Giáo trình Tài chính doanh nghiệp - Nghề: Kế toán doanh nghiệp

s¶n l-îng s¶n phÈm s¶n xuÊt vµ tiªu thô q §-êng tæng chi phÝ T C cã ®-îc th«ng qua viÖc céng ®å thÞ FC vµ VC víi nhau. + Doanh thu lµ mét ®-êng bÊt kú qua gèc to¹ ®é Sau khi vÏ ®-êng doanh thu vµ tæng chi phÝ trªn cïng 1 ®å thÞ ta thÊy ®iÓm giao nhau cña 2 ®-êng nµy chÝnh lµ ®iÓm hoµ vèn. * ¦u, nh-îc ®iÓm Sản lượng Sản lượng Sản lượng Sản lượng FC 59 + Lµ ph-¬ng ph¸p cã thÓ sö dông khi doanh thu vµ chi phÝ kh«ng tû lÖ bËc nhÊt víi s¶n l-îng s¶n xuÊt vµ tiªu thô. + Cã thÓ x¸c ®Þnh ®-îc nhiÒu ®iÓm hoµ vèn ®èi víi doanh nghiÖp. + Kh«ng x¸c ®Þnh ®-îc khi doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ kinh doanh nhiÒu lo¹i s¶n phÈm vµ dÞch vô. 2.1.2.2. Ph-¬ng ph¸p tÝnh to¸n * C¸c gi¶ thiÕt c¬ b¶n + Doanh nghiÖp chØ s¶n xuÊt vµ kinh doanh 1 lo¹i s¶n phÈm, dÞch vô. + Chi phÝ kh¶ biÕn phô thuéc bËc nhÊt vµo s¶n l-îng ==> V C = AVC x q. Trong ®ã AVC lµ chi phÝ kh¶ biÕn tÝnh trªn 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm: AVC = VC / q = const + Chi phÝ cè ®Þnh lµ bÊt biÕn trong kho¶ng s¶n l-îng ®ang xÐt. + Gi¸ b¸n kh«ng phô thuéc vµo s¶n l-îng s¶n xuÊt vµ tiªu thô => D = p x q * Ph-¬ng ph¸p x¸c ®Þnh ®iÓm hoµ vèn. Ta cã tæng chi phÝ T C = FC + VC = FC + AVC. q Tæng doanh thu D = p x q T¹i ®iÓm hoµ vèn ta cã TC = D hay qhv = FC p - AVC + Ta còng cã thÓ x¸c ®Þnh thêi gian hoµ vèn theo c«ng thøc thv = qhv / q x 12 th¸ng Trong ®ã q lµ tæng s¶n l-îng s¶n xuÊt vµ tiªu thô. + Doanh thu hoµ vèn Dhv = FC = qhv x p 1 - AVC / p * VD: Mét ph©n x-ëng s¶n xuÊt s¶n phÈm A cã AVC = 2.000®/S P. Gi¸ b¸n dù kiÕn 5.000®/ SP. Tæng chi phÝ cè ®Þnh trong n¨m lµ 240 Tr®, C«ng suÊt cña ph©n x-ëng lµ 200.000s¶n phÈm/n¨m. Dù kiÕn s¶n xuÊt vµ tiªu thô 160.000 s¶n phÈm/n¨m. Ta cã: qhv = 240.000.000/( 5.000 - 2.000) = 80.000 s¶n phÈm. Dhv = 240.000.000/ ( 1 - 2.000/5.000) = 400.000.000 ® Thv = 80.000/160.000 x 12 = 6 th¸ng. 2.2. Đòn bẩy kinh doanh Đòn bẩy kinh doanh là một chỉ tiêu đo lường ảnh hưởng của những thay đổi 60 doanh thu đối với lợi nhuân kinh doanh của của doanh nghiệp. Như vây khi doanh nghiệp càng tăng doanh số và hoạt đông ơ mức càng xa điểm hòa vốn thì đô lớn của đòn bẩy kinh doanh càng giảm. Khi doanh nghiệp hoạt đông gần điểm hòa vốn thì đô lớn đòn bẩy kinh doanh càng cao. Điều đó cũng có nghĩa hoạt đông gần điểm hòa vốn sẽ chịu rủi ro cao hơn hoạt đông xa điểm hòa vốn. 3. Lợi nhuận của doanh nghiệp. 3.1. Khái niệm Lîi nhuËn cña doanh nghiÖp lµ sè chªnh lÖch gi÷a doanh thu thuÇn víi gi¸ trÞ vèn cña hµng ho¸, chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp 3.2. Nội dung lợi nhuận của DN Lîi nhuËn cña DN bao gåm c¸c néi dung ( thµnh phÇn) : a) Lîi tøc ho¹t ®éng kinh doanh lµ kho¶n chªnh lÖch gi÷a tæng doanh thu b¸n s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô trõ ®i gi¸ thµnh toµn bé s¶n phÈm hµng ho¸, dÞch vô ®· tiªu thô vµ thuÕ theo quy ®Þnh cña ph¸p lËt (trõ thuÕ lîi tøc). b) Lîi tøc ho¹t ®éng kh¸c bao gåm: - Lîi tøc ho¹t ®éng tµi chÝnh lµ sè thu lín h¬n chi cña c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh, bao gåm c¸c ho¹t ®éng cho thuª tµi s¶n, mua, b¸n tr¸i phiÕu, chøng kho¸n, mua b¸n ngo¹i tÖ, l·i tiÒn göi ng©n hµng thuéc vèn kinh doanh, l·i cho vay thuéc c¸c nguån vèn vµ quü, l·i cæ phÇn vµ l·i do gãp vèn liªn doanh, hoµn nhËp sè d- kho¶n dù phßng gi¶m gi¸ ®Çu t- chøng kho¸n ng¾n h¹n, dµi h¹n. - Lîi tøc cña ho¹t ®éng bÊt th-êng lµ kho¶n thu nhËp bÊt th-êng lín h¬n c¸c chi phÝ bÊt th-êng, bao gåm c¸c kho¶n ph¶i tr¶ kh«ng cã chñ nî, thu håi l¹i c¸c kho¶n nî khã ®ßi ®· ®-îc duyÖt bá (®ang theo dâi ngoµi b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n; c¸c kho¶n vËt tù, tµi s¶n thõa sau khi ®· bï trõ hao hôt mÊt m¸t c¸c vËt t- cïng lo¹i; chªnh lÖch thanh lý, nh-îng b¸n tµi s¶n (lµ sè thu vÒ nh-îng b¸n trõ gi¸ trÞ cßn l¹i trªn sæ s¸ch kÕ to¸n cña tµi s¶n vµ c¸c chi phÝ thanh lý, nh-îng b¸n); c¸c kho¶n lîi tøc c¸c n¨m tr-íc ph¸t hiÖn n¨m nay; sè d- hoµn nhËp c¸c kho¶n dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho, ph¶i thu khã ®ßi, kho¶n tiÒn trÝch b¶o hµnh s¶n phÈm cßn thõa khi hÕt h¹n b¶o hµnh. 3.3. Các chỉ tiêu về lợi nhuận * Tû suÊt lîi nhuËn  gi¸ thµnh: P’Z = P x 100% Trong ®ã: P : Lîi nhuËn Ztt : Gi¸ thµnh toµn bé SP tiªu thô P’Z: Tû suÊt lîi nhuËn  gi¸ thµnh Ztt 61 ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh sù ¶nh h-ëng cña chØ tiªu gi¸ thµnh ®Õn KQH§ cña doanh nghiÖp. * Tû suÊt lîi nhuËn  Vèn SXKD: P’V = P x 100% Trong ®ã: P: Lîi nhuËn tiªu thô SP VSXKD : vèn SXKD b×nh qu©n trong kú P’V : Tû suÊt lîi nhuËn  Vèn SXKD VSXK D ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ sö dông vèn SXKD cña doanh nghiÖp. * Tû suÊt lîi nhuËn  doanh thu b¸n hµng: P’ = P x 100% Trong ®ã: DTBH: doanh thu b¸n hµng P’: Tû suÊt lîi nhuËn  doanh thu b¸n hµng DTBH ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh lîi nhuËn ®¹t ®-îc trªn c¬ së kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp. Ngoµi ra do yªu cÇu qu¶n lý ng-êi ta cßn sö dông mét sè chØ tiªu kh¸c: Tû suÊt lîi nhuËn  chi phÝ b¸n hµng; Tû suÊt lîi nhuËn  gi¸ vèn hµng b¸n 3.4. Kế hoạch hoá lợi nhuận 3.4.1. Ph-¬ng ph¸p trùc tiÕp * LËp kÕ ho¹ch lîi nhuËn tiªu thô C«ng thøc tÝnh nh- sau: P = DTT  (Zsxtt + CPBH + CPQL) Trong ®ã: - P: Tæng lîi nhuËn cña doanh nghiÖp (tæng l·i) hay cßn gäi lµ lîi nhuËn tr-íc thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp. - DTT: Doanh thu b¸n hµng thuÇn kú KH - Zsxtt: Gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña SP tiªu thô - CPBH: Chi phÝ b¸n hµng - CPQL: Chi phÝ qu¶n lý X¸c ®Þnh lîi nhuËn theo ph-¬ng ph¸p tr-îc tiÕp dÔ tÝnh to¸n, ®¬n gi¶n. Tuy nhiªn c«ng viÖc tÝnh to¸n sÏ trë nªn phøc t¹p nÕu doanh nghiÖp s¶n xuÊt nhiÒu mÆt hµng. M¹t kh¸c dïng nh©n tè nµy kh«ng thÊy ®-îc nh÷ng nh©n tè t¨ng hoÆc gi¶m lîi nhuËn. * LËp kÕ ho¹ch lîi nhuËn ho¹t ®éng kh¸c 3.4.2. Ph-¬ng ph¸p s¶n l-îng hoµ vèn §Ó ®¹t ®-îc lîi nhuËn tr-íc thuÕ lµ lîi nhuËn th× doanh nghiÖp cÇn s¶n xuÊt vµ tiªu thô 1 l-îng s¶n phÈm: 62 q = FC + LN p - AVC HoÆc cÇn ho¹t ®éng 100 % c«ng suÊt trong kho¶ng thêi gian: t = 12.q QTK HoÆc cÇn ®¹t doanh thu : DT = q.p = FC + LN 1 - AVC/p 3.4.3. Ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch C«ng thøc tÝnh nh- sau: P = PSS ± PZ ± PKC ± PCL ± Pg + P®k + POSS - PSS: Lîi nhuËn SP so s¸nh ®-îc tÝnh theo tû suÊt lîi nhuËn kú b¸o c¸o - PZ: Lîi nhuËn thay ®æi do ¶nh h-ëng nh©n tè gi¸ thµnh - Pkc: Lîi nhuËn thay ®æi do ¶nh h-ëng nh©n tè kÕt cÊu mÆt hµng - Pcl: Lîi nhuËn thay ®æi do ¶nh h-ëng nh©n tè chÊt l-îng - Pg: Lîi nhuËn thay ®æi do ¶nh h-ëng nh©n tè gi¸ - P®k: Lîi nhuËn cña SP kÕt d- ®Çu kú - Poss: Lîi nhuËn cña SP kh«ng so s¸nh ®-îc B-íc 1: * X¸c ®Þnh tû xuÊt lîi nhuËn  gi¸ thµnh kú b¸o c¸o % P = P tiªu thô SP kú b¸o c¸o x 100% Z Z tiªu thô SP kú b¸o c¸o B-íc 2: * X¸c ®Þnh lîi nhuËn cña SP so s¸nh ®-îc theo tû suÊt lîi nhuËn  gi¸ thµnh kú b¸o c¸o Pss = % P/Z b¸o c¸o x ( S¶n l-îng kÕ ho¹ch x Z kú b¸o c¸o) Trong ®ã: % P/Z b¸o c¸o lµ tû suÊt lîi nhuËn  gi¸ thµnh kú b¸o c¸o * X¸c ®Þnh lîi nhuËn thay ®æi do ¶nh h-ëng c¸c nh©n tè:  Nh©n tè h×nh thµnh: Pz = % Z x (S¶n l-îng kÕ ho¹ch x Z kú b¸o c¸o) Trong ®ã: %Z lµ tû lÖ h¹ gi¸ thµnh kú KH/BC  Nh©n tè kÕt cÊu mÆt b»ng: Pkc = (%KHMH  %BCMH) x %P/Z x (S¶n l-îng KH x Z SP) 63 Trong ®ã: - %KHMH: lµ tû träng tõng lo¹i mÆt hµng kú KH. - %BCMH : lµ tû träng tõng lo¹i mÆt hµng kú b¸o c¸o - % P/Z: Tû suÊt lîi nhuËn gi¸ thµnh cña tõng lo¹i SP.  Nh©n tè chÊt l-îng SP: Pcl = (%KHcl  %BCcl) x HÖ sè phÈm cÊp x gi¸ thµnh BC x S¶n l-îng KH Trong ®ã : - %KHcl : Lµ tû träng vÒ chÊt l-îng tõng lo¹i mÆt hµng kú KH - %BCcl : Lµ tû träng vÒ chÊt l-îng tõng lo¹i mÆt hµng kú b¸o c¸o  Nh©n tè gi¸ c¶: P gi¸ = [(Gi¸ b¸n KH  gi¸ b¸n BC) x S¶n l-îng KH]  P cña SP kÕt d- ®Çu kú: X¸c ®Þnh lîi nhuËn cña SP kÕt d- ®Çu kú. P®k = %P/Z x S¶n l-îng SP kÕt d- ®Çu kú x Z kú BC  P cña SP kh«ng so s¸nh ®-îc: Psp )SS= %P/Z Sposs x S¶n l-îng SPoss x Zsp oss X¸c ®Þnh lîi nhuËn theo ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch cho biÕt râ c¸c nh©n tè ¶nh h-ëng lµm thay ®æi lîi nhuËn kú KH so víi kú BC tõ ®ã cã c¸c biÖn ph¸p nh»m t¨ng lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. 3.5. Phân phối lợi nhuận của doanh nghiệp Ph©n phèi lîi nhuËn cã ý nghÜa rÊt lín ®èi víi doanh nghiÖp. Mçi doanh nghiÖp cã nh÷ng chÝnh s¸ch riªng nh»m ®¶m b¶o chi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña m×nh. Sù thay ®æi trong chÝnh s¸ch ph©n phèi lîi nhuËn sÏ ¶nh h-ëng ®Õn sù biÕn ®éng gi¸ c¶ cña cæ ®«ng trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n, ¶nh h-ëng ®Õn thu nhËp cña c¸c cæ ®«ng. 3.5.1. Yªu cÇu ph©n phèi lîi nhuËn * Sau 1 qu¸ tr×nh H§SXKD, doanh nghiÖp thu ®-îc 1 kho¶n lîi nhuËn nhÊt ®Þnh vµ ph¶i tiÕn hµnh ph©n phèi sè doanh lîi ®ã. * Ph©n phèi lîi nhuËn kh«ng ph¶i lµ ph©n chia sè tiÒn l·i mét c¸ch ®¬n thuÇn mµ lµ viÖc gi¶i quyÕt tæng hîp c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ. ViÖc ph©n phèi ®óng ®¾n sÏ trë thµnh ®éng lùc thóc ®Èy ph¸t triÓn SXKD ph¸t triÓn, sÏ t¹o cho doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn tiÕp tôc víi c«ng viÖc kinh doanh cña m×nh. * Ph©n phèi lîi tøc sau thuÕ nh»m môc ®Ých chñ yÕu t¸i ®Çu t- më réng n¨ng lùc ho¹t ®éng kinh doanh, b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn cña doanh nghiÖp, ®ång thêi khuyÕn khÝch 64 ng-êi lao ®éng nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp * ViÖc ph©n phèi lîi nhuËn cÇn gi¶i quyÕt c¸c yªu cÇu sau ®©y: - Doanh nghiÖp cÇn ph¶i gi¶i quyÕt hµi hoµ mèi quan hÖ lîi Ých gi÷a Nhµ n-íc, doanh nghiÖp vµ c«ng nh©n viªn, tr-íc hÕt cÇn lµm nghÜa vô vµ hoµn thµnh tr¸ch nhiÖm ®èi víi Nhµ n-íc theo ph¸p luËt quy ®Þnh nh- nép thuÕ cho Nhµ n-íc ®Çy ®ñ, kÞp thêi ®Ó Nhµ n-íc cã nguån thu vµ doanh nghiÖp kh«ng v× lîi Ých riªng cña m×nh mµ chèn thuÕ, lËu thuÕ - Doanh nghiÖp ph¶i dµnh phÇn lîi nhuËn ®Ó l¹i thÝch ®¸ng ®Ó gi¶i quyÕt c¸c nhu cÇu SXKD cña m×nh, ®ång thêi chó träng ®Õn ®¶m b¶o lîi Ých cho c¸c thµnh viªn trong doanh nghiÖp m×nh. 3.5.2. Néi dung ph©n phèi lîi nhuËn Tæng lîi tøc thùc hiÖn c¶ n¨m cña doanh nghiÖp sau khi nép thuÕ lîi tøc theo luËt ®Þnh (kÓ c¶ thuÕ lîi tøc bæ sung nÕu cã) ®-îc ph©n phèi theo thø tù sau ®©y: 1- Nép tiÒn thu vÒ sö dông vèn ng©n s¸ch Nhµ n-íc: - Tr-êng hîp doanh nghiÖp bÞ lç thÞ kh«ng ph¶i nép tiÒn thu vÒ sö dông vèn. - Tr-êng hîp lîi tøc sau thuÕ kh«ng ®ñ ®Ó nép tiÒn thu sö dông vèn theo møc quy ®Þnh th× doanh nghiÖp ph¶i nép toµn bé lîi tøc sau thuÕ. 2- Tr¶ tiÒn ph¹t, nh-: TiÒn ph¹t vi ph¹m kû luËt thu nép ng©n s¸ch, tiÒn ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh; ph¹t vi ph¹m hîp ®ång, ph¹t nî qu¸ h¹n (sau khi trõ tiÒn ph¹t thu ®-îc), c¸c kho¶n chi phÝ hîp lÖ ch-a ®-îc trõ khi x¸c ®Þnh thuÕ lîi tøc ph¶i nép. 3- Trõ c¸c kho¶n lç kh«ng ®-îc trõ vµo lîi tøc tr-íc thuÕ. 4- §èi víi nh÷ng doanh nghiÖp kinh doanh trong mét sè ngµnh ®Æc thï (nh- Ng©n hµng th-¬ng m¹i, b¶o hiÓm...) mµ ph¸p luËt quy ®Þnh ph¶i trÝch lËp c¸c quü ®Æc biÖt tõ lîi tøc, th× sau khi trõ c¸c kho¶n tõ 1 ®Õn 3 nªu trªn, doanh nghiÖp trÝch lËp c¸c quü ®ã theo tû lÖ do Nhµ n-íc quy ®Þnh. 5- Chia l·i cho c¸c ®èi t¸c gãp vèn theo hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh (nÕu cã). 6- PhÇn lîi tøc cßn l¹i trÝch lËp c¸c quü cña doanh nghiÖp theo quy ®Þnh trong Th«ng t- nµy Néi dung ph©n phèi lîi nhuËn ®-îc tãm t¾t qua s¬ ®å: LN SXKD LN tõ c¸c ho¹t ®éng kh¸c (Tµi chÝnh, bÊt th-êng) LN cña doanh nghiÖp. Lîi nhuËn sau thuÕ Nép thuÕ TNDN Nép thu SD vèn NSNN Tr¶ c¸c kho¶n tiÒn ph¹t, c¸c chi phÝ kh«ng ®-îc coi lµ hîp Trõ c¸c kho¶n lç TrÝch lËp c¸c quü ®Æc biÖt B¶o toµn vèn Chia l·i cho c¸c ®èi t¸c LN ®Ó l¹i doanh nghiÖp. 65 3.6. Biện pháp tăng lợi nhuận * ViÖc t¨ng lîi nhuËn cã ý nhÜa rÊt lín ®èi víi doanh nghiÖp vµ Nhµ n-íc, v× vËy c¸c doanh nghiÖp th-êng xuyªn t×m mäi biÖn ph¸p khai th¸c hÕt kh¶ n¨ng tiÒm tµng trong doanh nghiÖp nh»m ®¹t møc lîi nhuËn hîp lý vµ cao nhÊt * BiÖn ph¸p chñ yÕu: + T¨ng doanh thu: BiÖn ph¸p cô thÓ t¨ng khèi l-îng SP s¶n xuÊt vµ tiªu thô, n©ng cao chÊt l-îng SP, kiÓu d¸ng vµ bao b× SP thÝch hîp víi thÞ hiÕu ng-êi tiªu dïng, t¨ng c-¬ng c«ng t¸c tiÕp thÞ, qu¶ng c¸o cho SP cña doanh nghiÖp, thay ®æi kÕt cÊu mÆt hµng hoÆc gi¸ c¶ cña s¶n phÈm. T¨ng thªm s¶n l-îng vµ n©ng cao chÊt l-îng SP: §©y lµ ph-¬ng h-íng quan träng ®Ó t¨ng lîi nhuËn cho c¸c doanh nghiÖp SXKD. nÕu nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c kh«ng thay ®æi th× khèi l-îng s¶n xuÊt vµ tiªu thô SP cã ¶nh h-ëng trùc tiÕp tíi khèi l-îng lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. Kh¶ n¨ng t¨ng thªm s¶n l-îng Sp trong c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp, c¸c n«ng tr-êng c¸c tr¹m, tr¹i, c¸c c«ng ty x©y dùng cßn rÊt línTrong nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, cã nhiÒu doanh nghiÖp dùa trªn chÕ ®é së h÷u kh¸c nhau, nh-ng ®Òu lµ ®¬n vÞ s¶n xuÊt hµng ho¸, Ých lîi cña mçi doanh nghiÖp cã sù g¾n bã chÆt chÏ víi lîi Ých cña Nhµ n-íc, cho nªn s¾p xÕp nhiÖm vô s¶n xuÊt, c¸c doanh nghiÖp cÇn chó ý: Ph¶i c¨n cø vµo nh÷ng chØ tiªu, ®Þnh h-íng lín cña Nhµ n-íc vµ nhu cÇu thÞ tr-êng mµ lËp KH s¶n xuÊt trªn c¬ së nh÷ng hîp ®ång kinh tÕ ®· ký kÕt, t«n träng sù cam kÕt ®· quy ®Þnh trong hîp ®ång Ph¶i biÕt kÕt hîp víi lîi Ých cña tõng ®¬n vÞ víi lîi Ých cña Nhµ n-íc, kh«ng v× ch¹y theo lîi nhuËn mµ s¶n xuÊt hµng kÐm phÈm chÊt, hoÆc hµng gi¶ tung ra thÞ tr-êng kiÕm lêi bÊt chÝnh. Ph¶i ®Æc biÖt t«n träng ng-êi tiªu dïng + H¹ thÊp gi¸ thµnh SP hoÆc gi¸ vèn hµng b¸n:Lµ biÖn ph¸p c¬ b¶n ®Ó t¨ng thªn lîi nhuËn. NÕu nh- gi¸ b¸n vµ møc thÕ ®· ®-îc x¸c ®Þnh th× lîi nhuËn ®¬n vÞ SP t¨ng htªm hay gi¶m bít lµ do gi¸ thµnh Sp quyÕt ®Þnh. Bëi vËy t¨ng thªm lîi nhuËn, c¸c doanh nghiÖp kh«ng ngõng ph¶i phÊn ®Êu h¹ gi¸ thµnh SP.BiÖn ph¸p cô thÓ nh- n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, tiÕt kiÖm chi phÝ NVL, tËn dông c«ng suÊt MMTB, gi¶m c¸c kho¶n chi phÝ thiÖt h¹i cho s¶n xuÊt, tiÕt kiÖm chi phÝ qu¶n lý + N©ng cao hiÖu suÊt sö dông vèn SXKD: 66 Chƣơng 6: Kế hoạch hoá tài chính 1. Phân tích tài chính - tiền đề của kế hoạch hoá tài chính 1.1. Phân tích các hệ số tài chính của doanh nghiệp 1.1.1 Hệ số về khả năng thanh toán Khả năng thanh toán hiện hành: Tỷ số thanh toán hiện hành = Tài sản lƣu động/nợ ngắn hạn Theo một số tài liệu nước ngoài, khả năng thanh toán hiện hành sẽ trong khoảng từ 1 đến 2. Tỷ số thanh toán hiện hành >1 tức là TSLĐ > Nợ ngắn hạn, lúc này các tài sản ngắn hạn sẵn có lớn hơn những nhu cầu ngắn hạn, vì thế tình hình tài chính của Công ty là lành mạnh ít nhất trong thời gian ngắn. Thêm nữa, do TSLĐ > Nợ ngắn hạn nên TSCĐ < Nợ dài hạn + Vốn CSH, và như vậy các nguồn vốn dài hạn của Công ty không những đủ tài trợ cho TSCĐ mà còn dư để tài trợ cho TSCĐ. Trường hợp tỷ số thanh toán hiện hành < 1 tức là TSLĐ < Nợ ngắn hạn, lúc này các tài sản ngắn hạn sẵn có nhỏ hơn nhu cầu ngắn hạn, vì thế Công ty có khả năng không trả hết các khoản nợ ngắn hạn đúng hạn. Thêm nữa, do TSLĐ Nợ dài hạn + Vốn CSH, và như vậy Công ty đang phải dùng các nguồn vốn ngắn hạn để tài trợ tài sản dài hạn, đang bị mất cân đối tài chính. Tuy nhiên phân tích tỷ số chỉ mang tính thời điểm, không phản ánh được cả một thời kỳ, một giai đoạn hoạt động của Công ty, vì thế các tỷ số này phải được xem xét liên tục và phải xác định nguyên nhân gây ra kết quả đó như từ hoạt động kinh doanh, môi trường kinh tế, yếu kém trong tổ chức, quản lý của doanh nghiệp, các nguyên nhân, yếu tố trên mang tính tạm thời hay dài hạn, khả năng khắc phục của doanh nghiệp, biện pháp khắc phục có khả thi hay không??? Một vấn đề nữa khi đánh giá khả năng thanh toán nợ của doanh nghiệp qua phân tích tỷ số là phải loại bỏ các khoản phải thu khó đòi, các khoản tồn kho chậm luân chuyển trong TSLĐ của Công ty. Và như vậy, hệ số thanh toán nhanh tăng không có nghĩa là khả năng thanh toán của Công ty được cải thiện nếu chúng ta chưa loại bỏ các khoản phải thu khó đòi, tồn kho chậm luân chuyển khi tính toán. 67 Khả năng thanh toán nhanh: Tỷ số thanh toán nhanh = (Tiền mặt + TSLĐ khác + Phải thu)/nợ ngắn hạn Tỷ số này thường > 0,5 là chấp nhận được Việc loại bỏ hàng tồn kho khi tính toán khả năng thanh toán nhanh là do hàng tồn kho sẽ phải mất thời gian hơn để chuyển chúng thành tiền mặt hơn các khoản mục TSLĐ khác. Tương tự như tỷ số thanh toán hiện hành, việc xem xét tỷ số thanh toán nhanh cũng phải xem xét đến các khoản phải thu khó đòi để đảm bảo đánh giá khả năng thanh toán nợ của doanh nghiệp một cách chính xác nhất. Khả năng thanh toán dài hạn Để đánh giá khả năng này ta cần dựa trên năng lực TSCĐ hình thành từ vốn vay và mức trích KHCB hàng năm, xem xét xem mức trích KHCB hàng năm có đủ trả nợ các khoản vay dài hạn đến hạn trả không. Hệ số thanh toán nợ dài hạn = Giá trị còn lại của TSCĐ hình thành từ vốn vay/(Tổng số nợ dài hạn – giá trị TSCDDD hình thành từ vốn vay) Hệ số này < 1 chứng tỏ giá trị KHCB hàng năm không đủ trích trả nợ các khoản vay trung dài hạn đến hạn trả và doanh nghiệp có khả năng không trả nợ đúng hạn và phải sử dụng các nguồn bổ sung khác để trả nợ. 1.1.2 Hệ số về cơ cấu tài chính và tình hình đầu tư Hiệu quả tài sản cố định được đánh giá qua 2 chỉ tiêu sau: - Sức sản xuất TSCĐ: Doanh thu/Giá trị TSCĐ - Sức sinh lợi TSCĐ: Lơi nhuận sau thuế/giá trị TSCĐ Về nguyên tắc, các tỷ số càng cao chứng tỏ hiệu quả sử dụng càng tốt. Tuy nhiên việc phân tích các tỷ số hiệu quả tài sản cố định không chỉ dừng lại ở 2 kết quả trên mà vấn đề là phải xác định được cấu trúc của các tỷ số đó. Đối với doanh nghiệp vừa kinh doanh thương mại vừa sản xuất công nghiệp, hoạt động thương mại sẽ cho kết quả cao hơn, trong khi đó hoạt động sản xuất sẽ thấp hơn. Việc lấy số liệu từ bảng cân đối sẽ tổng hợp cả 2 lĩnh vực trên và đưa ra kết quả không phản ánh chính xác thực tế kinh doanh của Công ty. Vì vậy đối với những trường hợp này nếu có thể được sẽ tách 2 mảng kinh doanh để phân tích riêng rẽ. Các kết quả từ tỷ số trên cũng có thể không chính xác trong các trường hợp như: 68 TSCĐ mới được đưa vào sản xuất, công suất huy động còn thấp hoặc tài sản đã được sử dụng lâu năm, sắp thanh lý không còn sử dụng. 1.1.3 Hệ số về hoạt động Hệ số nợ: Nợ phải trả/Vốn CSH Tỷ lệ này càng nhỏ thì giá trị VCSH càng lớn,lại là nguồn vốn không hoàn trả, điều đó có nghĩa là khả năng tài chính của doanh nghiệp càng tốt. Nếu tỷ lệ này càng cao thì có một khả năng lớn là doanh nghiệp đang không thể trả được các khoản nợ theo những điều kiện tài chính thắt chặt hoặc có sự kém cỏi trong quản lý hoặc cũng có thể dòng tiền của doanh nghiệp sẽ kém đi do gánh nặng từ việc thanh toán các khoản lãi vay. Trong trường hợp thanh lý giải thể doanh nghiệp, hệ số này cho biết mức độ được bảo vệ của các chủ nợ. Các chủ nợ được quyền ưu tiên đòi lại phần của mình trong tài sản của doanh nghiệp. Theo một số tài liệu thì tỷ suất này chỉ nên ở mức độ tối đa là 5. Tuy nhiên, để xác định thực chất khả năng tự chủ tài chính của doanh nghiệp và mức độ phụ thuộc vào các khoản nợ thì cũng phải phân tích bản chất từng khoản nợ, chủ nợ là ai và áp lực trả nợ như thế nào. Ví dụ có những khoản vốn của CSH bỏ vào kinhdoanh nhưng doanh nghiệp hạch toán vào phần nợ để tăng chi phí lãi vay, giảm lợi nhuận. Tỷ suất tự tài trợ: VCSH/tổng nguồn vốn Tỷ số này càng cao, độ rủi ro tài chính của doanh nghiệp càng giảm trên cả góc độ chủ sở hữu và ngân hàng. Đối với doanh nghiệp: - Tỷ lệ cao bảo đảm cho doanh nghiệp độc lập về mặt tài chính. Khi có những biến động không thuận lợi trên thị trường thì tác động đến lợi nhuận ít hơn do hệ số đòn bảy tài chính thấp. - Nhà quản lý được tin cậy và dễ dàng hơn khi tìm kiếm các nguồn tài trợ bên ngoài - Chi phí lãi vay thấp làm tăng chi trả cổ tức cho cổ đông. Đối với ngân hàng, nếu tỷ suất này thấp: - Khả năng bù đắp tổn thất vốn vay từ VCSH của doanh nghiệp là rất thấp - Chi phí lãi vay, áp lực thanh toán nợ gốc cao buộc ngân hàng phải luôn theo dõi tình hình thu hồi nợ vay, phát sinh chi phí 1.1.4 Hệ số sinh lời 69 Tỷ suất sinh lời doanh thu thuần Nếu doanh thu thuần được coi là 100% thì giá vốn hàng bán, chi phí tài chính, chi phí bán hàng, lợi nhuận là bộ phận cấu thành nên doanh thu. Thông thường, việc phân tích lợi nhuận/doanh thu không chỉ dừng lại ở việc phân tích tỷ lệ lợi nhuận ròng chiếm bao nhiêu % doanh thu mà quan trọng hơn là phân tích cả lợi nhuận gộp, các yếu tố chi phí khác trên doanh thu để xem xét tình hình lợi nhuận của Công ty đang bị ảnh hưởng bởi chi phí NVL, khấu hao hay do chi phí tài chính hay do chi phí quản lý doanh nghiệp quá cồng kềnh. Khi một doanh nghiệp mới hoạt động hay có một sản phẩm mới thì tỷ số lợi nhuận/doanh thu thường thấp (hoặc thua lỗ) do công suất huy động MMTB thấp, sản phẩm đang thâm nhập thị trường, nhu cầu chưa cao, giá bán thấp để chiếm lĩnh thị phần dẫn đến doanh thu đạt thấp trong khi chi phí cố định: khấu hao, lãi vay ở mức cao. Nhưng nếu sản phẩm đã có chỗ đứng trên thị trường, và nếu kiểm soát tốt các yếu tố chi phí gián tiếp thì tỷ số sẽ có xu hướng tăng. Nếu một công ty có nhiều sản phẩm hoặc kinh doanh trên nhiều lĩnh vực và mỗi lĩnh vực có sổ sách kế toán riêng đầy đủ thì việc phân tích tỷ số của mỗi sản phẩm, lĩnh vực sẽ cho 1 cái nhìn tổng thể về các lĩnh vực nào cho kết quả kinh doanh tốt cần phát triển mạnh, các lĩnh vực nào kết quả kinh doanh chưa tốt cần hạn chế hoặc chuyển hướng đầu tư. Không phải việc tăng tỷ suất lợi nhuận/doanh thu lúc nào cũng phản ánh doanh nghiệp đang kinh doanh tốt và việc giảm tỷ suất lợi nhuận/doanh thu lúc nào cũng phản ánh doanh nghiệp đang kinh doanh kèm hiệu quả mà việc xem xét tăng/giảm tỷ suất sinh lời doanh thu là tốt hay xấu cũng cần phân tích rõ lý do của việc tăng/giảm tỷ số. - Việc tăng tỷ suất lợi nhuận doanh thu là tốt nếu: + Lợi nhuận và doanh thu cùng tăng + Doanh thu giảm do doanh nghiệp không tiếp tục vào lĩnh vực đầu tư không hiệu quả. Lợi nhuận trong trường hợp này có thể giảm nhưng giảm ít hơn doanh thu. Hoặc lợi nhuận lại tăng lên do giảm lĩnh vực đầu tư không hiệu quả lên quản lý chi phí tốt hơn. - Việc tăng tỷ suất lợi nhuận/doanh thu là xấu nếu: việc tăng là do lợi nhuận và doanh thu cùng giảm nhưng lợi nhuận giảm chậm hơn doanh thu với các lý do giảm như sau: + Công ty bị giảm năng lực cạnh tranh, năng lực sản xuất, + Hàng hoá bán ra tiêu thụ kém, 70 + Công ty phải giảm giá bán để chiếm lĩnh lại thị phần Tuy nhiên do công ty vẫn đang quản lý tốt chi phí quản lý, chi phí tài chính . nên tạm thời lợi nhuận có giảm nhưng tốc độ giảm chậm hơn doanh thu. - Việc giảm tỷ suất lợi nhuận/doanh thu không phải là một dấu hiệu chứng tỏ hiệu quả kinh doanh của Công ty bị giảm sút nếu: + Lợi nhuận và doanh thu đều tăng nhưng lợi nhuận tăng chậm hơn doanh thu do hoạt động sản xuất kinh doanh của Công ty được mở rộng nhưng do vay nợ nhiều hơn nên chi phí lãi vay nhiều hơn, hay do mới mỏ rộng quy mô hoạt động nên công suất sản xuất chưa cao, chi phí quản lý, chi phí khấu hao còn lớn. + Trong trường hợp doanh thu tăng nhưng lợi nhuận không tăng thì cũng không phải là dấu hiệu doanh nghiệp kinh doanh không hiệu quả. Để kết luận phải xem xét cơ cấu chi phí và bản chất việc giảm lợi nhuận là do giá vốn tăng hay do doanh nghiệp quản lý tài chính, quản lý hoạt động không tốt dẫn đến các chi phí hoạt động quá cao so với quy mô tăng trưởng doanh thu. + Ngay cả khi doanh thu và lợi nhuận đều giảm cũng không phải là dấu hiệu kinh doanh của công ty đang xấu nếu do Công ty đang thu hẹp hoạt động, chuyển hướng đầu tư vào các lĩnh vực hiệu quả, dừng hoạt động những lĩnh vực, mặt hàng kém hiệu quả. - Việc giảm tỷ suất lợi nhuận/doanh thu là một dấu hiệu chứng tỏ hoạt động kinh doanh của đơn vị đang có chiều hướng xấu nếu: + Doanh thu và lợi nhuận đều giảm do công ty kinh doanh không tốt, sản phẩm không bán được, khả năng cạnh tranh giảm sút + Lợi nhuận giảm thì dù doanh thu tăng cũng không phải là dấu hiệu tốt mà ngược lại nó còn cho thấy công ty đang đầu tư vào những mảng kinh doanh kém hiệu quả. Tỷ suất sinh lời tổng tài sản: Lợi nhuận sau thuế/tổng tài sản Khi xem xét chỉ tiêu này cần chú ý rằng: đối với doanh nghiệp có quy mô tài sản lưu động quá lớn, hoặc tỷ trọng vốn vay cao thì tỷ số này thường rất thấp do chi phí lãi vay cao làm lợi nhuận thấp. - Tỷ suất sinh lời tổng tài sản tăng là tốt nếu: công ty tăng vốn chủ sở hữu, giảm nợ vay làm giảm chi phí lãi vay nên lợi nhuận đạt được cao hơn. - Tỷ suất sinh lời tổng tài sản tăng là dấu hiệu thể hiện công ty làm ăn không hiệu quả nếu: công ty giảm nợ vay do hoạt động kinh doanh bị thu hẹp, doanh thu lợi nhuận 71 giảm nhưng giảm thấp hơn tốc độ giảm tổng tài sản. - Tỷ suất sinh lời tổng tài sản giảm không phải là dấu hiệu tồi nếu: việc giảm là do công ty tăng VCSH nên tổng nguồn vốn tăng tương ứng tổng tài sản tăng, nhưng mức lợi nhuận tăng chậm hơn tăng TTS - Tỷ suất sinh lời tổng tài sản giảm là dấu hiệu tồi nếu: công ty tăng nợ vay, vốn CSH giảm do kinh doanh lỗ vốn, hoặc HĐKD mở rộng những đầu tư vào những lĩnh vực không hiệu quả nên lợi nhuận không tăng, thậm chí còn giảm so với trước. Tỷ suất sinh lời vốn chủ sở hữu Đây là chỉ số được các nhà đầu tư, cổ đông của doanh nghiệp quan tâm nhất vì nó phản ánh những