Hiểu biết về kem dưỡng da AHA

Hiểu biết về kem dưỡng da AHA - AHA là chất gì? + Phụ nữ ai cũng muốn giữ cho làn da mình, nhất là da mặt được tươi mát như lúc còn tuổi đôi mươi, nên tìm đủ mọi cách để chống những dấu hiệu của thời gian như các nếp nhăn trên trán và khóe mắt. Các nhà sản xuất cũng biết được điều này, và dựa vào phong trào “trở về với thiên nhiên” để sản xuất và quảng cáo một cách vô tội vạ, rằng sản phẩm của họ làm bóc được lớp da già, làm lộ ra lớp da mới còn non và tươi mát bên dưới, làm da mềm mại và chống nhăn da... Hãng khác thì quảng cáo thuốc làm căng da, làm sạch lỗ chân lông và thoáng lỗ chân lông, cải tiến được da nhờn và mụn, làm da khỏe mạnh trên mọi phương diện… Nhưng không ai chứng minh được những lời quảng cáo trên, mà chỉ bảo là do kinh nghiệm của người dùng. Điều cần chú ý là Cơ quan kiểm soát thực dược phẩm Mỹ (FDA), không bắt buộc mỹ phẩm phải đảm bảo chất lượng và hiệu quả trước khi đưa ra thị trường như thuốc men, và cũng không có những luật lệ để theo dõi tác dụng cũng như độc hại của mỹ phẩm. (FDA chỉ can thiệp vào khi có tai biến do mỹ phẩm xảy ra mà thôi). Mặt khác, dược sĩ và bác sĩ ít được huấn luyện về ngành này, nên phần đông cũng không biết gì hơn những lời trình bày trong tờ giấy để trong hộp mỹ phẩm. Một số sản phẩm không cần toa bác sĩ được quảng cáo và bán rất chạy tại nhiều nước trong những năm gần đây mà bà con Việt kiều thường mua gởi về cho thân nhân là các mỹ phẩm dưỡng da có AHA. AHA viết tắt từ “Alpha - Hydroxy Acid”, theo danh pháp hóa học, vị trí alpha nằm ở carbon cạnh chức hóa học chính. Alpha - hydroxy acid là những acid hữu cơ có nhóm hydroxy (-OH) ở vị trí alpha cạnh chức acid (-COOH). AHA có chuỗi ngắn nhất là acid glycolic còn gọi hydroxyacetic acid chỉ có 2 carbon (HOCH2-COOH), acid lactic có 3 carbon (CH3-CHOH-COOH có trong yaourt). Hai hóa chất này rẻ tiền và là 2 AHA thông dụng nhất trong các mỹ phẩm. Người tiêu dùng có thể tìm xem mỹ phẩm có AHA nào bằng cách đọc thành phần trên nhãn hiệu như acid malic, acid citric, acid tartaric (ba loại acid từ trái cây), acid alpha-hydroxy (octanoic, ethanolic, caprylic), và bất cứ chất nào trong thành phần mỹ phẩm có từ “alpha-hydroxy”. - Nguồn gốc AHA được lấy từ đâu? + Ba acid hữu cơ từ trái cây tươi nêu trên hay hỗn hợp nhiều acid từ trái cây, nhưng thường được trích tinh từ đường mía hoặc các phế thải khi làm rượu nho, mứt trái cây… Bạn cũng có thể dùng sữa chua chứa acid lactic, trái cây tươi như Cà chua, Mơ, Táo, Me, Mận Đà Lạt, Chanh, Cam, Bưởi... chứa acid malic, citric và tartaric, xay nhuyễn để làm mặt nạ dưỡng da có AHA. Vì AHA có nhiều trong thiên nhiên và nguồn gốc hữu cơ, nên các nhà sản xuất, mặc dù sự thật họ dùng acid hữu cơ sản xuất bằng tổng hợp hóa học hoặc ly trích từ các nguồn nói trên, nghĩa là dưới dạng các hóa chất, nhưng họ vẫn bảo là kem làm từ thiên nhiên. - Tại sao AHA trở thành phổ thông? + Việc dùng AHA có một lịch sử lâu dài ở châu Âu. Rượu nho bị hỏng chứa acid tartaric được dùng làm mỹ phẩm cho phụ nữ trong triều đình Pháp. Phụ nữ ở thành phố La Mã ngày xưa dùng chất cáu bẩn trong thùng rượu chát để làm mặt nạ đắp lên mặt. Nữ hoàng Cleopatre Ai Cập tắm trong sữa chua (có acid lactic). Trong thập niên 1990, AHA được khám phá trở lại và nhanh chóng đưa vào công thức bào chế hàng trăm loại kem dưỡng da, nói là để tái tạo làn da, để làm da tươi mát… Hiện nay công ty mỹ phẩm nào cũng có một số mặt hàng chứa AHA. - AHA lột da như thế nào? + Trước đây một số bác sĩ dùng các acid như acid trichloro-acetic, phenol, resorcin để lột da hay bóc lớp da ngoài với ý định lấy đi các tế bào biểu bì, để lộ lớp da mới ở bên dưới. Phương pháp này được thực hiện ở phòng mạch bác sĩ để tránh nguy hiểm như phỏng do hóa chất, nám… (Hiện nay ở ta cũng có dùng các hóa chất này để lột da mặt nhưng phải cữ ra nắng vài ba tháng nếu không thì bị nám. Mà lột nhiều lần thì da còn tệ ra chứ không khá hơn lúc chưa lột, vì khí hậu nắng nóng). Và khoảng năm 1989 các nhà sản xuất mỹ phẩm nhận thấy nồng độ thấp AHA có thể thay bác sĩ làm việc này và họ bán mạnh sản phẩm chứa AHA trong thập niên 1990, gọi là “lột nhẹ”, nay vẫn còn bán. Nồng độ cao AHA và với độ pH thấp sẽ bóc biểu bì thành từng lớp mỏng như tờ giấy. Tuy nhiên những sản phẩm bán không cần toa không có được tác dụng này, những mỹ phẩm này chỉ lột nhẹ bằng cách làm giảm sức nối kết của các tế bào sừng ngoài da đã chết và làm cho các tế bào này không bám vào tầng sừng của biểu bì nên trông có vẻ khá hơn đôi chút. Kết quả là làm cho các tế bào chết tróc ra khỏi da nhanh hơn mà thôi và như thế thì chúng không hơn các mặt nạ tự chế bằng trái cây nêu trên. - Bác sĩ chuyên khoa da liễu, lột da bằng AHA ra sao? Mặt nạ trái cây tươi + Phương pháp dùng hóa chất lột da gọi là chemexfoliation (chem = chemo, hóa chất và exfoliation = lột da). Tác dụng tùy thuộc nồng độ AHA cao và pH thấp của sản phẩm. Thuốc của các bác sĩ ngoài da chứa AHA ở nồng độ từ 4% đến 67% và độ pH bằng hay dưới 2. Ở dạng nhẹ nhất, sản phẩm sẽ lột nhẹ bằng cách rửa và bào mòn biểu bì chết ở tầng sừng của biểu bì. Nếu để thuốc lâu hơn 10 phút, thuốc sẽ thấm vào tầng bì gây tẩy màu da và làm hỏng da. Ở nồng độ cao hơn, AHA được dùng để chữa chứng sừng hóa bã nhờn (seborrheic keratose), chứng sừng hóa do bị nhiều bức xạ (actinic keratose) hay mụn cóc do siêu vi gây ra. - Vậy nên phòng ngừa lão hóa da như thế nào? + Da bị lão hóa do 2 nguyên nhân chính là do bức xạ tử ngoại (tia cực tím) của ánh sáng mặt trời và khói thuốc lá hoặc những bất lợi do ta tạo ra như ăn uống sai dinh dưỡng... Tia tử ngoại, nhất là UVB tác dụng lên DNA của tế bào biểu bì tạo ra hiện tượng lão hóa sớm còn gọi là lão hóa quang học (photoaging). Hiện tượng này có tính cộng dồn và xảy ra chậm hay nhanh do bạn phơi nắng ít hay nhiều, làm cho da nhăn, thô, khô, có vảy, da nổi đồi mồi, nhiễm sắc (nám) và có những đường nhăn thấy rõ bên dưới da. Những thay đổi này xảy ra khi da tiếp xúc nhiều ngày, nhiều năm với ánh sáng mặt trời. Hãy nhìn làn da ở mông của bạn, vẫn luôn mơn mởn, vì là nơi ít khi tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng mặt trời và nếu có già đi thì được xem là nơi da già tự nhiên, so với da mặt và da tay tiếp xúc trực tiếp nhiều với ánh sáng mặt trời, ta sẽ thấy sự khác biệt. Do đó, việc chống lão hóa tốt nhất vẫn là phòng ngừa bằng cách luôn đội nón mũ, mặc áo quần che kín da khi ra nắng, thậm chí cần mang găng tay, khẩu trang, vớ da nếu mặc quần áo ngắn. Nón bảo hộ có phần trước (lưỡi trai) quá ngắn, nên mua một lưỡi trai bằng nhựa có bề rộng khoảng 8 - 10 cm gắn thêm vào để cản không cho nắng chiếu trực tiếp vào mặt, kể cả mắt… Nên nhớ, cần ăn uống cân bằng dinh dưỡng, nhất là nhiều rau trái tươi, vì da cần được dòng máu mang dưỡng chất mà ta ăn uống hàng ngày đến nuôi da là chính chứ mỹ phẩm bôi ngoài da không thực sự nuôi da hay dưỡng da như người ta quảng cáo. Thật ra, muốn có mỹ phẩm chứa AHA thiên nhiên nhất, bạn chỉ cần dùng các mặt nạ bằng sữa chua (yaourt), hoặc sữa chua Kefir, hoặc mặt nạ trái cây tươi: xay nhuyễn Cà chua, hoặc Dâu tây, Dâu tằm, trái Mơ, Xoài… thành chất sệt sệt để đắp mặt nạ rồi nằm nghỉ trong 1 - 2 giờ, rồi rửa đi là tốt nhất, vừa rẻ tiền, dễ làm mà không có tác dụng phụ do hóa chất. Cũng có thể xay nhuyễn các rau quả không chua rồi thêm một ít nước cốt Cam, nước Chanh tươi, Chanh dây… vào và khuấy đều để làm mặt nạ “AHA thiên nhiên”. Mặt nạ dưỡng da và chống nắng, chống nám tốt nhất là dùng lá Nha đam (Aloe vera) gọt bỏ vỏ xanh lục bên ngoài để lấy chất gel trong suốt thoa khắp mặt, để vài giờ rồi rửa sạch… Thỉnh thoảng mỗi tuần chỉ cần đắp mặt nạ trái cây trên vài lần là đủ. Các AHA trong trái cây và dịch nước trong mặt nạ trái cây sẽ thấm ướt làm các biểu bì chết nhưng chưa tróc ra sẽ dễ tróc ra hơn, khiến ta cảm thấy da tươi mịn hơn. Thơm và Đu đủ là mặt nạ đặc biệt dành cho da khô ráp khó tróc ra nhất. Thời gian để mặt nạ ngắn hay dài là tùy thuộc vào tính chất làn da mỗi người… Việc dùng các sản phẩm chứa nhiều AHA thương mại cũng sẽ bào mòn lớp sừng, nhưng lột mạnh hơn, làm mất phần bảo vệ da chống tia tử ngoại, nên da sẽ dễ bị tia tử ngoại tác kích gây nám. Đó là lý do tại sao các nước tại vùng ôn đới người ta dùng mỹ phẩm có AHA được mà ở vùng nhiệt đới nắng nóng của ta lại không dùng được. Kỹ nghệ mỹ phẩm khuyên không nên bỏ AHA quá 10% trong sản phẩm và pH không thấp dưới 3,5. Cơ quan này còn khuyên nên cho thêm chất chống nắng vào kem dưỡng da và nhắc nhở người tiêu thụ dùng kem chống nắng nếu đang dùng kem chứa AHA. - Nên khuyên người tiêu dùng ở Việt Nam như thế nào? + Không nên tin vào sự quảng cáo và những lời nói hão về khả năng kỳ diệu của mỹ phẩm, họ dùng các Nha đam người mẫu trẻ măng mơn mởn trên màn hình để gây hấp dẫn… Nhưng nên nhớ đó là những người đẹp sẵn chứ không phải nhờ dùng mỹ phẩm mà họ quảng cáo! Có thể AHA tốt cho phụ nữ ở vùng ôn đới nếu dùng đúng cách; trái lại vùng nhiệt đới như Việt Nam với các tia tử ngoại và hồng ngoại rất mạnh, nên dễ có phản ứng phụ hơn ở vùng ôn đới, hàn đới (da dễ bắt nắng, nhiễm sắc, nám hoặc mẩn ngứa, nổi ban đỏ…). Nên đọc kỹ nhãn hiệu xem lượng AHA bao nhiêu và đừng tin đó là sản phẩm thiên nhiên phải mua nhiều tiền hơn. Tự làm mặt nạ dưỡng da như đã nói trên vừa rẻ tiền, tiện lợi mà không kém tác dụng so với kem có AHA là mấy, mà lại không bị phản ứng phụ. Nếu dùng kem dưỡng da bị phản ứng thì phải bỏ ngay và nên nhờ dược sĩ hay bác sĩ thông báo cho cơ quan theo dõi phản ứng phụ độc hại của mỹ phẩm và thuốc, để điều tra xuất xứ hoặc có thể phản ảnh với Văn phòng khiếu nại người tiêu dùng (tại 263 Điện Biên Phủ, Q.3, TP.HCM, ĐT (08) 39307204) nếu mua hàng hoặc thuê dịch vụ, có hóa đơn hợp lệ. DS. LÊ VĂN NHÂN DS. PHAN BẢO AN