Giáo trình thương mại quốc tế chương 3

Ch ng IIIươ TH NG M I QU C TƯƠ Ạ Ố Ế 1. Đ c đi m và các v n đ c b n trong TMQTặ ể ấ ề ơ ả 2. Các nguyên t c c b n trong h th ng th ng ắ ơ ả ệ ố ươ m i đa ph ngạ ươ 3. Chính sách th ng m i qu c t ươ ạ ố ế 4. Nh ng bi n pháp th c hi n chính sách TMQTữ ệ ự ệ Ch ng IIIươ N I DUNG CHÍNHỘ 1. Đ C ĐI M VÀ CÁCẶ Ể V N Đ C B N TRONG TMQT Ấ Ề Ơ Ả 1.1. Khái ni m và đ c đi m TMQTệ ặ ể 1.1.1. Khái ni m TMQTệ - Khái ni m: QG1 QG2ệ Là hình th c quan h KTQT xu t hi n s m nh tứ ệ ấ ệ ớ ấ Có vai trò quan tr ng đ i v i kinh t t ng qu c gia và kinh t th ọ ố ớ ế ừ ố ế ế gi i.ớ M t qu c qia tham gia vào th ng m i qu c t g i là ho t đ ng ộ ố ươ ạ ố ế ọ ạ ộ ngo i th ng (bao g m xu t kh u và nh p kh u)ạ ươ ồ ấ ẩ ậ ẩ Ch ng IIIươ 1.1.2. Đ c đi m TMQTặ ể - Đ i t ng trao đ i: hàng hóa và d ch v ố ượ ổ ị ụ TMHHQT và TMDVQT - Các bên tham gia: Chính ph , công ty, doanh nghi p, ủ ệ t p đoàn kinh tậ ế - Ho t đ ng TMQT di n ra trên th tr ng th gi i. Ph m ạ ộ ễ ị ườ ế ớ ạ vi r ng hay h p tùy theo góc đ nghiên c u ộ ẹ ộ ứ - Ph ng ti n thanh toán: ti n có kh năng chuy n ươ ệ ề ả ể đ i đ c 2 bên ch p nh n thông qua h p đ ng.ổ ượ ấ ậ ợ ồ Ch ng IIIươ (ti p)ế 1.2. Các ph ng th c giao d ch trong TMQTươ ứ ị 1.2.1. Các ph ng th c giao d ch trong th ng m i hàng ươ ứ ị ươ ạ hóa qu c tố ế - Ph ng th c giao d ch thông th ng, có th :ươ ứ ị ườ ể + G p m t tr c ti pặ ặ ự ế + Th ng m i đi n tươ ạ ệ ử +Giao d ch t i h i ch ho c tri n lãmị ạ ộ ợ ặ ể - Ph ng th c giao d ch qua trung gianươ ứ ị - Các ph ng th c giao d ch đ c bi t:ươ ứ ị ặ ệ + Đ u giá qu c tấ ố ế + Đ u th u qu c t ấ ầ ố ế + Giao d ch t i s giao d ch hàng hóa ị ạ ở ị Ch ng IIIươ (ti p)ế 1.2.2. Các ph ng th c cung c p d ch v QT:ươ ứ ấ ị ụ WTO chia d ch v thành 12 nhóm và 155 phân nhóm ị ụ (trang 84 – 85). Cung c p các d ch v này có th qua ấ ị ụ ể 4 ph ng th c khác nhau:ươ ứ  Cung c p d ch v thông qua s vấ ị ụ ự n ậ đ ng ộ c a d ch v qua biên gi iủ ị ụ ớ  Tiêu dùng d ch v n c ngoàiị ụ ở ướ  Hi n di n th ng m i ệ ệ ươ ạ  Hi n di n t nhiên nhânệ ệ ự Ch ng IIIươ (ti p)ế 1.2.3. Các hình th c kinh doanh trong TMHHQTứ (trang 87 – 88) - XNK tr c ti pự ế - XNK y thácủ - XNK liên k tế - Gia công XK - Tái XK và chuy n kh uể ẩ - XK t i chạ ỗ Ch ng IIIươ (ti p)ế 1.3. Giá qu c tố ế 1.3.1. khái ni m và các hình th c bi u hi n ệ ứ ể ệ c a giá qu củ ố tế - Lý thuy t: Giá qu c t là bi u hi n b ng ti n giá tr qu c ế ố ế ể ệ ằ ề ị ố t c a HH, DV trên th tr ng th gi iế ủ ị ườ ế ớ - Th c ti n, xác đ nh trên các đi u ki n:ự ễ ị ề ệ + Có tính ch t đ i di nấ ạ ệ + Ph i tính b ng ti n m nhả ằ ề ạ - Các hình th c bi u hi n c a giá qu c t :ứ ể ệ ủ ố ế + Theo m c đ tin c yứ ộ ậ + Theo đi u ki n mua bán ho c thanh toánề ệ ặ L u ý: ư giá đ c xác đ nh theo ĐK mua bán: có 2 h th ng là giá ượ ị ệ ố FOB và giá CIF Giá CIF = giá FOB + chi phí b o hi m và v n chuy n qu c tả ể ậ ể ố ế 1.3.2. Các nhân t nh h ng đ n giá qu c tố ả ưở ế ố ế (trang 92 – 94) - Nhân t c nh tranhố ạ - Nhân t lũng đo nố ạ - Nhân t quan h cung – c uố ệ ầ - Nhân t giá tr c a đ ng ti n bi u th qua giáố ị ủ ồ ề ể ị 1.3.3. Tác đ ng c a bi n đ ng giá qu c t đ n ộ ủ ế ộ ố ế ế quan h KTQTệ - Tác đ ng đ n th ng m i qu c tộ ế ươ ạ ố ế Khi Pqt XK và NK - Tác đ ng đ n đ u t qu c tộ ế ầ ư ố ế Khi Pqt hay quy t đ nh đ u t còn ph i ế ị ầ ư ả quan tâm đ n nguyên nhân c a s thay đ i và ế ủ ự ổ chu kỳ s ng c a s n ph m.ố ủ ả ẩ Ch ng IIIươ (ti p)ế 1.4. T giá h i đoáiỷ ố 1.4.1. Khái ni m và các PP bi u th t giá h i đoáiệ ể ị ỷ ố a. Khái ni m: so sánh s c mua các đ ng ti nệ ứ ồ ề b. Ph ng pháp bi u th :ươ ể ị - 1 đ n v ngo i t = ? đ n v n i t ơ ị ạ ệ ơ ị ộ ệ (ký hi u E)ệ VD: t i Vi t Nam y t: 1 USD = 19.500 VND ạ ệ ế (y t tr c ế ự ti p)ế - 1 đ n v n i t = ? đ n v ngo i t ơ ị ộ ệ ơ ị ạ ệ (ký hi u e)ệ VD: t i M y t 1 USD = 90 JPY ạ ỹ ế (y t gián ế ti p)ế c. Các lo i E:ạ - Căn c ch đ qu n lý ngo i h i: E chính th c; E kinh ứ ế ộ ả ạ ố ứ doanh; E ch đenợ - Căn c th i đi m mua bán ngo i t :…ứ ờ ể ạ ệ - Căn c ph ng ti n thanh toán;ứ ươ ệ 1.4.2. Các nhân t nh h ng đ n t giá h i đoái:ố ả ưở ế ỷ ố - T c đ tăng tr ng kinh t qu c giaố ộ ưở ế ố N u kinh t n i đ a tăng tr ng cao h n E?ế ế ộ ị ưở ơ - M c l m phát c a đ ng ti n qu c giaứ ạ ủ ồ ề ố N u n i t l m phát cao h n ngo i t E?ế ộ ệ ạ ơ ạ ệ - Tình tr ng cán cân thanh toán qu c tạ ố ế N u CCTTQT âm E?ế - Các chính sách ti n tề ệ Các qui đ nh qu n lý ngo i t , lãi su t ti n g i, ị ả ạ ệ ấ ề ử Tb…. Tác đ ng đ n cung – c u ngo i t trên th tr ng ộ ế ầ ạ ệ ị ườ E - Y u t tâm lýế ố Bi n đ ng kinh t - chính tr - xã h i tác đ ng đ n ế ộ ế ị ộ ộ ế cung – c u ngo i t trên th tr ng Eầ ạ ệ ị ườ 1.4.3. Tác đ ng c a bi n đ ng E đ n quan h KTQTộ ủ ế ộ ế ệ a. Tác đ ng đ n th ng m i qu c tộ ế ươ ạ ố ế N u E tăng trong gi i h n cho phépế ớ ạ + Xét v ng n h n: XK ? và NK ?ề ắ ạ + Xét v dài h n: có đ ng nh t v i ng n h n? ề ạ ồ ấ ớ ắ ạ Vì sao? N u E tăng ho c gi m quá nhanh s c b t l iế ặ ả ố ấ ợ b. Tác đ ng đ n đ u t qu c tộ ế ầ ư ố ế N u E tăng ế + Trong ng n h n: Dòng v n vào ?ắ ạ ố Dòng v n ra ?ố + Trong dài h n: Dòng v n vào ?ạ ố Dòng v n ra ? ố 2. CÁC NGUYÊN T C C B N TRONG H TH NG TH NG Ắ Ơ Ả Ệ Ố ƯƠ M I ĐA PH NGẠ ƯƠ 2.1. Không phân bi t đ i xệ ố ử Bao g m 2 qui ch : (trang 108 – 115)ồ ế 2.1.1. Đ i x t i hu qu c (MFN)ố ử ố ệ ố 2.1.2. Đ i x qu c gia (NT)ố ử ố So sánh MFN v i NT ?ớ 2.2. M r ng t do th ng m iở ộ ự ươ ạ 2.3. Minh b ch và d d đoánạ ễ ự 2.4. C nh tranh lành m nhạ ạ 2.5. h tr phát tri n và c i cách kinh tỗ ợ ể ả ế 2.6. Có đi có l iạ Đ i x t i hu qu c ố ử ố ệ ố (MFN - Most Favoured Nation)  B n ch t: giành cho bên kia u đãi ả ấ ư không kém h n n c khácơ ướ  N i dung: HH, DV, ch th ộ ủ ể  M c đích: không phân bi t đ i x , ụ ệ ố ử t o quan hạ TM công b ngệ ằ  C s áp d ng: Hi p đ nh TM ơ ở ụ ệ ị  Ph ng th c: có ĐK, không ĐKươ ứ Ch ng IIIươ (ti p)ế * Ch đ thu quan u đãi ph c p ế ộ ế ư ổ ậ (GSP - Generalized System of Preference) - B n ch t: u đãi đ c bi t v thu quanả ấ ư ặ ệ ề ế - Bên cho h ng: n c phát tri nưở ướ ể - Bên đ c h ng: n c đang PTượ ưở ướ - Đi u ki n đ hàng hóa đ c h ng GSPề ệ ể ượ ưở + Xu t xấ ứ + V n chuy nậ ể + Ch ng tứ ừ Ch ng IIIươ (ti p)ế Đ i xố ử qu c gia ố (NT - National Treatment) r B n ch t: đ i x v i n c ngoài không kém n i ả ấ ố ử ớ ướ ộ đ aị r N i dung: đãi ng v HH, DV, s h u trí tuộ ộ ề ở ữ ệ r M c đích: ch ng phân bi t đ i x , t o quan h ụ ố ệ ố ử ạ ệ TM công b ngằ r C s áp d ng: Hi p đ nh TMơ ở ụ ệ ị r Ngo i l c a NT:ạ ệ ủ + Ngo i l dành cho ch th n c ngoàiạ ệ ủ ể ướ + Ngo i l dành cho ch th trong n cạ ệ ủ ể ướ Ch ng IIIươ (ti p)ế So sánh MFN và NT - Gi ng nhau:ố + M c đích:ụ Ch ng phân bi t đ i x , t o công b ng trong ố ệ ố ử ạ ằ quan h th ng m iệ ươ ạ + C s : d a trên n i dung c a Hi p đ nh th ng m iơ ở ự ộ ủ ệ ị ươ ạ - Khác nhau: + Đ i t ng công b ng: MFN các n c ngoài trên 1 TT ố ượ ằ ướ NT n c ngoài v i n i đ aướ ớ ộ ị + Ph m vi th c hi nạ ự ệ + Các tr ng h p ngo i lườ ợ ạ ệ 3. CHÍNH SÁCH TH NG M IƯƠ Ạ QU C T Ố Ế 3.1. V trí, ch c năng và vai trò c a chính sách TMQTị ứ ủ  CSTMQT: h th ng quan đi m, lu t l , Hi p đ nh QT đ c CP ệ ố ể ậ ệ ệ ị ượ s d ng đi u ch nh ho t đ ng TMQT trong 1 th i kỳử ụ ề ỉ ạ ộ ờ  V tríị - Là m t b ph n c u thành quan tr ng trong chính ộ ộ ậ ấ ọ sách kinh t c a m t qu c gia ế ủ ộ ố - Là căn c pháp lý qu c t đ các ch th tham gia ứ ố ế ể ủ ể ho t đ ng TMQT ph i tuân thạ ộ ả ủ Ch c năng:ứ - B o vả ệ l i ích qu c gia, thúc đ y SX trong n cợ ố ẩ ướ - T o thu n l i cho DN tham gia vào TT qu c t ạ ậ ợ ố ế N i dung: ộ CS m t hàng, CS th tr ng, CS h trặ ị ườ ỗ ợ Chính sách KT qu c ố gia Chính sách KT đ i n iố ộ Chính sách KT đ i ố ngo iạ Chính sách TMQT Chính sách ĐTQT Chính sách cán cân thanh toán ............. 3.2. Hai xu h ng c b n trong chính sách TMQTướ ơ ả 3.2.1. Xu h ng t do th ng m iướ ự ươ ạ - C s :ơ ở + Xu t phát t nhu c u phát tri n kinh t trong n cấ ừ ầ ể ế ướ + Tác đ ng c a xu th phát tri n kinh t th gi iộ ủ ế ể ế ế ớ - Quan đi m:ể NN không can thi p tr c ti p vào HĐ th ng m i & TT. H ng theo nguyên t c không ệ ự ế ươ ạ ướ ắ phân bi t đ i xệ ố ử - Nh ng tác đ ng tích c c:ữ ộ ự + Góc đ quan h th tr ng: Khai thông th tr ng trong và ngoài n c ộ ệ ị ườ ị ườ ướ T o quan h thân thi n v i các đ i tácạ ệ ệ ớ ố + Góc đ SX trong n c: t o đ ng l c thúc đ y s n xu t trong n c phát tri nộ ướ ạ ộ ự ẩ ả ấ ướ ể + Góc đ tiêu dùng: Có l i cho ng i tiêu dùngộ ợ ườ - Nh ng tác đ ng tiêu c c:ữ ộ ự + N u năng l c đi u hành vĩ mô kém kinh t phát tri n không n đ nh, ti m n ế ự ề ế ể ổ ị ề ẩ nguy c kh ng ho ng. ơ ủ ả + N u năng l c c nh tranh c a DN th p nguy c phá s nế ự ạ ủ ấ ơ ả - Đi u ki n:ề ệ Trong n c?ướ Qu c t ?ố ế K t lu nế ậ Tác đ ng tích c cộ ự Quan h ệ TMQT SX Tiêu dùng Tác đ ng tiêu c cộ ự Nguy c ơ kh ng ho ngủ ả S c ép ứ c nh tranhạ ĐK qu c tố ế ĐK trong n cướ Tác đ ng c a xu h ng TDTMộ ủ ướ Đi u ki n phù h pề ệ ợ 3.2.2. Xu h ng b o h th ng m iướ ả ộ ươ ạ - C s :ơ ở + T o n đ nh kinh t vĩ mô & h n ch tiêu c c c a n n kinh ạ ổ ị ế ạ ế ự ủ ề t th tr ng.ế ị ườ + C n b o v ngành có năng l c c nh tranh th pầ ả ệ ự ạ ấ - Quan đi m:ể NN can thi p tr c ti p ho t đông XNK: t o thu n l i cho ệ ự ế ạ ạ ậ ợ XK và h n ch NK Phân bi t đ i xạ ế ệ ố ử - Nh ng tác đ ng tích c c:ữ ộ ự + D bình n n n kinh t , s d ng h p lý ngo i t ễ ổ ề ế ử ụ ợ ạ ệ + Tăng kh năng c nh tranh c a các DN và s n ph m n i đ a.ả ạ ủ ả ẩ ộ ị - Nh ng tác đ ng tiêu c c:ữ ộ ư + H n ch quan h TMQT và không khai thác đ c u th t PCLĐQTạ ế ệ ượ ư ế ừ + H n ch c nh tranh T o trì tr , b o th v i SXạ ế ạ ạ ệ ả ủ ớ + Th tr ng tiêu dùng trong n c kém đa d ngị ườ ướ ạ - Đi u ki n phù h p:ề ệ ợ Trong n cướ Qu c tố ế c. Tác đ ng c a chính sách TMBHộ ủ Ch ng IIIươ (ti p)ế d. Đi u ki n th c hi n chính sách TMBHề ệ ự ệ Tác đ ng tích c cộ ự KT n đ nhổ ị SX C nh tranhạ Tác đ ng tiêu c cộ ự Quan h ệ TM SX Tiêu dùng ĐK qu c tố ế ĐK trong n cướ 3.3. Chính sách TMQT trong th c ti nự ễ - V lý lu n:ề ậ T do TM và b o h TM là hai m t đ i l p c a 1 s vi cự ả ộ ặ ố ậ ủ ự ệ - V th c ti n:ề ự ễ Chính sách TMQT luôn đ c v n d ng k t h p 2 xu ượ ậ ụ ế ợ h ng, d a vào đi u ki n c th (trong n c và qu c t )ướ ự ề ệ ụ ể ướ ố ế - Xu h ng:ướ T do TM thay th d n b o h TMự ế ầ ả ộ Vì sao c n k t h p 2 xu h ng TM?ầ ế ợ ướ Bi u hi n c th chính sách TMQT c a VN?ể ệ ụ ể ở ủ 4. NH NG BI N PHÁP TH C HI N CHÍNH SÁCH TMQTỮ Ệ Ự Ệ 4.1. Các bi n pháp thúc đ y TMQTệ ẩ 4.1.1. Ký k t Hi p đ nh TMQTế ệ ị HĐTM là văn b n ngo i giao… ký k t v đi u ki n ti n ả ạ ế ề ề ệ ế hành ho t đ ng TMạ ộ - Các lo i HĐTM:ạ (theo ch th ký k t)ủ ể ế - N i dung c a HĐTM:ộ ủ C s pháp lý c a HĐơ ở ủ Cam k t v gi m rào c n ế ề ả ả TM gi a các bên. (theo nguyên t c có đi có l i)ữ ắ ạ - Ý nghĩa: là văn b n có tính pháp lý qu c t , t o thu n l i cho ả ố ế ạ ậ ợ quan h TM gi a các bên. ệ ữ 4.1.2. Các bi n pháp h tr xu t kh uệ ỗ ợ ấ ẩ (trang 138 – 145) Bao g m các bi n pháp t o thu n l i cho hàng hóa XKồ ệ ạ ậ ợ - Tr c p XK:ợ ấ kho n h tr c a chính ph cho DN s n ả ỗ ợ ủ ủ ả xu t và kinh doanh hàng XK ấ - Tín d ng XK:ụ có các hình th c:ứ + NN b o lãnh tín d ng XKả ụ + NN th c hi n c p tín d ng XKự ệ ấ ụ - Phá giá ti n t :ề ệ T làm gi m giá n i t E XKự ả ộ ệ L u ý: T o c nh tranh không lành m nh d g p ư ạ ạ ạ ễ ặ ph n ng c a đ i tácả ứ ủ ố 4.2. Các rào c n TMQTả 4.2.1. Các rào c n tài chínhả a. Thu quanế Thu quan là thu đánh vào HH khi di chuy n qua c a ế ế ể ử kh u c a m t qu c giaẩ ủ ộ ố - M c đích th c hi n:ụ ự ệ + Đi u ti t TMQTề ế + B o h s n xu t trong n cả ộ ả ấ ướ + Ngu n thu c a NSNNồ ủ + Phân bi t đ i x và gây áp l c v i đ i tácệ ố ử ự ớ ố Bi u thu quanể ế Là b ng t ng h p v các m c thu quan c a 1 ả ổ ợ ề ứ ế ủ n c công khai & minh b ch nh tướ ạ ấ Xu h ng áp d ng thu quanướ ụ ế - Gi m d n xoá thu quanả ầ ế - Thu quan hoá các bi n pháp phi thu quanế ệ ế b. Đ t c c nh p kh uặ ọ ậ ẩ - Qui đ nh v kho n ti n đ t c c tr c NKị ề ả ề ặ ọ ướ - M c đ t c c: theo t l %/t ng giá tr NKứ ặ ọ ỷ ệ ổ ị - Tính đi u ti t: th hi n qua m c đ t c cề ế ể ệ ứ ặ ọ c. Thu n i đ aế ộ ị - Kho n thu v HH, DV tiêu dùng n i đ aả ề ở ộ ị - Tính đi u ti t: th hi n qua m c thuề ế ể ệ ứ ế d. S d ng công c ti n tử ụ ụ ề ệ Th c ch t: thông qua các qui đ nh qu n lý ngo i t , lãi su t, ự ấ ị ả ạ ệ ấ t l d tr b t bu c… E XNKỷ ệ ự ữ ắ ộ 4.2.2. Các rào c n hành chính, pháp lýả (trang 151- 155) a. C m XK ho c c m NKấ ặ ấ H n ch l n nh t đ n quan h TMQT Ch c m khi:HH ạ ế ớ ấ ế ệ ỉ ấ nh h ng đ n an ninh qu c gia, đ o đ c xã h i; Đ b o v ả ưở ế ố ạ ứ ộ ể ả ệ con ng i và đ ng th c v t…ườ ộ ự ậ b. H n ng ch (Quota):ạ ạ Gi i h n t i đa v kh i l ng (ho c giá tr ) HH đ c phép Xk ớ ạ ố ề ố ượ ặ ị ượ ho c NK trong 1 th i kỳ (th ng là 1 năm)ặ ờ ườ c. Gi y phép XK ho c NK:ấ ặ C quan có th m quy n cho phép XK ho c NK b ng th t c ơ ẩ ề ặ ằ ủ ụ gi y phépấ Xu h ng chung? Vì sao?ướ 4.2.3. Các rào c n k thu tả ỹ ậ - NN đ a ra qui đ nh mang tính k thu t đ ki m soát hàng ư ị ỹ ậ ể ể hóa XNK - Các lo i rào c n k thu t:ạ ả ỹ ậ - M c đích:ụ + Yêu c u nhà SX ph i quan tâm đ n ch t l ng ầ ả ế ấ ượ s n ph mả ẩ + B o v l i ích con ng i, b o v môi tr ng…ả ệ ợ ườ ả ệ ườ + Các n c s d ng đ đi u ti t TMQT và b o h ướ ử ụ ể ề ế ả ộ SX trong n cướ 4.3. Các bi n pháp b o v th ng m i t m ệ ả ệ ươ ạ ạ th iờ (trang 158- 165) - Bao g m: ch ng tr c p, ch ng bán phá giá, ch ng ồ ố ợ ấ ố ố đ c quy n, t v th ng m iộ ề ự ệ ươ ạ - C s khoa h c: đ i kháng v i các bi n pháp c nh ơ ở ọ ố ớ ệ ạ tranh không công b ng c a đ i ph ng trên th ằ ủ ố ươ ị tr ngườ - Bi n pháp th c hi n: s d ng các công c h n ch ệ ự ệ ử ụ ụ ạ ế nh p kh u (thu quan ho c phi thu quan)ậ ẩ ế ặ ế