Giáo trình Phân tích thiết kế hệ thống - Trần Đắc Phiến

ết Kế Hệ Thống 100 DÖÏ AÙN(maõ döï aùn, teân döï aùn, vò trí thaêm doø, kinh phí) NHAÂN VIEÂN(maõ nhaân vieân, teân nhaân vieân, ngaøy tham gia, maõ döï aùn) Trong moâ hình treân ta phaûi söû duïng giaù trò ñaëc bieät treân khoùa ngoaïi maõ döï aùn ñeå dieãn taû nhaân vieân töông öùng khoâng tham gia vaøo baát kyø döï aùn naøo nhö döõ lieäu ví duï sau: NHAÂN VIEÂN DÖÏ AÙN maõ nhaân teân nhaân ngaøy tham gia maõ döï maõ döï teân döï aùn vò trí thaêm doø kinh phí vieân vieân aùn aùn 001 Helga DA1 DA0 . . . 002 Carmen DA3 DA1 Caáp döôõng vaø haäu caàn 003 Carlos DA3 DA2 Thieát keá thieát bò khoan 004 Fritz DA0 DA3 Coâng trình beä khoan 005 Mirek DA3 DA4 Coâng trìn ñöôøng oáng 006 Ted DA2 007 Mario DA0 008 Jane DA2 Baûng döõ lieäu treân coù moâ hình thöïc theå theå hieän töông öùng nhö sau: Moâ hình naøy cho thaáy nhaân vieân mario vaø Fritz chöa ñöôïc phaân coâng tham gia vaøo baát kyø döï aùn naøo. 2 Quan heä moät-moät Baïn ñöôïc yeâu caàu phaûi xaây döïng moâ hình döõ lieäu cho vaán ñeà leân danh saùch nhaø ñeå baùn cuûa cô quan moâi giôùi taøi saûn coá ñònh. Ngöôøi moâi giôùi ñaëc bieät quan taâm ñeán nhaø coù hay khoâng coù hoà bôi. Qui taéc quaûn lyù laø: Moãi NHAØ coù theå coù moät HOÀ BÔI Moãi HOÀ BÔI phaûi thuoäc veà moät NHAØ Moâ hình ER cuûa vaán ñeà naøy laø: moâ hình quan heä töông öùng: NHAØ(maõ nhaø, loaïi nhaø, ñòa chæ, giaù trò) HOÀ BÔI(maõ hoà bôi, loaïi hoà bôi, chieàu daøi, maõ nhaø ) Hay: NHAØ(maõ nhaø, loaïi nhaø, ñòa chæ, giaù trò, maõ hoà bôi) HOÀ BÔI(maõ hoà bôi, loaïi hoà bôi, chieàu daøi) Moâ hình quan heä moät ñöôïc öa thích hôn vì chuùng ta khoâng phaûi quan taâm ñeán giaù trò ñaëc bieät. Moâ hình quan heä hai phaûi söû duïng giaù trò ñaëc bieät NHAØ HOÀ BÔI Maõ nhaø Maõ hoà bôi Maõ hoà bôi . Chieàu daøi Giáo trình Phân tích thiết Kế Hệ Thống 101 N01 .. H01 H00 . 0 N02 H00 H01 50 Nhaø N02 khoâng coù hoà bôi. H00 laø giaù trò ñaëc bieät 3 Quan heä nhieàu-nhieàu Giả sử vấn đề của trường Cao đẳng Cộng đồng Núi Xanh nhà trường không quan tâm đến ngày nhập học của học viên. Ta có mô hình sau: Moâ hình ER Ghi danh vaøo HOÏC VIEÂN MOÂN HOÏC maõ hoïc vieân Ñöôïc ghi danh bôûi maõ moân hoïc teân hoïc vieân teân moân hoïc ñòa chæ thôøi löôïng ngaøy sinh soá ñieän thoaïi Moâ hình quan heä HOÏC VIEÂN (maõ hoïc vieân, teân hoïc vieân, ñòa chæ, ngaøy sinh, soá ñieän thoaïi) MOÂN HOÏC (maõ moân hoïc, teân moân hoïc, thôøi löôïng) PHIEÁU GHI DANH ( , ,) HOÏC VIEÂN MOÂN HOÏC HOCVIENMON HOC Maõ hv . Maõ mh Maõ hv Maõ mh 99001 .. MH01 . 99001 MH01 99002 . MH02 99001 MH02 99003 . 99003 MH01 Hoïc vieân 99002 khoâng ghi danh vaøo moân hoïc neân khoâng xuaát hieän trong quan heä HOCVIENMONHOC. Tính khoâng baét buoäc khoâng aûnh höôûng ñeán baûn soá nhieàu cuûa moái keát hôïp IV TÍNH BAÉT BUOÄC, KHOÂNG BAÉT BUOÄC TRONG CAÙC BÖÔÙC MOÂ HÌNH HOÙA DÖÕ LIEÄU Giáo trình Phân tích thiết Kế Hệ Thống 102 V BAØI TAÄP 1 Baøi taäp 5.1 FBNA laø haõng haøng khoâng phuïc vuï vaän chuyeån haønh khaùch ñeán 15 ñòa ñieåm khaùc nhau. Moät soá ñòa ñieåm ñöôïc phuïc vuï thöôøng xuyeân coøn moät soá ñöôïc phuïc vuï theo muøa. Moãi chuyeán bay cuûa FBNA ñeàu phaûi bay theo moät tuyeán bay nhaát ñònh. Ngaøy khôûi haønh, giôø khôûi haønh, giôø ñeán cuûa caùc chuyeán bay phaûi ñöôïc ghi nhaän. Thoâng tin veà tuyeán bay coù maõ tuyeán bay, giôø khôûi haønh, thôøi gian bay, nôi bay ñi vaø nôi bay ñeán. Caùc phi coâng coù theå bay treân caùc chuyeán bay khaùc nhau nhöng hieån nhieân ôû moãi thôøi ñieåm chæ coù theå bay treân moät chuyeán bay. Moãi chuyeán bay phaûi coù toái thieåu moät phi coâng nhöng moät phi coâng khoâng phaûi luùc naøo cuõng laøm nhieäm vuï phi coâng chính cuûa chuyeán bay. Hoï teân, ñòa chæ, ñieän thoaïi lieân laïc cuûa phi coâng phaûi ñöôïc löu tröõ. ÔÛ moãi chuyeán bay, chi tieát veà haønh khaùch phaûi ñöôïc ghi nhaän nhö teân, ñòa chæ, ñieän thoaïi lieân laïc vaø troïng löôïng haønh lyù. Haõy thöïc hieän caùc yeâu caàu sau: (a) Xaây döïng moâ hình ER. Söû duïng moâ hình thöïc theå theå hieän ôû nôi thích hôïp (b) Chuyeån moâ hình ER thaønh moâ hình quan heä. (c) Laäp phieáu moái keát hôïp. 2 Traéc nghieäm 2.1) Based on the ER-diagram, which of the following are true? A) One customer can rent multiple videos B) There can be multiple videos of the same movie C) There can be blank videos (i.e., video without movies) 2.2) ACME places oders with their suppliers using the following purchase oder form. A buyer (an employee in the company) will fill the order form to order one or more items from a supplier. Each such order is placed with a single supplier and can be for one or more items. Based on the information, an E-R diagram is drawn below to represent the connectivity, cardinality, and optionality of the relationships. (Note: In the ERD below, “order line” represents each line of items in the order form.) If you want to map the above ER diagram into tables, how many tables do you need? Giáo trình Phân tích thiết Kế Hệ Thống 103 A) 4 B) 1 C) 3 D) 5 E) 2 F) 6 2.3) Given the following Entity-Relationship Diagram, what is the participation of A and B? A) Total A/Total B B) None of the above C) Partial A/Partial B D) Total A/Partial B E) Partial A/Total B ----oOo---- Giáo trình Phân tích thiết Kế Hệ Thống 104 Chương 10 : TẬP THỰC THỂ CHA VÀ TẬP THỰC THỂ CON (SUPERTYPES AND SUBTYPES) I TAÄP THÖÏC THEÅ PHUÏ THUOÄC (DEPENDENT ENTITY, ID-DEPENDENT ENTITY) Trong thöïc teá, coù caùc thöïc theå trong moät taäp thöïc theå laïi toàn taïi phuï thuoäc vaøo söï toàn taïi cuûa caùc thöïc theå trong taäp thöïc theå khaùc. Ta goïi taäp thöïc theå naøy laø taäp thöïc theå phuï thuoäc, coøn taäp theå maø chuùng phuï thuoäc vaøo laø taäp thöïc theå cha. Moâ hình ER cuûa taäp thöïc theå phuï thuoäc phaûi coù tính chaát sau: Thuoäc tính nhaän dieän cuûa taäp thöïc theå phuï thuoäc goàm moät thuoäc tính nhaän dieän cuûa taäp thöïc theå cha keát hôïp vôùi moät thuoäc tính khaùc duøng ñeå nhaän dieän thöïc theå ñoù trong caùc giaù trò nhaän dieän cha. Ví duï Haõng haøng khoâng quoác teá cung caáp caùc tuyeán bay ñeán nhieàu ñòa ñieåm treân theá giôùi. Caùc tuyeán bay ñöôïc leân lòch cho moät khoaûng thôøi gian nhö töø 1/3/1995 ñeán 31/10/1995. Taát caû caùc tuyeán bay ñeàu coù saân bay ñi vaø ñeán ví duï tuyeán bay coù theå töø saân bay Sydney ñeán saân bay Frankfurt. Moãi tuyeán bay ñeàu coù giôø khôûi haønh vaø giôø ñeán. Giôø khôûi haønh laø giôø khôûi haønh cuûa moät ngaøy cuï theå, ví duï nhö neáu tuyeán bay phuïc vuï theo tuaàn thì giôø khôûi haønh laø cuûa caùc ngaøy 01/03/95, 08/03/95, 15/03/95 Ta coù moâ hình ER nhö sau:  Taäp thöïc theå CHUYEÁN BAY laø taäp thöïc theå phuï thuoäc. CHUYEÁN BAY chæ toàn taïi trong TUYEÁN BAY  Khoùa chính cuûa taäp thöïc theå CHUYEÁN BAY laø söï keát hôïp giöõa khoùa chính cuûa taäp thöïc theå TUYEÁN BAY vaø thuoäc tính ngaøy khôûi haønh cuûa chuyeán bay.  Moái keát hôïp treân ñöôïc goïi laø moái keát hôïp phuï thuoäc nhaän dieän (ID-dependent relationship)  Döõ lieäu cuûa TUYEÁN BAY chæ toàn taïi trong moät khoaûng thôøi gian, ñaây laø tính chaát taïm thôøi cuûa döõ lieäu, chuùng aûnh höôûng ñeán moâ hình döõ lieäu nhö theá naøo seõ ñöôïc ñeà caäp trong chöông sau. Moâ hình quan heä: TUYEÁN BAY(maõ tuyeán bay, saân bay khôûi haønh, ...,loaïi maùy bay) CHUYEÁN BAY(maõ tuyeán bay, ngaøy khôûi haønh, soá haønh khaùch, ..., soá maùy bay) Ñeå laøm roõ hôn khaùi nieäm taäp thöïc theå phuï thuoäc (dependent entity) , ta haõy xem moâ hình ER cuûa vaán ñeà nhaân vieân vaø phoøng ban. Giáo trình Phân tích thiết Kế Hệ Thống 105 Baûn soá keát noái cuûa moâ hình naøy hoaøn toaøn gioáng vôùi moâ hình haõng haøng khoâng quoác teá nhöng neáu ta xem nhaân vieân laø taäp thöïc theå phuï thuoäc thì khi moät phoøng ban bò giaûi theå daãn tôùi toaøn boä nhaân vieân trong phoøng ban ñoù bò giaûi theå theo. Ñieàu naøy khoâng ñuùng vôùi thöïc teá laø nhaân vieân coù theå chuyeån sang phoøng ban khaùc laøm vieäc. Vôùi moâ hình treân vieäc chuyeån naøy seõ laøm thay ñoåi giaù trò khoùa chính cuûa quan heä NHAÂN VIEÂN laøm maát tính oån ñònh cuûa khoùa chính. PHOØNG BAN NHAÂN VIEÂN maõ phoøng teân phoøng maõ phoøng soá thöù hoï vaø teân ngaøy ban ban ban töï sinh KH Phoøng keá KH 1 Nguyeãn Vaên hoaïch Huøng TC Phoøng toå KH 2 Traàn Maïnh Tieán chöùc KT Phoøng kyõ KH 3 Nguyeãn Kim thuaät TC 1 Nguyeãn Dieän TC 2 Phaïm Chöông KT 1 Nguyeãn Haûi Vaäy moâ hình ñuùng cuûa vaán ñeà nhaân vieân vaø phoøng ban laø: II THUOÄC TÍNH HAY TAÄP THÖÏC THEÅ Vaên phoøng chính phuû mong muoán thieát laäp moät cô sôû döõ lieäu veà caùc coâng ty baùn sæ trong coâng ngheä thôøi trang. Nhöõng coâng ty naøy coù caùc cöûa haøng ôû nhieàu thaønh phoá khaùc nhau. Vaán ñeà ñöôïc ñaët ra laø: Ta coù neân moâ hình khaùi nieäm thaønh phoá (nôi caùc cöûa haøng ñang kinh doanh) nhö moät thuoäc tính cuûa taäp thöïc theå CÖÛA HAØNG hay taïo chuùng thaønh moät taäp thöïc theå THAØNH PHOÁ Giáo trình Phân tích thiết Kế Hệ Thống 106 Nhöõng nguyeân taéc sau giuùp ta coù choïn löïa thích hôïp: 1. Neáu khaùi nieäm thaønh phoá coù thuoäc tính vaø ta quan taâm ñeán caùc thuoäc tính naøy trong coâng taùc quaûn lyù thì chuùng ta moâ hình noù nhö moät taäp thöïc theå. 2. Neáu moät cöûa haøng coù khaû naêng naèm treân nhieàu thaønh phoá thì chuùng ta moâ hình thaønh phoá thaønh taäp thöïc theå rieâng. 3. Neáu khaùi nieäm thaønh phoá coù quan heä vôùi moät vaøi taäp thöïc theå khaùc thì ta phaûi moâ hình chuùng thaønh taäp thöïc theå rieâng. Vì chæ coù taäp thöïc theå môùi coù quan heä vôùi taäp thöïc theå khaùc. 4. Neáu chuùng ta coù nhu caàu löu tröõ taát caû caùc thaønh phoá maëc duø caùc cöûa haøng chöa hieän dieän ôû taát caû thaønh phoá thì chuùng ta phaûi moâ hình thaønh phoá thaønh taäp thöïc theå. 5. Neáu boán nguyeân taéc treân khoâng coù nguyeân taéc naøo aùp duïng ñöôïc thì ta moâ hình thaønh phoá nhö moät thuoäc tính cuûa taäp thöïc theå CÖÛA HAØNG. III TAÄP THÖÏC THEÅ CHA VAØ TAÄP THÖÏC THEÅ CON Treân thöïc teá chuùng ta thöôøng gaëp caùc thöïc theå gioáng nhau töø 80% ñeán 90% nhö trong vieäc phaân lôùp caùc loaïi. Söï töông töï giöõa chuùng daãn ta ñeán khaùi nieäm taäp thöïc theå cha vaø taäp thöïc theå con. 1 Caùi toång quaùt vaø caùi chuyeân bieät Tröôùc khi ñi vaøo chi tieát, ta haõy xem ví duï sau: Thuoäc tính chung: Taát caû caùc thuyeàn: chieàu daøi, löïc nöôùc reõ, troïng taûi Thuoäc tính rieâng: Thuyeàn buoàm: dieän tích buoàm, soá coät Thuyeàn maùy: soá maùy, coâng suaát, loaïi nhieân lieäu. Thuyeàn cheøo: soá maùi cheøo, coù ngöôøi ñieàu khieån chính khoâng Thuyeàn naâng: Soá naâng, dieän tích khoaûng hôû Moâ hình treân dieãn taû söï töông quan giöõa caùi toång quaùt vaø caùi chuyeân bieät (IS-A relationship; Inheritance in a generalization hierarchy). Trong moâ hình döõ lieäu, caùi toång quaùt ñöôïc goïi laø Giáo trình Phân tích thiết Kế Hệ Thống 107 taäp thöïc theå cha (supertype) coøn caùi chuyeân bieät laø taäp thöïc theå con (subtype) nhö THUYEÀN laø taäp thöïc theå cha cuûa taäp taäp thöïc theå con THUYEÀN BUOÀM. 2 Kyù hieäu taäp thöïc theå cha/con Ví duï vaán ñeà löu tröõ chi tieát veà nhaân vieân. Moät coâng ty mong muoán löu tröõ lyù lòch caù nhaân veà nhaân vieân cuûa mình. Coù hai loaïi nhaân vieân nhaân vieân toaøn thôøi gian vaø nhaân vieân baùn thôøi gian. Chi tieát löu tröõ veà nhaân vieân bao goàm maõ nhaân vieân, teân nhaân vieân, ñòa chæ, ngaøy sinh, ngaøy vaøo laøm, chöùc vuï. Ñoái vôùi nhaân vieân toaøn thôøi gian, chuùng ta caàn löu tröõ veà löông naêm, thöôûng naêm Coøn nhaân vieân baùn thôøi gian, chuùng ta laïi caàn löu tröõ veà ñôn giaù giôø coâng, ñôn giaù giôø laøm theâm Moâ hình ER cho vaán ñeà nhaân vieân nhö sau: 1. Hình chöõ nhaät cuûa taäp thöïc theå cha NHAÂN VIEÂN seõ chöùa taát caû taäp thöïc theå con NHAÂN VIEÂN TOAØN THÔØI GIAN vaø NHAÂN VIEÂN BAÙN THÔØI GIAN 2. Nhöõng thuoäc tính chung nhö teân nhaân vieân, ñòa chæ, ngaøy sinh, ngaøy vaøo laøm, chöùc vuï. laø thuoäc tính cuûa taäp thöïc theå cha NHAÂN VIEÂN. Nhöõng thuoäc tính naøy ñöôïc hieåu cho taát caû caùc taäp thöïc theå con. Thuoäc tính cuûa taäp thöïc theå con laø thuoäc tính rieâng chæ ñöôïc hieåu trong taäp thöïc theå con ñoù. 3 YÙnghóa Ta moâ hình thaønh taäp thöïc theå cha/con nhaèm dieãn taû chính xaùc hôn qui taéc quaûn lyù coù lieân quan ñeán caùi toång quaùt vaø caùi chuyeân bieät. 4 Caùi toång theå vaø caùi thaønh phaàn Sô ñoà treân dieãn taû caùi toång theå vaø caùi thaønh phaàn veà baûn chaát chuùng hoaøn toaøn khaùc vôùi caùi toång quaùt vaø caùi chuyeân bieät. Khi gaëp sô ñoà naøy chuùng ta khoâng moâ hình chuùng thaønh taäp thöïc theå cha/con. 5 Thuoäc tính cuûa caùc taäp thöïc theå cha/con Töø vaán ñeà ta suy ra caùc thuoäc tính cuûa caùc taäp thöïc theå laø nhö sau: NHAÂN VIEÂN TOAØN THÔØI GIAN: maõ nhaân vieân, teân nhaân vieân, ñòa chæ, ngaøy sinh, ngayø vaøo laøm, chöùc danh, löông naêm, thöôûng naêm Giáo trình Phân tích thiết Kế Hệ Thống 108 NHAÂN VIEÂN BAÙN THÔØI GIAN: maõ nhaân vieân, teân nhaân vieân, ñòa chæ, ngaøy sinh, ngaøy vaøo laøm, chöùc danh, ñôn giaù giôø coâng, ñôn giaù giôø troäi Trong nhieàu tröôøng hôïp, taäp con coù theå khoâng coù thuoäc tính rieâng nhöng vaãn phaûi moâ hình chuùng laø taäp thöïc theå vì: 1. Chuùng dieãn taû qui taéc quaûn lyù chính xaùc hôn 2. Thuoäc tính seõ boäc loä khi chuùng ta tìm hieåu vaán ñeà kyõ hôn Giaû söû nhaân vieân chia thaønh töøng loaïi. Khaùi nieäm loaïi nhaân vieân ñöôïc moâ hình thaønh taäp thöïc theå vôùi lyù do: 1. Danh saùch ñaày ñuû loaïi nhaân vieân ñöôïc khai thaùc thöôùng xuyeân. 2. Moät loaïi môùi coù theå ñöôïc ghi nhaän nhöng chöa coù thöïc theå naøo thuoäc loaïi naøy. Giáo trình Phân tích thiết Kế Hệ Thống 109 6 Caùc tính chaát cuûa taäp thöïc theå cha/con  Söï tham gia vaøo moái keát hôïp cuûa taäp thöïc theå con nhö hình 6.8  Caùc taäp thöc theå con phaûi coù taát caû thöïc theå maø taäp thöïc theå cha coù.  Caùc taäp thöïc theå con phaûi rôøi nhau, coù tính loại trừ (exclusive).  Taäp thöïc theå con nhieàu caáp Giáo trình Phân tích thiết Kế Hệ Thống 110 7 Bieán ñoåi taäp thöïc theå cha/con thaønh quan heä Coù ba caùch bieán ñoåi sau: 1. Bieán taäp thöïc theå cha thaønh moät quan heä coù taát caû thuoäc tính chung vaø bieán moãi taäp thöïc theå con thaønh moät quan heä coù caùc thuoäc tính rieâng. NHAÂN VIEÂN(maõ nhaân vieân, teân nhaân vieân, ñòa chæ, ngaøy sinh, ngaøy vaøo laøm, chöùc danh) NHAÂN VIEÂN TOAØN THÔØI GIAN(maõ nhaân vieân, löông naêm, tieàn thöôûng naêm) NHAÂN VIEÂN BAÙN THÔØI GIAN(maõ nhaân vieân, ñôn giaù giôø coâng, ñôn giaù giôø laøm theâm) Moâ hình quan heä khoâng dieãn taû ñöôïc qui taéc quaûn lyù laø moät nhaân vieân hoaëc laø nhaân vieân toaøn thôøi gian hoaëc laø nhaân vieân baùn thôøi gian. Vaäy khi caøi ñaët vaøo moät heä QTCSDL ta phaûi taïo caùc xöû lyù veà raøng buoäc naøy. 2. Bieán moãi taäp thöïc theå con thaønh moät quan heä coù thuoäc tính chung vaø thuoäc tính rieâng cuûa taäp thöïc theå con. Khoâng bieán taäp thöïc theå cha thaønh quan heä NHAÂN VIEÂN TOAØN THÔØI GIAN(maõ nhaân vieân, ..., chöùc danh, löông naêm, tieàn thöôûng naêm) NHAÂN VIEÂN BAÙN THÔØI GIAN(maõ nhaân vieân,..., chöùc danh, ñôn giaù giôø coâng, ñôn giaù giôø laøm theâm) Moâ hình quan heä taïo khaû naêng nhaäp moät nhaân vieân vöøa laø nhaân vieân toaøn thôøi gian vöøa laø nhaân vieân baùn thôøi gian. Vaäy khi caøi ñaët vaøo moät heä QTCSDL ta phaûi taïo caùc xöû lyù veà raøng buoäc naøy 3. Taïo moät quan heä coù caùc thuoäc tính cuûa taäp thöïc theå cha vaø taát caû caùc thuoäc tính rieâng cuûa taát caû taäp thöïc theå con. NHAÂN VIEÂN(maõ nhaân vieân, ..., chöùc danh, loaïi nhaân vieân, löông naêm, tieàn thöôûng naêm, ñôn giaù giôø coâng, ñôn giaù giôø laøm theâm) Khi caøi ñaët vaøo HQTCSDL ta phaûi xöû lyù raøng buoäc ñeå troáng löông naêm, tieàn thöôûng naêm hoaëc ñeå troáng ñôn giaù giôø coâng, ñôn giaù giôø laøm theâm. Nhöõng khía caïnh sau giuùp ta coù quyeát ñònh thích hôïp trong vieäc choïn löïa moät trong ba moâ hình quan heä: Giáo trình Phân tích thiết Kế Hệ Thống 111 o Döõ lieäu naøo ñöôïc khai thaùc thöôøng xuyeân. o Thôøi gian ñaùp öùng cuûa heä thoáng. o Khaû naêng löu tröõ cuûa heä thoáng o Soá löôïng thuoäc tính rieâng cuûa taäp thöïc theå con o Khaû naêng thay ñoåi caáu truùc cuûa csdl. Trong thöïc haønh, caùch 1 hay ñöôïc choïn 8 Moâ hình hoùa caùc taäp con giao nhau baèng vai troø Phoøng Thöông Maïi. Vaên phoøng chính phuû DOT coù traùch nhieäm theo doõi caùc ñôn vò xuaáp nhaäp khaåu, mong muoán thieát laäp moät csdl theo doõi chi tieát veà caùc coâng ty naøy. Veà moâ hình döõ lieäu, coâng ty nhaäp khaåu vaø coâng ty xuaát khaåu raát gioáng nhau vì chuùng coù nhieàu thuoäc tính chung vaø chi tieát khaùc bieät thì khoâng quan troïng. Khi chuyeån moâ hình treân thaønh moâ hình quan heä chuùng ta gaëp phaûi caùc vaán ñeà xöû lyù sau: Daïng 1: Khi moät coâng ty coù caû chöùc naêng nhaäp khaåu laãn xuaát khaåu thì khi theâm döõ lieäu cho quan heä COÂNG TY ta phaûi baûo ñaûm chæ theâm moät laàn. Daïng 2: Khi theâm döõ lieäu cho coâng ty vöøa coù chöùc naêng nhaäp khaåu vaø chöùc naêng xuaát khaåu thì seõ gaây ra dö thöøa döõ lieäu. Daïng 3: Chæ thích hôïp cho coâng ty vöøa coù chöùc naêng nhaäp khaåu laãn chöùc naêng xuaát khaåu. Coøn ñoái vôùi coâng ty chæ coù moät chöùc naêng ñoøi hoûi ta phaûi ñeå troáng caùc coät thích hôïp. Ñeå traùnh caùc vaán ñeà lieân quan ñeán xöû lyù treân, chuùng ta taùch rieâng caùc chi tieát veà coâng ty vôùi vai troø cuûa noù nhö moâ hình sau: Moâ hình treân ñöôïc hình thaønh theo caùc qui taéc sau: Giáo trình Phân tích thiết Kế Hệ Thống 112 o Teân cuûa taäp thöïc theå dieãn taû vai troø neân coù töø VAI TROØ nhö VAI TROØ NHAÄP KHAÅU, VAI TROØ XUAÁT KHAÅU. o Teân, baûn soá vaø tính khoâng baét buoäc cuûa moái keát hôïp töông öùng ñöôïc dieãn taû nhö hình treân IV TAÄP THÖÏC THEÅ CHA, CON TRONG CAÙC BÖÔÙC MOÂ HÌNH HOÙA DÖÕ LIEÄU V BAØI TAÄP 6.1 Ñoâi khi, maùy bay daân söï ñöôïc pheùp hoaït ñoäng trong caên cöù khoâng quaân. Vieân syõ quan chæ huy caên cöù khoâng quaân phía taây baéc meänh leänh phaûi ghi nhôù taát caû maùy bay daân söï cuõng nhö quaân söï hoaït ñoäng trong caên cöù. Thoâng tin veà naêm saûn xuaát maùy bay phaûi ñöôïc ghi nhaän. Mỗi chuyến bay ñược thực hiện bởi một máy bay. Ñaëc bieät, chi tieát veà phi coâng (hoï teân, ñòa chæ, soá ñieän thoaïi), giôø khôûi haønh, giôø keát thuùc phaûi ñöôïc ghi nhôù trong caùc chuyeán bay. Moät phi coâng coù theå laùi treân caùc chuyeán bay khaùc nhau vaø moät chuyeán bay coù theå ñöôïc laùi bôûi moät phi coâng chính vaø moät phi coâng phuï. Ñoái vôùi maùy bay daân söï, vieân syõ quan chæ huy raát quan taâm ñeán soá löôïng gheá ngoài cuûa maùy bay, coøn ñoái vôùi maùy bay quaân söï hoï laïi quan taâm ñeán troïng taûi cuûa maùy bay. Maùy bay quaân söï coù theå ñöôïc trang bò nhieàu loaïi vuõ khí khaùc nhau. Moãi loaïi vuõ khí phaûi coù moät teân. Moãi vuõ khí thuoäc moät loïai vuõ khí ñöôïc phaân bieät baèng soá seâ ri vaø coù ghi ngaøy saûn xuaát. Thôøi ñieåm laép ñaët moät vuõ khí treân maùy bay phaûi ñöôïc ghi nhaän. Cuøng moät vuõ khí coù theå ñöôïc laép ñaët cho nhieàu maùy bay ôû caùc thôøi ñieåm khaùc nhau. Haõy thöïc hieän caùc yeâu caàu sau: (a) Xaây döïng moâ hình ER. (b) Chuyeån moâ hình ER thaønh moâ hình quan heä. Thieát keá phaàn xöû lyù thoâng tin ñaùp öùng laïi söï kieän laép ñaët vuõ khí cho maùy bay quaân söï. ----oOo---- Giáo trình Phân tích thiết Kế Hệ Thống 113 Chương 11 : MỞ RỘNG KHÁI NIỆM MỐI KẾT HỢP (ADVANCED RELATIONSHIP CONCEPTS) I MOÁI KEÁT HÔÏP MOÄT-MOÄT Ta ñaõ coù moâ hình veà NGÖÔØI LAÙI XE vaø BAÈNG LAÙI nhö sau: Ngoaøi moâ hình treân, vaán ñeà naøy coù theå coù hai daïng moâ hình sau: Moät trong ba moâ hình treân seõ ñöôïc choïn löïa caên cöù vaøo caùc nguyeân taéc: o Ta moâ hình thaønh hai taäp thöïc theå vaø moät moái keát hôïp khi caùc taäp thöïc theå coù möùc ñoä quan troïng ñoäc laäp vaø coù caùc xöû lyù rieâng reõ. Ví duï trong Heä Tieáp Lieäu PHIEÁU YEÂU CAÀU VAÄT LIEÄU ñöôïc laäp vaø gôûi ñi tröôùc khi ÑÔN ÑAËT MUA HAØNG ñöôïc phaùt sinh vaø gôûi cho nhaø cung caáp. Hôn nöõa Baûn yeâu caàu vaät lieäu coù khaû naêng bò töï choái vì giaù caû hay bôûi lyù leõ khaùc. Neáu yeâu caàu ñöôïc chaáp nhaän thì moät ÑÔN ÑAËT MUA HAØNG töông öùng ñöôïc phaùt sinh. Moãi PHEÁU YEÂU CAÀU VAÄT LIEÄU coù theå laøm phaùt sinh moät ÑÔN ÑAËT MUA HAØNG Moãi ÑÔN ÑAËT MUA HAØNG phaûi ñöôïc phaùt sinh bôûi moät PHIEÁU YEÂU CAÀU VAÄT LIEÄU o Ta moâ hình thaønh hai taäp thöïc theå vaø moät moái keát hôïp khi baûn soá keát noái cuûa moái keát hôïp thöôøng thay ñoåi. Chaúng haïn trong ví duï treân coù khaû naêng Moät ÑÔN ÑAËT MUA HAØNG phaûi ñöôïc phaùt sinh bôûi moät hay nhieàu BAÛN YEÂU CAÀU VAÄT LIEÄU o Ta moâ hình thaønh hai taäp thöïc theå vaø moät moái keát hôïp khi moät trong hai taäp thöïc theå coù moái keát hôïp vôùi taäp thöïc theå khaùc Ví duï: Trong Heä Tieáp lieäu treân moät ÑÔN ÑAËT MUA HAØNG phaûi coù moät hay nhieàu DOØNG ÑÔN HAØNG. Giáo trình Phân tích thiết Kế Hệ Thống 114 o Ta moâ hình thaønh hai taäp thöïc theå vaø moät moái keát hôïp vì caùc thuoäc tính caàn ñöôïc nhoùm rieâng do chaúng haïn mhoùm caùc thuoäc tính ñöôïc khai thaùc thöôøng xuyeân coøn nhoùm kia thì ngöôïc laïi. Ví duï: Moät coâng ty vaän chuyeån ñieàu haønh moät ñoäi caùc ñoaøn taàu gheùp noái. Moät ñoaøn taøu gheùp noái ñöôïc hieåu laø moät ñoaøn taøu nhöng treân thöïc teá chuùng bao goàm moät ñaàu maùy vaø moät toa chôû haøng o Neáu khoâng vì moät trong 4 lyù do treân thì ta hôïp nhaát hai taäp thöïc theå thaønh moät. II NHIEÀU MOÁI KEÁT HÔÏP GIÖÕA HAI TAÄP THÖÏC THEÅ Moät coâng ty mong muoán löu tröõ döõ lieäu veà caùc phoøng ban cuûa coâng ty, nhö phaân xöôûng saûn xuaát, phoøng kinh doanh, phoøng keá toaùn, vaø chi tieát veà nhaân vieân. Thoâng tin caàn löu tröõ bao goàm maõ phoøng, teân phoøng, vò trí, maõ nhaân vieân, teân, ñòa chæ. Moãi phoøng coù nhieàu nhaân vieân vaø ñöôïc phuï traùch bôûi moät tröôûng phoøng. Moät tröôøng phoøng chæ phuï traùch moät phoøng. Moãi nhaân vieân chæ thuoäc veà moät phoøng. Giáo trình Phân tích thiết Kế Hệ Thống 115 III MOÁI KEÁT HÔÏP HAY THUOÄC TÍNH Moät khaùi nieäm coù theå laø thuoäc tính cuõng coù theå laø moái keát hôïp tuøy thuoäc vaøo qui taéc quaûn lyù. Ta xem hai qui taéc quaûn lyù sau: 1/ Coâng ty caàn löu tröõ caùc thoâng tin veà XE caáp cho NHAÂN VIEÂN coù tieâu chuaån trôï caáp tieàn vaø xe cho chuyeán du lòch cuûa mình. Roõ raøng chuùng ta caàn boå sung theâm taäp thöïc theå XE vaø moái keát hôïp giöõa XE vaø NHAÂN VIEÂN. Thuoäc tính cuûa xe goàm, soá löôïng maùy, soá xi lanh, loaïi nhieân lieäu, soá caây soá ñaõ ñi. Keát quaû laø quan heä NHAÂN VIEÂN seõ coù khoùa ngoaïi soá ñaêng boä ñeå dieãn taû moái keát hôïp giöõa NHAÂN VIEÂN vaø XE. 2/ Chuùng ta haõy xem xeùt khía caïnh sau: Coâng ty khoâng traû tröïc tieáp soá tieàn trôï caáp naøy cho NHAÂN VIEÂN maø seõ traû vaøo kyø löông. Tuy nhieân coâng ty vaãn muoán bieát nhaân vieân naøo coù tieâu chuaån xe nhaân vieân naøo khoâng. Ñeå quaûn lyù ñöôïc ñieàu naøy ta khoâng phaûi taïo taäp thöïc theå XE maø chæ ghi nhaän soá ñaêng boä nhö moät thuoäc tính cuûa taäp thöïc theå NHAÂN VIEÂN laø ñuû. IV MOÁI KEÁT HÔÏP LOAÏI TRÖØ Moái keát hôïp giöõa caùc taäp thöïc theå coù tính loaïi tröø. Nghóa laø moät thöïc theå chæ tham gia vaøo moät quan heä trong caùc moái keát hôïp. Ví duï: Coâng ty maùy tính mong muoán löu tröõ döõ lieäu veà caùc saûn phaåm phaàn cöùng vaø phaàn meàm maø hoï baùn vaø hoã trôï. Coâng ty caàn ghi nhôù caùc loãi coù theå xaûy ra cho baát kyø saûn phaåm naøo. Moät loãi chæ xaûy ra cho phaàn cöùng hay phaàn meàm nhöng khoâng xaûy ra cho caû hai nhö vaäy nhöõng loãi naøy coù tính loaïi tröø nhau. Cung troøn cuûa hình treân dieãn taû moái keát hôïp loaïi tröø nghóa laø moät loãi naøo ñoù laø cuûa phaàn cöùng hoaëc phaàn meàm chöù khoâng cuûa caû hai. Tính chaát naøy hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi tính chaát cuûa taäp thöïc theå cha/con. Neáu hai taäp thöïc theå loaïi tröø coù thuoäc tính chung thì ta coù theå veõ laïi moâ hình treân döôùi daïng sau: Giáo trình Phân tích thiết Kế Hệ Thống 116 V MOÁI KEÁT HÔÏP BA NGOÂI (TERNARY RELATIONSHIP) Ví duï: Moät coâng ty mong muoán löu tröõ döõ lieäu veà nhaân vieân vaø caùc kyõ naêng ñöôïc söû duïng trong caùc döï aùn maø hoï ñöôïc phaân coâng tham gia. Caùc thuoäc tính maø coâng ty caàn löu tröõ bao goàm: NHAÂN VIEÂN: maõ nhaân vieân