s÷a cña lîn mÑ. Khi ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tiÕt s÷a cña lîn n¸i, do ®Æc ®iÓm cÊu t¹o gi¶i phÉu cña bÇu vó lîn mÑ kh«ng cã bÓ s÷a cho nªn rÊt khã x¸c ®Þnh chÝnh x¸c l­îng s÷a s¶n xuÊt ra cña lîn n¸i. Cã mét sè ph­¬ng ph¸p cã thÓ ¸p dông ®Ó ®¸nh gi¸ s¶n l­îng s÷a cña lîn n¸i nh­ c¨n cø vµo t×nh tr¹ng søc khoÎ cña lîn con, c©n khèi l­îng lîn con tr­íc vµ sau khi cho bó mÑ, hoÆc c©n khèi l­îng lîn mÑ tr­íc vµ sau khi cho bó … Tuy nhiªn c¸c ph­¬ng ph¸p nµy ®Òu Ýt nhiÒu ¶nh h­ëng ®Õn lîn con vµ lîn mÑ vµ kh«ng phï hîp víi thùc tiÔn s¶n xuÊt. Quy luËt tiÕt s÷a cña lîn mÑ cã ®Æc ®iÓm lµ t¨ng dÇn tõ lóc míi ®Î ®Õn 21 ngµy ®¹t s¶n l­îng cao nhÊt sau ®ã gi¶m dÇn. C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm nµy , trong thùc tiÔn s¶n xuÊt ng­êi ta lÊy khèi l­îng lîn con toµn æ lóc 21 ngµy tuæi ®Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tiÕt s÷a cña lîn mÑ. S¶n l­îng s÷a cña lîn mÑ phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè nh­ gièng, c¸ thÓ, thøc ¨n, ch¨m sãc nu«i d­ìng … §Ó n©ng cao s¶n l­îng s÷a cña lîn mÑ chóng ta cÇn ph¶i c¨n cø vµo tõng yÕu tè ¶nh h­ëng ®Ó cã biÖn ph¸p thÝch hîp. c. Mét sè chØ tiªu kinh tÕ kü thuËt kh¸c: Trong ch¨n nu«i lîn n¸i cã mét sè chØ tiªu kinh tÕ kü thuËt cÇn thiÕt ®Ó theo dâi t×nh h×nh s¶n xuÊt cña lîn n¸i trong c¬ së ch¨n nu«i. C¸c chØ tiªu nµy gióp cho c¸c nhµ qu¶n lý trang tr¹i trong c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n ®¶m b¶o ch¨n nu«i cã hiÖu qu¶. * Tû lÖ lîn n¸i kh«ng ®éng dôc sau cai s÷a (%): Lµ tû lÖ gi÷a sè l­îng lîn n¸i ch­a ®éng dôc tÝnh ®Õn ngµy thø 8 sau cai s÷a so víi tæng sè lîn n¸i ®· cai s÷a con vµ ®­îc ®­a vµo phèi gièng. Sè l­îng lîn n¸i ®· cai s÷a con tÝnh ®Õn ngµy thø 8 kh«ng ®éng dôc trë l¹i Tû lÖ lîn n¸i kh«ng = x 100 ®éng dôc sau cai s÷a (%) Sè l­îng lîn n¸i ®· cai s÷a con vµ ®­îc ®­a vµo phèi gièng RUMENASIA.ORG/VIETNAM 23 ChØ tiªu nµy kh«ng tÝnh cho nh÷ng lîn n¸i t¬ míi ®­a vµo phèi gièng lÇn ®Çu. * Tû lÖ thô thai ®èi víi toµn ®µn n¸i ®­îc phèi gièng: Lµ tû lÖ gi÷a sè l­îng lîn n¸i ®· mang thai ®­îc 40 ngµy sau phèi gièng so víi tæng sè n¸i ®­îc phèi gièng. Sè n¸i ®· mang thai ®­îc 40 ngµy sau phèi gièng Tû lÖ thô thai toµn ®µn (%) = x 100 Sè n¸i ®­îc phèi gièng Cã thÓ sö dông lîn ®ùc gièng ®Ó kiÓm tra kÕt qu¶ thô thai cña lîn n¸i sinh s¶n vµ lîn n¸i t¬ tõ ngµy thø 18 sau khi phèi gièng trë ®i hoÆc cã thÓ dïng m¸y siªu ©m "chÈn ®o¸n cã thai sím ë lîn " vµo thêi ®iÓm 30-40 ngµy sau phèi gièng. * Tû lÖ ®Î (%): Tæng sè n¸i ®Î Tû lÖ ®Î toµn ®µn (%) = x 100 Tæng sè n¸i ®­îc phèi gièng * Tû lÖ lîn con hao hôt tõ s¬ sinh ®Õn cai s÷a: Tû lÖ gi÷a sè l­îng lîn con bÞ chÕt tõ s¬ sinh ®Õn cai s÷a so víi tæng sè con ®Î ra cßn sèng. Tû lÖ hao hôt Tæng sè con ®Î ra cßn sèng - tæng sè con cai s÷a tõ s¬ sinh ®Õn = x 100 cai s÷a (%) Tæng sè con ®Î ra cßn sèng * Sè løa ®Î/n¸i/n¨m Lµ tæng sè løa ®Î cña ®µn n¸i trong vßng 1 n¨m trªn sè l­îng lîn n¸i b×nh qu©n cña ®µn. Tæng sè løa ®Î c¶ n¨m cña ®µn n¸i Sè løa ®Î/n¸i/n¨m = Sè l­îng lîn n¸i b×nh qu©n c¶ n¨m cña ®µn Tiªu tèn thøc ¨n/kg lîn con cai s÷a: Lµ l­îng thøc ¨n nu«i lîn n¸i vµ lîn con theo mÑ ®Õn lóc cai s÷a trªn tæng sè khèi l­îng lîn con cai s÷a thu ®­îc cña lîn n¸i ®ã trong 1 løa ®Î hoÆc 1 n¨m: Tæng l­îng thøc ¨n cho lîn n¸i + con (kg) Tiªu tèn thøc ¨n/kg lîn con cai s÷a (kg) = Tæng khèi l­îng lîn con cai s÷a (kg) RUMENASIA.ORG/VIETNAM 24 Ch­¬ng IV Ch¨n nu«i lîn c¸i hËu bÞ 1. Môc tiªu ch¨n nu«i lîn c¸i hËu bÞ - Lîn n¸i sinh tr­ëng nhanh, ®¹t khèi l­îng quy ®Þnh khi ®Õn tuæi phèi gièng lÇn ®Çu - Lîn c¸i ®éng dôc sím, gi¶m ®­îc chi phÝ vÒ thøc ¨n, c«ng lao ®éng vµ c¸c chi phÝ kh¸c - §Î sai con ë løa ®Î ®Çu tiªn - Lîn n¸i khai th¸c ®­îc bÒn l©u (®Î ®­îc nhiÒu løa) 2. Kü thuËt chän lîn c¸i g©y n¸i sinh s¶n - §Þa chØ chän lîn c¸i hËu bÞ: cÇn chän nh÷ng n¬i cã ®Þa chØ tin cËy ®ã lµ nh÷ng c¬ së ch¨n nu«i (quèc doanh hoÆc t­ nh©n) cã ®µn gièng ®¹t n¨ng suÊt cao vµ an toµn vÒ dÞch bÖnh. Kh«ng nªn tù g©y n¸i tõ nh÷ng ®µn bè mÑ ®Ó t¹o lîn thÞt th­¬ng phÈm. - Chän nguån gèc: Chän lîn c¸i hËu bÞ tõ nh÷ng cÆp bè mÑ cã n¨ng suÊt sinh s¶n tèt, lîn mÑ ®Î sai con, tèt s÷a, cai s÷a nhiÒu con, m¾n ®Î, nu«i con khÐo … - Chän ngo¹i h×nh: § Chän nh÷ng lîn n¸i khoÎ m¹nh, l«ng da bãng mÞn, hång hµo, m¾t tinh nhanh, ®i l¹i tù nhiªn uyÓn chuyÓn, kh«ng cã c¸c khuyÕt tËt nh­ bÞ óng rèn, ch©n ®i vßng kiÒng, ®i ch÷ b¸t … § Chän nh÷ng con cã th©n h×nh ph¸t triÓn c©n ®èi, m«ng në, 4 ch©n ch¾c khoÎ, m«ng ph¸t triÓn ®Òu. Lîn ®­îc chän ph¶i cã khèi l­îng cao h¬n khèi l­îng trung b×nh toµn ®µn ë thêi ®iÓm chän § Sè l­îng vµ chÊt l­îng vó: sè vó ph¶i tõ 12 trë lªn, kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c vó ®Òu, lé râ ®Çu vó, kh«ng chän con vó kÑ. § ¢m hé chän con cã ©m hé ph¸t triÓn, kh«ng chän nh÷ng con cã ©m hé qu¸ to hoÆc qu¸ bÐ 3. Kü thuËt nu«i d­ìng lîn c¸i hËu bÞ - Yªu cÇu cÇn ®¹t: Lîn c¸i hËu bÞ tr­íc khi phèi gièng ph¶i ®¹t thÓ tr¹ng phèi gièng, nghi· lµ kh«ng bÐo qu¸ hoÆc gÇy qu¸. Muèn vËy cÇn chó ý c¸c yÕu tè sau ®©y: + Gi¸ trÞ dinh d­ìng trong khÈu phÇn hîp lý cho tõng giai ®o¹n + Møc ¨n cho lîn hµng ngµy hîp lý cho tõng giai ®o¹n - ChÕ ®é dinh d­ìng trong khÈu phÇn thøc ¨n cho lîn c¸i hËu bÞ qua c¸c giai ®o¹n B¶ng 1: ChÕ ®é dinh d­ìng trong khÈu phÇn thøc ¨n cho lîn n¸i Khèi l­îng lîn Pr.th«/khÈu phÇn (%) N¨ng l­îng (ME) Kcal Tõ 20-30 kg 16-17 3100 Tõ 30-65 kg 15 3000 Tõ 65 kg ®Õn phèi gièng vµ c¶ kú mang thai 13-14 2900 - Møc ¨n con/ngµy (kg thøc ¨n hçn hîp) RUMENASIA.ORG/VIETNAM