Kết quả và định hướng nghiên cứu trong công tác điều tra, quy hoạch rừng giai đoạn 2021-2030

theo dõi diễn biến diện tích và trữ lượng rừng. - Tăng cường các nghiên cứu phục vụ nhu cầu của xã hội, nhu cầu kinh doanh rừng, nhu cầu sử dụng rừng phát triển kinh tế của cộng đồng dân cư sinh sống phụ thuộc vào tài nguyên rừng, cụ thể như: Nghiên cứu cơ sở lý luận, kết hợp với các nguyên lý cơ bản của toán học, vật lý... để xây dựng phương pháp đánh giá tài nguyên gỗ rừng tự nhiên cũng như rừng trồng. - Tăng cường hơn nữa nghiên cứu ứng dụng thành tựu khoa học hiện đại vào điều tra rừng như công nghệ viễn thám, công nghệ GIS, thiết bị Drone/Flycam,... đồng thời nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật tính toán hiện đại trong điều tra rừng. - Nghiên cứu về định giá rừng và dịch vụ môi trường, dịch vụ hệ sinh thái. Tăng cường nghiên cứu vai trò rừng (theo các trạng thái rừng ở các kiểu lập địa, các địa phương, vùng, toàn quốc) với chế độ thuỷ văn làm cơ sở xây dựng các phương án phòng chống lũ lụt, chống xói lở đất rừng, xói lở bờ biển.... Đồng thời tiến hành song song với các nghiên cứu về năng lực phòng hộ ở các trạng thái rừng tự nhiên, các trạng thái rừng trồng đầu nguồn và rừng ven 103 biển trong bối cảnh ứng phó với tình hình càng ngày càng khó lường của biến đổi khí hậu, các hiện tượng thời tiết cực đoan và nước biển dâng. Từ những kết quả đó sẽ làm cơ sở xác định đúng các giá trị của rừng để xây dựng các chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng, chi trả dịch vụ hệ sinh thái. - Nghiên cứu về sinh khối, trữ lượng carbon rừng (theo các trạng thái rừng ở các kiểu lập địa, các địa phương, vùng, toàn quốc) tiếp tục đáp ứng các cam kết quốc tế mà Việt Nam tham gia. - Nghiên cứu sâu về đặc điểm lập địa ở cấp vĩ mô và vi mô xác định các vùng thích nghi cho từng loài cây trồng có năng suất và sản lượng cao phục vụ kinh doanh rừng trồng một cách hiệu quả. Bổ sung nghiên cứu tăng trưởng và sinh trưởng các loài cây gỗ mới đưa vào trồng rừng kinh tế, các giống mới được trồng rừng kinh tế, góp phần nâng cao năng suất và sản lượng rừng trồng phục vụ công nghiệp chế biến và xuất khẩu lâm sản. - Nghiên cứu sâu xác định tập đoàn cây trồng rừng bản địa phục vụ cho công tác trồng rừng phòng hộ, rừng đặc dụng có kết cấu bền vững, cũng như gây trồng và phát triển các loài cây cho lâm sản ngoài gỗ trong và dưới tán rừng để kết hợp bảo tồn rừng với hưởng lợi từ phát triển vốn rừng. - Tăng cường nghiên cứu các mô hình quản lý rừng bền vững, các mô hình nông lâm kết hợp, các mô hình lâm ngư kết hợp để ứng dụng một cách hiệu quả và tối ưu nhất trong quản lý tài nguyên rừng và kinh doanh rừng. - Nghiên cứu xác định tiêu chuẩn nền môi trường lâm nghiệp, các nghiên cứu phục vụ xây dựng hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn quốc gia trong lĩnh vực điều tra, quy hoạch rừng. - Tăng cường hơn nữa các nghiên cứu về đa dạng sinh học, bào gồm: Đặc điểm của các hệ sinh thái có giá trị bảo tồn cao; phân loại động vật, thực vật; phát hiện các loài mới cho khoa học hoặc ghi nhận bổ sung cho hệ thực vật Việt Nam; đánh giá phân bố, đặc điểm cư trú của các loài; nghiên cứu đánh giá mức độ đe dọa của các loài nguy cấp, quý, hiếm và đặc điểm cấu trúc quần thể của chúng làm. Trên cơ sở đó tiếp tục nghiên cứu ứng dụng trong việc xây dựng các chương trình bảo tồn hệ sinh thái, bảo tồn loài (nôi vi và ngoại vi), bảo tồn nguồn gen cây rừng... - Tiếp tục nghiên cứu xây dựng cơ sở dữ liệu về điều tra, quy hoạch rừng làm tư liệu đầu vào cho công tác quản lý ngành lâm nghiệp cũng như các hoạt động quản lý tài nguyên của các ngành liên quan. 3.2. Một số khuyến nghị trong công tác nghiên cứu 3.2.1. Về cơ chế chính sách Hoạt động nghiên cứu lâm nghiệp nói chung và nghiên cứu về điều tra, quy hoạch rừng nói riêng đã và đang phục vụ đắc lực cho các hoạt động quản lý ngành, nhưng chủ yếu được thực hiện ở những nơi vùng sâu vùng xa, điều kiện làm việc rất khó khăn. Vì vậy, cần có các cơ chế đặc thù như: - Nghiên cứu trong điều tra, quy hoạch rừng phải được xác định là một trong những lĩnh vực ưu tiên trong định hướng xây dựng các đề tài nghiên cứu/dự án khoa học và công nghệ của ngành lâm nghiệp. - Nghiên cứu về điều tra, quy hoạch rừng phải được xem là một trong những lĩnh vực ưu tiên khi xây dựng Chiến lược phát triển lâm nghiệp Việt Nam và Chiến lược nghiên cứu lâm nghiệp Việt Nam giai đoạn 2021 - 2030. - Xây dựng cơ chế khoán kinh phí rõ ràng, tính đúng tính đủ cho các hoạt động nghiên cứu về điều tra, quy hoạch rừng. 104 - Có cơ chế khuyến khích, đãi ngộ thích hợp đối với các tổ chức, cá nhân tham gia triển khai, thực hiện các đề tài nghiên cứu/dự án khoa học và công nghệ lâm nghiệp nói chung và nghiên cứu trong điều tra, quy hoạch rừng nói riêng. - Có cơ chế phù hợp với những đề tài có vấn đề nghiên cứu cần thời gian dài, liên tục đảm bảo giải quyết được những vấn đề mà thực tiễn đặt ra. Tổ chức nghiên cứu theo nhóm đề tài, hướng liên kết theo chuỗi với nhau hoặc chia thành các pha để có thể hoàn thành sản phẩm cuối cùng hữu ích cho quản lý ngành hoặc cho nhu cầu của xã hội. 3.2.2. Về phát triển nguồn lực - Tăng cường công tác tuyển dụng, đào tạo nâng cao năng lực cho cán bộ nghiên cứu chuyên sâu về các lĩnh vực điều tra diện tích rừng, đặc điểm lâm học, đa dạng sinh học, đặc điểm lập địa, sinh khối, trữ lượng carbon và chuyên môn quy hoạch rừng khác. Từ đó hình thành một đội ngũ cán bộ chuyên môn cao trong khoa học, công nghệ, có tính sáng tạo và chủ động đề xuất các ý tưởng nghiên cứu cũng như thực hiện các đề tài nghiên cứu/dự án khoa học và công nghệ. - Xây dựng quy chế nghiên cứu khoa học trong điều tra, quy hoạch rừng, xác định trách nhiệm đào tạo nguồn nhân lực, trách nhiệm tham gia với yêu cầu phải đảm bảo tính trung thực và phải đạt được hiệu quả cao trong nghiên cứu. - Đổi mới, nâng cao chất lượng cơ sở vật chất, trang thiết bị, đặc biệt là trang thiết bị công nghệ cao, công nghệ số phục vụ nghiên cứu về điều tra, quy hoạch rừng. - Chủ động các nguồn kinh phí cho các hoạt động nghiên cứu khoa học, công nghệ từ cấp cơ sở, cũng như tiếp cận các nguồn kinh phí từ các bộ, ngành và địa phương. - Tăng cường hoạt động hợp tác quốc tế trong nghiên cứu khoa học về điều tra, quy hoạch rừng để học hỏi, trao đổi phương pháp nghiên cứu hiện đại, kinh nghiệm nghiên cứu để hoàn thiện các phương pháp nghiên cứu, đào tạo nguồn nhân lực nghiên cứu, đặc biệt là đào tạo đội ngũ nhân lực trẻ có đủ năng lực trong nghiên cứu vừa tăng cường ngoại ngữ. Hợp tác nghiên cứu thực vật rừng giữa Viện Điều tra, Quy hoạch rừng với Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật và Vườn thực vật New York (Ảnh: Nguyễn Quốc Dựng) 105 3.2.3. Các giải pháp khác - Việc lựa chọn, xác định vấn đề nghiên cứu cần bám sát chiến lược nghiên cứu lâm nghiệp Việt Nam, và Chiến lược phát triển lâm nghiệp Việt Nam ở giai đoạn tương ứng. - Thiết lập mối liên kết và tạo sự hợp tác chặt chẽ giữa các cơ quan nghiên cứu với các chủ rừng. - Đẩy mạnh công tác kiểm tra, giám sát nhằm đẩy lùi những hiện tượng tiêu cực, thiếu trung thực trong nghiên cứu. - Thành lập các nhóm nghiên cứu theo các chủ đề/chuyên đề nhằm trao đổi kinh nghiệm, đào tạo nguồn nhân lực trẻ tham gia nghiên cứu. IV. KẾT LUẬN Trong 60 năm tham gia công tác nghiên cứu khoa học và công nghệ, Viện Điều tra, Quy hoạch rừng đã có những thành tựu đáng trân trọng với hàng trăm các đề tài nghiên cứu trong các lĩnh vực như: phân chia rừng; đặc điểm cấu trúc các hệ sinh thái; đánh giá diễn biến chất lượng rừng, động thái rừng; sinh trưởng, tăng trưởng rừng; đa dạng sinh học; lâm sản ngoài gỗ; ứng dụng công nghệ viễn thám và GIS; sinh khối và trữ lượng carbon rừng; phân loại lập địa và đánh giá tiềm năng sử dụng đất; phân chia, phân cấp ba loại rừng trong toàn quốc... Đặc biệt là từ những kết quả nghiên cứu đã có những đóng góp mới cho khoa học với những công bố về 4 loài thú mới và trên 50 loài thực vật mới cho khoa học thế giới. Kết quả nghiên cứu về điều tra, quy hoạch rừng đã có những đóng góp đáng kể cho ngành lâm nghiệp trong việc điều tra, đánh giá và quy hoạch hệ thống quản lý tài nguyên rừng ở địa phương cũng như trong cả nước. Những đóng góp này đã giúp cho ngành lâm nghiệp hình thành và quản lý ổn định hệ thống 3 loại rừng trong toàn quốc là: rừng phòng hộ, rừng đặc dụng và rừng sản xuất. Tuy nhiên, những kết quả nghiên cứu về điều tra, quy hoạch rừng chưa ứng dụng nhiều trong sản xuất lâm nghiệp nên chưa được nhiều doanh nghiệp quan tâm chú ý. Chính vì vậy, định hướng nghiên cứu trong giai đoạn tới là tiếp tục phát huy thế mạnh trong các lĩnh vực nghiên cứu đã được khẳng định, đồng thời tiếp tục các nghiên cứu phục vụ nhu cầu phát triển sản xuất lâm nghiệp của xã hội, góp phần phát triển kinh tế ngành lâm nghiệp. Để thực hiện được điều đó, các nhà quản lý cần có những chính sách phù hợp nhằm khuyến khích và tạo động lực cho cán bộ nghiên cứu lâm nghiệp nói chung và nghiên cứu về điều tra, quy hoạch rừng nói riêng phấn đấu vươn lên, gắn bó, tâm huyết với công tác nghiên cứu để có được những sản phẩm giải đáp tốt những yêu cầu bức thiết của ngành Lâm nghiệp, góp phần quan trọng vào quản lý, sử dụng và phát triển bền vững tài nguyên rừng Việt Nam./.