Giáo trình Sửa chữa mạch điện điều khiển máy bơm điện

ôm mét kiểm tra thông mạch (hình 2.2). khi kểm tra, giữ một que đo cố định, que còn lại dịch chuyển từng đoạn để kiểm tra. - Nếu dây bị đứt ta thay thế tương đương, nếu động cơ hỏng thì tháo động cơ và sưa chữa (Xem MD2) - Phai ngắt nguồn điện trước khi kiểm tra thông mạch. - Khi thay dây hoặc sửa chữa động cơ phải đảm bảo tương đương. Nếu các đèn báo pha không sáng, thì có thể do đứt dây cầu chì, đứt dây từ cầu chì về nguồn hoăc mất nguồn 3 pha. - Ngắt cầu dao. - Dùng đồng hồ ôm mét kiểm tra thông mạch từ cầu chì về nguồn - Kiểm tra điện áp nguồn trước cầu dao ( hình 2.3). Nếu không có điện thì do mất nguồn điên hoặc đứt dây phía trước cầu dao. Nếu có điện thì kiểm tra cầu dao và phía sau cầu dao. - Nếu hỏng cầu chi thay cầu chì. - Nếu đứt dây dẫn thay thế tương đương. - Dây cầu chì khi thay phải tương đương, có thể thay bằng dây đồng nhưng phải quy đổi. 2 Đông cơ làm việc nhưng tốc đô không đủ và có tiếng gâm Mất một trong 3 pha. - Kiểm tra đứt một trong 3 pha. - Tương tự như trên - Khi kiểm tra cần tháo động cơ ra khỏi mạch. 31 3. Bài tập thực hành Sửa chữa mac̣h điêṇ mở máy trực tiếp dùng cầu dao cho đông cơ bơm nước có công suất P = 1,5kW. 32 Bài 3. Sƣ̉a chƣ̃a máy bơm điêṇ mở máy trƣc̣ tiếp dùng áp tô mát Mục tiêu: - Trình bày được những hư hỏng thường gặp ở mạch điện điều khiển máy bơm điện mở máy trực tiếp dùng áp t ô mát. - Sửa chữa được những hư hỏng thường gặp ở mạch điện điều khiển máy bơm điện mở máy trực tiếp dùng dùng áp tô mát . - Rèn luyện khả năng làm việc theo nhóm và tác phong công nghiêp̣ . A. Nôị dung: 1. Sơ đồ và nguyên lý làm việc mạch điện * Nguyên lý làm việc: Muốn máy bơm làm việc ta đóng áp tô mát MCB, nguồn điện 3 pha cấp điện trực tiếp cho động cơ, động cơ làm việc o chế độ định mức Ba đồng hô ampe báo dòng điện 3 pha, đèn báo pha Đ1, Đ2, Đ3. Trong quá trình làm việc nếu xảy ra sự cố ngắn mạch áptômát tác động, ngắt điện cho động cơ. 33 2. Những hƣ hỏng thƣờng gặp ở mạch điện Những hư hỏng thường gặp ơ bài này tương tự như bài 2. Ở bài này sẽ trình bày một số hiện tượng khác. TT Hiện Tƣợng Nguyên nhân Kiểm tra Sửa chữa Yêu cầu kỹ thuật 1 Đóng áp tô mát. Áp tô mát tác động ngay. - Bị ngắn mạch trên đường dây hoặc ở động cơ - Tách động cơ ra khỏi mạch để kiểm tra. Sử dụng đông hồ ôm mét kiểm tra ngắn mạch các pha (để thang đo X1K) nếu kim chỉ ở giá trị vô cùng là không bị chập hai pha đó, nếu kim chỉ 0 Ω thì 2 pha đó bị chập (Hình 3.2) - Đo kiểm tra động cơ( xem mô đun sửa chữa động cơ) - Thay đoạn dây bị cháy chập hoặc băng bó cách điện nếu có thể - Quấn lại - Khi thay dây mới phải tương đương. - Khi băng bó lại phải đảm bảo cách điện và dẫn điện tốt. 2 Khi máy bơm làm việc, chạp tay vào vỏ bị giật nhe. Chạm mát. -Kiểm tra động cơ. - Kiểm tra có một dây pha chạm ra vỏ. Ta thưc hiện giữ cố định que đo ở vỏ máy và thay đổi que đo còn lại đến các pha khac. (Hình 3.3) - Tẩm, sấy lại động cơ. - Băng bó lại phần dây dẫn chạm vào vỏ động cơ. - Kiểm tra cách điện phải đạt được điện trở cách điện: 34 3. Bài tập thực hành Sửa chữa mac̣h điêṇ mở trực tiếp dùng áptomat cho máy bơm nước có công suất P = 1,5kW. 35 Bài 4. Sửa chữa mạch điều khiển máy bơm điện mở máy trực tiếp dùng khởi động từ và nút bấm Mục tiêu: - Trình bày được những hư hỏng thường gặp ở mạch điện điều khiển máy bơm điện mở máy trực tiếp dùng khởi động từ và nút bấm. - Sửa chữa được những hư hỏng thường gặp ở mạch điện điều khiển máy bơm điện mở máy trực tiếp dùng khởi động từ và nút bấm. - Rèn luyện khả năng làm việc theo nhóm và tác phong công nghiêp̣ . A. Nôị dung: 1. Sơ đồ nguyên lý mạch điện 36 * Nguyên lý làm việc Mở máy: Ấn nút ON khi đó dòng điện chạy từ L3  OFF  ONcuộn dây K  tiếp điểm thường đóng RN  N, do có điện áp đặt vào hai đầu cuộn dây công tắc tơ K, nên cuộn dây hút lõi thép động làm đóng các tiếp điểm thường mở K trên mạch động lực, cấp điện 3 pha cho động cơ (động cơ làm việc ở chế độ định mức), đồng thời đóng tiếp điểm thưởng mở K trên mạch điều khiển làm nhiệm vụ duy trì khi thả tay khỏi nút bấm ON. Khi động cơ làm việc thì đèn Đ1 sáng. Dừng máy: Muốn dừng máy ta bấm nút OFF, ngắt điện vào cuộn dây công tắc tơ K làm mở tiếp điểm K trên mạch động lực ngắt điện 3 pha vào động cơ. Bảo vệ: Trong quá trình làm việc nếu có sự cố: Ngắn mạch mạch động lực áp tô mát MCB1 tác động ngắt điện cho động cơ và mạch điều khiển. Ngắn mạch mạch điều khiển, MCB2 tác động ngắt điện vào cuộn dây công tắc tơ K làm mở tiếp điểm k trên mạch động lực ngắt điện 3 pha vào động cơ. Quá tải, khi sảy ra quá tải thì rơ le nhiệt tác động làm mở tiếp điểm thường đóng RN ngắt điện vào cuộn dây công tắc tơ K làm mở tiếp điểm k trên mạch động lực ngắt điện 3 pha vào động cơ. Đồng thời đóng tiếp điểm RN đèn 2Đ sang báo sự cố quá tải. 2. Những hƣ hỏng thƣờng gặp ở mạch điện TT Hiện Tƣợng Nguyên nhân Kiểm tra Sửa chữa Yêu cầu kỹ thuật 1 Ấn nút ON, mạch không làm việc - Do cuộn dây công tắc tơ hỏng. - Do nút bấm hỏng. - Do tiếp điểm rơle nhiệt hỏng - Sử dụng đồng hồ ôm mét đo thông mạch. Ta đặt một qua đo ở đâu cuộn dây k, một que đo còn lại đo lần lượt tư đầu cuộn dây còn lại cho tới áp tô mát(khi đến nút ON phải bấm mới đo được) nếu thấy vị trí náo kim không lên thì dây dẫn ở vị trí trước đó bị đứt. - Nếu hỏng nút bấm thì sửa chữa hoặc thay thế nút bấm. - Nếu do đứt dây hoặc tiếp xúc kém thì thay thế dây. - Khi sửa chữa nút bâm, phải đảm bảo tiếp xúc tôt (bề mặt tiếp điểm nhẵn, bóng). - Khi thay thế phải đảm bảo tương đương 37 - Nếu kiểm tra thấy không bị đứt thì kiểm tra điện áp nguồn (Như hình 4.2 và 4.3) 2 Ấn nút ON động cơ làm việc nhưng thả tay ra động cơ dừng làm việc. - Do hỏng tiếp điểm duy trì K - Do đứt dây nối từ tiếp điểm duy trì K đến nút ON - Kiêm tra nút bấm ( dùng tay tác) - Dùng tay đồng hồ đo thông mạch kiểm tra từ nút bấm ON đến tiếp điểm duy trì. - Tương tự như phần nút bấm - thay thế dây nếu dây bị đứt. - Khi thay thế nút bấm và dây dân phải đảm bảo tương đương. 3 Ấn nút OFF để dừng động cơ nhưng không dừng được động cơ. - Nút bấm OFF bị két - Hai dây nối của nút OFF bị chập. - Kiểm tra nút bấm.( tháo dây nối với nút bấm ra trước) - Đo kiểm tra dây nối với nút OFF.( kết hợp với quan sát, nhưng chỗ bị cháy đen hoặc tại vị trí mối nối) - Tương tự như phần nút bấm - Thay thế nếu nút bấm bị chập nặng (cháy hỏng tiếp điểm). - Khi thay thế nút bấm và dây dân phải đảm bảo tương đương. 4 Mạch điều khiển làm việc nhưng động cơ không làm việc. - Hỏng tiếp điểm chính - Do Đứt dây động lực hoặc tiếp xúc tại cầu đấu dây. - Động cơ hỏng. - Dùng đồng hô đo kiểm tra công tắc tơ. - Dùng đồng hồ ôm mét kiểm tra lần lượt từ tiếp điểm chính đến động cơ và từ tiếp điểm chính đến áp tô mát. - Kiểm tra động cơ. - Nếu do tiếp điêm chính công tắc tơ thì có thế sửa chữa, nếu bị hỏng nặng phải thay tiếp điểm chính. - Nếu thấy đứt dây thì thay hoặc đấu nối lại. - Khi thay thế tiếp điểm công tắc tơ và dây dẫn phải đảm bảo tương đương. 38 5 Khi bấm nút ON động cơ không làm việc va có tiếng gầm - Bị mất 1 trong 3 pha. ( mất pha) - Kiểm tra tương tự như trên, xem pha nào bị đứt. Có thể do tiếp điểm chính hoặc động cơ bị cháy một pha hoặc dây một pha bi đứt. 39 40 * Kiểm tra chạy thử. - Khi kiểm tra sửa chữa xong mạch cần kiểm tra ngắn mạch và chạm mát rồi mới đấu điện chạy thử. - Khi kiểm tra ngắn mạch, cần chuyển thang đo đồng hồ vạn năng sang vị trí x1K hoặc x10k. Nếu kim đồng hồ chỉ ở giá trị h là cách điện tốt, nếu đồng hồ chỉ giá trị bằng 0 cần xác định vị trí chạm giữa 2 dây ở đang đo. Chú ý: Trước khi kiểm tra mạch, cần kiểm tra và chỉnh đồng hồ. 41 42 - Khi kiểm tra chạm mát, nếu giá trị điện trở cách điện lớp hơn 0,5MΩ là được. Nếu không có đồng hồ mêga ôm có thể sử dụng đồng hồ vanh năng để thang đo điện trở ở vị trí x10k. - Sau khi đã kiểm tra thấy an toàn, có thể vận hành chảy thử. + Ấn nút ON(màu xanh) bơm làm việc, đèn báo bơm làm việc sáng (đèn xanh). + Ấn nút OFF( màu đỏ) bơm dừng làm việc, đèn báo bơm làm việc tắt + Tác động rơ le nhiệt ở trang thái bảo vệ qua tải, bơm dừng làm việc đèn báo bơm làm việc tắt và đèn báo sự cố quá tải sáng (đèn đỏ). 3. Bài tập thực hành. Sửa chữa mac̣h điêṇ điều khiển máy bơm mở máy trực tiếp dùng khởi động từ và nút bấm. B. Câu hỏi và bài tập thực hành Câu hỏi trắc nhiệm: TT Câu hỏi a b c d 1. 1 Trong m¹ch điêu khiển động cơ, ®iÖn ¸p ®Æt vµo m¹ch ®iÒu khiÓn phô thuéc vµo: a. §iÖn ¸p nguån; b. §iÖn ¸p m¹ch ®éng lùc; c. §iÖn ¸p ®Þnh møc cña c«ng t¾c t¬; d. Tïy tõng d¹ng m¹ch cô thÓ. □ □ □ □ 1. 2 Động cơ không đồng bộ 3 pha ®ang lµm viÖc mµ nguån ®iÖn bÞ mÊt 1pha, th× động cơ □ □ □ □ 43 bị: a. Ng¾n m¹ch; b. Qu¸ ¸p; c. Qu¸ t¶i; d. giảm áp. 1. 3 Rơ le nhiệt dùng để bảo vệ a. B¶o vÖ qu¸ t¶i; b. B¶o vÖ ng¾n m¹ch; c. B¶o vÖ qu¸ ¸p; d. B¶o vÖ kÐm ¸p. □ □ □ □ 1. 4 Tiếp điểm K(3-5) trong hình 5.16 có tác dụng: a. La tiếp điểm thường mở b. §¶m b¶o cho m¹ch lµm viÖc an toµn, tin cËy c. Đống điện cho cuộn dây công tắc tơ K d. Đe duy trì khi thả tay khỏi nút bấm mở máy □ □ □ □ 1. 5 Tiếp điểm RN (6-8) ở hình 5.16 có tác dụng: a. Bảo vệ quá tải; □ □ □ □ 44 b. Bảo vệ ngắn mạch; c. Bảo vệ quá áp; d. Bảo vệ kém áp. ĐÁP ÁP 1.1: c 1.2: c 1.3: a 1.4: d 1.5:a 45 HƢỚNG DẪN GIẢNG DẠY MÔ ĐUN/MÔN HỌC I. Vị trí, tính chất của mô đun : - Vị trí: Mô đun này hoc̣ sau môn hoc̣ : Thực hành điện cơ bản - Tính chất: Là mô đun bắt buộc trong chương trình dạy nghề trình độ sơ cấp cho nghề sửa chữa bơm điện. II. Mục tiêu: - Kiến thức: + Trình bày được hiện tượng và nguyên nhân hư hỏng của các khí cụ điện, mạch điện. - Kỹ năng: + Sửa chữa được những hư hỏng thường gặp của các khí cụ điện. + Sửa chữa được những hư hỏng thường gặp ở các mạch điện điều khiển động cơ bơm. - Thái độ: + Rèn luyện kỹ năng làm việc theo nhóm. + Rèn luyện tính tỷ mỷ cẩn thận. + Đảm bảo an toàn cho người , thiết bị và vê ̣sinh công nghiệp . III. Nội dung chính của mô đun: Mã bài Tên bài Loại bài dạy Địa điểm Thời gian Tổng số Lý thuyết Thực hành Kiểm tra* MĐ03-01 Bài 1: Sửa chữa môṭ số khí cu ̣ điêṇ. Tích hơp̣ Xưởng thưc̣ hành 16 4 11 1 MĐ03-02 Bài 2: Sửa chữa mạch điều khiển máy bơm điện mở máy trực tiếp dùng cầu dao . Tích hơp̣ Xưởng thưc̣ hành 24 6 16 2 MĐ03-03 Bài 3: Sửa chữa mạch điều khiển máy bơm điện mở máy trực tiếp dùng áp tô mát . Tích hơp̣ Xưởng thưc̣ hành 24 4 18 2 MĐ03-04 Bài 4: Sửa chữa mạch điều khiển máy bơm điện mở máy trực tiếp dùng khởi động từ và nút bấm. Tích hơp̣ Xưởng thưc̣ hành 24 6 16 2 IV. Hƣớng dẫn thực hiện bài tập, bài thực hành - Chuẩn bi ̣ đầy đủ duṇg cu ̣và thiết bi ̣ vâṭ tư càn thiết theo từng bài. 46 - Hướng dâñ hoc̣ sinh thưc̣ tâp̣ và quan sát trong quá trình hoc̣ sinh thưc̣ tâp̣ để có biêṇ pháp uốn nắn khi có sư ̣nhầm lâñ . - Thời gian giảng daỵ theo sư ̣phân bổ của chương trình . - Sản phẩm của học sinh sau khi thưc̣ hành xong phải đaṭ đươc̣ muc̣ tiêu của bài. 5.1. Bài 1: Sửa chữa môṭ số khí cu ̣điêṇ . Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá - Cấu taọ của các khí cu ̣điêṇ - Phân loại các loại khí cụ điện . - Sản phẩm khi sửa chữa các khí cụ điêṇ. - Kết quả cấu taọ và phân loaị các loaị khí cụ điện . - Kết quả sửa chữa các khí cu ̣điêṇ . 5.2. Bài 2: Sửa chữa mạch điều khiển máy bơm điện mở máy trực tiếp dùng cầu dao. Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá - Các hư hỏng th ường gặp của mạch điêṇ - Sản phẩm mạch điện sau khi sửa chữa. - Kết quả trình bày của học sinh . - Kết quả sửa chữa mạch. 5.3. Bài 3: Sửa chữa mạch điều khiển máy bơm điện mở máy trực tiếp dùng áp tô mát. Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá - Các hư hỏng thường gặp của mạch điêṇ - Sản phẩm mạch điện sau khi sửa chữa. - Kết quả trình bày của hoc̣ sinh . - Kết quả sửa chữa mac̣h . 5.4. Bài 4: : Sửa chữa mạch điều khiển máy bơm điện mở máy trực tiếp dùng khởi động từ và nút bấm. Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá - Các hư hỏng thường gặp của mạch điêṇ - Sản phẩm mạch điện sau khi sửa chữa. - Kết quả trình bày của hoc̣ sinh . - Kết quả sửa chữa mac̣h . 47 DANH SÁCH BAN CHỦ NHIỆM XÂY DỰNG BIÊN SOẠN GIÁO TRÌNH DẠY NGHỀ TRÌNH ĐỘ SƠ CẤP “ SƢ̉A CHƢ̃A BƠM ĐIÊṆ” (Kèm theo Quyết định số 2949 /QĐ-BNN-TCCB ngày 03 tháng 11 năm 2010 của Bộ Nông nghiệp và PTNT ) 1. Chủ nhiệm: Ông Trần Văn Đông – Hiệu trưởng, Trường Cao đẳng nghề Cơ điện Hà Nội; 2. Thƣ ký: Ông Đồng Văn Ngọc – Trưởng khoa Điện, Trường cao đẳng nghề Cơ điện Hà Nội; 3. Ủy viên: - Ông: Nguyễn Xuân Nguyên – Phó trưởng Khoa Điện , Trường Cao đẳng nghề Cơ điện Hà Nội; - Ông: Hoàng Văn Ngân - P.Trưởng phòng Cơ điện Công ty TNHH một thành viên Thủy lợi Sông Tích 48 HỘI ĐỒNG NGHIỆM THU VIỆC CHỈNH LÝ, BỔ SUNG GIÁO TRÌNH DẠY NGHỀ TRÌNH ĐỘ SƠ CẤP “ SƢ̉A CHƢ̃A BƠM ĐIÊṆ” (Kèm theo Quyết định số 3495 /QĐ-BNN-TCCB ngày 29 tháng 12 năm 2010 cục Bộ Nông nghiệp và PTNT ) 1. Chủ tịch: Ông Nguyễn Đức Hưng – Phó hiệu trưởng Trường CĐN CĐ và Thủy lợi 2. Thƣ ký: Ông Phùng Hữu Cần - Chuyên viên Vụ TCCB Bộ Nông nghiệp và PTNT. 3. Thành viên: - Ông: Nguyễn Văn Lình – Phó trưởng khoa Trường CĐNCĐ và Thủy lợi. - Ông: Hồ Văn Chương – Phó trưởng phòng Trường Cao đẳng Cơ điện và Nôngnghiệp Nam Bộ. - Ông : Trần Văn Dơn – Phó hiệu trưởng Trường CĐNCơ giới và Thủy lợi.