Hoàn thiện chính sách Nhà nước phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam

Lêi nãi ®Çu Trong lÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc, c¸c doanh nghiÖp nhá vµ võa (DNNVV) lu«n cã vai trß vµ t¸c dông rÊt quan träng. GÇn ®©y, chÝnh trong thêi ®iÓm khoa häc vµ c«ng nghÖ tiÕn triÓn rÊt m¹nh mÏ, xu h­íng toµn cÇu ho¸ kinh tÕ diÔn ra kh¸ s«i næi, thùc tiÔn qu¶n lý kinh tÕ vµ qu¶n lý doanh nghiÖp cã nh÷ng chuyÓn biÕn s©u s¾c, th× c¸c DNNVV l¹i cµng ®­îc chó träng ë c¸c n­íc. Ë n­íc ta, DNNVV còng cã vai trß quan träng nh­ vËy, do sù ph¸t triÓn cßn thÊp cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, do tiÒm n¨ng rÊt lín cña néi lùc d©n téc, do yªu cÇu ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Trong 20 n¨m ®æi míi võa qua, DNNVV ngµy cµng ®­îc coi träng. §Çu n¨m 2001, b¸o c¸o chÝnh trÞ cña ban chÊp hµnh trung ­¬ng ®¶ng t¹i §¹i héi IX cña §¶ng mét lÇn n÷a v¹ch râ: “Chó träng ph¸t triÓn c¸c DNNVV...” ChiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi 10 n¨m 2001-2010 nhÊn m¹nh: “ Ph¸t triÓn réng kh¾p c¸c c¬ së s¶n suÊt c«ng nghiÖp nhá vµ võa víi nghµnh nghÒ ®a d¹ng...” Chän ®Ò tµi : “ Hoµn thiÖn ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam ’’ . em muèn gãp thªm tiÕng nãi nhá cña m×nh vµo viÖc nhËn thøc ®óng vÒ vai trß vµ sù cÇn thiÕt cña viÖc khuyÕn khÝch, thóc ®Èy ph¸t triÓn c¸c DNNVV ë ViÖt Nam hiÖn nay. §Ò ¸n ®­îc chia lµm 3 phÇn : PhÇn I Vai trß cña DNVVN vµ Néi dung chÝnh s¸ch nhµ n­íc ph¸t triÓn DNV& N Ph©n II : ChÝnh s¸ch nhµ n­íc nh»m ph¸t triÓn DNNVV ë ViÖt Nam. PhÇn III : Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch Nhµ n­íc ph¸t triÓn DNNVV ë ViÖt Nam. MÆc dï ®· cã nhiÒu cè g¾ng, nh­ng do h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é vµ thêi gian, ®Ò ¸n vÉn cßn nhiÒu thiÕu sãt, rÊt mong ®­îc sù gióp ®ì cña c« gi¸o vµ c¸c b¹n. PhÇn I Nh÷ng ®iÓm m¹nh cña DNNVV 1.DÔ khëi nghiÖp, lóc ban ®Çu kh«ng ®ßi hái nhiÒu g× vÒ mäi mÆt. Mét sè doanh nghiÖp lín hiªn nay ®· khëi nghiÖp tõ DNNVV. 2.Giµu tÝnh mÒm m¹i, linh ho¹t, n¨ng ®éng ®Ó thÝch øng nhanh, thËm chÝ ®ãn ®Çu nh÷ng biÕn chuyÓn cña c«ng nghÖ qu¶n lý, nh­ng dao ®éng l©m thêi tõng lóc hoÆc c¬ b¶n l©u dµi cña thÞ tr­êng, nh÷ng thay ®æi cã khi ®ét ngét cña m«i tr­êng thÓ chÕ, chÕ ®é kinh tÕ, x· héi. 3.§Æc biÖt thÝch nghi víi viÖc ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng cña ®Þa ph­¬ng vµ c¬ së. Cã ­u thÕ cña sù gÇn kÒ víi c¸c nguån lùc ®Çu vµo (lao ®éng, tµi nguyªn, nguån vèn t¹i chç) vµ víi thÞ tr­êng tiªu thô. Sù “gÇn kÒ” nµy (proximity) lµ mét lîi thÕ so s¸nh lín ®Ó c¹nh tranh ngay trong thêi ®¹i toµn cÇu ho¸, ®­îc nghiªn cøu vÒ khoa häc vµ vËn dông nhiÒu thùc tÕ ë c¸c n­íc. 4.Giµu h¬n vÒ nh÷ng hiÖu qu¶ trµn ra ngoµi tÝch cùc vµ Ýt h¬n h¼n vÒ nh÷ng tÝch cùc vµ Ýt h¬n h¼n vÒ nh÷ng hiÖu qu¶ trµn ra ngoµi tiªu cùc so víi doanh nghiÖp lín. 5.ThuËn lîi ®Ó kÕt hîp kinh tÕ víi c«ng b»ng x· héi, ®Ó thÓ hiÖn trong kinh tÕ b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc vµ nh÷ng nÐt riªng ­u tréi cña ®Þa ph­¬ng. 6.Lµ sù bæ sung thiÕt yÕu cho chÝnh sù sinh tån vµ ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp lín. VÒ nghiªn cøu- triÓn khai, cã thÓ lµ n¬i thö nghiÖm nh÷ng ®æi míi, ph¸t minh, s¸ng chÕ. VÒ s¶n s¶n xuÊt, lµ ng­êi ®¶m nhiÖm cã hiÖu qu¶ cao nh÷ng c«ng ®o¹n c¶ ë phÇn ®Çu, phÇn gi÷a vµ phÇn cuèi cña qu¸ tr×nh chÕ t¸c, mµ doanh nghiÖp lín kh«ng cÇn vµ kh«ng nªn lµm. VÒ phÝa dÞch vô, víi ­u thÕ cña sù “ gÇn kÒ”, t¹o nªn nh÷ng hiÓu biÕt qua tiÕp xóc trong ” thÕ giíi thùc” víi kh¸ch hµng. VÒ th­¬ng m¹i, DNNVV cã tÝnh c¬ ®éng, nhanh nhËy th©m nhËp vµo nh÷ng thÞ tr­êng tèt vµ rót lui khái nh÷ng thÞ tr­êng xÊu, tõ nh÷ng thÞ tr­êng ngh¸ch ®Õn nh÷ng thÞ tr­êng lín. Nh÷ng ®iÓm yÕu cña DNNVV 1.ThiÕu nguån lùc ®Ó tiÕn hµnh nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu. TriÓn khai lín, ®¸p øng yªu cÇu vµ tËn dông kh¶ n¨ng cña c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ. 2.Kh«ng ®ñ søc thùc hiÖn nh÷ng dù ¸n lín vÒ ®Çu t­ vÒ chuyÓn ®æi c¬ cÊu, vÒ tiÕp thÞ, vÒ ®µo t¹o… ®Ó theo kÞp, thóc ®Èy vµ tËn thu lîi Ých cña toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. 3.Kh«ng cã ­u thÕ cña kinh tÕ qui m« (ecomomy of scale), tøc lµ nh÷ng thµnh qu¶ vµ lîi Ých ®Æc biÖt mµ chØ tõ mét qui m« thÝch hîp (th­êng lµ ®ñ lín) th× míi lµ cã ®­îc. DNNVV lµ ”mÌo nhá”, nªn chØ lµm vµ chØ b¾t ®­îc ”chuét con”. 4.Nãi chung vÉn lÐp vÕ trong c¸c mèi quan hÖ (víi Nhµ n­íc, víi thÞ tr­êng, víi ng©n hµng, víi c¸c trung t©m khoa häc, víi giíi b¸o chÝ, víi ®èi t¸c, ®èi thñ, víi kh¸ch hµng…). ThËm chÝ, th­êng ph¶i dùa cËy vµ phô thuéc vµo c¸c doanh nghiÖp lín, nh­ doanh nghiÖp con cña doanh nghiÖp mÑ, nh­ ch©n rÕt ngo¹i vi cña trung t©m. 5.ThiÕu søc phßng, tr¸nh vµ chèng c¸c rui ro, th­êng xuyªn cã nhiÒu, rÊt nhiÒu DNNVV ra ®êi, th× còng cã nhiÒu, rÊt nhiÒu DNNVV ph¸ s¶n. 6.Ngay trong tr­êng hîp thùc tÕ lµ vµ ®­îc c«ng nhËn lµ ®éng lùc chÝnh hoÆc ®éng lùc quan träng thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ, DNNVV rÊt khã tù tËp hîp hoÆc ®­îc tËp hîp thµnh lùc l­îng thèng nhÊt vµ rÊt m¹nh ®Ó cã thÓ cã thÓ cã vÞ thÕ chi phèi vÒ kinh tÕ-x· héi vµ chÝnh trÞ. Nãi chung, DNNVV lµ” ng­êi ¨n theo” chø kh«ng ph¶i lµ ng­êi ®Ò xuÊt, lµ ng­êi tu©n lÖnh chø kh«ng ph¶i lµ ng­êi ra lÖnh (vÒ ®iÓm nµy) hiÖn nay trªn thÕ giíi vµ nhiÒu n­íc cßn cã sù tranh c·i. Khi ®¸nh gi¸ DNNVV cÇn tr¸nh sù thiªn lÖch, hoÆc qu¸ nÆng vÒ nh÷ng ®iÓm m¹nh hoÆc qu¸ nÆng vÒ nh÷ng ®iÓm yÕu. ThÊy ®óng, thÊy râ mÆt m¹nh ®Ó ph¸t huy vµ thÊy ®óng, thÊy râ mÆt yÕu ®Ó t×m c¸ch kh¾c phôc, ®ã lµ sù ®¸nh gi¸ cÇn thiÕt ®Ó cã chÝnh s¸ch vµ hµnh ®éng s¸ng suèt, cã hiÖu qu¶ cao. 3.Quan hÖ gi÷a DNNVV víi doanh nghiÖp lín NÕu nãi mét c¸ch ®¬n gi¶n, th× ®ã lµ mèi quan hÖ võa hîp t¸c võa c¹nh tranh, víi nh÷ng ph­¬ng ph¸p phøc t¹p do sù cïng tån t¹i trong c¸c tæ hîp s¶n xuÊt, kinh doanh khæng lå hoÆc c¸c côm kinh tÕ cã tÇm cì quèc gia hoÆc toµn cÇu. §¹i thÓ cña mèi quan hÖ ®ã lµ: Doanh nghiÖp lín võa gióp ®ì, h­íng dÉn, sö dông võa kiÒm chÕ, chÌn Ðp, thËm chÝ b·i bá (thñ tiªu DNNVV); cßn DNNVV th× võa tranh thñ sù gióp ®ì, hîp t¸c, võa thñ thÕ, giµnh giËt ®èi víi doanh nghiÖp lín. §éng c¬ ë ®©y chÝnh lµ lîi nhuËn, cuéc ®Êu tranh ®Ó sinh tån vµ ph¸t triÓn v× lîi nhuËn trong kinh tÕ thÞ tr­êng. Ph©n tÝch cô thÓ h¬n cã thÓ thÊy mèi quan hÖ trªn ®©y diÔn biÕn nhiÒu h×nh vÎ, nhiÒu møc ®é, nhiÒu ph¹m vi, cã lóc nÆng h¬n vÒ hîp t¸c, cã lóc nÆng h¬n vÒ c¹nh tranh, do t¸c ®éng cña mÊy yÕu tè sau: 1.Tuú ë chç DNNVV lµ doanh nghiÖp ®éc lËp hay lµ doanh nghiÖp con, n»m trong tæ chøc cña doanh nghiÖp lín. 2.Tuú ë chç DNNVV thuéc nghµnh s¶n suÊt, nghµnh kinh doanh, nghµnh dÞch vô nµo, ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng nµo (chó ý r»ng mèi quan hÖ cña DNNVV víi doanh nghiÖp lín cïng nghµnh, cïng thÞ tr­êng cã kh¸ nhiÒu mèi quan hÖ cña DNNVV víi doanh nghiÖp lín kh¸c nghµnh, kh¸c thÞ tr­êng). 3.Tuú ë môc tiªu, chiÕn l­îc, ph­¬ng ph¸p vµ tµi n¨ng xoay së cña doanh nghiÖp lín còng nh­ cña DNNVV. Nãi râ h¬n c¶ hai bªn gièng nhau hoÆc mçi bªn kh¸c nhau trong sù lùa chän, vµ cã kh¶ n¨ng ®Õn ®©y ®Ó thùc hiÖn sù lùa chän Êy: giµnh giËt hay lµ céng t¸c, hay lµ pha trén c¶ hai. 4.Tuú ë chÝnh s¸ch Nhµ n­íc vµ t¸c ®éng cña d­ luËn x· héi t¹i tõng n­íc, dÉn ®Õn chç thÞ tr­êng ®­îc h­íng dÉn ®óng hay sai, bÞ bãp mÐo nhiÒu hay Ýt, mÆt tÝch cùc ®­îc phÊt huy vµ mÆt tiªu cùc ®­îc kh¾c phôc thÕ nµo. Nh­ vËy, vÒ quan hÖ gi÷a DNNVV víi doanh nghiÖp lín, trªn c¬ së mét sè kh«ng nhiÒu c¸c nÐt chung dÔ nhËn thÊy, cÇn ph¶i ph©n tÝch cô thÓ víi tõng thêi kú, tõng quèc gia, tõng ngµnh, tõng vïng, tõng doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, cÇn nhÊn m¹nh r»ng, ngay dï chØ v× môc ®Ých thu thËt nhiÒu lîi nhuËn, doanh nghiÖp lín vµ DNNVV ®Òu cÇn ®Õn nhau. Dï giái k×m chÕ vµ chÌn Ðp ®Õn ®©u, doanh nghiÖp lín còng kh«ng thÓ thñ tiªu hÕt DNNVV, chÝnh tõ lîi Ých cña b¶n th©n m×nh. Còng nh­ vËy, dï giái xoay së vµ giµnh giËt ®Õn ®©u, DNNVV còng kh«ng thÓ thay thÕ ®­îc, cµng kh«ng thÓ lo¹i bá ®­îc doanh nghiÖp lín, chÝnh tõ yªu cÇu tån t¹i cña b¶n th©n m×nh. C¶ hai lo¹i doanh nghiÖp lµ nh÷ng bé phËn hîp thµnh kh«ng thÓ thiÕu cña mét nÒn kinh tÕ ë thÕ kû 21. II. ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn DNNVV 1. Kh¸i niÖm chÝnh s¸ch vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c¸c DNNVV Tr­íc hÕt, ta cÇn hiÓu thÕ nµo lµ”chÝnh s¸ch”. ThuËt ng÷ “chÝnh s¸ch” ®­îc sö dông phæ biÕn trªn b¸o chÝ, c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin vµ ®êi sèng x· héi. Mäi chñ thÓ kinh tÕ- x· héi ®Òu cã nh÷ng chÝnh s¸ch cña m×nh. VÝ dô, cã chÝnh s¸ch cña c¸c c¸ nh©n, chÝnh s¸ch cña doanh nghiÖp , chÝnh s¸ch cña §¶ng, chÝnh s¸ch cña mét quèc gia, chÝnh s¸ch cña mét liªn minh c¸c n­íc hay tæ chøc quèc tÕ .v.v.. Theo quan ®iÓm phæ biÕn, chÝnh s¸ch lµ ph­¬ng thøc hµnh ®éng ®­îc mét chñ thÓ kh¼ng ®Þnh vµ thùc hiÖn nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò lÆp ®i lÆp l¹i. Tuyªn bè chÝnh s¸ch cã nghÜa lµ mét tæ chøc hay mét c¸ nh©n ®· quyÕt ®Þnh mét c¸ch thËn träng vµ cã ý thøc c¸ch gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò t­¬ng tù. ChÝnh s¸ch x¸c ®Þnh nh÷ng chØ dÉn chung cho qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh. Chóng v¹ch ra ph¹m vi hay giíi h¹n cho phÐp cña c¸c quyÕt ®Þnh, nh¾c nhë nh÷ng nhµ qu¶n lÝ quyÕt ®Þnh nµo lµ cã thÓ vµ nh÷ng quyÕt ®Þnh nµo lµ kh«ng thÓ. B»ng c¸ch ®ã, c¸c chÝnh s¸ch h­íng suy nghÜ vµ hµnh ®éng cña mäi thµnh viªn trong tæ chøc vµo viÖc thùc hiªn c¸c môc tiªu chung cña tæ chøc. ChÝnh s¸ch kinh tÕ- x· héi (chÝnh s¸ch c«ng), xÐt theo nghÜa réng, lµ tæng thÓ c¸c quan ®iÓm t­ t­ëng ph¸t triÓn, nh÷ng môc tiªu tæng qu¸t vµ nh÷ng ph­¬ng thøc c¬ b¶n ®Ó thùc hiÖn môc tiªu ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. ChÝnh s¸ch theo quan niÖm trªn lµ ®­êng nèi ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña ®Êt n­íc. ë ViÖt Nam, ®­êng nèi do §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam- lùc l­îng chÝnh trÞ l·nh ®¹o Nhµ n­íc vµ x· héi x©y dùng. Theo nghÜa hÑp, cã nhiÒu kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi (chÝnh s¸ch c«ng) ®­îc ®­a ra. Nh×n chung l¹i, ta cã thÓ ®­a ra kh¸i niÖm c¬ b¶n sau: chÝnh s¸ch kinh tÕ- x· héi lµ tæng thÓ c¸c quan ®iÓm, t­ t­ëng, c¸c gi¶i ph¸p vµ c«ng cô mµ Nhµ n­íc sö dông ®Ó t¸c ®éng nªn c¸c chñ thÓ kinh tÕ- x· héi nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò chÝnh s¸ch, thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu nhÊt ®Þnh theo ®Þnh h­íng môc tiªu tæng thÓ cña ®Êt n­íc. Tõ nh÷ng quan ®iÓm vÒ chÝnh s¸ch nãi chung vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ- x· héi (chÝnh s¸ch c«ng) nãi riªng, ta cã thÓ rót ra kh¸i niÖm vÒ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn hÖ thèng DNNVV ë ViÖt Nam nh­ sau: ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn hÖ thèng DNNVV lµ tæng thÓ c¸c quan ®iÓm, t­ t­ëng, c¸c gi¶i ph¸p vµ c«ng cô mµ Nhµ n­íc sö dông ®Ó nh»m khuyÕn khÝch, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c DNNVV, gãp phÇn ph¸t huy vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cho hÖ thèng c¸c doanh nghiÖp nµy, nh»m phôc vô tèt nhÊt cho sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña ®Êt n­íc. Nãi c¸ch kh¸c, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn DNNVV lµ sù thÓ chÕ ho¸ ph¸p luËt cña Nhµ n­íc ®èi víi c¸c vÊn ®Ò vÒ c¸c DNNVV, lµ hÖ thèng c¸c quan ®iÓm, ph­¬ng h­íng, môc tiªu vµ c¸c gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn hÖ thèng nµy. Ch­a bao giê vµ kh«ng ë ®©u sù ph¸t triÓn cña DNNVV l¹i chØ do bµn tay v« h×nh, tøc lµ sù ho¹t ®éng tù ph¸t cña thÞ tr­êng, ë mäi quèc gia vµ trong mäi thêi kú, bµn tay h÷u h×nh lu«n lu«n hiÖn h÷u, tøc lµ t¸c ®éng cña Nhµ n­íc rÊt quan träng, rÊt c¬ b¶n, thËm chÝ cã tÝnh quyÕt ®Þnh. §èi víi toµn bé khu vùc DNNVV, Nhµ n­íc lµ ng­êi khëi x­íng, ng­ßi khuyÕn khÝch, ng­êi gióp ®ì, ng­êi b¶o vÖ, ng­êi cøu trî (khi khã kh¨n) ng­êi ®iÒu tiÕt tho¶ ®¸ng (khi cÇn thiÕt). HÇu hÕt c¸c Nhµ n­íc ch¼ng nh÷ng ®èi xö víi DNNVV b×nh ®¼ng nh­ víi doanh nghiÖp lín, mµ cßn dµnh ­u ®·i râ rÖt cho DNNVV, víi nhËn thøc ®óng ®¾n r»ng sù bÊt b×nh ®¼ng cã lîi cho DNNVV lµ d©n chñ, lµ con ®­êng vµ biÖn ph¸p tèt ®Ó thùc hiÖn b×nh ®¼ng x· héi. Bµn tay h÷u h×nh cña Nhµ n­íc thÓ hiÖn qua hÖ thèng luËt lÖ cña Nhµ n­íc, tõ chÝnh quyÒn trung ­¬ng ®Õn chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng vµ chÝnh quyÒn c¬ së, cã thÓ hiÖn h÷u ngay trong hiÕn ph¸p, vµ tõ hÖ thèng luËt lÖ to¶ ra trong mäi c«ng viÖc mµ Nhµ n­íc tiÕn hµnh. Tãm t¾t nh÷ng chÝnh s¸ch thÓ hiÖn trong luËt lÖ cña Nhµ n­íc vÒ DNNVV lµ nh­ sau: 1. T¹o dÔ dµng viÖc khëi nghiÖp vµ viÖc hµnh nghÒ cña DNNVV. 2. Cho vay vèn víi ®iÒu kiÖn thuËn lîi( nh­ Nhµ n­íc gãp phÇn thÕ chÊp hoÆc b¶o l·nh) víi l·i suÊt thÊp, víi ©n h¹n dµi, víi sù trî gióp khi gÆp khã kh¨n trong viÖc tr¶ nî. 3. Cho h­ëng nhiÒu ­u ®·i vÒ thuÕ. 4. ChuyÓn giao vµ gióp lµm chñ c«ng nghÖ vµ qu¶n lý tiªn tiÕn. 5. Gióp ®µo t¹o vµ båi d­ìng nguån nh©n lùc, tõ gi¸m ®èc ®Õn kÜ thuËt viªn, nh©n viªn qu¶n lý, kÕ to¸n vµ c«ng nh©n hµnh nghÒ. 6. Cho nhËn thÇu c«ng viÖc s¶n xuÊt, kinh doanh; cho ®¶m nhËn tõng dù ¸n hoÆc bé phËn dù ¸n kinh tÕ ( cña Nhµ n­íc ); cho h¹n ng¹ch hoÆc tû phÇn trong viÖc cung øng hµng ho¸ hoÆc dÞch vô cho thÞ tr­êng trong n­íc vµ cho xuÊt khÈu. 7. Gióp tiÕp cËn thÞ tr­êng, cung cÊp th«ng tin kÞp thêi vµ chuÈn x¸c vÒ thÞ tr­êng, cho tham gia nhiÒu h×nh thøc thiÕt lËp vµ ph¸t triÓn quan hÖ víi c¸c ®èi t¸c trong vµ ngoµi n­íc. 8. §Æc biÖt ch¨m sãc vµ gióp ®ì: + C¸c DNNVV nhiÒu triÓn väng + C¸c DNNVV bÞ thiÖt thßi hoÆc gÆp nhiÒu khã kh¨n + C¸c DNNVV do phô n÷ lµm chñ + C¸c DNNVV trong mét sè nghµnh vµ vïng ­u tiªn v.v... 9. Ho¹ch ®Þnh, th«ng qua vµ thùc hiÖn nh÷ng chiÕn l­îc trung h¹n vµ dµi h¹n, nh÷ng ch­¬ng tr×nh quèc gia tõng n¨m hoÆc vµi n¨m vÒ ph¸t triÓn DNNVV. 10. Theo dâi t×nh h×nh, th­êng th× lµm thèng kª riªng vÒ DNNVV, kiÓm ®iÓm viÖc thùc hiÖn c¸c luËt lÖ, chiÕn l­îc vµ ch­¬ng tr×nh nãi trªn, ph¸t hiÖn vµ xö lý kÞp thêi c¸c vÊn ®Ò n¶y sinh ®Ó ph¸t triÓn DNNVV. 11. LËp c¬ quan Nhµ n­íc chuyªn tr¸ch vÒ DNNVV, cã n¬i lµ c¬ quan cÊp bé hoÆc lµ mét bé trong ChÝnh Phñ. 12. Gióp thµnh lËp vµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cña c¸c hiÖp héi DNNVV. Dµnh cho c¸c hiÖp héi Êy c¬ héi vµ vÞ trÝ ®Ých ®¸ng trong c¸c Héi ®ång, c¸c Uû ban, c¸c héi nghÞ quan träng cña Nhµ n­íc ®Ó ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ quèc gia. Qua nghiªn cøu luËt lÖ cña nhiÒu n­íc, th× râ rµng mçi n­íc b¾t ®Çu tõ mét sè luËt lÖ nh»m vµo nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc vµ quan träng nhÊt cña sù ph¸t triÓn DNNVV, do vËy cßn ch­a hoµn thiÖn vµ ch­a ®Çy ®ñ, råi tõng b­íc c¸c luËt lÖ ®ã ®­îc bæ sung hoµn chØnh dÇn, ®Õn khi bao qu¸t kh¾p c¸c mÆt nh­ võa giíi thiÖu trong 12 diÒu nªu trªn. Sù kh¸c nhau gi÷a c¸c n­íc chñ yÕu lµ ë møc ®é khuyÕn khÝch, ­u ®·i, gióp ®ì nhiÒu hay Ýt, cao hay thÊp ®èi víi DNNVV, vµ mét phÇn n÷a lµ ë mét sè biÖn ph¸p khuyÕn khÝch cô thÓ, cã nÐt riªng biÖt cña tõng n­íc. PhÇn 2 chÝnh s¸ch ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá t¹i ViÖt Nam I.T×nh h×nh ph¸t triÓn DNNVV ë ViÖt Nam Theo tæng kÕt cuéc tæng ®iÒu tra c¸c c¬ së kinh tÕ hµnh chÝnh sù nghiÖp trªn ph¹m vi c¶ n­íc t¹i thêi ®iÓm ngµy 1/7/1995 tiÕn hµnh ë 23.708 doanh nghiÖp, th× cã 20.856 doanh nghiÖp, tøc lµ 87,6% trong tæng sè lµ DNNVV, dùa vµo tiªu chÝ ph©n lo¹i theo tæng gi¸ trÞ vèn ®· qui ®Þnh. Doanh nghiÖp cã sè vèn d­íi 5 tû ®ång: 20.856, chiÕm 88%, doanh nghiÖp cã sè vèn trªn 5 tû ®ång: 2.852, chiÕm 12%. Trong nh÷ng doanh nghiÖp cã sè vèn d­íi 5 tû ®ång: +Doanh nghiÖp cã sè vèn d­íi 1tû ®ång: 16.673, chiÕm 70,3%. +Doanh nghiÖp cã sè vèn tõ 1 ®Õn 5 tû ®ång: 4.183, chiÕm 17,6%. Nh­ vËy lµ, theo tiªu chÝ vèn, n¨m 1995, c¸c DNNVV chiÕm 99,56% trong tæng sè c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n, chiÕm 97,38% trong tæng sè c¸c hîp t¸c x·, chiÕm 94,72% trong tæng sè c¸c c«ng ty TNHH, chiÕm 42,37% trong tæng sè c¸c c«ng ty cæ phÇn vµ 65,88% trong tæng sè c¸c doanh nghiÖp Nhµ N­íc. Trong tæng sè doanh nghiÖp ®­îc ®iÒu tra lµ 23.708, cã tíi 20.856 DNNVV. Theo sè liÖu thèng kª ®Õn 30/6/1998, trong tæng sè c¸c doanh nghiÖp d©n doanh lµ 25.517, cã 17.535 doanh nghiÖp t­ nh©n, 6.900 c«ng ty TNHH, 153 c«ng ty cæ phÇn vµ 2.900 hîp t¸c x·. XÐt vÒ lÜnh vùc kinh doanh, còng theo sè liÖu cña cuéc ®iÒu tra nãi trªn, trong sè 20.856 DNNVV cã 77,6% ho¹t ®éng trong c¸c ngµnh th­¬ng nghiÖp, söa ch÷a vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn, trong ®ã c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc th­¬ng nghiÖp, söa ch÷a chiÕm 42,2% vµ c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong c«ng nghiÖp chÕ biÕn chiÕm 35,4%. Doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong x©y dùng chiÕm gÇn 10%; trong kh¸ch s¹n, nhµ hµng 44,4%; trong ngµnh vËn t¶i, kho b·i vµ th«ng tin liªn l¹c 3,3%; trong ngµnh kinh doanh bÊt ®éng s¶n vµ dÞch vô t­ vÊn 2,1%; trong ngµnh khai th¸c má 1,2%; cßn l¹i d­íi 1% lµ nh÷ng doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc kh¸c. VÒ ph©n bè gi÷a c¸c ®Þa ph­¬ng, DNNVV tËp chung chñ yÕu tËp ë vïng §«ng Nam Bé vµ §ång b»ng S«ng Cöu Long chiÕm 55% tæng sè DNNVV cña c¶ n­íc, ngoµi ra lµ §ång b»ng s«ng Hång chiÕm 18,1%, Duyªn h¶i miÒn Trung 10,1%. 2.Vai trß cña c¸c DNNVV trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam Trong nÒn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay DNNVV cã vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng thÓ hiÖn qua c¸c mÆt d­íi ®©y: -T¹o viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. §©y lµ mét thÕ m¹nh râ rÖt cña DNNVV vµ lµ nguyªn nh©n chñ yÕu khiÕn chóng ta ph¶i ®Æc biÖt chó träng ph¸t triÓn DNNVV ë n­íc ta hiÖn nay. Sè liÖu ®iÒu tra lao ®éng vµ viÖc lµm (7/2000) cho thÊy ë ViÖt Nam, d©n sè trong ®é tuæi lao ®éng (nam tõ 15 ®Õn 60, n÷ tõ 15 ®Õn 55) lµ 46,2 triÖu ng­êi chiÕm 59,2% tæng d©n sè (n¨m 1989 míi chØ lµ 55%). ViÖt Nam ®ang chuyÓn tõ giai ®o¹n cÊu tróc d©n sè trÎ sang "c¬ cÊu d©n sè vµng", nghÜa lµ tû lÖ d©n sè trong ®é tuæi lao ®éng ë møc cao trong khi tû lÖ d©n sè phô thuéc gi¶m. Dù b¸o trong hai thËp kû ®Çu cña thÕ kû XXI tû lÖ d©n sè trong ®é tuæi lao ®éng tiÕp tôc t¨ng vµ ®¹t ®Ønh cao nhÊt lµ gÇn 70% vµo n¨m 2009 (56 triÖu ng­êi). Tõ n¨m 1999 ®Õn n¨m 2009 mçi n¨m sÏ cã thªm 1,8 triÖu ng­êi b­íc vµo ®é tuæi lao ®éng. §©y lµ møc t¨ng nguån nh©n lùc cao nhÊt tõ tr­íc ®Õn nay trong lÞch sö d©n sè ViÖt Nam, lµ tiÒm n¨ng, c¬ héi lín vÒ nguån nh©n lùc vµ còng lµ th¸ch thøc rÊt lín vÒ gi¶i quyÕt viÖc lµm. Khu vùc DNNVV thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ hiÖn thu hót kho¶ng 25-26% lùc l­îng lao ®éng phi n«ng nghiÖp cña c¶ n­íc, nh­ng triÓn väng thu hót thªm lao ®éng rÊt lín v× suÊt ®Çu t­ cho mét lµm viÖc ë ®©y thÊp h¬n rÊt nhiÒu so víi doanh nghiÖp lín, chñ yÕu lµ do chi phÝ thÊp vµ thu hót ®­îc c¸c nguån vèn r¶i r¸c trong d©n. Theo tµi liÖu "Mét sè chØ tiªu chñ yÕu vÒ qui m« vµ hiÖu qu¶ cña 1,9 triÖu c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh trªn l·nh thæ ViÖt Nam " cña Tæng Côc Thèng Kª xuÊt b¶n n¨m 1997, l­îng vèn trung b×nh cho mét chç lµm viÖc trong doanh nghiÖp t­ nh©n chØ cã 35 triÖu ®ång vµ trong c«ng ty TNHH lµ 45 triÖu ®ång, trong khi l­îng vèn trung b×nh cho mét chç lµm viÖc t¹i doanh nghiÖp Nhµ N­íc lµ 87,5 triÖu ®ång. C¸c DNNVV ®ang lµ n¬i cã nhiÒu thuËn lîi nhÊt ®Ó tiÕp nhËn sè lao ®éng nhÊt lµ ë n«ng th«n t¨ng mçi n¨m; ®ång thêi cßn tiÕp nhËn sè lao ®éng tõ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc d«i ra qua viÖc cæ phÇn ho¸, giao, b¸n, kho¸n, cho thuª, ph¸ s¶n doanh nghiÖp hiÖn ®ang ®­îc triÓn khai. -§ãng gãp t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Mçi n¨m DNNVV ®ãng gãp kho¶ng 25-26% GDP cña c¶ n­íc. N¨m 1995, DNNVV t¹o ra 31% gi¸ trÞ tæng s¶n l­îng c«ng nghiÖp, 78% tæng møc b¸n lÎ, 64% tæng khèi l­îng vËn chuyÓn hµng ho¸, 100% gi¸ trÞ s¶n l­îng hµng ho¸ cña mét sè ngµnh nghÒ nh­ chiÕu cãi, giÇy dÐp, hµng thñ c«ng mü nghÖ ... XÐt vÒ t­¬ng quan gi¸ trÞ TSC§ víi doanh thu ®Ó xem xÐt hiÖu qu¶ sö dông ®ång vèn, cã thÓ thÊy hiÖu qu¶ sö dông ®ång vèn ë khu vùc DNNVV ®ang rÊt kh¶ quan: ®Ó t¹o ra mét ®ång doanh thu, c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc thuéc Trung ­¬ng qu¶n lý ph¶i ®Çu t­ 0,562 ®ång vèn cè ®Þnh, trong khi ®ã c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc do ®Þa ph­¬ng qu¶n lý chØ ®Çu t­ 0,220 ®ång; doanh nghiÖp tËp thÓ 0,298 ®ång; doanh nghiÖp t­ nh©n 0,197 ®ång; c«ng ty TNHH 0,188 ®ång. NÕu so s¸nh c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc Trung ­¬ng qu¶n lý sè vèn cè ®Þnh mµ doanh nghiÖp Nhµ n­íc do ®Þa ph­¬ng qu¶n lý sö dông cho mét ®ång doanh thu chØ b»ng 39%; t­¬ng tù nh­ vËy, c¸c doanh nghiÖp tËp thÓ b»ng 53%; c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n b¨ng 35%; cßn c«ng ty TNHH chØ b»ng 33%. -B¶o ®¶m cho nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng h¬n. Do yªu cÇu vèn Ýt, qui m« nhá, DNNVV cã nhiÒu kh¶ n¨ng thay ®æi mÆt hµng, chuyÓn h­íng s¶n xuÊt, ®æi míi c«ng nghÖ lµm cho nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng h¬n. Mét sè nÒn kinh tÕ nh­ §µi Loan võa qua Ýt chÞu ¶nh h­ëng cña khñng ho¶ng tµi chÝnh khu vùc, chñ yÕu do dùa vµo DNNVV. §èi víi doanh nghiÖp lín, DNNVV còng cã thÓ lµm ®¹i lý, vÖ tinh, tiªu thô hµng ho¸ hoÆc cung cÊp vËt t­ ®Çu vµo víi gi¸ rÎ h¬n do ®ã gãp phÇn h¹ gi¸ thµnh n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cho doanh nghiÖp lín. -T¨ng thu nhËp cho d©n c­. Thu nhËp cña nh©n d©n ta cßn qu¸ thÊp do kinh tÕ chËm ph¸t triÓn; ngay trong n«ng nghiÖp, dï s¶n l­îng thãc cã t¨ng nhanh th× còng chØ ®ñ no, chø kh«ng giÇu ®­îc nÕu kh«ng cã c«ng nghiÖp chÕ biÕn. Ph¸t triÓn DNNVV ë thµnh thÞ còng nh­ n«ng th«n lµ biÖn ph¸p chñ yÕu ®Ó t¨ng thu nhËp, ®a d¹ng ho¸ thu nhËp cña c¸c tÇng líp nh©n d©n kh¾p c¸c vïng trong n­íc. ViÖc ph¸t triÓn DNNVV chÕ biÕn n«ng, l©m, thuû s¶n, thñ c«ng mü nghÖ truyÒn thèng ph©n bè réng kh¾p trong c¸c vïng n«ng th«n sÏ t¹o nªn bé mÆt míi cho n«ng th«n c¶ vÒ kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi, gãp phÇn rÊt quan träng thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. -Gãp phÇn thùc hiÖn viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ xãa ®ãi gi¶m nghÌo theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. XÐt vÒ c¸c lo¹i c¬ cÊu, nh­ c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ, c¬ cÊu ngµnh, nghÒ, c¬ cÊu l·nh thæ, ph©n bè d©n c­... ViÖc ph¸t triÓn DNNVV sÏ t¹o ra nh÷ng chuyÓn biÕn hÕt søc quan träng vÒ c¬ cÊu cña toµn bé nÒn kinh tÕ, tõ mét nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt nhá, thuÇn n«ng lµ chñ yÕu sang mét nÒn kinh tÕ cã ®ñ c¬ cÊu theo h­íng tiÕn lªn x· héi v¨n minh, hiÖn ®¹i. RÊt dÔ nhËn thÊy lµ mÊy n¨m gÇn ®©y, bé mÆt kinh tÕ, x· héi cña nhiÒu vïng ®· cã thay ®æi theo h­íng ®ã: nhiÒu thÞ trÊn, thÞ tø, ®«ng ®óc hîn tr­íc, nhiÒu côm c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp míi ®­îc h×nh thµnh, ®i ®«i víi giao th«ng n«ng th«n ph¸t triÓn vµ nhiÒu ®­êng dÉn to¶ ra nhiÒu vïng n«ng th«n... -Vµ cuèi cïng lµ gãp phÇn ®µo t¹o, båi d­ìng, rÌn luyÖn trong thùc tÕ mét ®éi ngò doanh nh©n míi trong kinh tÕ thÞ tr­êng. Trong thùc tÕ, cã nh÷ng DNNVV vÉn tiÕp tôc gi÷ tæ chøc cña m×nh lµ nhá hoÆc võa v× qui m« nµy phï hîp víi kh¶ n¨ng kinh doanh ngµnh, nghÒ ®ang theo ®uæi, nh­ng còng cã nh÷ng doanh nghiÖp ph¸t triÓn lªn thµnh nh÷ng doanh nghiÖp cã qui m« lín. §· cã nh÷ng g­¬ng doanh nh©n thµnh ®¹t xuÊt th©n tõ nh÷ng c«ng viÖc rÊt ®¬n gi¶n, do ý chÝ vµ quyÕt t©m rÊt ®¸ng khÝch lÖ, dï ë qui m« nµo, DNNVV còng vÉn lµ nh÷ng v­ên ­¬m nh©n tµi cho c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc. II.HÖ thèng thÓ chÕ, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch trî gióp DNNVV ë ViÖt Nam. DNNVV ë n­íc ta hiÖn nay ®ang cßn nhiÒu yÕu kÐm, viÖc trî gióp lµ hÕt søc cÇn thiÕt. §èi víi c¸c doanh nghiÖp, trong ®ã cã DNNVV, tõ nh÷ng n¨m ®æi míi, Nhµ n­íc ta ®· ban hµnh nhiÒu v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt ®Ó tõng b­íc h×nh thµnh hÖ thèng thÓ chÕ, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn. Cã thÓ kÓ ra ®©y nh÷ng v¨n b¶n quan träng nhÊt. -HiÕn ph¸p n¨m 1992 c«ng nhËn quyÒn tù do kinh doanh cña mäi c«ng d©n theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt; c«ng nhËn quyÒn ®­îc ®èi xö b×nh ®¼ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã kinh tÕ Nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o. -LuËt ®Êt ®ai n¨m 1993, ®­îc söa ®æi hai lÇn b»ng c¸c luËt söa ®æi, bæ xung mét sè ®iÒu cña luËt ®Êt ®ai cña n¨m 1998 vµ n¨m 2001, qui ®Þnh c¸c doanh nghiÖp cã quyÒn hîp ph¸p vÒ sö dông ®Êt, cã quyÒn chuyÓn nh­îng hoÆc thÕ chÊp quyÒn sö dông ®Êt. -LuËt c«ng ty vµ luËt doanh nghiÖp t­ nh©n n¨m 1990 qui ®Þnh khung ph¸p luËt cho c¸c doanh nghiÖp nµy ho¹t ®éng hoÆc tham gia thÞ tr­êng trong n­íc vµ n­íc ngoµi. -Ph¸p lÖnh thuÕ thu nhËp ®èi víi ng­êi cã thu nhËp cao n¨m 1994 ®­îc söa ®æi b»ng c¸c ph¸p lÖnh n¨m 1997 vµ n¨m 2001. -LuËt d©n sù n¨m 1995 qui ®Þnh nhiÒu quyÒn d©n sù, trong ®ã cã quyÒn kinh doanh th«ng qua hîp ®ång vµ quyÒn thùc hiÖn hîp ®ång th«ng qua tµi s¶n cÇm cè vµ thÕ chÊp. -LuËt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp n¨m 1997, ®¬n gi¶n ho¸ vµ thùc hiÖn thèng nhÊt mét s¾c thuÕ thu nhËp cho c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp trong n­íc. -LuËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng n¨m 1997 thay thÕ luËt thuÕ doanh thu bÞ coi lµ thuÕ chång lªn thuÕ b»ng mét s¾c thuÕ ®¬n gi¶n h¬n, c«ng b»ng h¬n. -LuËt th­¬ng m¹i n¨m 1997 t¹o c¬ së ph¸p lý cho ho¹t ®éng th­¬ng m¹i cña c¸c doanh nghiÖp. -LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc (söa ®æi) n¨m 1998 vµ nghÞ ®Þnh sè 51 (th¸ng 7/1999) cô thÓ ho¸ ®iÒu kiÖn luËt ®ã ®· ®Ò ra kh¸ nhiÒu chÝnh s¸ch cô thÓ ¸p dông cho tÊt c¶ lo¹i h×nh tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh, kÓ c¶ c¸ nh©n, nh»m kinh doanh theo nghÞ ®inh 66-H§BT ngµy 2/3/1992. -NghÞ ®Þng sè 57 (7/1998) qui ®Þnh tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp ®· ®¨ng ký cã quyÒn xuÊt khÈu vµ xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng ®· ®¨ng ký kinh doanh (mµ tr­íc ®©y cÇn ph¶i cã giÊy phÐp) trõ mét sè Ýt s¶n phÈm cßn qui ®Þnh h¹n ng¹ch hoÆc xuÊt nhËp khÈu cã ®iÒu kiÖn. -LuËt doanh nghiÖp n¨m 1999 (cã hiÖu lùc thi hµnh tõ 1/1/2000) qui ®Þnh tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña 4 lo¹i h×nh doanh nghiÖp: c«ng ty TNHH, ®µo t¹o cæ phÇn, doanh nghiÖp t­ nh©n, c«ng ty hîp danh, trªn c¬ së hîp nhÊt hai luËt vÒ c«ng ty vµ doanh nghiÖp t­ nh©n tr­íc kia. -QuyÕt ®Þnh sè 46/2001 ngµy 4/4/2001 cña Thñ t­íng ChÝnh Phñ vÒ xuÊt nhËp khÈu thêi kú 2001-2005 ®Ò ra mét sè c¬ chÕ 5 n¨m thay cho c¬ chÕ hµng n¨m tr­íc ®©y, gi¶m bít c¸c biÖn ph¸p phi quan thuÕ, t¨ng c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ. Râ rµng lµ, tr¶i qua 15 n¨m ®æi míi theo ®­êng lèi cña §¶ng, thÓ chÕ kinh tÕ n­íc ta ®· tõng b­íc chuyÓn tõ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang kinh tÕ thÞ tr­êng, mét hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt theo thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ®· tõng b­íc h×nh thµnh, tuy ch­a thËt hoµn chØnh; nhê ®ã kinh tÕ d©n doanh b­íc ®Çu bõng në, mäi lùc l­îng s¶n xuÊt ®­îc gi¶i phãng ®· ®em l¹i søc ph¸t triÓn míi cña kinh tÕ n­íc ta, t¹o thªm nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. ThÕ nh­ng, trªn con ®­êng kinh doanh, DNNVV ®ang cßn gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n. §Ó khuyÕn khÝch ph¸t tr