Giáo trình Phương pháp nghiên cứu khoa học kinh tế

rän vÑn, s¸ng râ, sóc tÝch, Ýt ch÷ nhÊt nh­ng chøa ®ùng nhiÒu th«ng tin nhÊt, nhiÒu vÊn ®Ò nghiªn cøu. Tªn ®Ò tµi ®­îc ph¸t biÓu mét c¸ch khoa häc, nãi lªn tr×nh ®é, ý thøc s©u s¾c cña nhµ nghiªn cøu ®èi víi vÊn ®Ò khoa häc mµ m×nh chän lµm ®èi t­îng nghiªn cøu. Tªn gäi (®Çu ®Ò) cña luËn v¨n, luËn ¸n trong ®iÒu kiÖn cã thÓ cÇn ng¾n gän, rá rµng, chÝnh x¸c víi néi dung c¬ b¶n cña c«ng tr×nh khoa häc, thÓ hiÖn ý thøc tr¸ch nhiÖm ®éc ®¸o cña t¸c gi¶, nãi lªn c«ng tr×nh nghiªn cøu ®­îc tiÕn hµnh víi c¶ mét sù t×m tßi ®Çy ®ñ cô thÓ vµ nghiªn cøu toµn diÖn vÊn ®Ò ®ã. xv. Tªn gäi c«ng tr×nh ng¾n gän. Ch¼ng h¹n: “¨n mßn ®iÖn hãa”, sensor khÝ”, ®iÖn huúnh quang h÷u c¬” xvi. Khi nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt riªng biÖt th× tèt nhÊt cÇn ®Æt vÊn ®Ò cô thÓ sao cho cã thÓ biÓu hiÖn tÝnh chÊt cña sù viÖc. vÝ dô: “ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña kü thuËt míi trong c«ng nghiÖp s¶n xuÊt vËt liÖu polimer”, “ tÝnh ch©t hÖ sè khuyÕch t¸n nhiÖt cña c¸c chÊt khÝ cã nhiÖt ®é võa ph¶i vµ nÐn khÝ”..... xvii. Tr­êng hîp t¸c gi¶ muèn cô thÓ ho¸ ®Çu ®Ò, muèn thÓ hiÖn vµo ®ã nh÷ng chi tiÕt quan träng cña c«ng tr×nh nghiªn cøu, th× cã thÓ kÌm theo ®Çu ®Ò mét phÇn ghi chó ng»n (tõ 4 ®Õn 6 ch÷) 29 VÝ dô: “ Bµn vª t¸c dông hæ trî cña sillic ®i«xit ®èi víi natri cã chøa l­u huúnh (Sunfat, Sunfit, muèi natri), nghiªn cøu vËt liÖu p«limer dÉn (Smart window) xviii. Tr­êng hîp cÇn thiÕt ph¶i nhÊn m¹nh trong ®Çu ®Ò cña c«ng tr×nh vÒ ®Æc ®iÓm ph­¬ng ph¸p cã thÓ kÌm theo ®Çu ®Ò mét ghi chó. VÝ dô: “tÝnh chÊt co d·n cña ®éng m¹ch vµnh tim trong ®iÒu kiÖn tuÇn hoµn vßng quanh (nghiªn cø vÒ c¸c gi¶i phÉu, chøc phËn)”, “ c¶i tiÕn c¸ch ®¸nh gi¸ thµnh qu¶ häc tËp cña sinh viªn tr­êng ®¹i häc (nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ TEST)”..... xix. §Ó lµm ®Çu ®Ò luËn v¨n ng¾n gän nh­ng l¹i cã thÓ nhÊn m¹nh ®Æc ®iÓm cña c«ng tr×nh nghiªn cøu, cã thÓ ®­a thªm c¸c tõ “nghiªn cøu” hoÆc “ph­¬ng ph¸p” ®Ó t¨ng thªm ®é chÝnh x¸c cña c¸c ®Çu ®Ò. VÝ dô: “ nghiªn cøu ®iÖn ho¸ häc....”, “Ph­¬ng ph¸p gia tèc...” xx. Khi mµ c«ng tr×nh nghiªn cøu chØ kh¶o s¸t nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña mét vÊn ®Ò nµo ®ã vµ tµi liÖu kh«ng ®ñ lµm s¸ng tá cÆn kÏ vÊn ®Ò Êy th× t¸c gi¶ cã quyÒn nªu vÊn ®Ò Êy trong mét ®Çu ®Ò khiªm tèn nh­: “ Bµn vÒ tÝnh chÊt ho¸ häc cña hæn hîp r¾n cña hîp kim”, “Bµn vÒ ho¹t tÝnh cña c¸c chÊt chøa ®iaz«lin vµ nit¬ khi nguéi l¹nh”.... CÇn tr¸nh: - §­a vµo ®Çu ®Ò luËn v¨n bÊt kú lo¹i c«ng thøc nµo, mét lo¹i ®¹i l­îng phÇn tr¨m, c¸c lo¹i thuËt ng÷ dµi dßng b»ng tiÕng la tinh hay c¸c lo¹i tõ chuyªn m«n kh¸c lµ cho ®Çu ®Ò thªm ph­íc t¹p khã hiÓu. VÝ dô: Ph©n tÝch lý ho¸ trong lÜnh vùc ®iÒu chÕ phètph¸t tõ axit nitric: mét phÇn cña hÖ thèng n¨m nhãm hîp chÊt CaO-N2O5-P2O5-H2SiF6-H2O”- - §­a vµo ®Çu ®Ò luËn v¨n c¸c h×nh thøc bÊt ®Þnh d­íi d¹ng: “ Mét vµi nhiÖm vô....”, “Ph©n tÝch mét sè vÊn ®Ò...”, “Ph¸c ho¹ h×nh th¸i....” - X¸c ®Þnh ®Çu ®Ò trong h×nh thøc khu«n s¸o d­íi d¹ng: “Bµn vÒ vÊn ®Ò........”, “Tæng hîp....”, “Ph©n tÝch vµ kh¸i qu¸t....” 30 - §ång thêi còng kh«ng nªn xem lµ tèt ®èi víi c¸c ®Çu ®Ò mµ ë ®©y nhÊn m¹nh mÆt thùc nghiÖm, mang tÝnh chÊt thuÇn tuý thùc dông mµ kh«ng cã tÝnh chÊt nghiªn cøu t×m tßi khoa häc. VÝ dô: “Thu Sunfat Kali tõ Clorit Kali”, “ViÖc ®o søc c¶n bÒ mÆt cña thiÕc siªu dÉn ë tÇn sè 4900 mªgahÐc”.... Trong nghiªn cøu khoa häc ph¶i t×m ra ®­îc chñ ®Ò chØ trªn c¬ së chñ ®Ò mµ nhµ nghiªn cøu míi cã thÓ cã ®­îc kÕt qu¶ míi. 6. X©y dùng c¬ së cña ®Ò tµi. a. C¬ së lý luËn C¬ së lý luËn chÝnh lµ luËn cø lý thuyÕt, lµ lo¹i luËn cø ®­îc chøng minh bëi nh÷ng nghiªn cøu cña b¶n th©n ng­êi nghiªn cøu hoÆc c¸c ®ång nghiÖp ®i tr­íc. - X©y dùng vµ vËn ®éng ®óng ®¾n c¸c c¬ së lý luËn cã ý nghÜa lín: gióp ng­êi nghiªn cøu cã thÓ m­în ý kiÕn cña ®ång nghiÖp ®i tr­íc ®Ò chøng minh gi¶ thiÕt cña m×nh: tiÕt kiÖm thêi gian vµ chi phÝ nghiªn cøu cho viÖc tæ chøc nghiªn cøu l¹i tõ ®Çu cho c¸c c¬ së lý luËn vÒ sù vËt hiÖn t­îng. - LuËn cø lý thuyÕt cã hai nguån: phÇn kÕ thõa cña ®ång nghiÖp ®i tr­íc, phÇn t¹o míi cña b¶n th©n ng­êi nghiªn cøu tù m×nh thùc hiÖn c¸c nghiªn cøu lý thuyÕt míi ®Ó chøng minh gi¶ thuyÕt cña m×nh. b. X©y dùng c¬ së lý luËn cña ®Ò tµi. X©y dùng c¬ së lý luËn cña ®Ò tµi thùc chÊt lµ x©y dùng kh¸i niÖm vµ xö lý kh¸i niÖm, x¸c ®Þnh c¸c ph¹m trï, ph¸t hiÖn c¸c quy luËt vÒ b¶n chÊt sù vËt mµ ®Ò tµi quan t©m. 1. X©y dùng kh¸i niÖm - Kh¸i niÖm cÇn ®­îc xem lµ mét luËn cø lý thuyÕt quan träng nhÊt cña nghiªn cøu, nã lµ c«ng cô ®Ó t­ duy vµ trao ®æi th«ng tin, lµ c¬ së ®Ó nhËn d¹ng b¶n chÊt cña sù vËt. KÕt qu¶ nghiªn cøu cã thÓ hoµn toµn sai lÖch nÕu kh«ng ®­îc tiÕn hµnh trªn kh¸i niÖm chuÈn x¸c. 31 - Khëi ®Çu cña viÖc x©y dùng c¬ së lý luËn cña ®Ò tµi, cã nhiÒu néi dông cÇn thùc hiÖn cã liªn quan ®Õn kh¸i niÖm: kh¸i niÖm lùa chän chuÈn x¸c ho¸ kh¸i niÖm, thèng nhÊt ho¸ c¸c kh¸i niÖm, x©y dùng kh¸i niÖm míi. §Ó x©y dùng kh¸i niÖm ng­êi nghiªn cøu cÇn: xxi. T×m c¸c tõ kho¸ trong tªn ®Ò tµi, trong môc tiªu nghiªn cøu, trong vÊn ®Ò vµ gi¶ thiÕt khoa häc. xxii. Tra c¸c kh¸i niÖm trong c¸c tõ ®iÓn b¸ch khoa hoÆc s¸ch gi¸o khoa ®Ó t×m hiÓu ®Þnh nghÜa cña kh¸i niÖm. xxiii. Trong phÇn lín tr­êng hîp, ng­êi nghiªn cøu cÇn tù m×nh lùa chän hoÆc ®Æt thuËt ng÷ ®Ó lµm râ kh¸i niÖm. 2. Xö lý kh¸i niÖm. Trong nghiªn cøu khoa häc, ng­êi nghiªn cøu cÇn thùc hiÖn c¸c thao t¸c logic ®Ó chuyÓn tõ kh¸i niÖm nµy sang kh¸i niÖm kh¸c, tõ kh¸i niÖm hÑp sang kh¸i niÖm réng h¬n hoÆc ng­îc l¹i, bao gåm: më réng, thu hÑp, ph©n chia kh¸i niÖm. - Kh¸i niÖm më réng. Kh¸i niÖm më réng lµ thao t¸c logÝc nh»m chuyÓn kh¸i niÖm cã ngo¹i diªn hÑp sang kh¸i niÖm cã ngo¹i diªn réng h¬n hoÆc b»ng c¸ch bít c¸c thuéc tÝnh phæ biÕn (nh÷ng dÊu hiÖu) trong néi hµm cña kh¸i niÖm xuÊt ph¸t. VÝ dô: A. Nhµ khoa häc B. Nhµ tri thøc C. Ng­êi c«ng nh©n A B C 32 VËy më réng kh¸i niÖm lµ t×m mét kh¸i niÖm bao qu¸t h¬n, chung h¬n, chøa ®ùng kh¸i niÖm xuÊt ph¸t. Kh¸i niÖm më réng bao qu¸t ®Õn tèi ®a gäi lµ ph¹m trï. Nhê ph©n biÖt ph¹m trï ch­a ®ùng kh¸i niÖm mµ nhµ nghiªn cøu lùa chän ®­îc c¬ së nghiªn cøu. - Thu hÑp (giíi h¹n) kh¸i niÖm. Thu hÑp kh¸i niÖm lµ thao t¸c l«gÝc nh»m chuyÓn kh¸i niÖm cã ngo¹i diªn réng sang kh¸i niÖm cã ngo¹i diªn hÑp b»ng c¸ch ®­a thªm mét thuéc tÝnh vµo néi hµm cña kh¸i niÖm xuÊt ph¸t. VÝ dô: A. Khoa häc B. VËt lý häc C. C¬ häc - Ph©n lo¹i kh¸i niÖm: Ph©n lo¹i kh¸i niÖm lµ sù ph©n chia ngo¹i diªn cña kh¸i niÖm thµnh nh÷ng nhãm kh¸i niÖm cã néi hµm hÑp h¬n. KÕt qu¶ ph©n lo¹i cho biÕt nh÷ng nhãm sù vËt ®­îc ®Æc tr­ng bëi mét thuéc tÝnh nµo ®ã, tõ ®ã cho biÕt cÊu tróc sù vËt. VÝ dô: Kh¸i niÖm khoa häc cã thÓ ph©n thµnh c¸c bé phËn khoa häc víi nh÷ng ®Æc tr­ng kh¸c nhau vÒ néi hµm nh­ khoa häc tù nhiªn, khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ, khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n... - Ph©n ®«i kh¸i niÖm Ph©n ®«i kh¸i niÖm lµ sù ph©n chia ngo¹i diªn cña kh¸i niÖm thµnh nh÷ng kh¸i niÖm ®èi lËp nhau vÒ néi hµm. Nh÷ng kh¸i niÖm xuÊt hiÖn nhê thao t¸c A B C 33 ph©n ®«i lµ nh÷ng kh¸i niÖm phñ ®Þnh nhau. VÝ dô: kh¸i niÖm ®iÖn tÝch ph©n ®«i thµnh ®iÖn tÝch ©m vµ ®iÖn tÝch d­¬ng. Ph©n ®«i lµ thao t¸c l«gÝc cã ý nghÜa quan träng trong nghiªn cøu khoa häc. Ph©n ®«i sai sÏ dÉn tíi nhËn thøc sai, lùa chän sai. VÝ dô: Cã mét thêi kh¸i niÖm kinh tÕ ®­îc ph©n ®«i thµnh hai kh¸i niÖm ®èi lËp nhau: lµ hÖ thèng kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ vµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, do ®ã ®i ®Õn kÕt luËn xem nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng phñ nhËn nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch. Sau nay míi nhËn thøc l¹i hai kh¸i niÖm nµy kh«ng ph¶i lµ hai kh¸i niÖm ®èi lËp nhau. - X¸c ®Þnh c¸c ph¹m trï. Ph¹m trï ®­îc x¸c ®Þnh nhê l«gÝc më réng kh¸i niÖm ®Õn tèi ®a VÝ dô: Kh¸i niÖm “®ång hå” ®­îc më réng kh¸i niÖm ®Õn tèi ®a lµ “dông cô ®o” Nhê biÕt ph¹m trï chøa ®ùng kh¸i niÖm mµ ng­êi nghiªn cøu lùa chän ®­îc c¬ së lý luËn cña nghiªn cøu. - Kh¸i qu¸t ho¸ c¸c quy luËt Quy luËt lµ mèi quan hÖ bªn trong c¬ b¶n cña sù vËt chi phèi sù ph¸t triÓn tÊt yÕu cña sù vËt. Quy luËt cho biÕt mèi quan hÖ tÊt yÕu æn ®Þnh, lÆp ®i lÆp l¹i chø kh«ng ph¶i lµ liªn hÖ ngÉu nhiªn. Cã ba quy luËt: xxiv. Quy luËt phæ biÕn lµ quy luËt tÊt yÕu cho mäi sù vËt xxv. Quy luËt ®Æc thï lµ quy luËt nghiÖm ®óng cho mét sè sù vËt riªng lÎ xxvi. Quy luËt x¸c xuÊt lµ quy luËt nghiÖm ®óng cho mét sè sù vËt Nh­ vËy thao t¸c ph¸t hiÖn quy luËt chÝnh lµ t×m tßi liªn hÖ tÊt yÕu, bªn trong sù vËt hoÆc gi÷a c¸c sù vËt víi nhau. c. X¸c ®Þnh khung lý thuyÕt cña ®Ò tµi. - Khung lý thuyÕt lµ hÖ thèng c¸c yÕu tè cña luËn cø lý thuyÕt ®­îc s¾p xÕp trong mèi liªn hÖ biÖn chøng, cung cÊp cho ng­êi nghiªn cøu mét bøc tranh toµn c¶nh vÒ luËn cø lý thuyÕt. 34 Nhê ®ã mµ ng­êi nghiªn cøu cã c¬ së ®Çu tiªn vÒ lý thuyÕt ®Ó chøng minh cho gi¶ thuyÕt ®Æt ra, ®ång thêi nhËn d¹ng ®­îc nh÷ng néi dung cÇn xö lý tiÕp, bæ sung cho hÖ thèng tri thøc khoa häcthuéc ®èi t­îng nghiªn cøu. - Khung lý thuyÕt cña ®Ò tµi bao gåm c¸c bé phËn cÊu thµnh: c¸c kh¸i niÖm, c¸c ph¹m trï vµ c¸c quy luËt liªn quan ®Õn chøng minh gi¶ thuyÕt khoa häc. - C¸ch x¸c ®Þnh khung lý thuyÕt cña ®Ò tµi: B¶n chÊt cña viÖc x©y dùng c¬ së lý luËn (tøc khung lý thuyÕt) nh»m vµo mét sè néi dung: + X©y dùng c¸c kh¸i niÖm c«ng cô + X¸c ®Þnh c¸c ph¹m trï chøa ®ùng c¸c kh¸i niÖm ®· x©y dùng. + T×m kiÕm c¸c bé m«n khoa häc chøa ®ùng c¸c ph¹m trï ®­îc xÐt. + X¸c lËp mèi liªn hÖ tÊt yÕu, tøc lµ quy luËt vÒ b¶n chÊt sù vËt. 3. NhiÖm vô nghiªn cøu NhiÖm vô nghiªn cøu lµ chñ thÓ mµ ng­êi thùc hiÖn nghiªn cøu- thùc hiÖn ®ã lµ x©y dùng kÕ ho¹ch nghiªn cøu. NhËn biÕt c¸c nguån nhiÖm vô nghiªn cøu cã ý nghÜa quan träng v× tõ nguån nhiÖm vô nghiªn cøu ng­êi nghiªn cøu sÏ t×m ®­îc nguån tµi trî, x¸c ®Þnh c¬ së ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch nghiªn cøu khoa häc cña m×nh. Cã nhiÒu nguån nhiÖm vô: - Chñ tr­¬ng ph¸t triÓn x· héi cña quèc gia ®­îc ghi trong c¸c v¨n kiÖn chÝnh thøc cña c¬ quan cã thÈm quyÒn nhµ n­íc. Ng­êi nghiªn cøu cã thÓ t×m hiÓu thÞ tr­êng trong ngh÷ng nhiÖm vô thuéc lo¹i nµy cho nghiªn cøu kh¸c nhau. - NhiÖm vô ®­îc giao tõ cÊp trªn. Ng­êi nghiªn cøu kh«ng cã sù lùa chän mµ ph¶i lµm theo yªu cÇu. - NhiÖm vô ®­îc nhËn hîp ®ång tõ c¸c ®èi t¸c. 35 - C¸c ®èi t¸c giao nhiÖm vô nghiªn cøu cã thÓ lµ: c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc x· héi trong hay ngoµi nuíc, hoÆc c¬ quan chÝnh phñ. NhiÖm vô nghiªn cøu nµy ch­a h¼n cã nhiÒu høng thó vÒ mÆt häc thuËt nh­ng l¹i lµ nh÷ng hîp ®ång cã thu nhËp cao t¹o tiÒn ®Ò cho ph¸t triÓn nghiªn cøu. - NhiÖm vô cho ngh­êi nghiªn cøu ®Æt ra cho m×nh xuÊt ph¸t tõ nh÷ng ý t­ëng khoa häc cña ng­êi nghiªn cøu. Khi cã ®Òu kiÖn th× ng­êi nghiªn cøu biÕn ý t­ëng cña m×nh thµnh mét ®Ò tµi nghiªn cøu. 4. Kh¸ch thÓ vµ ®èi t­îng nghiªn cøu 1. Kh¸ch thÓ nghiªn cøu Kh¸ch thÓ nghiªn cøu lµ hÖ thèng sù vËt tån t¹i kh¸ch quan trong c¸c mèi liªn hÖ mµ ng­êi nghiªn cøu cÇn kh¸m ph¸. Lµ vËt mang ®èi t­îng nghiªn cøu. Kh¸ch thÓ nghiªn cøu lµ nh÷ng n¬i chøa ®ùng nh÷ng c©u hái, nh÷ng m©u thuÉn mµ ng­êi nghiªn cøu cÇn t×m c©u tr¶ lîi vµ c¸ch thøc gi¶i quyÕt phï hîp. VÝ dô: Kh¸ch thÓ nghiªn cøu cña ®Ò tµi “ VËn dông ph­¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm kh¸ch quan vµo viÖc ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña sinh viªn tr­êng ®¹i häc” lµ c¸c tr­êng ®¹i häc. Kh¸ch thÓ nghiªn cøu cña ®Ò tµi “C¸c biÖn ph¸p qu¶n lý cña hiªu tr­ëng nh»m n©ng cao chÊt l­îng d¹y häc ë c¸c tr­êng THPT ngoµi thµnh phè Hµ Néi” lµ c¸c tr­êng THPT ngoµi thµnh phè Hµ Néi. 2. §èi t­îng nghiªn cøu §èi t­îng nghiªn cøu lµ toµn bé sù vËt hoÆc hiÖn t­îng trong ph¹m vi quan t©m cña ®Ò tµi nghiªn cøu, cÇn ®­îc xem xÐt vµ lµm râ nhiÖm vô nghiªn cøu. VÝ dô: §èi t­îng nghiªn cøu cña qu¶n lý d¹y häc ®¹i häc lµ qu¸ tr×nh d¹y häc ®¹i häc vµ nh÷ng quy luËt cña nã. 36 §èi t­îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi “Nh÷ng gi¶i ph¸p míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc nh»m n©ng cao chÊt l­îng ®µo t¹o trong c¸c nhµ tr­êng” lµ nh÷ng gi¶i ph¸p ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc. NÕu mét vÊn ®Ò khoa häc nµo ®ã “r¬i vµo tÇm quan t©m” cña ng­êi nghiªn cøu, cã ý nghÜa hÕt søc quan träng vµ g©y cho ng­êi nghiªn cøu ®ã nhu cÇu nhËn thøc bøc thiÕt, th× lóc ®ã ng­êi nghiªn cøu chÊp nhËn vÊn ®Ò khoa häc nh­ mét ®èi t­îng nghiªn cøu cña m×nh. Tõ thêi ®iÓm nµy h×nh thµnh mét hÖ thèng ho¹t ®éng cã ®èi t­îng: ng­êi nghiªn cøu lµ chñ thÓ nghiªn cøu; vÊn ®Ò khoa häc (hay to¸n) lµ ®èi t­îng nghiªn cøu chóng t­¬ng t¸c víi nhau sinh ra mét ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc. Nhµ khoa häc – chñ thÓ nghiªn cøu VÊn ®Ò khoa häc ®èi t­îng nghiªn cøu H×nh 1: C¬ chÕ ph¸t sinh ra ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc 3. §èi t­îng kh¶o s¸t §èi t­îng kh¶o s¸t lµ bé phËn ®Ó ®¹i diÖn cho kh¸ch thÓ nghiªn cøu ®­îc ng­êi nghiªn cøu lùa chän ®Ó xem xÐt. Trong thùc tÕ nghiªn cøu khoa häc kh«ng bao giê ng­êi nghiªn cøu cã ®ñ quü thêi gian vµ kinh phÝ ®Ó kh¶o s¸t toµn bé kh¸ch thÓ. Trong ®Ò tµi nghiªn cøu “C¶i tiÕn ph­¬ng ph¸p kiÓm tra-®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña sinh viªn ®¹i häc b»ng tr¾c nghiÖm kh¸ch quan” th× ®èi t­îng kh¶o s¸t lµ sinh viªn mét tr­êng ®¹i häc ®­îc chän nghiªn cøu. Trong mét ®Ò tµi nghiªn cøu, kh¸ch thÓ nghiªn cøu vµ ®èi t­îng kh¶o s¸t cã thÓ trïng nhau, nÕu ng­êi nghiªn cøu cã thÓ nghiªn cøu trªn tÊt c¶ hÖ thèng sù vËt (Kh¸ch thÓ) mµ kh«ng kh¶o s¸t bé phËn ®¹i diÖn kh¸ch thÓ. 37 CÇn l­u ý r»ng: mét kh¸ch thÓ nghiªn cøu hoÆc mét ®èi t­îng kh¶o s¸t cã thÓ phôc vô cho nhiÒu ®èi t­îng kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n c¸c tr­êng ®¹i häc cã thÓ lµ ®èi t­îng nghiªn cøu vÒ c¸c gi¶i ph¸p ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc, nh­ng l¹i cã thÓ lµ ®èi t­îng vÒ viÖc vËn dông ph­¬ng ph¸p tr¾c nghiªm kh¸ch quan vµo viÖc ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña sinh viªn, thËm chÝ cßn lµ ®èi t­îng ®Ó tæ chøc vµ qu¶n lý. 4. Ph¹m vi nghiªn cøu Kh«ng ph¶i ®èi t­îng nghiªn cøu vµ ®èi t­îng kh¶o s¸t ®­îc xem lµ mét c¸ch toµn diÖn trong mét thêi gian mµ nã ®­îc giíi h¹n trong mét ph¹m vi nghiªn cøu nhÊt ®Þnh: ph¹m vi xÐt vÒ quy m« cña ®èi t­îng; ph¹m vi kh«ng gian cña sù vËt; ph¹m vi thêi gian vµ tiÕn tr×nh sù vËt vµ hiÖn t­îng. 5. Môc tiªu nghiªn cøu 1. Môc tiªu nghiªn cøu - Môc tiªu nghiªn cøu lµ c¸i ®Ých nghiªn cøu mµ ng­êi nghiªn cøu v¹ch ra ®Ó thùc hiÖn, ®Ó ®Þnh h­íng vµ nç lùc t×m kiÕm; lµ nh÷ng ®iÒu cÇn lµm trong c«ng t¸c nghiªn cøu. Ph¹m trï, môch tiªu nh»m tr¶ lêi c©u hái “lµm c¸i g×?” - Môc ®Ých nghiªn cøu lµ kÕt qu¶ mong ®îi, chÝnh lµ lý luËn vµ thùc tiÔn nghiªn cøu, lµ ®èi t­îng phôc vô cña ®èi t­îng ngiªn cøu. Ph¹m trï môc ®Ých tr¶ lêi c©u hái “nh»m vµo viÖc g×” hoÆc “ v× môc ®Ých g×?”. - §Ò tµi nghiªn cøu ®Òu cã mét sè hoÆc mét môc tiªu x¸c ®Þnh. Nh­ng ch­a h¼n cã mét môc ®Ých x¸c ®Þnh. Ch¼ng h¹n c«ng tr×nh nghiªn cøu “C¸c m« h×nh x¸c suÊt cho mét sè tr¾c nghiÖm th«ng minh hoÆc thµnh qu¶” tõ n¨m 1950 cña nhµ to¸n häc §an M¹ch G.Rasch ®· ®­a ra m« h×nh ®o l­êng ®Ó ph©n tÝch vµ lùa chän c©u tr¾c nghiÖm vµ lËp mét thang ®o l­êng c¸c ®iÓm sè tr¾c nghiÖm. Trong gÇn 10 n¨m nghiªn cøu ch­a tr¶ lêi ®­îc c©u hái “nghiªn cøu ®Ó lµm g×”. ChØ trong 38 n¨m 1960 c¸c m¸y tÝnh vµ phÇn mÒm cã s¼n phæ dông ë tr­êng häc th× ng­êi ta míi thÊy ®­îc gi¸ trÞ cña c«ng tr×nh nghiªn cøu cña G.Rasch vµ m¸y tÝnh cho sù ph¸t triÓn c¸ch ®¸nh gi¸ dùa theo tr¾c nghiÖm kh¸ch quan vµ ®Õn lóc nµy c¸ch ®¸nh gi¸ dùa vµo tiªu chÝ míi ®­îc thùc hiÖn. - Trong mèi liªn hÖ gi÷a nhiÖmvô, vÊn ®Ò, ®èi t­îng, môc tiªu cÇn l­u ý: môc tiªu lµ sù lùa chän mang tÝnh chñ quan cöa ng­êi nghiªn cøu. Cßn nhiÖm vô, vÊn ®Ò, ®èi t­îng lµ sù vËt tån t¹i kh¸ch quan tr­íc ng­êi nghiªn cøu. 2. X©y dùng c©y môc tiªu. C©y môc tiªu lµ mét ph¹m trï lý thuyÕt cña hÖ thèng ®­îc vËn dông nh­ mét h­íng tiÕp cËn trong ph­¬ng ph¸p luËn nghiªn cøu khoa häc. HÖ thèng lµ tËp hîp nh÷ng phÇn tö cã quan hÖ t­¬ng t¸c ®Ó thùc hiÖn mét môc tiªu. Mét hÖ thèng cã thÓ chia thµnh c¸c ph©n hÖ. Mçi ph©n hÖ ®­îc ®Æc tr­ng bëi mét môc tiªu bé phËn. C¸c môc tiªu bé phËn cã mèi quan hÖ t­¬ng t¸c trong viÖc thùc hiÖn môc tiªu cña hÖ thèng. TiÕp cËn hÖ thèng lµ môc tiªu cña ng­êi nghiªn cøu x©y dùng môc tiªu nghiªn cøu: xem xÐt mét c¸ch hÖ thèng c¸c môc tiªu; gióp ng­êi nghiªn cøu xem xÐt mäi khÝa c¹nh, mäi tÇng líp cña mét tËp hîp môc tiªu cã quan hÖ t­¬ng t¸c trong khu«n khæ mét hÖ thèng, tõ ®ã x¸c ®Þnh ®­îc quy m«, giíi h¹n, ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi. - Th«ng th­êng, mét ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cã mét môc tiªu trung t©m chiÕn l­îc (môc tiªu gèc) nh»m gi¶i quyÕt m©u thuÉn c¬ b¶n, trung t©m cña ®Ò tµi. Môc tiªu nµy cã thÓ chia thµnh mét sè môc tiªu bé phËn (môc tiªu nh¸nh), vµ mét môc tiªu bé phËn cã thÓ cßn mét sè môc tiªu chi tiÕt bé phËn thø cÊp n÷a (môc tiªu ph©n nh¸nh) cßn gäi lµ môc tiªu cô thÓ t¸c nghiÖp. Ng­êi nghiªn cøu cã thÓ x¸c lËp c©y môc tiªu ph¶n ¸nh hÖ thèng nh÷ng môc tiªu ®· cÊp trong ®Ò tµi d­íi s¬ ®å Graph: 39 Sau khi x¸c lËp xong hÖ thèng môc tiªu nghiªn cøu, cÇn v¹ch ra hÖ thèng tiªu chÝ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ nghiªn cøu, tøc lµ ®¸nh gi¸ møc ®é thùc hiÖn c¸c môc tiªu nghiªn cøu. TiÕp cËn míi ®ßi hái ph¶i lµm thÕ nµo biÕn môc tiªu thµnh c¸c ®¹i l­îng ®o l­êng ®­îc (l­îng ho¸). Muèn thÕ muèn diÔn ®¹t mçi môc tiªu cô thÓ thµnh nh÷ng th«ng sè ®Þnh l­îng (a,b,c....) vµ mçi tiªu chÝ K ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ cña tËp hîp mét nhãm th«ng sè ®· ®­îc ®Þnh l­îng ho¸ theo kiÓu: K= f (a,b,c.....) Ch¼ng h¹n, muèn ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ lÜnh héi kh¸i niÖm khoa häc cña néi dung míi, hay mét ph­¬ng ph¸p d¹y häc míi ta cã thÓ tÝnh tiªu chÝ K (tr×nh ®é lÜnh héi) theo c«ng thøc: K = P/N N lµ tæng sè c¸c thao t¸c ph¶i hoµn thµnh P – sè thao t¸c thùc hiÖn ®óng Tiªu chÝ K ph¶i lµ mét ®¹i l­îng ®¬n vÞ vµ cã tÝnh céng ®­îc theo kiÓu: K(A.B.C) = K(A) + K(B) +K(B) + K(C) Ngoµi ra ta cßn ph¶i sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p thèng kª tÝnh to¸n ®Ó xö lý c¸c sè liÖu ®Þnh l­îng cho kÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc. Câu hỏi ôn tập: 1. đặt tên và trình bày đề cương một bài báo khoa học mà Anh/Chị dự kiến đăng trờn một tạp chí khoa học chuyên ngành. 2. Cho một đề tài nghiên cứu khoa học "Nâng cao năng lực cạnh tranh của các ngân hàng thương mại Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế". Hãy trình bày mục tiêu nghiên cứu, đối tượng nghiên cứu và một giả thuyết khoa học nghiên cứu của đề tài trên.