Khái niệm về lực lượng sản xuất quan hệ sản xuất và quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với tính chất và trình độ phát triển của lực lượng sản xuất

A. lêi nãi ®Çu Quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt lµ qui luËt hÕt søc phæ biÕn trong c«ng cuéc x©y dùng ®Êt n­íc cña mçi quèc gia. Sù m©u thuÉn hay phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l­îng s¶n xuÊt ®Òu cã ¶nh h­ëng rÊt lín t¬Ý nÒn kinh tÕ. Sù tæng hoµ mèi quan hÖ gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt t¹o nªn mét nÒn kinh tÕ cã lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn kÐo theo mét quan hÖ s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Nãi c¸ch kh¸c Quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt lµ mét ®iÒu kiÖn tÊt yÕu ®Ó ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ. Do vËy, nghiªn cøu vÒ quy luËt nµy sÏ gióp cho mçi sinh viªn chóng ta, ®Æc biÖt lµ sinh viªn khèi kinh tÕ, cã thªm nh÷ng hiÓu biÕt ban ®Çu vµ s©u s¾c h¬n vÒ sù ph¸t triÓn cña n­íc ta còng nh­ trªn thÕ giíi; hiÓu ®­îc quy luËt vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ tõ ®ã cã thÓ gãp mét phÇn nhá bÐ cña m×nh vµo sù nghiÖp x©y dùng n­íc nhµ sau nµy. Do thêi gian cßn h¹n hÑp vµ sù hiÓu biÕt c¸c vÊn ®Ò ch­a s©u s¾c, ch¾c ch¾n bµi viÕt cßn cã rÊt nhiÒu thiÕu sãt. Bëi vËy em mong ®­îc sù chØ b¶o, phª ph¸n cña thÇy ®Ó cã thÓ söa ch÷a, kh¾c phôc nh÷ng mÆt kiÕn thøc cßn yÕu cña m×nh vµ ®Ó bµi viÕt cã thÓ hoµn thiÖn h¬n. B. néi dung I. ®Æt vÊn ®Ò Víi tÝnh c¸ch lµ ph¹m trï cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö ph­¬ng thøc s¶n xuÊt biÓu thÞ c¸ch thøc con ng­êi thùc hiÖn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vËt chÊt ë nh÷ng giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh cña x· héi loµi ng­êi. D­íi sù vËn ®éng cña lÞch sö loµi ng­êi, còng nh­ sù vËn ®éng cña mçi x· héi cô thÓ, sù thay ®æi vÒ ph­¬ng thøc s¶n xuÊt bao giê còng lµ sù thay ®æi cã tÝnh chÊt c¸ch m¹ng. Trong sù thay ®æi ®ã, c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ, x· héi ®­îc chuyÓn sang mét chÊt míi. Ph­¬ng thøc s¶n xuÊt lµ c¸i mµ nhê nã ng­êi ta cã thÓ ph©n biÖt ®­îc sù kh¸c nhau cña nh÷ng thêi ®¹i kinh tÕ kh¸c nhau. Mµ ph­¬ng thøc s¶n xuÊt chÝnh lµ sù thèng nhÊt gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt ë mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh vµ quan hÖ s¶n xuÊt t­¬ng øng. ®o còng chÝnh lµ quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Do vËy, quy luËt trªn tr­íc hÕt lµ quy luËt kinh tÕ nh­ng h¬n thÕ n÷a nã con lµ quy luËt c¬ b¶n nhÊt cña toµn bé ®êi sèng x· héi cña lÞch sö nh©n lo¹i bëi v× nã lµ quy luËt cña b¶n th©n ph­¬ng thøc s¶n xuÊt. Sù t¸c ®éng cña quy luËt nµy dÉn tíi sù thay ®æi cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt vµ kÐo theo sù thay ®«Ø cua toµn bé ®êi sèng x· héi. Víi nh÷ng lý do trªn, quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt cã ý nghÜa hÕt søc to lín. Tuy nhiªn, viÖc n¾m b¾t ®­îc quy luËt nµy kh«ng ph¶i lµ ®¬n gi¶n, nhËn biÕt ®­îc mét quan hÖ s¶n xuÊt cã phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt hay kh«ng hoµn toµn ph¶i phô thuéc vµo thùc tiÔn cña s¶n xuÊt vµ kinh nghiÖm b¶n th©n. Víi nh÷ng chÝnh s¸ch, ®­êng lèi vµ chñ tr­¬ng ®óng ®¾n, n¾m b¾t tèt quy luËt cña ®¶ng vµ nhµ n­íc, nÒn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ kinh nhiÒu thµnh phÇn ®· ph¸t triÓn m¹nh mÏ, ®­a n­íc ta tõ mét n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu ph¸t triÓn thµnh n­íc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp tiªn tiÕn; gãp phÇn ®Èy nhanh nÒn kinh tÕ n­íc nhµ ®i sang mét h­íng kh¸c, s¸nh vai cïng c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. II- gi¶i quyÕt vÊn ®Ò Kh¸i niÖm vÒ lùc l­îng s¶n xuÊt quan hÖ s¶n xuÊt vµ quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt A/ Kh¸i niÖm vÒ lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt: 1/ Lùc l­îng s¶n xuÊt: §Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt th× con ng­êi ph¶i dïng c¸c yÕu tè vËt chÊt vµ kü thuËt nhÊt ®Þnh. Tæng thÓ c¸c nh©n tè ®ã lµ lùc l­îng s¶n xuÊt. Lùc l­îng s¶n xuÊt biÓu hiÖn mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi víi tù nhiªn. NghÜa lµ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn s¶n xuÊt x· héi con ng­êi trinh phôc tù nhiªn b»ng c¸c søc m¹nh hiÖn thùc cña m×nh suøc m¹nh ®ã ®­îc chñ nghÜa duy vËt lÞch sö kh¸i qu¸t trong kh¸i niÖm lùc l­îng s¶n xuÊt. Tr×nh ®é lùc l­îng s¶n xuÊt biÓu hiÖn tr×nh ®é chinh phôc tù nhiªn cña con ng­êi. Lùc l­îng s¶n xuÊt nãi lªn n¨ng lùc thùc tÕ cña con ng­êi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o nªn cña c¶i cho x· héi ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn cña con ng­êi. Lùc l­îng s¶n xuÊt bao gåm ng­êi lao ®éng vµ kü n¨ng lao ®éng vµ t­ liÖu s¶n xuÊt. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt c«ng cô lao ®éng t¸c ®éng vµo ®èi t­îng lao ®éng ®Ó t¹o ra cña c¶i vËt chÊt th× t­ liÖu lao ®éng ®­îc hoµn thiÖn nh»m ®¹t ®­îc n¨ng suÊt lao ®éng cao. Cßn trong t­ liÖu lao ®éng tøc lµ tÊt c¶ c¸c yÕu tè vËt chÊt mµ con ng­êi sö dông ®Ó t¸c ®éng vµo ®èi t­îng lao ®éng th× c«ng cô lao ®éng lµ yÕu tè quan träng nhÊt linh ho¹t nhÊt. Bëi vËy khi c«ng cô lao ®éng ®· ®¹t ®Õn tr×nh ®é tin häc ho¸ ®­îc tù ®éng ho¸ th× vai trß cña nã l¹i cµng quan träng. Trong mäi thêi ®¹i c«ng cô s¶n xuÊt lu«n lµ yÕu tè ®«ng nhÊt cña lùc l­îng s¶n xuÊt. ChÝnh sù chuyÓn ®æi c¶i tiÕn vµ hoµn thiÖn kh«ng ngõng cña nã ®· g©y lªn nh÷ng biÕn ®æi s©u s¾c trong toµn bé t­ liÖu s¶n xuÊt. Tr×nh ®é ph¸t triÓn c«ng cô lao ®éng lµ th­íc ®o tr×nh ®é chinh phôc tù nhiªn cña con ng­êi. Tuy nhiªn LªNin viÕt: “Lùc l­îng s¶n xuÊt hµng ®Çu cña toµn thÓ nh©n lo¹i lµ c«ng nh©n, ng­êi lao ®éng” cã thÓ cãi yÕu tè quan träng nhÊt trong lùc l­îng s¶n xuÊt chÝnh lµ con ng­êi. Trong thêi ®¹i ngµy nay khoa häc ®· ph¸t triÓn tíi møc trë thµnh nguyªn nh©n trùc tiÕp cña nhiÒu biÕn ®æi to lín trong s¶n xuÊt vµ ®êi sèng nã ®· trë thµnh lùc l­îng s¶n xuÊt trùc tiÕp. Nã võa lµ ngµnh s¶n xuÊt riªng võa th©m nhËp vµo c¸c yÕu tè cÊu thµnh lùc l­îng s¶n xuÊt ®em l¹i thay ®æi vÒ chÊt cho lùc l­îng s¶n xuÊt. Khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i chÝnh lµ ®Æc ®iÓm thêi ®¹i cña s¶n xuÊt nã hoµn toµn cã thÓ coi lµ ®Æc tr­ng cho lùc l­îng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i. 2/ Kh¸i niÖm vÒ quan hÖ s¶n xuÊt: §Ó tiÕn hµnh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh con ng­êi ph¶i cã mèi quan hÖ víi nhau. Tæng thÓ nh÷ng mèi quan hÖ nµy gäi lµ quan hÖ s¶n xuÊt. Nãi c¸ch kh¸c quan hÖ s¶n xuÊt lµ quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi trong s¶n xuÊt. Trong sù s¶n xuÊt ra ®êi sèng x· héi cña m×nh con ng­êi dï muèn hay kh«ng còng buéc ph¶i duy tr× nh÷ng quan hÖ nhÊt ®Þnh víi nhau ®Ó trao ®æi ho¹t ®éng s¶n xuÊt còng nh­ kÕt qu¶ lao ®éng nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt nµy mang tÝnh tÊt yÕu. Nh­ vËy quan hÖ s¶n xuÊt do con ng­êi t¹o ra song nã ®­îc h×nh thµnh mét c¸ch kh¸ch quan kh«ng phô thuéc vµo ý muèn cña bÊt kú ai. ViÖc ph¶i thiÕt lËp c¸c mèi quan hÖ trong s¶n xuÊt tù nã ®· lµ vÊn ®Ò cã tÝnh quy luËt tÊt yÕu, kh¸ch quan cña sù vËn ®éng x· héi. Víi tÝnh chÊt lµ nh÷ng quan hÖ kinh tÕ kh¸ch quan kh«ng phô thuéc vµo ý muèn cña con ng­êi, quan hÖ s¶n xuÊt lµ nh÷ng quan hÖ mang tÝnh vËt chÊt cña ®êi sèng x· héi. Quan hÖ s¶n xuÊt lµ h×nh thøc x· héi cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ lµ c¬ së cña ®êi sèng x· héi. Quan hÖ s¶n xuÊt gåm 3 mÆt: - Quan hÖ së h÷u vÒ t­ liªu s¶n xuÊt tøc lµ quan hÖ gi÷a ng­êi víi t­ liÖu s¶n xuÊt. TÝnh chÊt cña quan hÖ s¶n xuÊt tr­íc hÕt ®­îc quy ®Þnh bëi quan hÖ së h÷u ®èi víi t­ liÖu s¶n xuÊt – BiÓu hiÖn thµnh chÕ ®é së h÷u. trong hÖ thèng c¸c quan hÖ s¶n xuÊt th× quan hÖ së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt cã vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi c¸c quan hÖ x· héi kh¸c. Trong c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x· héi mµ loµi ng­êi ®· tõng tr¶i qua, lÞch sö ®· ®­îc chøng kiÕn sù tån t¹i cña 2 lo¹i h×nh së h÷u c¬ b¶n ®èi víi t­ liÖu s¶n xuÊt: së h÷u t­ nh©n vµ së h÷u c«ng céng. Së h÷u c«ng céng lµ lo¹i h×nh mµ trong ®ã t­ liÖu s¶n xuÊt thuéc vÒ mäi thµnh viªn cña céng ®ång. Do t­ liÖu s¶n xuÊt lµ tµi s¶n chung cña c¶ céng ®ång nªn c¸c quan hÖ x· héi trong s¶n xuÊt vµ trong ®êi sèng x· héi nãi chung trë thµnh quan hÖ hîp t¸c gióp ®ì nhau. Ng­îc l¹i trong c¸c chÕ ®é t­ h÷u do t­ liÖu s¶n xuÊt chØ n»m trong tay mét sè ng­êi nªn cña c¶i x· héi kh«ng thuéc vÒ sè ®«ng mµ thuéc vÒ mét sè Ýt ng­êi c¸c quan hÖ x· héi do vËy bÊt b×nh ®¼ng. - Quan hÖ tæ chøc vµ qu¶n lý kinh doanh s¶n xuÊt: Tøc lµ quan hÖ gi­u· ng­êi víi ng­êi trong s¶n xuÊt vµ trong trao ®æi vËt chÊt cña c¶i. Trong hÖ thèng c¸c quan hÖ s¶n xuÊt c¸c quan hÖ vÒ mÆt tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt lµ c¸c quan hÖ cã kh¶ n¨ng quyÕt ®Þnh mét c¸ch quy m« tèc ®é hiÖu qu¶ vµ xu h­íng mçi nÒn s¶n xuÊt cô thÓ ®i ng­îc l¹i c¸c quan hÖ qu¶n lý vµ tæ chøc cã thÓ lµm biÕn d¹ng quan hÖ së h÷u ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn kinh tÕ x· héi. Quan hÖ ph©n phèi s¶n xuÊt s¶n phÈm tøc lµ quan hÖ chÆt trÏ víi nhau cïng môc tiªu chung lµ sö dông hîp lý vµ cã hiÖu qña t­ liÖu s¶n xuÊt ®Ó lµm cho chóng kh«ng ngõng ®­îc t¨ng tr­ëng, thóc ®Èy t¸i s¶n xuÊt më réng n©ng cao phóc lîi cho ng­êi lao ®éng. Bªn c¹nh c¸c quan hÖ vÒ mÆt tæ chøc qu¶n lý,trong hÖ thèng quan hÖ s¶n xuÊt, c¸c quan hÖ vÒ mÆt ph©n phèi s¶n phÈm lao ®éng còng lµ nh÷ng nh©n tè cã ý nghÜa hÕt søc to lín ®èi víi sù vËn ®éng cña toµn bé nÒn kinh tÕ. Quan hÖ ph©n phèi cã thÓ thóc ®Èy tèc ®é vµ nhÞp ®iÖu cña s¶n xuÊt nh­ng ng­îc l¹i nã cã kh¶ n¨ng k×m h·m s¶n xuÊt k×m h·n sù ph¸t triÓn cña x· héi Nªu xÐt riªng trong ph¹m vi mét quan hÖ s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh th× tÝnh chÊt së h÷u quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt cña qu¶n lý vµ ph©n phèi. MÆt kh¸c trong mçi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nhÊt ®Þnh quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ bao giê còng gi÷ vai trß chi phèi c¸c quan hÖ s¶n xuÊt kh¸c, Ýt nhiÒu c¶i biÕn chóng ®Ó ch¼ng nh÷ng chung kh«ng ®èi lËp mµ phôc vô ®¾c lùc cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ x· héi míi. B/ Quy luËt vÒ quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt: 1/ TÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt: a/ TÝnh chÊt: TÝnh chÊt cña lùc l­îng s¶n xuÊt lµ tÝnh chÊt cña tu liÖu s¶n xuÊt vµ lao ®éng. Khi nÒn s¶n xuÊt ®­îc thùc hiÖn víi nh÷ng c«ng cô ë tr×nh ®é phæ th«ng, lùc l­îng s¶n xuÊt chñ yÕu mang tÝnh chÊt c¸ nh©n. Khi tr×nh ®é s¶n xuÊt ®¹t tíi tr×nh ®é c¬ khÝ ho¸, lùc l­îng s¶n xuÊt ®ßi hái ph¶i ®­îc vËn ®éng cho sù hîp t¸c x· héi réng r·i trªn c¬ së chuyªn m«n ho¸. TÝnh chÊt tù cÊp tù tóc c« lËp cña nÒn s¶n xuÊt nhá lóc ®ã ph¶i ®­îc thay thÕ bëi tÝnh chÊt x· héi ho¸. b/ Tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt: Lùc l­îng s¶n xuÊt lµ yÕu tè cã t¸c dông quyÕt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt: Tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt trong tõng giai ®o¹n cña lÞch sö loµi ng­êi thÓ hiÖn tr×nh ®é chinh phôc tù nhiªn cña loµi ng­êi trong giai ®o¹n ®ã. Kh¸i niÖm tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt nãi lªn kh¶ n¨ng cña con ng­êi th«ng qua viÖc sö dông c«ng cô lao ®éng thùc hiÖn qu¸ tr×nh c¶i biÕn tù nhiªn nh»m ®¶m b¶o cho sù sinh tån vµ ph¸t triÓn cña m×nh. Tr×nh ®é lùc l­îng s¶n xuÊt thÓ hiÖn ë: Tr×nh ®é c«ng cô lao ®éng, tr×nh ®é qu¶n lý x· héi tr×nh ®é øng dông khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt, kinh nghiÖm vµ kü n¨ng cña con ng­êi vµ tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng. Trªn thùc tÕ tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt kh«ng t¸ch biÖt nhau B/ Quy luËt vÒ quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt: Quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l­îng s¶n xuÊt lµ hai mÆt cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt, sù t¸c ®éng lÉn nhau gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt biÓu hiªn mèi quan hÖ mang tÝnh chÊt biÖn chøng. ChÝnh sù thèng nhÊt vµ t¸c ®éng gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l­îng s¶n xuÊt ®· h×nh thµnh nªn quy luËt vÒ sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×ng ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Lùc l­îng s¶n xuÊt lµ nh©n tè th­êng xuyªn biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn. Ng­îc l¹i quan hÖ s¶n xuÊt th­êng cã tÝnh æn ®Þnh trong mét thêi gian dµi. Sù biÕn ®éi cña lùc l­îng s¶n xuÊt cã nhiÒu nguyªn nh©n: - B¶n th©n ng­êi lao ®éng th× nh÷ng kü n¨ng vµ kinh nghiÖm kh«ng ngõng tÝch luü vµ t¨ng lªn. - B¶n th©n tri thøc khoa häc trÝ thøc c«ng nghÖ trë thµnh lùc l­îng s¶n xuÊt trùc tiÕp. - Sù æn ®Þnh cña quan hÖ s¶n xuÊt lµ nhu cÇu kh¸ch quan ®Ó cã thÓ s¶n xuÊt ®­îc. ChÝnh v× vËy mµ sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt ®Õn mét giíi h¹n nhÊt ®Þnh sÏ ®Æt ra nhu cÇu xo¸ bá quan hÖ s¶n xuÊt cò vµ hiÖn cã. ViÖc xo¸ bá quan hÖ s¶n xuÊt cò thay nã b»ng mét quan hÖ s¶n xuÊt míi còng cã nghÜa lµ diÖt vong c¶ mét ph­¬ng thøc s¶n xuÊt lçi thêi vµ sù ra ®êi cña mét ph­¬ng thøc s¶n xuÊt míi. Sù xo¸ bá c¸c h×nh thøc quan hÖ s¶n xuÊt hiÖn cã kh«ng ph¶i lµ tù th©n mµ ph¶i th«ng qua mét ph­¬ng thøc chÝnh trÞ vµ ph¸p quyÒn mµ ph­¬ng thøc ph¸p quyÒn lµ trùc tiÕp. Nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt cò vµ hiÖn cã tõ chç lµ h×nh thøc kinh tÕ cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o duy tr× khai th¸c, ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt giê ®©y trë thµnh nh÷ng h×nh thøc k×m h·m sù ph¸t triÓn ®ã nh­ C¸cM¸c ®· nhËn ®Þnh “Tõ mét giai ®o¹n ph¸t triÓn nµo ®ã cña chóng c¸c lùc l­îng s¶n xuÊt vËt chÊt cña x· héi m©u thuÉn víi nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt hiÖn cã trong ®ã tõ tr­íc ®Õn nay c¸c lùc l­îng s¶n xuÊt vÉn tiÕp tôc ph¸t triÓn. Tõ chç lµ nh÷ng h×nh thøc ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt nh÷ng quan hÖ Êy trë thµng nh÷ng xiÒng xÝch cña c¸c lùc l­îng s¶n xuÊt. Khi ®ã b¾t ®Çu thêi ®¹i mét cuéc C¸ch m¹ng x· héi”§ã còng chÝnh lµ néi dung quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tr×nh ®é ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Thùc tiÔn cho thÊy r»ng lùc l­îng s¶n xuÊt chØ cã thÓ ph¸t triÓn khi cã mét quan hÖ s¶n xuÊt hîp lý ®ång bé phï hîp víi nã. quan hÖ s¶n xuÊt l¹c hËu h¬n hoÆc tiªn tiÕn h¬n mét c¸ch gi¶ t¹o còng sÏ k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Khi m©u thuÉn gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt ®· béc lé gay g¾t ®ßi hái ph¶i gi¶i quyÕt nh­ng cßn lùc l­îng s¶n xuÊt ng­êi kh«ng ph¸t hiÖn ®­îc còng nh­ m©u thuÉn ®­îc ph¸t hiÖn mµ kh«ng gi¶i quyÕt ®­îc hoÆc gi¶i quyÕt mét c¸ch sai lÇm th× t¸c dông k×m h·m cña quan hÖ s¶n xuÊt sÏ trë thµnh nh©n tè ph¸ ho¹i ®èi víi lùc l­îng s¶n xuÊt. Tuy nhiªn bªn c¹nh ®ã, chóng ta kh«ng nªn tuyÖt ®èi ho¸ vai trß cña lùc l­îng s¶n xuÊt mµ bá qua sù t¸c ®éng trë l¹i cña quan hÖ s¶n xuÊt ®èi víi nã khi gi÷a chóng cã sù phï hîp. §«i khi sù ph¸t triÓn chÖch h­íng cña quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt lµ do yÕu tè chñ quan, chø kh«ng ph¶i do tÝnh chÊt ®Æc thï cña quy luËt ®ã. Chñ nghÜa duy vËt lÞch sö ®· chøng minh vai trß quyÕt ®Þnh cña lùc l­îng s¶n xuÊt ®èi víi quan hÖ s¶n xuÊt song nã còng chØ râ r»ng quan hÖ s¶n xuÊt bao giê còng thÓ hiÖn tÝnh ®éc lËp t­¬ng ®èi víi lùc l­îng s¶n xuÊt. Quan hÖ s¶n xuÊt t¸c ®éng trë l¹i lùc l­îng s¶n xuÊt , nã lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh lµ tiÒn ®Ò cho lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn khi nã phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Nã lµm nhiÖm vô chØ ra môc tiªu b­íc ®i vµ t¹o quy m« thÝch hîp cho lùc l­îng s¶n xuÊt ho¹t ®éng, còng nh­ ®¶m b¶o lîi Ých chÝnh ®¸ng cho ng­êi lao ®éng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc s¸ng t¹o cho con ng­êi lµ nh©n tè quan träng vµ quyÕt ®Þnh trong lùc l­îng s¶n xuÊt. Së dÜ quan hÖ s¶n xuÊt cã thÓ t¸c ®éng m¹nh mÏ trë l¹i ®èi víi lùc l­îng s¶n xuÊt v× nã quyÕt ®Þnh môc ®Ých s¶n xuÊt, quy ®Þnh hÖ thèng qu¶n lý s¶n xuÊt vµ qu¶n lý x· héi quy ®Þnh ph©n phèi vµ phÇn cña c¶i Ýt hay nhiÒu mµ ng­êi lao ®éng ®­îc h­ëng. Do ®ã nã t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn hoÆc kÝch thÝch hoÆc h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña c«ng cô s¶n xuÊt ¸p dông thµnh tùu khoa häc vµ s¶n xuÊt hîp t¸c ph©n c«ng lao ®éng. C/ Sù vËn dông quy luËt vµo sù nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam: Sù nghiÖp ®· ®æi míi cña ViÖt Nam ®­îc b¾t ®Çu ngay tõ gi÷a nh÷ng n¨m 80 vµ ®­îc triÓn khai m¹nh mÏ trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc tõ ®ã ®Õn nay. Qu¸ tr×nh ®æi míi ®· ®­a l¹i nhiÒu thµnh tùu to lín, nh­ng ®ång thêi còng ®Æt ra nhiÒu lý luËn quan träng mµ viÖc ¸p dông quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phô thuéc vµo tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµo viÖc gi¶i quyÕt chóng mét c¸ch ®óng ®¾n sÏ lµ c¬ së hÕt søc cÇn thiÕt cho viÖc tiÕp tôc ho¹ch ®Þnh vµ ®Èy nhanh sù nghiÖp ®æi míi, còng nh­ sù nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam. ViÖt Nam ®· x©y dùng chñ nghÜa x· héi ®­îc h¬n 30 n¨m ë miÒn B¾c vµ h¬n 10 n¨m trªn ph¹m vi toµn quèc nÕu tÝnh ®Õn thêi ®iÓm b¾t ®Çu ®æi míi. Ng«i nhµ x· héi chñ nghÜa mµ chóng ta muèn x©y dùng cã thÓ cã nhiÒu ®Æc tr­ng, nh­ng cã hai ®Æc tr­ng chÊt l­îng quan träng nhÊt mµ døt kho¸t chóng ta ph¶i ®Æt ®Õn, ®ã lµ võa giµu cã h¬n, võa c«ng b»ng h¬n so víi trong chñ nghÜa t­ b¶n. Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh ®i lªn chñ nghÜa x· héi th× nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt cña n­íc ta l¹i chËm ph¸t triÓn, ®êi sèng nh©n d©n cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. Sù khã kh¨n nµy cã thÓ cã nhiÒu nguyªn nh©n, nh­ng cã lÏ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng nhÊt lµ: kh«ng n¾m v÷ng quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. NghÞ quyÕt §¹i héi VIII ®· chØ râ nh÷ng yÕu kÐm, khuyÕt ®iÓm: NÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ch­a v÷ng ch¾c, hiÖu qu¶ vµ søc m¹nh tranh chÊp. NhÞp ®é t¨ng tr­ëng tæng s¶n phÈm trong n­íc (GDP) nhÞp ®é t¨ng gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, dÞch vô, kim ng¹ch xuÊt khÈu, nhËp khÈu… kh«ng ®¹t chØ tiªu ®Ò ra. Nh×n chung, n¨ng xuÊt lao ®éng thÊp, chÊt l­îng s¶n phÈm ch­a tèt, gi¸ thµnh cao. NhiÒu s¶n phÈm n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, thñ c«ng nghiÖp thiÕu thÞ tr­êng tiªu thô trong c¶ n­íc vµ n­íc ngoµi. HÖ thèng tµi chÝnh-ng©n hµng cßn yÕi kÐm vµ thiÕu lµnh m¹nh. C¬ cÊu kinh tÕ chuyÓn dÞch chËm. C¬ cÊu ®Çu t­ ch­a hîp lý, ®Çu t­ cßn ph©n t¸n, l·ng phÝ vµ thÊt tho¸t nhiÒu. NhÞp ®é thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp cña n­íc ngoµi gi¶m, c«ng t¸c qu¶n lý, ®iÒu hµnh c«ng t¸c nµy cßn nhiÒu v­íng m¾c vµ thiÕu sãt. Quan hÖ mét sè mÆt ch­a phï hîp. Kinh tÕ nhµ n­íc ch­a ®­îc cñng cè t­¬ng xøng víi vai trß chØ ®¹o, ch­a cã chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ trong viÖc s¾p xÕp, ®æi míi vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc. Mét sè vÊn ®Ò v¨n ho¸-x· héi bøc xóc vµ gay g¾t chËm ®­îc gi¶i quyÕt. Tû lÖ thÊt nghiÖp ë thµnh thÞ vµ n«ng th«n cßn ë møc cao. C¸c ho¹t ®éng khoa häc vµ c«ng nghÖ ch­a ®­îc ®¸p øng tèt yªu cÇu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc. C¬ chÕ chÝnh s¸ch kh«ng ®ång bé vµ ch­a t¹o ®éng lùc m¹nh ®Ó ph¸t triÓn. Mét sè c¬ chÕ, chÝnh s¸ch cßn thiÕu, ch­a nhÊt qu¸n, ch­a s¸t víi cuéc sèng, thiÕu tÝnh kh¶ thi. NhiÒu cÊp, ngµnh ch­a thay thÕ, söa ®æi nh÷ng quy ®Þnh vÒ qu¶n lý nhµ n­íc kh«ng cßn phï hîp, ch­a bæ sung nh÷ng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch míi cã t¸c dông gi¶i phãng m¹nh mÏ lùc l­îng s¶n xuÊt. Trong thêi kú qu¸ ®é ®i lªn chñ nghÜa x· héi tõ mét x· héi tiÒn t­ b¶n chñ nghÜa, nhµ n­íc ta ®· kh«ng thÊy râ b­íc ®i cã tÝnh quy luËt trªn con ®­êng tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi nªn ®· tiÕn hµnh ngay cuéc c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ xÐt vÒ thùc chÊt lµ theo ®­êng lèi®Èy m¹nh c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa, ®­a quan hÖ s¶n xuÊt ®i tr­íc më ®­êng cho lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ ®­a quan hÖ s¶n xuÊt ®i tr­íc ®Ó t¹o ®Þa bµn réng r·i, thóc ®Èy lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. §iÒu ®ã lµ hoµn toµn m©u thuÉn víi quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. ®Ó kh¾c phôc nh÷ng m©u thuÉn cã thÓ ph¸t sinh ®ßi hái ph¶i thiÕt lËp quan hÖ s¶n xuÊt míi víi nh÷ng h×nh thøc vµ b­íc ®i phï hîp vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt.Nh÷ng chÝnh s¸ch míi cña ®¶ng vµ nhµ n­íc ®· thóc ®Èy nÒn kinh tÕ n­íc ta ph¸t triÓn mét c¸ch m¹nh mÏ.Sù thóc ®Èy nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®· ®­a nÒn kinh tÕ n­íc ta sang mét b­íc ®i míi. Mäi ng­êi ®­îc tù do kinh doanh bu«n b¸n, c¸c doanh nghiÖp kinh doanh hîp t¸c vµ c¹nh tranh víi nhau mét c¸ch b×nh ®¼ng tr­íc ph¸p luËt…TÊt c¶ ®Òu nh»m vµo môc tiªu duy nhÊt lµ thóc ®Èy nÒn kinh tÕ n­íc nhµ. §Ó lµm râ h¬n vÒ nÒn kinh tÕ n­íc ta trong thêi kú qu¸ ®é, chóng ta sÏ ®i ph©n tÝch nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong thêi gian nµy. t¹i ®¹i héi lÇn thø VI, §¶ng ta ®· nhËn ®Þnh:"…Lùc l­îng s¶n xuÊt bÞ k×m h·m kh«ng chØ trong tr­êng hîp quan hÖ s¶n xuÊt l¹c hËu, mµ c¶ khi quan hÖ s¶n xuÊt ph¸t triÓn kh«ng ®ång bé, cã nh÷ng yÕu tè ®i qu¸ xa so víi tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt ( §¶ng céng s¶n ViÖt Nam. V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI. Nxb sù thËt, HN, 1987, tr.57)Trong qu¸ tr×nh tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi ph¶i kÓ ®Õn yÕu tè chñ quan cña viÖc ®¶ng l·nh ®¹o, Nhµ n­íc ph¸t ®éng tÝnh tÝch cùc x· héi cña quÇn chóng b»ng nh÷ng lîi Ých vËt chÊt vµ tinh thÇn yªu n­íc vèn cã cña hä. Tuy nhiªn, theo nhËn ®Þnh trªn cña ®¶ng, ta thÊy r»ng, kh«ng thÓ cho r»ng nh÷ng yÕu tè tiªn tiÕn cña quan hÖ s¶n xuÊt m·i lµ tiÒn ®Ò sù thóc ®Èy phï hîp gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt. Chóng chØ t¸c ®éng tÝch cùc trong mét thêi gian ng¾n vµ cuèi cïng, vÉn ph¶i tu©n thñ quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Thùc tr¹ng nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña n­íc ta trong thêi gian chuÈn bÞ vµo nh÷ng n¨m ®Çu b­íc vµo qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n ®· lµm râ nhËn ®Þnh trªn cña ®¶ng. T¹i thêi ®iÓm ®ã nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp kh«ng æn ®Þnh, nhiÒu n¬i, nhiÒu vïng n«ng th«n bÞ ®ãi kÐm. Khi ®ã cã ng­êi cho r»ng, nguyªn nh©n s¶n xuÊt chËm ph¸t triÓn lµ do gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt cã m©u thuÉn. M©u thuÉn ®ã thÓ hiÖn gi÷a mét bªn lµ yªu cÇu ph¸t triÓn h¬n n÷a cña lùc l­îng s¶n xuÊt theo h­íng tÊt yÕu chuyÓn tõ s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín víi mét bªn lµ chÕ ®é së h÷u ph©n t¸n. Theo mét sè nhµ nhËn ®Þnh, ®©y lµ m©u thuÉn vèn cã vµ m©u thuÉn lµ phæ biÕn trong c¸c nÒn s¶n xuÊt. Khi nÒn s¶n xuÊt x· héi ph¸t triÓn ®Õn tr×nh ®é cao th× tù b¶n th©n chÕ ®é t­ h÷u nhá kh«ng thÓ nµo tån t¹i nh­ cò, nã buéc ph¶i thay ®æi. Nh×n l¹i qu¸ tr×nh chØ ®¹o s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë n­íc ta tr­íc ®©y §¶ng ta ®· rót ra ®­îc sù cÇn thiÕt cña quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. T¹i §¹i héi IX §¶ng ta nhËn ®Þnh: "CÇn ph¶i nh©n réng m« h×nh hîp t¸c, liªn kÕt C«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp, doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ kinh tÕ hé n«ng th«n, ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh trang tr¹i quy m« phï hîp trªn tõng ®Þa bµn" (§¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, V¨n kiÖn §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX, Nxb chÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi 2001, tr. 32). Trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, sù ®a d¹ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®· t¹o ra c¬ chÕ qu¶n lý víi nhiÒu h×nh thøc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp míi phï hîp víi nh÷ng quan ®iÓm ®æi míi kh«ng ngõng cña §¶ng vµ nhê ®ã, t¹o ra sù biÕn ®æi míi trong c¸c Hîp t¸c x· n«ng nghiÖp trªn c¶ ba mÆt cña quan hÖ s¶n xuÊt. §iÒu ®ã cµng kh¼ng ®Þnh ý nghÜa to lín cña quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Nh­ng dùa vµo tiªu chuÈn nµo ®Ó kh¼ng ®Þnh r»ng quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Tr­íc hÕt sù phï hîp ®ã thÓ hiÖn ë chç, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt ngµy cµng cao (n¨m sau cao h¬n n¨m tr­íc), mÆc dï ®Êt bÞ thiªn tai nhiÒu bÒ vµ Ýt nhiÒu chÞu ¶nh h­ëng cña t×nh tr¹ng suy tho¸i kinh tÕ trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. §iÒu quan träng n÷a, khi nãi quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi lùc l­îng s¶n xuÊt kh«ng thÓ kh«ng nh×n vµo ®êi sèng cña n«ng d©n, thùc tÕ cho thÕ qua 15 n¨m thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi do §¶ng ®Ò ra, ®êi sèng cña n«ng d©n tõng b­íc ®­îc n©ng cao, ®iÒu kiÖn nhµ ë vµ häc tËp cña con em n«ng d©n còng kh¸ h¬n tr­íc. Nh­ vËy thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ cã ph¸t triÓn kh«ng? Lùc l­îng s¶n xuÊt cã ph¸t triÓn kh«ng ®ã chÝnh lµ tiªu thøc ®Ó ®¸nh gi¸ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt vµo tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Mét quy luËt cã ý nghÜa hÕt søc quan träng trong viÖc thóc ®Èy nÒn kinh tÕ cña mçi quèc gia. III/ KÕt luËn vµ gi¶i ph¸p 1/ KÕt luËn: Quy luËt cña quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt lµ quy luËt hÕt søc phæ biÕn. Tuy nhiªn kh«ng ph¶i bÊt cø lóc nµo còng cã sù phï hîp ®ã. Do vËy, ph¶i n¾m b¾t tèt quy chóng ta cã thÓ ¸p dông vµo tõng tr­êng hîp cô thÓ. Quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é lùc l­îng s¶n xuÊt cßn lµ quy luËt phæ biÕn trong toµn bé tiÕn tr×nh lÞch sö nh©n lo¹i. Sù thay thÕ ph¸t triÓn ®i lªn cña lÞch sö loµi ng­êi tõ chÕ ®é c«ng x· nguyªn thuû qua chÕ ®é chiÕm h÷u n« lÖ, chÕ ®é phong kiÕn, chÕ ®é t­ b¶n chñ nghÜa vµ ®Õn x· héi céng s¶n t­¬ng lai lµ do sù t¸c ®éng cña hÖ thèng c¸c quy luËt x· héi, trong ®ã quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt lµ quy luËt c¬ b¶n nhÊt. Lùc l­îng s¶n xuÊt lµ nh©n tè th­êng xuyªn biÕn ®æi, ng­îc l¹i quan hÖ s¶n xuÊt l¹i th­êng cã tÝnh æn ®Þnh song sù æn ®Þnh ®ã chØ lµ t¹m thêi vµ còng cÇn cã sù thay ®æi cho phï hîp. NÕu quan hÖ s¶n xuÊt kh«ng cã nh÷ng sù thay ®æi cho phï hîp th× nã sÏ k×m h·m sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt. Nh­ vËy, trong viÖc x¸c lËp hoµn thiÖn, thay ®æi quan hÖ s¶n xuÊt cÇn ph¶i c¨n cø vµo thùc tr¹ng cña c¸c lùc l­îng s¶n xuÊt hiÖn cã vÒ mÆt tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña chóng (®©y lµ c¬ së lý luËn trùc tiÕp cña viÖc x¸c ®Þnh c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ë n­íc ta hiÖn nay cña qu¸ tr×nh c¶i c¸ch cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc hiÖn nay). 2/ Gi¶i ph¸p: C¶i t¹o x· héi chñ nghÜa ph¶i lu«n lu«n thÊu suèt ®Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh tiÕn tõ s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín x· héi chñ nghÜa lµ quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l­îng s¶n xuÊt lu«n lu«n g¾n bã víi nhau, thóc ®Èy nhau cïng ph¸t triÓn. Ph¶i coi träng nh÷ng h×nh thøc kinh tÕ trung gian, qu¸ ®é tõ thÊp lªn cao, tõ quy m« nhá lªn quy m« lín. Trªn mçi b­íc ®i ph¶i ®Èy m¹nh x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt, t¹o ra lùc l­îng s¶n xuÊt míi trªn c¬ së ®ã tiÕp tôc ®­a quan hÖ s¶n xuÊt lªn h×nh thøc, quy m« thÝch hîp ®Ó cho lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. T¹i §¹i héi IX §¶ng ta kh¼ng ®Þnh: " CÇn ph¶i" nh©n réng m« h×nh hîp t¸c, liªn kÕt c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp, do