Giáo trình Phương pháp giảng dạy (Phần 1)

ng trình baøy neân khi chieáu leân hình aûnh thì noù mang maøu saéc trung thöïc nhö ñang nhìn caùc vöï vaät, hieän töôïng thöïc. − Phim ñoaïn: Phim ñoaïn laø loaïi phim döông baûn cuõng nhö loaïi phim luøa nhöng khoâng caét rôøi maø giöõ nguyeân caû cuoän phim thöôøng söû duïng maùy chuïp hình aâm vaø chuyeån thaønh phim döông. Thoâng thöôøng phim ñoaïn duøng ñeå trình baøy caùc qui trình theo caùc trình töï keá tieáp nhau mang tính chaát trình töï vaø heä thoáng. − Phim trong (Transpareneces): Laø loaïi phim duøng caùc mieáng nhöïa trong ñeå trình baøy caùc hình thöùc daïy hoïc moät caùch linh hoaït. Phim trong coù nhöõng öu ñieåm nhö: Kích thöôùc lôùn (Theo khoå A4) neân quaù trình söû duïng tieän lôïi, hình aûnh roõ neùt; Tuøy thuoäc vaøo caùc loaïi phim vaø chi tieát caàn trình baøy treân phim vieäc thöïc hieän töông ñoái ñôn giaûn; Söû duïng phim thuaän neân deã daøng chæ daãn, veõ vieát caùc höôùng daãn treân phim; Ngoaøi ra coù theå söû duïng caùc kyõ thuaät trình baøy moät caùch phong phuù vaø sinh ñoäng nhö kyõ thuaät choàng phim, che loäâ daàn, toâ maøu, taêng ñoä töông phaûn Côõ chöõ Cao Roäng neùt Caùch chöõ Caùch töø Lôùn 2,5 cm 0,5 cm 0,5 cm 2,8 cm Trung 1,6 cm 0,35 cm 0,3 cm 1,4 cm Nhoû 0,85 cm 0,10 cm 0,2 cm 0,8 cm Trang-66- hay söû duïng hieäu öùng vaät lyù ñeå trình baøy gaây aûo thò veà chuyeån ñoäng treân phim tónh. c. Caùc taøi lieäu in − Taøi lieäu daïy hoïc nhö: Phieáu taøi lieäu, phieáu höùong daãn, caùc loaïi thoâng tin hình aûnh giuùp cho ngöôøi hoïc thu thaäp caùc thoâng tin ñaùp öùng nhu caàu hoïc taäp cuûa minh. − Taøi lieäu höôùng daãn: Caùc taøi lieäu phaùt tay höôùng daãn caùc qui trình thöïc hieän trong coâng taùc thöïc haønh, thí nghieäm nhö: phieáu coâng taùc, phieáu höôùng daãn qui trình thöïc haønh, − Taøi lieäu in cô baûn: Laø loaïi taøi lieäu in vôùi noäi dung mang tính oån ñònh vôùi caùc phöông tieän aán loaùt hieän ñaïi nhaèm cung caáp thoâng tin hoïc taäp mang tính cô baûn, oån ñònh nhö: saùch kyõ thuaät, giaùo trình, saùch höôùng daãn, soå tay tra cöùu. 2. CAÙC LOAÏI BAÛNG TRÌNH BAØY: a. Ñaëc ñieåm chung : − Baûng trình baøy laø phöông tieän nhìn thoâng duïng , ñôn giaûn vaø tieän lôïi trong daïy hoïc . − Baûng thích hôïp ñeå boå sung , minh hoïa vaø keát hôïp giöõa caùc phöông phaùp trong tieán trình daïy hoïc . − Baûng duøng hoå trôï cho caùc hình thöùc daïy hoïc nhö : Tröng baøy trieån laõm , thoâng ñaït. − Baûng ñaùp öùng moät caùch linh hoïat cho taát caû caùc moân hoïc , söû duïng baát kyø luùc naøo trong tieán trình vaø truyeàn ñaït ñeán nhieàu ngöôøi b. Baûng phaán : Tröôùc nay khi noùi ñeán baûng trong daïy hoïc thì khaùi nieäm “Baûng ñen” ñöôïc xem nhö laø loaïi phöông tieän truyeàn thoáng ñöôïc söû duïng roäng raõi treân theá giôùi. Tuy nhieân qua söï nghieân cöùu cuûa caùc nhaø taâm sinh lyù ñaõ phaùt hieän vieäc söû duïng maøu ñen trong lôùp hoïc gay nhieàu öùc cheá veà maët taâm lyù vaø aûnh höôûng ñeán thò giaùc cuûa hoïc sinh. Vì vaäy maøu ñen cuûa baûng ñöôïc thay baèng maøu “xanh thaüm” neân töø ñoù khaùi nieäm baûng ñen khoâng coøn nöõa, maø vôùi maøu xanh cuûa baûng nhöng söû duïng phaán ñeå trình baøy caùc hình thöùc daïy hoïc neân ñöôïc goïi laø “Baûng phaán”. Baûng phaán laø loaïi phöông tieän nhìn thoâng duïng trong daïy hoïc moät caùch quaù quen thuoäc ñeán noåi ngöôøi söû duïng khoâng coøn ñeå yù vaø löu taâm cho söû duïng hieäu quaû. 3 Caùc hình thöùc baûng phaán: Hình thöùc caáu taïo cuûa baûng phaán raát ña daïng nhö baûng gaáp , baûng luøa ñeå ñieàu tieát ñöôïc dieän tích söû duïng baûng ngoaøi ra coøn coù loaïi baûng keùo ñeå ñöa leân cao hoaëc keùo xuoáng thaáp ñeå vöøa vôùi taàm tay vaø taàm maét cuûa giaùo vieân vaø hoïc sinh . Trang-67- Ngoaøi ra söï tieán trieån cuûa khoa hoïc kyõ thuaät baûng daïy hoïc cuõng bieán ñoåi theo töø baûng ñen ñeán baûng phaán , baûng traéng , baûng traéng keát hôïp vôùi baûng töø vaø tieán ñeán hieän nay caùc nöôùc taân tieán coøn söû duïng baûng ñieän töû töï ghi 3 Coâng duïng vaø söû duïng baûng phaán: Vieäc söû duïng baûng phaán nhaèm ñaït caùc yeáu toá : - Tröïc quan hoùa vaø xaùc ñònh vaät theå trong tieán trình daïy hoïc . - Ñaït muïc ñích cuûa lyù luaän daïy hoïc ñeà ra . - Khaùi quaùt hoùa vaø cuûng coá kieán thöùc cho ngöôøi hoïc 3 Yeâu caàu cuûa baûng phaán: - Kích thöôùc baûng phaán phaûi vöøa taàm maét hoïc sinh vöøa taàm tay cuûa giaùo vieân vaø phuø hôïp vôùi lôùp hoïc . - Maët baûng : Khoâng goà gheà nöùt neû vaø coù ñoä nhaùm ñeå khoâng bò tröôït phaán khi vieát . - Maøu saéc: Baøng phaûi sôn maøu dò vaø töông phaûn vôùi nhieàu maøu phaán . 3 Caùc löu yù trong vieäc söû duïng baûng: - Coù keá hoaïch tröôùc ñeå söû duïng heát khoaûng troáng cuûa baûng. - Kieåm goùc nhìn cuûa hoïc sinh. - Vieát chöû lôùn , neùt ñaäm vaø söû duïng phaán maøu thích hôïp. - Vieát treân baûng phaûi ngaén goïn nhöng ñuû yù . - Ñöùng moät beân vaø söû duïng qui chæ neáu caàn. - Neân cho hoïc sinh tham döï vaøo hoaït ñoäng daïy hoïc vôùi baûng . - Luyeän taâp chöõ, vieát hình veõ . - Sau khi daïy neân lau saïch baûng baèng khaên lau thích hôïp. c. Caùc loaïi baûng khaùc Ngoaøi loaïi baûng phaán trong hoaït ñoäng daïy hoïc nhaát laø trong caùc tröôøng kyõ thuaät chuyeân nghieäp cuõng thöôøng suû duïng caùc loaïi baûng khaùc nhö : 3 Baûng töø: Laø baûng laøm baèng saét laù moûng lôïi duïng söï huùt cuûa saét vaø nam chaâm töø ñeå trình baøy caùc hình thöùc daïy hoïc moät caùch linh hoaït tieän duïng trong caùc caùch thöùc trình baøy nhö : Di chuyeån vò tí , raùp noái caùc chi tieát maùy , hoaëc laø gaén caùc baûng veõ sô ñoà , löôïc ñoà ... 3 Baûng nó: Laø loaïi baûng lôïi duïng ñoä baùm cuûa caùc lôùp xô ñeå trình baøy caùc hình thöùc daïy hoïc. Tuy nhieân ñoä baùm cuûa baûng nó keùm neân chæ trình baøy nghöõng phöông tieän goïn nheï. 3 Baûng choát: Laø loaïi baûng coù khoan loã saün treân baûng vaùn eùp vaø söû duïng c1c loaïi choát baèng kim loaïi ñeå trình baøy caùc hình thöùc daïy hoïc. Trang-68- 3 Baûng ghim: Laø loaïi baûng laøm baèng vaät lieäu xoáp,ñöôïc phuû leân beà maët moät lôùp vaûi vôùi nhieàu maøu saéc khaùc nhau vaø söû duïng kim ghim ñeå trình baøy caùc hình thöùc daïy hoïc. 3 Baûng traéng vaø baûng phoâ toâ ñieän töû.( Electonic copy board) Baûng traéng: Ñeå khaéc phuïc nhöôïc ñieåm cuûa baûng phaán laø taïo nhieàu buïi phaán laøm cho moâi tröôøng veä sinh keùm, nhaát laø trong caùc lôùp hoïc coù söû duïng caùc trang bò caùc phöông tieän maùy chieáu, maùy tính thí buïi phaân seõ laøm cho caùc thieát bò deã bò roø ræ ñieän hoaëc laøm cho caùc maïch ñieän keùm hieäu quaû truyeàn daãn. Do ñoù baûng traéng vôùi buùt vieát baûng ñöôïc söû duïng khaù phoå bieán trong nhaø tröôøng hieän nay, nhaát laø trong caùc phoøng hoïc vôùi trang bò maùy chieáu, maùy tính. Ngoaøi ra ñeå cung öùng caùc tieän nghi daïy hoïc hieän nay caùc trung taâm phöông tieän daïy hoïc coøn phaùt trieån loaïi baûng traéng keá hôïp vôùi baûng töø, giuùp tieän lôïi cho vieäc trình baøy caùc hình thöùc daïy hoïc tröïc quan. Baûng phoâ toâ ñieän töû: laø loaïi baûng hình thöùc cuõng nhö baûng traéng, nhöng treân baûng coù moät lôùp nhöïa trong coù theå cuoán voøng ra phía sau cuûa baûng,nhôø heä thoáng caûm öùng quang ñieän ôû phía sau baûng ñöôïc keát noái vôùi moät maùy in ôû phía döôùi baûng, nhôø ñoù caùc döõ kieän veõ vieát treân maët baûng ñöôïc cuoán ra phía sau vaø in ra giaáy in. III. VAÄT THAÄT–MOÂ HÌNH-TRIEÃN LAÕM–THAM QUAN 1. VAÄT THAÄT Trong hoaït ñoäng daïy vaø hoïc ñeå ñaùp öùng nhöõng ñoøi hoûi cuûa thöïc tieãn , ngöôøi hoïc sinh khoâng nhöõng tieáp thu nhöõng tri thöùc khoa hoïc maø coøn phaûi bieát vaän duïng nhöõng kieán thöùc kyõ naêng , kyõ xaûo vaøo nhieàu tình huoáng khaùc nhau . Ñeå giaûi quyeát nhöõng tình höôùng ñoù hoïc sinh caàn phaûi trang bò cho minh nhöõng kinh nghieäm tröïc tieáp vôùi thöïc tieãn . Vì vaät vaät thaät coù moät yù nghóa raát lôùn trong hoaït ñoäng daïy hoïc vaø nhaát laø quaù trình reøn luyeän kyõ naêng vaø kyõ xaûo , cuõng nhö tích luyõ kinh nghieäm . a. Khaùi nieäm : Vaät thaät laø nhöõng vaät theå coù moät giaù trò veà maët söû duïng trong thöïc tieãn vaø qua vaät thaät chuùng ta seõ cung caáp nhöõng kinh nghieäm thöïc tieãn moät caùch tröïc tieáp , töï nhieân veà chuùng cho ngöôøi hoïc ôû nhöõng möùc ñoä nhaát ñònh . b. Coâng duïng : Trong daïy hoïc vaät thaät coù nhöõng coâng duïng sau: − Giôùi thieäu moân hoïc hay töøng phaàn cuûa moân hoïc . − Höôùng daãn vaø giaûi thích caùc qui trình . − Traû lôøi nhöõng caâu hoûi ñaët vaán ñeà − Taïo söï so saùnh ñoái chieáu phaân loaïi. Trang-69- − Toùm löôïc, toãng keát caùc moân, caùc chöông caùc phaàn cuûa chöông trình hoïc . Ngoaøi ra trong quaù trình söu taäp caùc vaät thaät hoïc sinh cuõng ñöôïc trang bò nhöõng kinh nghieäm thöïc tieãn veà keá hoaïch phaân loaïi , choïn löïa, tröng baøy c. Söû duïng vaät thaät : Trong quaù trình daïy hoïc vieäc söû duïng vaät thaät phaûi nhaèm ñaït ñeán ñuùng möùc veà nhöõng kinh nghieäm tröïc tieáp vaø thöïc tieãn cho hoïc sinh , vaø coøn tuøy thuoäc vaøo muïc tieâu hoïc taäp khaùc nhau maø chuùng ta coù theå söû duïng moät caùch hieäu quaû vaø ñi vaøo troïng taâm cuûa baøi hoïc thaeo caùc böôùc sau : − Giôùi thieäu : Ñeà ra muïc ñích cuûa vieäc söû duïng vaät thaät, neâu leân ñaëc ñieåm toång quaùt, coâng duïng vaø söû duïng trong thöïc tieãn cuûa vaät thaät, trong öùng duïng veà ngaønh ngheà chuyeân moân . − Thöïc hieän : Giôùi thieäu moät caùch chi tieát söï hoaït ñoäng vaø caùc moái lieän heä cuûa vaät thaät, giaûi thích vaø nhaán maïnh troïng ñieåm. o Löu yù nhöõng ñaëc ñieåm quan troïng maø hoïc sinh caàn ghi nhaän . o Höôùng daãn cho hoïc sinh quan saùt vaät thaät moät caùch coù heä thoáng vaø ñi vaøo troïng taâm ñaùp öùng ñöôïc muïc ñích yeâu caàu ñeà ra. 2. MOÂ HÌNH 2.1. KHAÙI NIEÄM Moâ hình laø loaïi phöông tieän thuộc nhoùm tröïc quan töôïng hình nhaèm cung caáp nhöõng kinh nghieäm giaû taïo qua vieäc phaûn aûnh caáu truùc khoâng gian thöïc cuûa ñoái töôïng nghieân cöùu . Qua ñoù hoïc sinh seõ coù ñöôïc ñieàu kieän deã daøng ñeå ñi saâu vaøo baûn chaát cuûa caùc vaät thöïc . 2.2. MUÏC ÑÍCH CUÛA VIEÄC SÖÛ DUÏNG MOÂ HÌNH Trong thöïc tieãn giaûng daïy coù nhöõng ñieàu kieän giôùi haïn nhaát ñònh neân moâ hình duøng ñeå khaéc phuïc moät soá khoù khaên nhö vaät theå coàng keành , quaù lôùn, quaù nhoû hay hieám coù trong thöïc tieãn , hay trong tröôøng hôïp caàn cho hoïc sinh quan saùt moät caùch chi tieát veà söï hoaït ñoäng cuûa vaät theå maø vôùi vaät thaät chuùng ta khoâng theå quan saùt ñöôïc , hay duøng ñeå hình thaønh cho hoïc sinh nhöõng khaùi nieäm mang tính tröøu töôïng moâ hình cuõng giuùp cho hoïc sinh trong vieäc quan saùt caûm tính vaø hình thaønh bieåu töôïng ban ñaàu . Noùi chung caùc loaïi moâ hình goàm vôùi vaät thaät thöôøng thöôøng ñöôïc söû duïng chuû yeáu cho vieäc quan saùt caûm tính vaø hình thaønh bieåu töôïng , coøn nhöõng moâ hình hoaøn chænh nhaèm giuùp hoïc sinh ñi saâu vaøo baûn chaát ñoái töôïng vaø boå sung tö duy tröøu töôïng . 2.3. CAÙC LOAÏI MOÂ HÌNH Trang-70- Thoâng duïng moâ hình ñöôïc phaân thaønh caùc loaïi sau : a. Moâ hình tæ leä : Ñaây laø loaïi moâ phoûng vaät thaät theo moät tæ leä coù theå laø thu nhoû hay phoùng lôùn, nhaèm giuùp cho hoïc sinh hình dung ra ñöôïc ñoái töôïng thöïc b. Moâ hình giaûn hoùa : Laø loaïi moâ hình khoâng caàn ñuùng tæ leä, thöôøng taïo thaønh moät hình daïng töông ñoái phaûn aûnh nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa vaät theå nghieân cöùu ñeå trang bò cho hoïc sinh nhöõng hình aûnh,nhöõng khaùi quaùt veà nguyeân lyù cuûa ñoái töôïng c. Moâ hình caét hay vaät caét: Thöôøng ñeå trình baøy nhöõng hoaït ñoäng cuûa cô caáu beân trong cuûa vaät theå nhö : caùc ñoäng cô xe maùy , hoäp toác ñoä d. Moâ hình thaùo raùp : Laø loaïi moâ hình bao goàm nhöõng thaønh phaàn taùch rôøi ra ñöôïc vaø coù theå raùp laïi nhö cuõ, nhaèm trình baøy caùc möùc lieân heä cuûa boä phaän vaø toaøn boä hay caùc boä phaän vôùi nhau vaø noù coù theå trình baøy khai trieån leân baûng töø tính . e. Moâ hình phoûng taïo : Ñaây laø loaïi moâ hình coù theå trình söï chuyeån ñoäng ñaëc tröng cuûa vaät theå loaïi thöôøng ñöôïc keát hôïp giöõa moät soá vaät thöïc vaø moät soá boä phaän ñöôïc bieán ñoåi duøng ñeå nhaán maïnh nhöõng ñaëc ñieåm hoaït ñoäng cuûa caùc boä phaän chính nhö: moâ hình trình baøy heä thoáng ñieän xe hôi , ñoái vôùi loaïi naøy thöôøng ñöôïc trình baøy khai trieån moät caùch toång quaùt giuùp cho hoïc sinh deõ quan saùt toaøn boä . Khi söû duïng moâ hình trong giaûng daïy giaùo vieân caàn phaûi giôùi thieäu cho hoïc sinh hình daïng vaø kích thöôùc cuûa vaät theå, chöùc naêng hoaït ñoäng cuûa moãi boä phaän, muïc ñích cuûa vieäc quan saùt vaø höôùng daãn caùch quan saùt. Lôøi höôùng daãn vaø giaûi thích phaûi ngaén goïn roõ raøng vaø ñaày ñuû ,coù theå duøng caùc phöông tieän khaùc ñeå hoå trôï boå sung . Thöïc hieän cheá taïo moâ hình: Khi thöïc hieän caùc loaïi moâ hình chuùng ta chuù yù nhöõng ñieåm sau : + Vaät lieäu : Phaûi xem xeùt caùc vaät lieäu ñaõ coù vaø taän duïng nhöõng vaät lieäu maø thöïc hieän moät caùch töông xöùng vôùi muïc ñích söû duïng . + Hình daïng vaø kích thöôùc : Caàn phaûi ñaûm baûo veà hình daïng chung cuûa vaät theå thaät vaø kích thöôùc phaûi xem xeùt söï töông xöùng vaø caân ñoái giöõa caùc chi tieát vôùi nhau , nhaát laø nhöõng chi tieát quan troïng . + Maøu saéc : Phaûi ñöôïc keát hôïp haøi hoøa vaø laøm noåi baät nhöõng chi tieát quan troïng , chuû yeáu . 3. TRIEÅN LAÕM: Trieån laõm tröng baøy cuõng ñöôïc phaân nhoùm phöông tieän nhìn thöïc tieãn, coù söï taùc ñoäng lôùn trong quaù trình daïy hoïc nhö nhaán maïnh veà muïc ñích, noäi dung hay ñaùnh giaù quaù trình phaùt trieån . Trang-71- a. Caùc hình thöùc trình baøy: − Ñoà vaät, moâ hình , caùc taøi lieäu giaùo khoa veà moân hoïc ngaønh hoïc . − Caùc saûn phaåm cuûa hoïc sinh vaø giaùo vieân : Nhö caùc baøi taäp maãu , caùc thaønh quaû cuûa lao ñoäng saûn xuaát . − Caùc thaønh tích cuûa lôùp : Baèng khen, giaáy khen côø luaân löu cuùp theå thao − Caùc tin töùc , saùch baùo vaø taùc phaåm môùi ñoái vôùi taøi lieäu naøy nhaèm cung caáp nhöõng thaønh töïu môùi. b. Keá hoaïch thöïc hieän: Trong vieäc thöïc hieän keá hoaïch trieån laõm, chuùng ta caàn xem xeùt nhöõng ñieàu sau. − Xem xeùt veà ñòa ñieåm tröng baøy : Ñòa ñieåm caàn phaûi thuaän tieän deã chuyeån vaän vaø deã thu huùt ñoâng ngöôøi, phuø hôïp vôùi nhöõng taøi lieäu vaø saûn phaåm tröng baøy. − Suy nghó veà muïc ñích giaùo duïc cuûa vieäc tröng baøy : Caàn phaûi xaùc ñònh chuû ñeà vaø taát caû nhöõng gì chöng baøy ñeàu phaûi phuïc vuï chuû ñeà chính traùnh tröng baøy linh tinh laøm loaõn chuû ñeà . − Phaùc thaûo sô ñoà boá trí tröng baøy ñeå hình dung moät caùch toaøn boä . − Thu thaäp caùc vaät, caùc taøi lieäu vaø chuaån bò caùc vaät lieäu tröng baøy moät caùch ñaày ñuû vaø saün saøng . c. Ñaùnh giaù cuoäc trieån laõm: Cuoäc trieån laõm ñöôïc ñaùnh giaù vaøo caùc maët sau: − Söùc haáp daãn : Noùi leân chaát löôïng cuûa trieån laõm coù ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu thöïc tieãn hay khoâng . − Chieàu saâu noäi dung : Noùi leân möùc ñoä taùc ñoäng ñeán hoïc sinh nhö theá naøo . − Söùc loâi cuoán : Noùi leân möùc ñoä ñi saâu vaøo nghieân cöùu hoaëc hoaït ñoäng hoïc taäp baèng nhieàu phöông tieän khaùc . 4. THAM QUAN a. Khaùi nieäm Tham quan laø moät trong nhöõng hình thöùc toå chöùc vieäc thu thaäp nhöõng kinh nghieäm thöïc tieãn cuûa hoïc sinh coù hieäu quaû cao vaø cuõng coù theå söû duïng tham quan ñeå minh hoïa caùc ñoái töôïng trong thöïc tieãn b. Öu ñieåm Trong quaù trình tham quan cho pheùp hoïc sinh tröïc tieáp vôùi nhöõng hoaït ñoäng lao ñoäng saûn xuaát, caùc ñòa ñieåm caùc phaân xöôûng, caùc noâng tröôøng ñang hoaït ñoäng vôùi toaøn boä caùc moái lieân heä giöõa caùc boä phaän vaø toaøn boä cô sôû . Trong tham quan hoïc sinh coøn thröïc tieáp ôû hieän tröôøng vôùi nhöõng aâm thanh soáng ñoäng cuøng vôùi nhöõng hoaït ñoäng lao ñoäng taïo Trang-72- ñöôïc söï höùng thuù vaø thuùc ñaåy nhöõng hoaït ñoäng hoïc taäp vaø reøn lueän cuûa hoïc sinh . Trong moät soá nhöõng tröôøng hôïp hoïc sinh coøn ñöôïc tham gia vaøo moät soá hoaït ñoäng nhaát ñònh ôû nôi tham quan . c. Haïn cheá: − Veà ñòa ñieåm tham quan , phöông tieän , thôøi khoaù bieåu . − Veà vieäc truyeàn ñaït nhöõng thoâng baùo chöa heä thoáng vaø chöa hoaøn chænh deã gaây laãn loän hoaëc boû soùt. 3 Tham quan saûn xuaát. Vôùi loaïi hình tham quan naøy coù moät yù nghóa raát lôùn trong vieäc trang bò nhöõng kieán thöùc kyõ thuaät toång hôïp neân caàn phaûi ñaït ñöôïc nhöõng yeâu caàu sau: - Ñoái töôïng tham quan phaûi laø ñoái töôïng ñieån hình . - Qua tham quan hoïc sinh caàn phaûi hieåu ñöôïc cô sôû khoa hoïc cuûa quaù trình saûn xuaát. - Neân xen keõ vôùi nhau giöõa tham gia ñeà taøi chuyeân moân vaø tham quan toång hôïp. 3 Toå chöùc tham quan : + Chuaån bò : - Quyeát ñònh muïc ñích vaø ñòa ñieåm tham quan . - Ñaët keá hoaïch tieán haønh . - Giaùo vieân caàn tìm hieåu tröôùc nôi tham quan , giaûi thích veà muïc ñích yeâu caàu, höôùng daãn nhöõng ñieåm chính yeáu, ñaët nhöõng caâu hoûi kích thích vaø phoå bieán caùch thöùc tieán haønh toång keát. + Tieán haønh tham quan: - Caàn trao ñoåi tröôùc vôùi nhöõng caùn boä phuï traùch cuûa ñòa ñieåm tham quan theo muïc ñích hoïc taäp. - Giaùo vieân höôùng daãn hoïc sinh quan saùt trong ñieàu kieän baûo ñaûm toå chöùc, kyû luaät vaø an toaøn . - Tröôùc khi veà phaûi kieåm tra soá ngöôøi vaø nhöõng vaät duïng mang theo . + Toång keát tham quan : Quaù trình tham quan caàn phaûi ñöôïc cuûng coá , ñaøo saâu neân giaùo vieân duøng caùc hình thöùc nhö thaûo luaän, baøi taäp , baùo caùo toång keát , neâu baät nhöõng kinh nghieäm vöøa tieáp thu , vaän duïng vaø keát hôïp vôùi coâng taùc giaùo duïc ngoaïi khoùa. C. CAÂU HOÛI OÂN TAÄP VAØ THAÛO LUAÄN Caâu 1. Haõy trình baøy giaûi thích caùc gôïi yù söû duïng baûng phaán hieäu quaû. Trang-73- Caâu 2. Haõy trình baøy giaûi thích caùc loaïi baûng khaùc Caâu 3. Haõy trình baøy giaûi thích caùc loaïi taøi lieäu in, taøi lieäu veõ Caâu 4. Haõy trình baøy giaûi thích caùc loaïi phöông tieän nhìn tröïc quan khoái: vaät thaät, moâ hình Caâu 5. Haõy trình baøy caùc lôïi ñieåm vaø ñaùnh giaù cuûa trieån laõm Caâu 6. Haõy trình baøy caùc öu nhöôïc ñieåm cuûa tham quan. Trang-74- BAØI 3. PHÖÔNG TIEÄN CHIEÁU ROÏI A. MUÏC TIEÂU DAÏY HOÏC. Sau khi hoïc xong chuyeân ñeà naøy sinh vieân coù caùc khaû naêng sau: − Neâu ñöôïc caùc ñaëc ñieåm cuûa phöông tieän chieáu roïi trong daïy hoïc. − Trình baøy ñöôïc phöông phaùp söû duïng phöông tieän chieáu roïi. − Trình baøy ñaëc ñieåm cô baûn cuûa phöông tieän chieáu roïi. − Söû duïng hieäu quaû caùc phöông tieän chieáu roïi thoâng duïng. B. NOÄI DUNG I. ÑAÏI CÖÔNG VEÀ PHÖÔNG TIEÄN CHIEÁU ROÏI 1. CAÙC ÑAËC ÑIEÅM Vieäc söû duïng phim aûnh vaøo quaù trình daïy hoïc cuûa caùc tröôøng daïy ngheà vaø caùc tröôøng phoå thoâng laø vieäc raát caàn thieát ñeå naäng cao hieäu quaû giaûng daïy vaø ngoaøi ra chuùng ta cuõng caàn bieát roõ vaø khai thaùc caùc ñaëc ñieåm cuûa chuùng nhö sau : - Caùc loaïi phöông tieân chieáu roïi coù theå söû duïng ñöôïc trong caùc giai ñoaïn khaùc nhau cuûa moät baøi hoïc nhö trình baøy taøi lieäu môùi , cuûng coá,â oân taäp hay kieåm tra. - Coù theå laøm noåi baät nhöõng ñieåm chính baèng nhieàu caùch khaùc nhau nhö loaïi boû nhöõng ñieåm phuï khoâng caàn thieát , hay laøm môø nhaïc hoaëc taêng ñoä töông phaûn , phoùng lôùn hoaëc toâ maøu. - Coù theå trình baøy ñöôïc caùc hieän töôïng , caùc quaù trình caùc ñoái töôïng khaùc nhau maø khoâng theå quan saùt tröïc tieáp ñöôïc neáu khoâng coù caùc thieát bò chuyeân moân , hoaëc coù theå gaây ra nguy hieåm khi quan saùt tröïc tieáp . - Coù theå gaây ñöôïc nhöõng aán töôïng veà so saùnh ñoái chieáu baèng hình thöùc nhö phoùng to , toâ maøu , taêng ñoä töông phaûn. - Tuøy theo noäi dung cuûa phim noù coù theå ñaùp öùng vaøo muïc ñích yeâu caàu cuûa baøi hoïc khaùc nhau coù theå chieáu toaøn boä , töøng phaän. - Thuaän tieän trong vieäc baûo quaûn, di chuyeån , löu tröõ so vôùi tranh aûnh vaø moâ hình khoå lôùn thì giaù thaønh haï hôn baûo quaûn di chuyeån vaø söû duïng thuaän lôïi hôn . 2. SÖÛ DUÏNG PHÖÔNG TIEÄN CHIEÁU ROÏI Muoán söû duïng phöông tieän chieáu roïi mang laïi hieäu quaû cao trong daïy hoïc ñoøi hoûi ngöôøi giaùo vieân phaûi keát hôïp nhuaàn nhuyeãn nhieàu yeáu toá khaùc nhau trong quaù trình sö phaïm cuõng nhö am hieåu veà kyõ thuaät söû duïng vaø khai thaùc trieät ñeå nhöõng öu ñieåm cuûa Trang-75- phöông tieän .Tuy nhieân khi tieán haønh söû duïng thoâng thöôøng ta tieán haønh theo nhöõng böôùc sau : a. Chuaån bò − Xaùc ñònh veà muïc ñích sö phaïm vaø muïc tieâu hoïc taäp :Vieäc laøm saùng toû muïc ñích yeâu caàu seõ laøm chuû ñích ñeå höôùng moïi hoaït ñoäng vaøo buoåi daïy ví duï nhö giôùi thieäu moân hoïc, giaûng daïy nhöõng kieán thöùc môùi hay cung caáp taøi lieäu neàn taát caû phaûi höôùng vaøo muïc tieâu cuûa moân hoïc . − Löïa choïn phim :Vieäc löïa choïn phim phaûi ñaùp öùng nhöõng yeâu caàu vöøa söùc , phuø hôïp vôùi chöông trình hoïc , löùa tuoåi vaø hieän taïi . Ngoaøi ra coøn chuù yù ñeán moái lieân heä giöõa hình töôïng söï lieân tuïc cuûa caùc quaù trình vaø chuaån bò phaàn thuyeát minh giaûi thích , noùi chung giaùo vieân caàn phaûi xem tröôùc ñeå choïn löïa phim phuø hôïp. − Saép thöù töï trình baøy : Bao goàm chuaån bò phaàn giôùi thieäu , noäi dung suùc tích chaët cheõ trình töï hôïp lyù theo söï dieãn tieán cuûa phim , caàn phaûi chuaån bò keá hoaïch tröôùc. − Chuaån bò veà toå chöùc : Bao goàm phoøng chieáu , maøn che toái , ñieän , maùt meû , thoaùng vaø vò trí ngoài cuûa hoïc sinh thoâng thöôøng trong khoaûng 60 tính töø giöõa maøn aûnh vaø gaàn nhaát khoaûng caùch laø hai laàn maøn aûnh vaø xa nhaát laø 6 laàn maøn aûnh , ñeå hoïc sinh nhìn thaáy ñöôïc roõ raøng vaø khoâng aûnh höôûng ñeán maét. b. Khi trình chieáu : Ñieàu caàn thieát laø phaûi duy trì tình traïng taâm lyù cuûa hoïc sinh moät caùch tích cöïc vaø xem phim khoâng phaûi laø quaù trình thuï ñoäng maø laø söï hoaït ñoäng nhaän thöùc caùi môùi moät caùch tích cöïc thöôøng chia laøm ba giai ñoaïn : − Tröôùc khi chieáu : Chuùng ta caàn phaûi giôùi thieäu veà ñeà töïa ñòa ñieåm, thôøi gian, nhaân vaät vaø caùc thuaät ngöõ môùi vaø ñaët ra nhöõng caâu hoûi mong ñôïi trong phim seõ traû lôøi . − Trong khi chieáu : phaûi ñeå ñuû thôøi gian cho hoïc sinh ñoïc töïa vaø theo doõi phim. Neáu baøi daøi hay phöùc taïp giaùo vieân phaûi nhaán maïnh caùc böôùc vaø yù chính . − Sau khi chieáu phim : Neân cho hoïc sinh thaûo luaän nhöõng vaán ñeà cuûa phim ñaët ra höôùng daãn giaûi ñaùp vaø cho baøi taäp vaän duïng caùc kieán thöùc môùi , hay thöïc haønh nhöõng ñoäng taùc môùi. II. CAÙC LOAÏI MAÙY CHIEÁU VAØ KYÕ THUAÄT SÖÛ DUNG Phim aûnh tónh laø loaïi phöông tieän chieáu roïi töøng hình aûnh rieäng bieät khoâng cho thaáy söï chuyeån ñoäng cuûa caùc hình aûnh, vaø laø loaïi phim döông baûn maøu hoaëc traéng ñen. Trong ñoù ñöôïc söû duïng heä thoáng chieáu roïi quang hoïc bao goàm nguoàn saùng , kính tuï quay, giaù mang phim vaät kính ñeå taïo moät aûnh thaät coù theå quan saùt , vaø chuïp laïi ñöôïc . 1. CAÙC LOAÏI MAÙY CHIEÁU Trang-76- Nhöõng loaïi maùy chieáu phim tónh thoâng duïng bao goàm : a/. Maùy chieáu tröïc tieáp : Maùy chieáu phim luøa(Phim slide) , phim ñoaïn vi phim.Caùc loaïi maùy naøy aùnh saùng thöïc tieáp töø ñeøn qua kính tuï quang qua phim , vaät kính vaø chieáu leân maøn aûnh . Vôùi loaïi maùy naøy söï toån thaát aùnh saùng raát ít neân coù theå chieáu ñöôïc hình aûnh roõ neùt trong nhöõng phoøng bình thöôøng nhö maùy chieáu phim luøa maùy chieáu phim ñoaïn b/. Maùy chieáu giaùn tieáp: Nhö loaïi maùy chieáu qua ñaàu taän duïng söï phaûn chieáu vaø nguoàn aùnh saùng qua phim qua kính phaûn chieáu ñaët moät goùc 450 vaø chieáu ngöôïc qua ñaàu leân maøn aûnh . Vôùi loaïi maùy naøy vieäc söû duïng töông ñoái thuaän tieän khoâng caàn phaûi laø phoøng toái hoaøn toaøn vaø giaùo vieân khi söû duïng coù theå veõ vieát , giaûi thích , chöùng minh treân moät mieáng phim trong ñaët choàng treân phim vaø coù theå tröïc tieáp theo doõi vieäc hoïc taäp cuûa hoïc sinh. c/. Maùy chieáu phaûn quang : Trong loaïi naøy ngöôøi ta lôïi duïng söï phaûn chieáu cuûa caùc maøu saéc döôùi tia saùng ñeå taïo thaønh hình aûnh treân maøn aûnh maø chæ caàn söû duïng nhöõng hình aûnh treân giaáy hay trong saùch maø khoâng caàn phaûi söû duïng phim. Nhöõng loaïi naøy coù moät nhöôïc ñieåm laø söï toån thaát aùnh saùng raát lôùn neân chæ chieáu trong nhöõng phoøng thoái thì cho hình aûnh môùi roõ neùt.