Kinh tế học - Chỉ số

21/01/2015 1 CHỈ SỐ KHÁI NIỆM  Chỉ số là gì?  là một loại số tương đối đặc biệt nhằm nghiên cứu biến động của các hiện tượng kinh tế xã hội phức tạp chịu ảnh hưởng của nhiều nhân tố có mối quan hệ tích số 2 PHÂN LOẠI 3  Căn cứ vào phạm vi tính toán  Chỉ số cá thể: là những chỉ số biểu hiện biến động của từng phần tử, từng đơn vị cá biệt trong tổng thể nghiên cứu  Chỉ số tổng hợp: biểu hiện biến động của tất cả các đơn vị, các phần tử của tổng thể nghiên cứu. PHÂN LOẠI 4  Căn cứ vào tính chất của chỉ tiêu thống kê:  Chỉ số của chỉ tiêu khối lượng: là chỉ số biểu hiện sự biến động của các chỉ tiêu khối lượng.  Chỉ số của chỉ tiêu chất lượng: biểu hiện biến động của các chỉ tiêu chất lượng. 21/01/2015 2 5 PHÂN LOẠI  Căn cứ vào tác dụng của chỉ số:  Chỉ số phát triển: biểu hiện biến động của hiện tưượng qua thời gian  Chỉ số không gian: biểu hiện sự biến động của hiện tưượng qua những không gian khác nhau.  Chỉ số kế hoạch: biểu hiện các nhiệm vụ kế hoạch hay tình hình thực hiện  Chỉ số thời vụ: biểu hiện tính chất và mức biến động thời vụ. MOÄT SOÁ KYÙ HIEÄU THÖÔØNG SÖÛ DUÏNG: p : GIAÙ CAÛ q : KHOÁI LÖÔÏNG SAÛN PHAÅM Z : GIAÙ THAØNH W: NAÊNG SUAÁT LAO ÑOÄNG 0 : KYØ GOÁC 1: KYØ BAÙO CAÙO T : LÖÔÏNG LAO ÑOÄNG D : DIEÄN TÍCH TROÀNG TROÏT N : NAÊNG SUAÁT THU HOAÏCH L : TIEÀN LÖÔNG 6 CHỈ SỐ CÁ THỂ 7 Khái niệm: phản ánh sự biến động của từng phần tử, từng đơn vị cá biệt. Công thức Chỉ số cá thể chất lượng(giá) : Chỉ số cá thế số lượng (lượng) : với p1, q1 là mức độ kỳ nghiên cứu; p0, q0 là mức độ ở kì gốc Đơn vị: (lần) hoặc (%) 1 1 0 0 ;p p p i p p p     1 1 0 0 ;q q q i q q q     CHỈ SỐ TỔNG HỢP 8 Khái niệm: phản ánh sự biến động của toàn bộ các đơn vị, phần tử trong tổng thể nghiên cứu Xét ví dụ với p1, q1 là mức độ kỳ nghiên cứu; p0, q0 là mức độ ở kì gốc Đơn vị: (lần) hoặc (%) 21/01/2015 3 TÌNH HÌNH XUẤT KHẨU CỦA CÔNG TY X NĂM 2001 VÀ 2002 9 MÆt hµng N¨m 2001 N¨m 2002 Gi¸ xuÊt khÈu ($/t) Lượng xuất khẩu (t) Gi¸ xuÊt khÈu ($/t) Lượng xuất khẩu (t) A 560 3000 545 2400 B 710 1500 710 1600 C 1130 1200 1150 1600 10 Yêu cầu: Nhận xét sự biến động về giá xuất khẩu nói chung của doanh nghiệp Cần giải quyết 2 vấn đề: Tổng hợp giá cả của 3 loại hàng hoá khác nhau Xét riêng sự biến động của giá (không lẫn biến động của lượng xuất khẩu) 13.3.1.2 CHỈ SỐ TOÅNG HÔÏP GIAÙ COÙ TROÏNG SOÁ (QUYEÀN SOÁ): I p q p q P    1 0 0 0 (Laspeyres)(1) I p q p q P    1 0 I p q p q P    1 1 0 1 (Paasche) (2) TRONG THÖÏC TEÁ NGÖÔØI TA THÖÔØNG DUØNG COÂNG THÖÙC (2). THEO VÍ DUÏ TA COÙ: I p q p q P      1 1 0 1 39530 36700 1 077, = 107,7% p q p q1 1 0 1 39530 36700 2830     ng.ñ 11 *CAÙC COÂNG THÖÙC KHAÙC ÑEÅ TÍNH CS TOÅNG HÔÏP VEÀ GIAÙ: I p q p q p q p p p q p q p q p p p q p q i P p             1 1 0 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 (CS TRUNG BÌNH ÑIEÀU HOAØ) NEÁU ÑAËT: d p q p q 1 1 1 1 1   thì I d i p p   1 1 (neáu d1 tính baèng laàn) hoaëc I d i p p   100 1 ( neáu d1 tính baèng %) 12 21/01/2015 4 VÍ DUÏ: 107,7% 077,1 36700 39530 075,1 25800 07,1 7680 1,1 6050 2580076806050 i qp qp I p 11 11 p       I d i p p       1 1 0 153 1 1 0 194 1 07 0 653 1 075 1 077 1 , , , , , , , I d i p p       100 100 15 3 1 1 19 4 1 07 65 3 1 075 1 077 1 , , , , , , , 13 TRONG TRÖÔØNG HÔÏP KEÁT QUAÛ TÍNH TOAÙN CUÛA HAI CS Laspeyres VAØ Paasche QUAÙ CHEÂNH LEÄCH, NGÖÔØI TA SÖÛ DUÏNG CHÆ SOÁ GIAÙ Fisher:      10 11 00 01 p qp qp qp qp I 14 13.3.2 CS TOÅNG HÔÏP KHOÁI LÖÔÏNG: I q p q p q    1 1 0 1 (Paashe) (1) I q p q p q    1 0 00 01 q pq pq I    (Laspeyres) (2) TRONG THÖÏC TEÁ NGÖÔØI TA THÖÔØNG DUØNG COÂNG THÖÙC (2) THEO VÍ DUÏ TA COÙ: I q p q p q      1 0 0 0 36700 27000 1 359, laàn q p q p1 0 0 0 36700 27000 9700     ng.ñ 15 *CAÙC COÂNG THÖÙC KHAÙC ÑEÅ TÍNH CS TOÅNG HÔÏP KHOÁI LÖÔÏNG: I q p q p q q q p q p i q p q p q q          1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 (CS TRUNG BÌNH SOÁ HOÏC) NEÁU ÑAËT d p q p q 0 0 0 0 0   thì I i dq q  0 (Neáu d0 tính baèng laàn) hoaëc I i d q q   0 100 (Neáu d0 tính baèng %) 16 21/01/2015 5 THEO VÍ DUÏ TREÂN TA COÙ: 1600060005000 160005,160002,150001,1 pq pqi I 00 00q q      = 1,359 = 135,9 %  0qq diI = 1,1x0,19+1,2x0,22+1,5x0,59 = 1,359 = 135,9% 135,9%     359,1 100 595,1222,1191,1 100 di I 0q q 17 * TRONG TRÖÔØNG HÔÏP KEÁT QUAÛ TÍNH TOAÙN CUÛA HAI CS Laspeyres VAØ Paasche QUAÙ CHEÂNH LEÄCH, NGÖÔØI TA SÖÛ DUÏNG CS TOÅNG HÔÏP KHOÁI LÖÔÏNG Fisher:      10 11 00 01 q pq pq pq pq I 18 GIAÛ SÖÛ COÙ GIAÙ CAÛ VAØ LÖÔÏNG HAØNG HOÙA TIEÂU THUÏ TAÏI MOÄT THÒ TRÖÔØNG NHÖ SAU: GIAÙ BAÙN LEÛ ÑÔN VÒ (ng.ñ) LÖÔÏNG HAØNG TIEÂU THUÏ TEÂN HAØNG ÑÔN VÒ TÍNH KYØ GOÁC (p0) KYØ BAÙO CAÙO (p1) KYØ GOÁC (q0) KYØ BAÙO CAÙO (q1) p0q0 A B C kg m l 5,0 3,0 4,0 5,5 3,2 4,3 1000 2000 4000 1100 2400 6000 5000 6000 16000  27000 19 TEÂN HAØNG p1q1 p0q1 i q q q  1 0 i p p p  1 0 d0= p q p q 0 0 0 0 d1= p q p q 1 1 1 1 A B C 6050 7680 25800 5500 7200 24000 1,1 1,2 1,5 1,1 1,07 1,075 0,19 0,22 0,59 0,153 0,194 0,653  39530 36700 20 21/01/2015 6 13.4 VAÁN ÑEÀ CHOÏN QUYEÀN SOÁ (TROÏNG SOÁ) CHO CS TOÅNG HÔÏP: * KHI DUØNG CS TOÅNG HÔÏP ÑEÅ BIEÅU HIEÄN BIEÁN ÑOÄNG CUÛA CHÆ TIEÂU CHAÁT LÖÔÏNG THÌ QUYEÀN SOÁ THÖÔØNG LAØ CHÆ TIEÂU KHOÁI LÖÔÏNG COÙ LIEÂN QUAN VAØ COÁ ÑÒNH ÔÛ KYØ NGHIEÂN CÖÙU. I p q p q P    1 1 0 1 I z q z q Z    1 1 0 1 I w T w T w    1 1 0 1 I N D N D N    1 1 0 1 vv.... 21 * KHI DUØNG CS TOÅNG HÔÏP ÑEÅ BIEÅU HIEÄN BIEÁN ÑOÄNG CUÛA CHÆ TIEÂU KHOÁI LÖÔÏNG THÌ QUYEÀN SOÁ THÖÔØNG LAØ CHÆ TIEÂU CHAÁT LÖÔÏNG COÙ LIEÂN QUAN VAØ COÁ ÑÒNH ÔÛ KYØ GOÁC. I q p q p q    1 0 0 0 I q z q z q    1 0 0 0 I T W T W T    1 0 0 0 I D N D N D    1 0 0 0 vv.... 22  Ví dụ :giá và lượng bán của các mặt hàng qua hai kỳ Căn cứ vào tài liệu trên,chúng ta thực hiện tính các chỉ số nói lên biến động về giá bán và lượng bán cho từng mặt hàng và cho chung cho cả 3 mặt hàng. Mặt hàng Đơn vị tính Giá bán (1000 đồng) Lượng bán Kì gốc Kì báo cáo Kì gốc Kì báo cáo A kg 50 45 1000 1100 B M 30 24 2000 2400 C L 40 40 4000 6000 23 Ví dụ 26: Các chỉ số cá thể về giá và lượng bán của các mặt hàng ở 2 kì Tính chỉ số chung về lượng bán và giá bán của các mặt hàng . Doanh thu (1000 đồng) Chỉ số cá thế (%) Kì gốc Kì báo cáo Giá bán Lượng bán A 50000 49500 90 110 B 60000 57600 80 120 C 160000 240000 100 150 24 21/01/2015 7 13.5 CHỈ SỐ KHOÂNG GIAN: 13.5.1 CHỈ SỐ TOÅNG HÔÏP GIAÙ CAÛ KHOÂNG GIAN: SO SAÙNH GIAÙ CAÛ GIÖÕA 2 ÑÒA PHÖÔNG A VAØ B: I p q q p q q P A B A A B B A B ( / ) ( ) ( )      13.5.2 CHỈ SỐ TOÅNG HÔÏP KHOÁI LÖÔÏNG KHOÂNG GIAN: SO SAÙNH KHOÁI LÖÔÏNG HAØNG GIÖÕA 2 ÑÒA PHÖÔNG A VAØ B: p p q p q q q A A B B A B    I q p q p q A B A B ( / )    25 VÍ DUÏ: CHÔÏ A CHÔÏ B TEÂN HAØNG LÖÔÏNG BAÙN RA(kg) GIAÙ ÑÔN VÒ(ñ) LÖÔÏNG BAÙN RA(kg) GIAÙ ÑÔN VÒ(ñ) X Y 4800 3000 2500 1500 5200 2000 2000 2400 YEÂU CAÀU: SO SAÙNH GIAÙ CAÛ VAØ KHOÁI LÖÔÏNG HAØNG TIEÂU THUÏ CUÛA CAÙC MAËT HAØNG GIÖÕA 2 CHÔÏ A VAØ B. 26 GIAÛI: MAËT HAØNG X : (qA+qB) = 4800 + 5200 = 10000 Y : (qA+qB) = 3000 + 2000 = 5000 101,56% 0156,1 320000 325000 5000x240010000x2000 5000x150010000x2500 I p      TÖÙC LAØ GIAÙ CAÛ CHÔÏ A CAO HÔN CHÔÏ B LAØ 1,56%. 27 GIAÙ TB 1kg MAËT HAØNG X: p x x ñ X     2500 4800 2000 5200 4800 5200 2240 GIAÙ TB 1kg MAËT HAØNG Y: p x x ñ Y     1500 3000 2400 2000 3000 2000 1860 106,27%       0627,1 1860x20002240x5200 1860x30002240x4800 pq pq I B A )B/A(q TÖÙC LAØ LÖÔÏNG HAØNG HOÙA CHÔÏ A BAÙN RA NHIEÀU HÔN CHÔÏ B LAØ 6,27%. 28 21/01/2015 8  Ví dụ 27: Tài liệu về giá và lượng bán của một số mặt hàng tại hai thị trường Chúng ta thực hiện phân tích sự khác biệt về giá và lượng bán ở hai thị trường khác nhau bằng phương pháp chỉ số. Mặt hàng Thị trường X Thị trương Y Lượng hàng tiêu thụ (kg) Giá bán (1000 đồng) Lượng hàng tiêu thụ (kg) Giá bán (1000 đồng) A 8000 210 12000 190 B 60000 20 40000 25 29 13.6 HEÄ THOÁNG CHÆ SOÁ (HTCS): 13.6.1 KHAÙI NIEÄM: HTCS LAØ MOÄT DAÕY CAÙC C/S COÙ MOÁI LIEÂN HEÄ VÔÙI NHAU HÔÏP THAØNH MOÄT ÑAÚNG THÖÙC NHAÁT ÑÒNH. CÔ SÔÛ ÑEÅ XAÂY DÖÏNG MOÄT HTCS LAØ DÖÏA VAØO CAÙC PHÖÔNG TRÌNH KINH TEÁ. VÍ DUÏ: TA COÙ PHÖÔNG TRÌNH KINH TEÁ: DOANH THU = GIAÙ CAÛ  LÖÔÏNG HAØNG TIEÂU THUÏ pq = p  q 30 TA COÙ HTCS TÖÔNG ÖÙNG: CS DOANH THU = CS GIAÙ CAÛ X CS LÖÔÏNG HAØNG Ipq = Ip  Iq        00 01 10 11 00 11 pq pq qp qp qp qp PHÖÔNG TRÌNH KINH TEÁ: CHI PHÍ SX = GIAÙ THAØNH ÑVSP  KHOÁI LÖÔÏNG SAÛN PHAÅM Izq = Iz  Iq        00 01 10 11 00 11 zq zq qz qz qz qz 31 13.6.2 TAÙC DUÏNG CUÛA HTCS: TAÙC DUÏNG 1: NHÔØ COÙ HTCS TA XAÙC ÑÒNH ÑÖÔÏC VAI TROØ VAØ AÛNH HÖÔÛNG BIEÁN ÑOÄNG CUÛA MOÃI NHAÂN TOÁ ÑOÁI VÔÙI BIEÁN ÑOÄNG CUÛA HIEÄN TÖÔÏNG PHÖÙC TAÏP. VÍ DUÏ: TA COÙ HTCS ÑEÅ PHAÂN TÍCH BIEÁN ÑOÄNG CUÛA MÖÙC TIEÂU THUÏ HAØNG HOÙA. Ipq = Ip  Iq        00 01 10 11 00 11 pq pq qp qp qp qp 32 21/01/2015 9 THAY SOÁ LIEÄU VAØO TA COÙ: 27000 36700 36700 39530 27000 39530  1,464 = 1,077  1,359 SOÁ TUYEÄT ÑOÁI TAÊNG:       )qpqp(+ )qpqp()qpqp( 0010 10110011 (39530-27000) = (39530-36700) + (36700-27000) 12530ngñ = 2830ngñ + 9700ngñ 33 SOÁ TÖÔNG ÑOÁI TAÊNG: p q p q p q p q p q p q q p q p q p 1 1 0 0 0 0 1 1 0 1 0 0 1 0 0 0 0 0            12530 27000 2830 27000 9700 27000   0,464 = 0,1048 + 0,3592 HAY: 46,4% = 10,48% + 35,92% 34 TAÙC DUÏNG 2: NHÔØ HTCS TA COÙ THEÅ TÍNH RA MOÄT C/S CHÖA BIEÁT TRONG KHI ÑAÕ BIEÁT CAÙC C/S COØN LAÏI TRONG HEÄ THOÁNG ÑO.Ù 35 13.6.3 VAÄN DUÏNG PHÖÔNG PHAÙP C/S ÑEÅ PHAÂN TÍCH BIEÁN ÑOÄNG CUÛA CHÆ TIEÂU TB VAØ TOÅNG LÖÔÏNG BIEÁN CUÛA TIEÂU THÖÙC: 13.6.3.1 PHAÂN TÍCH BIEÁN ÑOÄNG CUÛA CHÆ TIEÂU TB: CAÙC KYÙ HIEÄU SÖÛ DUÏNG: x1 , x0 : LÖÔÏNG BIEÁN CUÛA TIEÂU THÖÙC KYØ NGHIEÂN CÖÙU VAØ KYØ GOÁC. 01 x,x : SOÁ TB KYØ NGHIEÂN CÖÙU VAØ KYØ GOÁC. f1 , f0: SOÁ ÑÔN VÒ TOÅNG THEÅ KYØ NGHIEÂN CÖÙU VAØ KYØ GOÁC. TRONG ÑOÙ: x x f f 1 1 1 1    x x f f 01 0 1 1    x x f f 0 0 0 0    36 21/01/2015 10 TA COÙ HTCS :   f fxx III              0 00 1 10 1 10 1 11 0 00 1 11 f fx f fx f fx f fx f fx f fx NEÁU ÑAËT d f f 1 1 1   vaø d f f 0 0 0   THÌ:        00 10 10 11 00 11 dx dx dx dx dx dx 37 0 01 01 1 0 1 x x x x x x  (1) (2) (3) (1): CS CAÁU THAØNH KHAÛ BIEÁN. (2): CS CAÁU THAØNH COÁ ÑÒNH. (3): CS AÛNH HÖÔÛNG KEÁT CAÁU. 38 VÍ DUÏ: 1 XÍ NGHIEÄP COÙ 3 PHAÂN XÖÔÛNG CUØNG SAÛN XUAÁT 1 LOAÏI SAÛN PHAÅM A. KYØ GOÁC KYØ BAÙO CAÙO PX SAÛN LÖÔÏNG (caùi)(q0) Z ÑÔN VÒ (ngñ)(Z0) SAÛN LÖÔÏNG (caùi)(q1) Z ÑÔN VÒ (ngñ)(Z) A B C 1000 2500 4500 10 12 13 8000 3000 1000 9 11,5 12,5  8000 12000 YEÂU CAÀU: a/ PHAÂN TÍCH SÖÏ BIEÁN ÑOÄNG CUÛA Z TB DO AÛNH HÖÔÛNG BÔÛI CAÙC NHAÂN TOÁ COÙ LIEÂN QUAN. b/ PHAÂN TÍCH SÖÏ BIEÁN ÑOÄNG CUÛA TOÅNG CHI PHÍ SX COÙ LIEÂN QUAN ÑEÁN BIEÁN ÑOÄNG CUÛA Z TB. 39 GIAÛI: a/ z z q q ngñ1 1 1 1 119000 12000 9 92     , z z q q ngñ0 0 0 0 98500 8000 12 31     , z z q q ngñ01 0 1 1 129000 12000 10 75     , TA COÙ HTCS: 0 01 01 1 0 1 z z z z z z  THAY SOÁ VAØO: 9 92 12 31 9 92 10 75 10 75 12 31 , , . , , ,  x 0,806 = 0,9228 x 0,873 80,6% = 92,28% x 87,3% (-19,4% ) (-7,72) (-12,7) 40 21/01/2015 11 * CAÙC LÖÔÏNG TAÊNG (GIAÛM) TUYEÄT ÑOÁI: ( ) ( ) ( )Z Z Z Z Z Z1 0 1 01 01 0     (9,92-12,31) = (9,92-10,75) + (10,75 - 12,31) (-2,39ngñ) = (-0,83ngñ) + (-1,56ngñ) * CAÙC LÖÔÏNG TAÊNG (GIAÛM) TÖÔNG ÑOÁI: Z Z Z Z Z Z Z Z Z 1 0 0 1 01 0 01 0 0          2 39 12 31 0 83 12 31 1 56 12 31 , , , , , , (-0,194) = (-0,067) + (-0,127) (-19,4%) = (-6,7%) + (-12,7%) 41 13.6.3.2 PHAÂN TÍCH BIEÁN ÑOÄNG CUÛA TOÅNG LÖÔÏNG BIEÁN TIEÂU THÖÙC COÙ SÖÛ DUÏNG CHÆ TIEÂU TB: TRONG NHIEÀU TRÖÔØNG HÔÏP CHÆ TIEÂU TB COÙ QUAN HEÄ VÔÙI TOÅNG LÖÔÏNG BIEÁN TIEÂU THÖÙC. VÍ DUÏ: TOÅNG SAÛN PHAÅM = NSLÑ TB 1 CN x SOÁ CN TOÅNG CHI PHÍ SX = Z TB 1 ÑÔN VÒ SP x SOÁ SP SX TOÅNG QUAÙT:  fxM SÖÛ DUÏNG HTCS TA COÙ: I I I x f x f M M x x f f M x f           1 1 0 0 1 0 1 0 1 0 42 GIAÛI b: THEO ÑEÀ BAØI TA COÙ HTCS: z q z q M M z z q q 1 1 0 0 1 0 1 0 1 0        9 92 12000 12 31 8000 9 92 12 31 12000 8000 , , , , x x x 1,2088 = 0,806 x 1,5 (+20,88%) (- 19,4%) (+50%) SOÁ TUYEÄT ÑOÁI TAÊNG (GIAÛM): M M Z Z q q q Z1 0 1 0 1 1 0 0     ( ) ( ) (9,92x12000)-(12,31x8000)=(9,92-12,31)12000 + (12000-8000)12,31 20560ngñ = (-28680ngñ) + (49240ngñ) 43 SOÁ TÖÔNG ÑOÁI TAÊNG (GIAÛM): M M M Z Z q M q q Z M 1 0 0 1 0 1 0 1 0 0 0      ( ) ( ) 119040 98480 98480 9 92 12 31 12000 98480 12000 8000 12 31 98480      ( , , ) ( ) , 0,2088 = - 0,2912 + 0,5 20,88% = - 29,12% + 50% HTCS TREÂN COØN COÙ THEÅ PHAÂN TÍCH:      0 1 0 01 01 1 0 1 00 11 q q z z z z M M qz qz 44