Kỹ năng mềm dành cho giáo viên & học sinh

n của nhau. Kỹ năng này phản ánh sự tôn trọng ý kiến giữa các thành viên trong nhóm. Khác biệt giữa Nghe và Lắng nghe. Giáo viên cần giải thích với học sinh, sinh viên của mình rằng lắng nghe ñòi hỏi mức ñộ tư duy cao hơn nghe. Lắng nghe là một kỹ năng mà người nghe phải tiếp nhận thông tin từ người nói, phân tích, tư duy theo hướng tích cực và phản hồi bằng thái ñộ tôn trọng những ý kiến của người nói dù ñó là ý kiến hoàn toàn trái ngược với quan ñiểm của bản thân. 2. Chất vấn: Qua cách thức mỗi người ñặt câu hỏi, chúng ta có thể nhận biết mức ñộ tác ñộng lẫn nhau, khả năng thảo luận, ñưa ra vấn ñề cho các thành viên khác của họ. Chất vấn là kỹ năng thể hiện tư duy phản biện tích cực (critical thinking). Thực tế ñây là một kỹ năng khó mà ngay cả giáo viên của chúng ta cũng ñang cần phải rèn luyện. Chất vấn bằng những câu hỏi thông minh dựa trên những lý lẽ tán ñồng hay phản biện chặt chẽ ñòi hỏi mức ñộ tư duy cao và tinh thần xây dựng ý kiến hết mình cho nhóm. 6/4/2009 www.giaovien.net --//-- www.center4teachers.com Trang 30/40 centea.info@gmail.com Lời lẽ chất vấn cần mềm mỏng, lịch sự. Tuy nhiên, một ñiều không kém quan trọng là giáo viên cần xây dựng một môi trường học tập cởi mở trong ñó khuyến khích người học sẵn sàng tiếp nhận những ý kiến trái chiều. Ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường, chúng ta cần dạy cho người học hiểu rằng: "Trong tranh luận, người có ý kiến phản biện với ý kiến của mình là họ ñang không ñồng quan ñiểm với ý kiến mà mình vừa nêu chứ không phải họ ñang chê bai con người của mình". Trong tranh luận, nếu tự ái nghĩa là mình ñã ñánh mất ñi sự sáng suốt của bản thân. 3. Thuyết phục: Các thành viên phải trao ñổi, suy xét những ý tưởng ñã ñưa ra. ðồng thời họ cần biết tự bảo vệ và thuyết phục người khác ñồng tình với ý kiến của mình. Khi nêu ý kiến ñóng góp cho nhóm, các thành viên cần kèm theo lý lẽ thuyết phục ñể nhận ñược sự ñồng tình của nhiều thành viên trong nhóm. 4. Tôn trọng: Mỗi thành viên trong nhóm phải tôn trọng ý kiến của những người khác thể hiện qua việc ñộng viên, hỗ trợ nhau, nỗ lực biến chúng thành hiện thực. Giáo viên cần giảng giải cho người học hiểu rằng khi các thành viên trong nhóm thể hiện sự tôn trọng lẫn nhau nghĩa là ñang ñóng góp sức mình vào sự thành công của nhóm. 5. Trợ giúp: Các thành viên phải biết giúp ñỡ nhau vì trong một nhóm, có người sẽ mạnh lĩnh vực này, nhưng người khác lại mạnh lĩnh vực khác. Và nhiều khi, vấn ñề mà nhóm ñang phải giải quyết cần kiến thức ở nhiều lĩnh vực, mức ñộ và ñòi hỏi các kỹ năng khác nhau. "Một cây làm chẳng nên non, ba cây chụm lại nên hòn núi cao". ðây là kỹ năng mà mỗi người cần rèn luyện ñể sẵn sàng ñóng góp vào thành quả chung của nhóm. 6. Chia sẻ: Các thành viên ñưa ra ý kiến và chia sẻ kinh nghiệm của mình khi gặp các tình huống tương tự trước ñó. Trong nhóm ñang thảo luận, người nào càng chia sẻ ñược nhiều kinh nghiệm quý giá của mình, hoặc ñưa ra các ý kiến sáng suốt cho nhóm, thì sẽ càng nhận ñược sự yêu mến và vị nể của các thành viên còn lại. Và một khi, mỗi thành viên trong nhóm ñều nhận thức ñược tầm quan trọng của việc chia sẻ, không khí làm việc của nhóm sẽ cởi mở và tích cực hơn. Hãy hỏi học sinh, sinh viên của bạn sẽ nhận ñược gì khi họ không chịu chia sẻ những gì mình có. 7. Chung sức: Mỗi thành viên phải ñóng góp trí lực cùng nhau thực hiện kế hoạch ñã ñề ra. Có nghĩa là, cả nhóm cần phải hiểu rõ mục ñích của nhóm cần ñạt ñược là gì, và có cùng 6/4/2009 www.giaovien.net --//-- www.center4teachers.com Trang 31/40 centea.info@gmail.com chung khao khát hoàn thành nó. "Hãy tưởng tượng, chúng ta ñang cùng ở trên một con thuyền, tất cả ñều phải cùng chèo ñể ñưa con thuyền về ñến ñích!". Trung Nguyên - www.giaovien.net 6/4/2009 www.giaovien.net --//-- www.center4teachers.com Trang 32/40 centea.info@gmail.com Giới thiệu phương pháp học tập và ñọc tích cực SQ3R Mô tả: Có rất nhiều người trong chúng ta không thể nhớ nổi nội dung của một cuốn sách, một bài báo, một tài liệu cần thiết cho công việc của mình. Chúng ta quên béng mất nội dung của tài liệu chỉ sau vài giờ ñồng hồ ñọc chúng. Chính do quá trình quên nhanh chóng các nội dung quan trọng này, chúng ta thường không thể kết nối kiến thức, không thể thành công trong các kỳ thi và không thể hoàn thành tốt công việc của chính bản thân mình. Nguyên nhân: Do trong quá trình ñọc tài liệu, chúng ta ñọc một cách “thụ ñộng”. Cặp mắt của chúng ta vẫn lướt trên tài liệu, nhưng bộ não của chúng ta lại ñang nhảy múa với những ý tưởng khác hoặc hờ hững với nội dung của tài liệu. Hoặc học sinh của chúng ta ñọc “ra rả” bài học nhưng ngay lúc ấy trí não của các em không hề “nhúc nhích”, nói cách khác, các em ñang dùng các biện pháp “cơ học”, “cưỡng bức” ñể bộ não phải ghi nhớ, nhưng “chữ thầy vẫn trả cho thầy”. Theo các ñiều tra về tâm lý và hoạt ñộng của não bộ, chúng ta sẽ nhớ lâu hơn khi chúng ta chú tâm một cách tích cực và hiểu rõ nội dung mà tài liệu ñang trình bày. Giải pháp: 6/4/2009 www.giaovien.net --//-- www.center4teachers.com Trang 33/40 centea.info@gmail.com Có rất nhiều phương pháp, kỹ thuật ñể giúp chúng ta học tập hiệu quả hoặc ñọc tích cực một tài liệu, CENTEA xin giới thiệu một trong những phương pháp ñó. Phương pháp SQ3R (Francis Robinson, 1970) là một kỹ thuật hữu hiệu nhằm giúp chúng ta nắm hết toàn bộ nội dung thông tin của một tài liệu, một quyển sách, thông qua việc làm cho ta phải chú tâm ñọc tài liệu một cách tích cực. Phương pháp này ñược nhiều trường ñại học trên thế giới khuyến khích các sinh viên sử dụng ñể nâng cao hiệu quả học tập, nghiên cứu. Các chữ cái SQ3R là từ viết tắt của các kỹ thuật mà chúng ta sẽ sử dụng liên tiếp ñể ñạt ñến mục ñích cuối cùng là nắm toàn bộ nội dung của tài liệu. Survey – Question – Read – Recite – Review Các bước tiến hành: Survey (Khảo sát): Thu thập các thông tin cần thiết ñể tập trung và hình thành các mục ñích khi ñọc. Trước khi ñọc bất kỳ tài liệu nào, hãy dành vài phút ban ñầu ñể xem xét tổng quát tài liệu bằng cách xem qua mục lục, các tiêu ñề của chương, các tựa ñề, phần tóm tắt, phần mở ñầu, phần kết luận Chú ý những bảng biểu, ñồ thị, hình vẽ trong sách. Hãy cố gắng ñưa ra ý kiến liệu rằng tài liệu hay cuốn sách này có giúp ích gì cho bạn không? Nếu cảm thấy rằng nó không có ích lợi gì cho bạn, hãy lựa chọn một cuốn sách khác. Việc xem xét tổng quát tài liệu sẽ giúp chúng ta: - Có một khái niệm ban ñầu và sự quen thuộc với nội dung sắp sửa ñọc. - Cho phép ta ước lượng thời gian cần thiết ñể ñọc tài liệu. - Khi ñọc toàn bộ nội dung tài liệu, chúng ta sẽ thông hiểu tài liệu gấp ñôi. 6/4/2009 www.giaovien.net --//-- www.center4teachers.com Trang 34/40 centea.info@gmail.com Question (ðặt câu hỏi): làm cho não của bạn bắt ñầu hoạt ñộng và tập trung bằng cách dựng lên một loạt câu hỏi làm “khung sườn” cho nội dung. Chúng ta có thể sử dụng kỹ thuật 5W1H ñể tạo ra các câu hỏi hoặc sử dụng ngay các câu hỏi do giáo viên ñưa ra, câu hỏi ở ñầu chương của sách ðặt ra các câu hỏi trước khi bắt ñầu ñọc thật sự, sẽ giúp chúng ta có chủ ñích khi tiến hành ñọc tài liệu. Read (ðọc): lắp thông tin vào cấu trúc mà bạn ñã dựng lên. Tiến hành ñọc tài liệu. Trong quá trình ñọc, hãy cố gắng tập trung tìm kiếm các chi tiết nhằm giúp ta trả lời những câu hỏi ñã ñặt ra. Khi ñọc, chúng ta có thể sử dụng kỹ thuật mindmap ñể ghi chú các chi tiết. Recite (Thuật lại): như tên gọi của nó: “thuật lại”, ở bước này chúng ta giúp não bộ tập trung ghi nhớ về nội dung vừa xem bằng cách thuật lại, diễn giải nội dung ñã ñọc bằng chính ngôn ngữ của bản thân. Nếu cần thiết, hãy viết ra các diễn giải hay các câu trả lời bằng chính suy nghĩ, diễn ñạt của mình. Nếu có thể, hãy ñọc hay diễn tả lại nội dung vừa xem bằng cách nói lớn tiếng. Hãy tưởng tượng, bạn ñang phải trình bày lại nội dung của cuốn sách, bài báo vừa xem cho 1000 khán giả trước mặt, trong một khán phòng rộng lớn, những khán giả này ñang chăm chú lắng nghe từng lời diễn tả của bạn. ðiều quan trọng ở bước này là phải dùng chính ngôn ngữ của mình ñể thuật lại hay diễn tả lại. Nếu chúng ta ñang ở nơi ñông người và không muốn làm ảnh hưởng ñến người khác thì chúng ta hãy nhắc lại một cách thì thầm. Các nghiên cứu ñã chỉ ra rằng chúng ta có xu hướng quên ñến 80% nội dung mà mình ñã ñọc sau 2 tuần lễ. Nhưng nếu chúng ta tiến hành bước “thuật lại”, thì chúng ta chỉ quên có 20% với cùng thời gian 2 tuần. Review (Xem lại): bước cuối cùng này theo ñúng tinh thần mà ông bà chúng ta ñã nhắc nhở: “Văn ôn, Võ luyện”. 6/4/2009 www.giaovien.net --//-- www.center4teachers.com Trang 35/40 centea.info@gmail.com Vào ngày hôm sau, tuần sau, hãy thử quay lại quyển sách ñã ñọc và xem thử bạn nhớ ñược và có thể thuật lại bằng chính từ ngữ của bạn bao nhiêu về nội dung. Ở bước này, chúng ta chỉ nhìn lướt lại quyển sách ñã ñọc, các câu trả lời ñã hoàn thành, các câu hỏi ñã ñặt ra và thử xem bạn có thể trả lời chúng một cách trôi chảy hay không. Nếu không, hãy làm lại các bước trên. Bước cuối cùng này giúp cho nội dung ñược làm mới và ghi nhớ lâu hơn trong trí óc của chúng ta. Kết luận: Với phương pháp SQ3R, chúng ta sẽ rèn luyện cho mình kỹ năng học và ñọc một cách tích cực, tránh bị nhồi nhét vào những thời ñiểm cận kề ngày thi, nắm vững nội dung và kiến thức các sách, các giáo trình, Các kỹ năng ñọc và học tích cực ñược ví như những trang thiết bị của người ñánh cá. Trang thiết bị càng hiệu quả, kỹ năng sử dụng trang thiết bị càng thuần thục thì người ñánh cá sẽ càng thoả sức vẫy vùng trong biển tri thức của nhân loại. Cùng với những kỹ thuật khác mà CENTEA ñã từng giới thiệu, SQ3R sẽ là một công cụ hiệu quả dành cho giáo viên, học sinh, sinh viên, những người luôn khát khao khám phá những chân trời tri thức mới. Nguồn tham khảo: - - www.studygs.net T.T.H. – www.giaovien.net 6/4/2009 www.giaovien.net --//-- www.center4teachers.com Trang 36/40 centea.info@gmail.com Học cách Tư duy tích cực CENTEA xin giới thiệu bài viết về một kỹ năng rất quan trọng trong cuộc sống, ñó là: Tư duy tích cực. Tư duy tích cực sẽ ñem lại nhiều lợi ích cho cuộc sống và công việc của chúng ta. Thầy Cô và các bạn muốn tìm hiểu và luyện tập kỹ năng này? Bài viết bên dưới ñược dành tặng riêng cho Thầy Cô và các bạn. 1. Tư duy tích cực là gì? Tinh thần và thể xác luôn là hai thứ song hành cùng nhau ñể giúp chúng ta sống và làm việc, vui chơi và giải trí, nói chung là giúp chúng ta tồn tại trong thế giới này. Bạn biết rằng ñể có một cơ thể khỏe mạnh, ta phải ăn và uống, chính xác hơn, ta phải ăn và uống những thứ bổ dưỡng cho cơ thể. Do ñó thực phẩm bổ dưỡng là thức ăn cần thiết cho cơ thể ta. Vậy còn tinh thần của chúng ta, thì cần “thực phẩm bổ dưỡng” gì? ðó chính là những “suy nghĩ tích cực”. Vậy suy nghĩ hay tư duy tích cực là gì? Có thể hiểu một cách ngắn gọn về tư duy tích cực như sau: Một ñầu óc tích cực luôn ñề cập ñến sự vui sướng, hạnh phúc, lành mạnh và kết quả thành công trong mọi tình huống, mọi hành ñộng. (A positive mind anticipates happiness, joy, health and a successful outcome of every situation and action). 2. Tại sao phải tư duy tích cực? Trên thế giới, người ta thường nói: You are what you think. You feel what you want. 6/4/2009 www.giaovien.net --//-- www.center4teachers.com Trang 37/40 centea.info@gmail.com Tạm dịch: Bạn là cái bạn nghĩ. Bạn cảm thấy cái bạn muốn Câu trên mang ý nghĩa rằng: những suy nghĩ bên trong (inner thoughts) của bạn sẽ ñiều khiển bạn trở nên cái bạn mong muốn. - Nếu bạn nghĩ rằng bạn là một người bất tài, vô dụng thì quả thật bạn sẽ ngày càng trở nên bất tài và vô dụng. - Nếu bạn cảm thấy rằng cơn bệnh cúm bạn ñang mắc phải là hết sức nặng nề và mệt mỏi, bạn sẽ ngày càng mệt mỏi và suy sụp với cơn cảm cúm này. - Nếu bạn thấy rằng ông Hiệu trưởng của trường bạn thật khó ưa và ñáng ghét thì mỗi lần gặp mặt vị Hiệu trưởng ñó, chỉ càng làm bạn thấy muốn bệnh hơn. Cuộc sống hàng ngày của mỗi người luôn bị ñiều khiển bởi các suy nghĩ nội tại dù chúng ta có ý thức hay không có ý thức về ñiều ñó. Do ñó, từ những suy nghĩ nội tại, những quan ñiểm cá nhân khác nhau, sẽ dẫn ñến các kết quả khác nhau: - Có người luôn vui vẻ và năng ñộng, nhưng cũng có người luôn mệt mỏi và buồn chán. - Có người cảm thấy việc học hỏi là thú vị, nhưng cũng có người thấy việc học hành là một hình phạt ngạt thở. - Có người cảm thấy thất bại thật ñáng giá vì ñem lại nhiều bài học, nhưng cũng có người cảm thấy thất bại là kết thúc mọi thứ. Do ñó, hãy tự hỏi chính bản thân bạn rằng: bạn muốn sống cuộc ñời như thế nào? Buồn chán và ảm ñạm? Vui vẻ và lành mạnh? Ngập trong stress? Luôn cáu kỉnh và bực bội? Bạn hãy quyết ñịnh cho cuộc ñời mình. Theo nhiều nghiên cứu, suy nghĩ tích cực ñem lại cho bạn rất nhiều ích lợi: - ðạt ñược các mục tiêu bạn ñặt ra và ñạt ñược sự thành công trong cuộc sống. - ðạt ñược thành công nhanh hơn và dễ hơn. - Vui vẻ hơn. - Nhiều năng lượng sống hơn. - Sức mạnh nội tại của bạn sẽ ngày càng mạnh hơn. 6/4/2009 www.giaovien.net --//-- www.center4teachers.com Trang 38/40 centea.info@gmail.com - Có khả năng thôi thúc và truyền cảm hứng cho bạn và những người xung quanh. - Khả năng vượt quá khó khăn và stress trong công việc và cuộc sống sẽ ñược nâng cao. - Ngày càng tự tin vào bản thân hơn. - Cuộc sống sẽ mỉm cười và trao tặng cho bạn nhiều cơ hội hơn. - Những người xung quanh sẽ ngày càng tôn trọng bạn hơn. - Những người có suy nghĩ tích cực thường là những người thành công trong những hoàn cảnh bình thường, và chính họ cũng thường là những người còn sống sót trong những tình huống khó khăn, nguy hiểm của cuộc sống. Bạn sẽ hỏi CENTEA: ðược rồi, tôi biết tất cả những ñiều trên rồi, vậy tôi muốn suy nghĩ tích cực thì phải làm sao? Xin mời bạn qua phần thứ 3 của bài viết này. 3. Làm thế nào ñể tư duy tích cực? Như phần trên ñã ñề cập, chính suy nghĩ nội tâm của bạn ñã ñiều khiển cuộc ñời bạn. Do ñó, ñiều trước tiên bạn cần làm ñể trở thành một người có tư duy tích cực là thay ñổi những suy nghĩ bên trong của bạn. Hãy tận dụng mọi cơ hội ñể biến các suy nghĩ tiêu cực trở thành các suy nghĩ tích cực. Trước tiên, bạn có thể làm quen với mô hình 3C (Commitment, Control and Challenge – Cam kết, Quản lý và Thử thách) Cam kết: ñặt ra một cam kết tích cực cho bản thân bạn, cho việc học hành của bạn, cho công việc của bạn hoặc cho bất cứ việc gì khác và hãy thực hiện việc ñó một cách nhiệt tình và say mê. Ví dụ: - Tôi sẽ tập thể dục vào mỗi sáng ñể tăng cường sức khỏe cho mình. - Tôi sẽ học cách dùng PowerPoint cho bài giảng của tôi vào học kỳ này. - Tôi sẽ quan tâm và giúp ñỡ ít nhất một học sinh trong lớp trong năm học này. - Tôi quyết tâm dành một ít thời gian ñọc truyện cho cô con gái nhỏ của mình trước khi con ñi ngủ. Quản lý: luôn tập trung ñầu óc của bạn vào những việc quan trọng và có ý nghĩa. ðưa ra các mục tiêu và tính ưu tiên cho mỗi việc bạn nghĩ và làm. Hãy luôn thành thật với bản thân, kiểm tra xem bạn ñã làm ñược gì và chưa làm ñược gì trong các mục tiêu ñã ñề ra. Luôn giữ ñầu óc hướng ñến các suy nghĩ tích cực, mỗi khi phát hiện các suy nghĩ tiêu cực ñang bắt ñầu xâm chiếm ñầu óc mình, hãy nhanh chóng thay thế chúng bằng các suy nghĩ tích cực. Do ñó, hãy luôn theo sát sức khỏe tinh thần và thể chất của bạn. 6/4/2009 www.giaovien.net --//-- www.center4teachers.com Trang 39/40 centea.info@gmail.com Thử thách: Hãy can ñảm thay ñổi những thói quen, suy nghĩ tiêu cực của mình mỗi ngày. Hãy tập cách nhìn việc học và những sự thay ñổi là các cơ hội cho bạn. Hãy thử làm ñiều khác ñiều mình vẫn làm thường ngày, hãy nhìn ra nhiều lựa chọn khác nhau cho mỗi sự việc. Ví dụ: - ði từ công sở về nhà bằng một con ñường khác, ñi bộ thay vì ñi thang máy. - Thay vì ñưa thẳng em học sinh nghịch ngợm trong lớp ñến giám thị như mọi hôm, hãy kêu em lại nói chuyện sau giờ học. - Thay vì luôn tránh xa máy vi tính vì thấy nó phức tạp hay rắc rối, hãy nhờ một ñồng nghiệp chỉ mình cách bật máy tính lên, chỉ mình cách dùng chuột và bàn phím máy tính. Bạn càng nhận ra rằng ñứng trước một sự kiện, một con người, bạn càng có nhiều “góc nhìn” thì bạn sẽ càng thoải mái hơn và có nhiều “lựa chọn” ñể quyết ñịnh hơn. Và hãy nhớ, luôn lựa chọn mặt tích cực của vấn ñề. Bên cạnh mô hình 3C, bạn còn có thể tham khảo một số lời khuyên sau: - Học cách thúc ñẩy và khuyến khích bản thân. - Học cách phát triển các kỹ năng giải quyết vấn ñề, các kỹ năng sáng tạo. - Học cách thư giãn và tự thưởng công cho mình. - Xem các bộ phim hay và có yếu tố tích cực, nghe các bài nhạc vui vẻ, thưởng thức những bức ảnh ñẹp. - Trao ñổi nhiều hơn với người khác. - Hãy kết giao với những người có suy nghĩ tích cực và tránh xa những người luôn có những suy nghĩ tiêu cực và u ám. - Hãy luôn mỉm cười, nhiệt tình và dễ mến. - Hãy luôn nhìn vào mặt tích cực của một vấn ñề. (Hình ảnh nữa ly nước gợi cho bạn về suy nghĩ: Ly nước ñã vơi ñi một nữa hay ly nước chỉ mới ñầy một nữa? Cơn cảm cúm này là một thứ ñáng ghét hay nó là cơ hội ñể bạn thư giãn và nghỉ ngơi?) - Luôn tìm ra ít nhất một ñiểm ñáng học hỏi từ những ñồng nghiệp xung quanh. - Luôn tích cực làm việc hết mình, tránh ñể ứ ñọng công việc từ ngày này sang ngày khác. - Hãy tự tin vào bản thân mình trong công việc và cuộc sống. - Nếu gặp khó khăn và không vượt qua ñược, hãy hỏi nhờ sự giúp ñỡ từ những người giàu kinh nghiệm hơn. - Cuối cùng hãy ghi nhớ câu: You are what you think. You feel what you want. 6/4/2009 www.giaovien.net --//-- www.center4teachers.com Trang 40/40 centea.info@gmail.com Hãy luôn mỉm cười, nhiệt tình và dễ mến. CENTEA tin rằng bài viết trên ñã phần nào phác họa những nét cơ bản về kỹ năng tư duy tích cực cũng như các cách thức ñể rèn luyện nó. Vấn ñề tiếp theo là Thầy Cô và các bạn có muốn mình trở thành một người sở hữu kỹ năng tuyệt vời trên hay không. Hãy chiêm nghiệm bản thân và rèn luyện cho mình, những ñiều tốt ñẹp hơn sẽ ñến, ñầy bất ngờ và dễ chịu. Bên cạnh bài viết này, Bộ phận CENTEA Art cũng xin gửi tặng ñến Thầy Cô và các bạn Bộ poster Tư duy tích cực, hãy dùng nó ñể ñộng viên bản thân mình và học trò của mình. Nguồn tham khảo: www.successconsciousness.com www.revolutionhealth.com www.aarp.org T.T.H. – www.giaovien.net