Kỹ năng thẩm tra và phê chuẩn quyết toán ngân sách nhà nước

KỸ NĂNG THẨM TRA VÀ PHÊ CHUẨN QUYẾT TOÁN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC PGS.TS Đặng văn ThanhLỜI MỞ ĐẦUQuyết toán NSNN là một khâu của chu trinh NS nhằm tổng kết, đánh giá việc thực hiện NS, chính sách NS. Quyết toán NSNN trong nhưng năăm qua đã có nhiều tiến bộ, cơ bản đã phản ánh được tình hình thu, chi ngân sách quốc gia, đảm bảo công khai, minh bạch hơn.Việc xem xét, thẩm tra phê chuẩn quyết toán ngân sách nhằm giải toả trách nhiệm cho cơ quan điều hànhLà cơ sở để lập ngân sách cho các nam tiếp theoNHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ QUYẾT TOÁN NSNNGồm một số nội dung chính sau đây:Khái niệm quyết toán NSNNChu trình ngân sách và vị trí quyết toán trong chu trình ngân sáchĐiều kiện quyết toán NSNNNguyên tắc quyết toán NSNNQuy trình quyết toán Ngân sách Nhà nướcCác nhân tố ảnh hưởng đến quyết toán NSNNVị trí pháp lý của các cơ quan nhà nước tham gia quyết toán ngân sách nhà nướcQUAN NIệM truyền thống về quyết toán NSNNchỉ đề cập đến vấn đề hợp pháp, hợp lý của số liệu. Kết thúc năm NS, cơ quan quản lý NS lập báo cáo trình cơ quan có thẩm quyền phê chuẩn. Không đề cập đến vấn đề tuân thủ trong quản lý thu chi, Không đề cập đến tính kinh tế, hiệu lực, hiệu quả Luôn được coi là vấn đề đã cũ, quá khứ nên các tranh luận mang tính chính trị ít diễn raĐây là một vấn đề trong khâu quyết toán ngân sách cần được lưu ý khi thẩm tra, phê chuẩn quyết toán. Thẩm tra hồ sơ quyết toán NSNNNỘI DUNG CỦA QUYẾT TOÁN NSNNThứ nhất, quyết toán NSNN giải quyết vấn đề về số liệu NS, nghĩa là phản ánh được đầy đủ số liệu thu, chi NS khi báo cáo với cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Thứ hai, quyết toán NSNN phải thể hiện được tính tuân thủ trong thực hiện NSNN. Chính phủ giải trỡnh về việc quản lý NS trong niên độ có tuân thủ pháp luật cũng như các yêu cầu mà Quốc hội đã đề ra khi quyết định NS. Thứ ba, quyết toán NSNN phải báo cáo được tính kinh tế, tính hiệu lực, hiệu quả của việc thực hiện NS, chính sách NS. Thứ tư, quyết toán NSNN được xác định trong một khoảng thời gian nhất định (một năm-12 tháng). Thứ năm, quyết toán NSNN phải được quan quyền lực đại diện cho quyền lợi của dân chúng xem xét phê chuẩn. KHÁI NIỆM QUYẾT TOÁN NSNNQuyết toán NSNN là việc tổng kết, đánh giá việc thực hiện ngân sách và chính sách tài chính ngân sách của quốc gia, xem xét trách nhiệm pháp lý của các cơ quan nhà nước trong quản lý, sử dụng nguồn lực tài chính quốc gia để thực hiện các chức năng nhiệm vụ của nhà nước trong một thời gian nhất định, được cơ quan có thẩm quyền phê chuẩn. NGUYÊN TẮC LẬP QUYẾT TOÁN NSNN1-Số liệu quyết toán phải trung thực, đầy đủ; quyết toán chi NSĐP không được vượt quá quyết toán thu NSĐP.2-Số quyết toán thu NS trong niên độ là số đã thực thu vào KBNN trong niên độ; số quyết toán chi NS là số đã đủ thủ tục thanh toán trong niên độ theo chế độ quy định và số chi chuyển nguồn sang năm sau theo quyết định của Chủ tịch UBND, thủ trưởng CQ tài chính (nếu được uỷ quyền).3- Nội dung quyết toán phải đúng với nội dung chỉ tiêu trong dự toán được HĐND quyết định.Báo cáo quyết toán phải theo đúng chỉ tiêu, mẫu biểu quy định và phải có thuyết minh, giải trình.NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUYẾT TOÁNMức độ phân cấp quản lý ngân sách: Cấu trúc bộ máy nhà nước chi phối đến việc phân cấp quản lý NS và phân cấp quản lý NS lại chi phối đến quyết toán NSNN. Tổ chức hệ thống thông tin tài chính và sự phát triển của công nghệ thông tin; Đặc điểm chính trị, kinh tế xã hội của mỗi quốc gia; Sự phát triển hệ thống kế toán quốc gia; Mức độ phát triển của hệ thống kiểm toán; QUY TRINH QUYẾT TOÁN NSNNHạch toán kế toán: Nếu hạch toán kế toán được thực hiện một cách kịp thời, đầy đủ, rõ ràng, chính xác sẽ tạo điều kiện để thực hiện cho các khâu tiếp theo. Lập quyết toán: Việc lập báo cáo trên cơ sở số liệu kế toán đã thực hiện của nam ngân sách. Kiểm toán quyết toán NSNN, để quyết toán trung thực, đánh giá tính tuân thủ, tính kinh tế, hiệu lực, hiệu quả với việc thực hiện NS và các chính sách NS QUY TRINH QUYẾT TOÁN NSNNThẩm tra quyết toán, do các cơ quan chức năng của QH, HĐND thực hiện; Phê chuẩn quyết toán NS, là nhiệm vụ của cơ quan dân cử thực hiện xem xét phê chuẩn quyết toán. Công khai quyết toán: công khai quyết toán để xã hội và công chúng có thể tiếp cận. Việc công bố công khai phải kèm theo báo cáo kết quả kiểm toán quyết toán NSNN. CƠ QUAN THAM GIA QUYẾT TOÁN NSNNĐơn vị thụ hưởng ngân sách:Cơ quan chủ quản của đơn vị thụ hưởng ngân sách: Cơ quan có nhiệm vụ thu NSNN:Cơ quan quản lý quỹ NSNN: chịu trách nhiệm hạch toán thu, chi và trong một số trường hợp lập quyết toán NSNNCơ quan Tài chính: Cơ quan KTNN: thực hiện kiểm toán quyết toán trước khi trỡnh cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê chuẩnCơ quan điều hành ngân sách: UBND, CP Cơ quan dân cử: Quốc hội, HĐND KIỂM TOÁN QUYẾT TOÁN NSNNĐÓ sè liÖu QTNS ®¶m b¶o tÝnh trung thùc, hîp ph¸p,жm b¶o tÝnh tu©n thñ, tÝnh kinh tÕ, hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ B¸o c¸o ph¶i ®­îc KTNN kiÓm to¸n KTNN ®­a ra ý kiÕn ®éc lËp vÒ c¸c khÝa c¹nh cña b¸o c¸o quyÕt to¸nĐ©y lµ căn cø quan träng ®Ó th¶o luËn, phª chuÈn quyÕt to¸n ng©n s¸ch. THẨM TRA QUYẾT TOÁN NSNNThẩm tra hồ sơ quyết toán NSNNThẩm tra tính trung thực, hợp pháp của số liệu trong quyết toánThẩm tra tính tuân thủ trong việc thực hiện NS Thẩm tra tính kinh tế, hiệu lực và hiệu quả của các khoản thu, chi NS Nội dung báo cáo kiểm toán quyết toán NSNN THẨM TRA CĂN CỨ CỦA QT NSNN - Mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội - Dự toán và giải pháp thực hiện dự toán NS được QH, HĐND quyết định.- Số Báo cáo QT có được tổng hợp từ quyết toán ngân sách của các đơn vị dự toán cấp I đã được cơ quan tài chính thẩm định theo quy định không?- Số Báo cáo quyết toán có được tổng hợp từ quyết toán NS đã được HĐND cấp dưới phê chuẩn không?- Số liệu quyết toán thu, chi, kết dư đã đối chiếu với báo cáo của kho bạc nhà nước, cơ quan thuế, hải quan. Trường hợp có chênh lệch, CP, UBND đã làm rõ và xử lý thế nào? - Ý kiến kết luận của Kiểm toán nhà nước về báo cáo quyết toán của CP trình QH, UBND trình HĐND.- Các vấn đề về số liệu quyết toán mà kiểm toán, thanh tra kiến nghị (nếu có) đã được xem xét và xử lý như thế nào?THẨM TRA HỒ SƠ QUYẾT TOÁN NSNNHồ sơ quyết toán đầy đủ mầu biểu theo quy định Một số mẫu biểuQuyết toán ngân sách địa phương, NSTW,Quyết toán thu ngân sách theo sắc thuế; Quyết toán chi ngân sách địa phương, NSTW; Quyết toán chi chương trỡnh mục tiêu quốc gia;... Báo cáo kiểm toán quyết toán NS của cơ quan KTNN Quyết toán phải đầy đủ mẫu biểu để đảm bảo cung cấp thông tin phục vụ cho việc thẩm tra, xem xét phê chuẩn quyết toán. Các cơ quan thẩm tra xem xét tính đầy đủ và hợp lệ của hệ thống báo cáo quyết toán NSNN.Thẩm tra tính trung thực của số liệu Số liệu quyết toán phải trung thực, hợp pháp; Nội dung quyết toán phải theo đúng các nội dung trong dự toán. Số liệu phải chi tiết theo mục lục NSNN;Báo cáo phải được tổng hợp từ cơ sở. Báo cáo NSĐP phải tổng hợp từ quyết toán của NS cấp dưới, báo cáo của đơn vị dự toán cấp mỡnh; Báo cáo của các đơn vị dự toán và các cấp chính quyền không được quyết toán chi lớn hơn thu;Báo cáo của NS cấp dưới không được quyết toán các khoản kinh phí uỷ quyền của NS cấp trên. Các khoản kinh phí uỷ quyền phải lập báo cáo riêng; BCQT phải được KTNN xác nhận tính trung thực, hợp pháp; xác nhận tính kinh tế, hiệu lực, hiệu quả.Nội dung xem xét tính trung thực, hợp pháp của số liệu quyết toánKiểm tra, phân tích số liệu quyết toán, mối quan hệ giữa các số liệu trong hệ thống mẫu biểu Chênh lệch về số liệu phát hiện qua kiểm toán trong báo cáo của cơ quan KTNN; những tồn tại trong quản lý điều hành và lập quyết toán NS Cung cấp và giải trỡnh đầy đủ các căn cứ lập quyết toán NS để có thể minh chứng rằng báo cáo đã được tổng hợp từ cơ sở. Thẩm tra các khoản thu theo lĩnh vựcThu từ doanh nghiệp nhà nướcThu từ doanh nghiệp đầu tư nước ngoàiThu từ doanh nghiệp ngoài quốc doanhThu từ đấtThu sổ xố kiến thiếtThu khác ngân sáchV.v... Thẩm tra các khỏan chi theo lĩnh vựcChi đầu tư phát triểnChi thường xuyênChi sự nghiệp giáo dục – đào tạoChi sự nghiệp y tếChi sự nghiệp khoa học công nghệ Chi sự nghiệp văn hoá xã hộiChi sự nghiệp phát thanh truyền hình Chi sự nghiệp kinh tế Những phát hiện qua kiểm toán của KTNN Thể hiện trong báo cáo của cơ quan KTNN về những vấn đề tồn tại trong quản lý điều hành NS. Những phát hiện trong báo cáo kiểm toán phải được cơ quan quản lý NS giải trỡnh, làm rõ. Trường hợp giữa hai cơ quan chưa có sự thống nhất cần phải làm việc, trao đổi thống nhất trước khi trỡnh Quốc hội, Hội đồng Nhân dân phê chuẩn quyết toán NSNN. ý kiến cuối cùng do QH, HĐND quyết định Căn cứ lập quyết toán ngân sách địa phương Quyết toán chi ngân sách của các đơn vị thụ hưởng NSĐP;Quyết toán thu NSNN trên địa bàn quận, huyện, thị xã, TP Quyết toán chi ngân sách địa phương;Quyết toán chi kinh phí uỷ quyền của ngân sách tỉnh;Quyết toán chi xây dựng cơ bản của ngân sách địa phương; Quyết toán chi ngân sách tỉnh phần vốn cấp trực tiếp bằng lệnh chi cho các đối tượng không có quan hệ thường xuyên với ngân sách, Quyết toán thu ngân sách tỉnh đối với một số khoản thu đặc biệt, như: các khoản ghi thu (đồng thời ghi chi); thu vay; viện trợ từ các Chính phủ, tổ chức và cá nhân nước ngoài;...Dự toán ngân sách năm do Hội đồng Nhân dân quyết định. ThÈm tra tÝnh tu©n thñ cña c¸c kho¶n thu, chi NS Các khoản thu NS phải thực hiện theo đúng quy định của Luật thuế và các quy định về chế độ thu nộp NS. (Lưu ý đến các khoản không nằm trong quyết toán thu NSĐP như miễn giảm thuế, hoàn thuế GTGT, thuế tồn đọng) Xem xét các khoản thu vay theo nghị quyết quả Hội đồng nhân dân về các khía cạnh sự cần thiết, tính mục đích; mối tương quan giữa vay, trả nợ và hiệu qủa các khoản vay;Các khoản chi cần lưu ý đến việc sử dụng theo từng nguồn kinh phí, tránh việc sử dụng kinh phí sai mục đích, không đúng quy định ...Các khoản chi cần xem xét việc tuân thủ nghị quyết của QH, HĐNH về phân bổ ngân sách. Tính kinh tế, hiệu lực và hiệu quảKhi đánh giá cần theo từng nội dung trong mối quan hệ với các khoản chi khác. Ví dụ: Các khoản thu NS, khi xem xét quan hệ giữa miễn giảm thuế với việc thực hiện các chính sách xã hội, giữa miễn giảm thuế với chi trợ cấp của ngân sách; Hoặc việc ban hành thu một số khoản phí, lệ phí có tác động đối với thu NS trên địa bàn và các chính sách xã hội khác không ? mức thu đã hợp lý chưa ? hoặc đa số dân chúng có đồng tỡnh với chính sách này hay không ?.Tính kinh tế, hiệu lực, hiệu quả (tiếp theo)Các khoản chi cần xem xét tương quan giữa kết quả đầu vào và kết quả đầu ra Ví dụ:. Chẳng hạn cần xem xét với một lượng tiền ít ỏi dành cho xây dựng cơ bản của Địa phương thỡ nên xây một con đường hay xây một trường học hay một trụ sở làm việc...,Việc đánh giá rất khó khăn và nó liên quan từ khâu lập dự toán đến khâu chấp hành và quyết toán. Đòi hỏi những nhà chuyên môn có kỹ năng nghề nghiệp thực hiện. Các nước trên thế giới công việc này do cơ quan KTNN thực hiện. Tính kinh tế, hiệu lực, hiệu quả (tiếp theo)Với chức năng giám sát của mình, HĐND, QH vẫn có thể đánh giá trong một số trường hợp, chủ yếu là tính tiết kiệm và tính hiệu lực. Ví dụ: xem xét đề việc thực hiện nghị quyết về xây dựng một khu chung cư để phục vụ người dân nghèo có chỗ ở nhưng khi quyết toán, đưa công trỡnh vào sử dụng, xem xét lại thấy rằng đa số dân nghèo không được hưởng từ khoản chi ngân sách mà HĐND đã quyết định này vỡ giá quá cao họ không tể mua được hoặc họ không thể tiếp cận với thông tin để mưa nhà, đa số các nhà làm dự án đã mua hết. Thảo luận, phê chuẩn QTNS Trên cơ sở báo cáo quyết toán NSNN của cơ quan có thẩm quyền lập đã được thẩm tra, Báo cáo kiểm toán của cơ quan KTNN Báo cáo thẩm tra của Uỷ ban TC&NS Các Đại biểu thảo luận, xem xét và ra nghị quyết phê chuẩn quyết toánNhững vấn đề cần làm rõ sẽ yêu cầu cơ quan quản lý NS và KTNN làm rõ và BC phiên họp gần nhất Một số vấn đề cần lưu ý khi thẩm tra QT ngân sách địa phươngTổng số thu NSĐP có thể lớn hơn tổng số thu NSNN theo dự toán được giao trên địa bàn. Số thu do cơ quan thuế, hải quan thu có thể vẫn nhỏ hơn quyết toán thu NSNN, vì có một số khoản thu cơ quan thuế và hải quan không quản lý như: Thu khác ngân sách (bán tài sản), thu hồi khoản chi năm trước, (2) Về số bổ sung có mục tiêu từ vốn ngoài nước ODA (3) Khi so sánh, đối chiếu quyết toán chi NSĐP dự toán có một số chênh lệch do một số nhiệm vụ chi như: Chi hỗ trợ doanh nghiệp NN, chi trả nợ khoản huy theo khoản 3 Điều 8 Luật NSNN,chi hoàn trả các khoản thu đã nộp NS các năm trước,Một số vấn đề cần lưu ý khi thẩm tra QT ngân sách địa phương (tiếp theo)(4) Đối với chi NS cho XDCB cũng có tình trạng trên do một số dự án, công trình KBNN không trực tiếp quản lý, cơ quan tài chính kiểm soát trước khi xuất lệnh chi tiền, do vậy cần đối chiếu tổng hợp thanh toán chi xây dựng cơ bản của KBNN (gồm cả vốn kho bạc nhà nước trực tiếp quản lý và vốn kho bạc nhà nước không trực tiếp quản lý).(5) Thẩm tra sử dụng dự phòng NSĐP: Thẩm quyền; Mục tiêu; (6) Thẩm tra việc sử dụng tăng thu so với dự toán:việc xác định số tăng thu; thẩm quyền; nội dung sử dụng tăng thu Một số vấn đề cần lưu ý khi thẩm tra QT ngân sách địa phương (tiếp theo)(7) Thẩm tra trích lập và sử dụng Quỹ dự trữ tài chính ở địa phương (chỉ ngân sách cấp tỉnh được lập Quỹ dự trữ tài chính): Nguồn hình thành Quỹ dự trữ tài chính; Thẩm quyền sử dụng; Mục tiêu sử dụng (8) Thẩm tra việc chi ứng trước dự toán năm sau: Thẩm quyền quyết định và đối tượng được ứng trước dự toán: (9) Thẩm tra khoản chi chuyển nguồn ở địa phương: Thẩm quyền quyết định chi chuyển nguồn; Điều kiện thực hiện và kế toán, quyết toán ngân sách; Phê chuẩn quyết toán Sau khi thảo luận, QH, HĐND ra nghị quyết về phê chuẩn quyết toánNSNN; Khi quyết toán được phê chuẩn, trách nhiệm của cơ quan quản lý, điều hành NS được toả;Phê chuẩn quyết toán là công việc cuối cùng của khâu quyết toán ngân sách và cũng là khâu cuối cùng của chu trình NSNN. Xin chân thành cảm ơn