Giáo trình Phân tích hoạt động kinh doanh - Nghề: Kế toán doanh nghiệp

i phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp, nguyªn vËt liÖu chÝnh cßn gi¸ thµnh thùc tÕ cña 4 kho¶n môc l¹i t¨ng so víi dù kiÕn nh- tiÒn l-¬ng, nhiªn liÖu, b¶o hiÓm. §Æc biÖt lµ kho¶n thiÖt h¹i trong s¶n xuÊt, thùc tÕ ®· ph¸t sinh lµm t¨ng gi¸ thµnh s¶n phÈm. NÕu h¹n chÕ ®-îc c¸c mÆt tiªu cùc nãi trªn, gi¸ thµnh thùc tÕ cña tõng lo¹i s¶n phÈm sÏ cßn h¹ h¬n n÷a so víi nhiÖm vô ®Æt ra. 3. Phân tích các khoản mục chi phí 3.1 Ph©n tÝch kho¶n môc chi phÝ nguyÖn liÖu, vËt liÖu trùc tiÕp: ChØ tiªu ph©n tÝch: Trong tæng sè gi¸ thµnh cña toµn bé s¶n phÈm còng nh- cña tõng lo¹i s¶n phÈm, kho¶n môc nguyªn vËt liÖu th-êng chiÕm tØ träng lín nhÊt. Do ®ã tiÕt kiÖm kho¶n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trong gi¸ thµnh sÏ lµ biÖn ph¸p chñ yÕu ®Ó h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Nh- ta ®· biÕt, mçi lo¹i s¶n phÈm ®-îc s¶n xuÊt tõ nh÷ng lo¹i vËt liÖu kh¸c nhau, víi møc tiªu hao kh¸c nhau vµ gi¸ cña tõng lo¹i vËt liÖu còng kh¸c nhau, do ®ã ph¶i x¸c ®Þnh ®-îc chi phÝ vËt liÖu trong gi¸ thµnh cña tõng lo¹i s¶n phÈm sau ®ã míi tæng hîp toµn bé kho¶n chi vËt liÖu trong gi¸ thµnh cña toµn bé s¶n phÈm. Chi phÝ vËt liÖu trong gi¸ thµnh kÝ hiÖu lµ Cv cã thÓ ®-îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc tæng qu¸t sau: CV = SL.mi.gi - F 55 Trong ®ã: SL lµ s¶n l-îng s¶n xuÊt cña 1 lo¹i s¶n phÈm mi lµ møc tiªu hao b×nh qu©n cña tõng lo¹i vËt liÖu gi lµ gi¸ b×nh qu©n cña tõng lo¹i vËt liÖu xuÊt dïng F lµ gi¸ trÞ phÕ liÖu thu håi (nÕu cã) Tõ c«ng thøc trªn ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®-îc chi phÝ vËt liÖu ë kú kÕ ho¹ch nh- sau: CVk = SLk.mki.gki - Fk Nh-ng ®Ó ®¶m b¶o tÝnh so s¸nh ®-îc ta ph¶i x¸c ®Þnh chi phÝ nµy trªn c¬ së ®· ®iÒu chØnh theo s¶n l-îng thùc tÕ – ký hiÖu lµ Cvk ® nh- sau: CVk ® = SL1.mki.gki - Fk ® Trong ®ã: Fk ® = x SL1 Cßn kho¶n chi thùc tÕ ®-îc x¸c ®Þnh nh- sau: CV1 = SL1.m1i.g1i – F1 Tõ c¸c c«ng thøc trªn ta cã thÓ thÊy, ®Ó ph©n tÝch kho¶n môc chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp th-êng sö dông 2 chØ tiªu: - ¶nh h-ëng cña l-îng tiªu hao vËt liÖu thay ®æi - ¶nh h-ëng cña gi¸ c¶ vËt liÖu thay ®æi. - ¶nh h-ëng cña gi¸ trÞ phÕ liÖu thu håi (nÕu cã) Ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch ¸p dông ph-¬ng ph¸p so s¸nh theo m« h×nh sau ta x¸c ®Þnh ®-îc møc chªnh lÖch trong chi phÝ nguyªn vËt liÖu gi÷a thùc tÕ vµ kÕ ho¹ch nh- sau: Cv1 – C ® vk = Cv = SL1.m1i.g1i – F1 - SL1.mki.gki + Fk ® => Cv = SL1.m1i.g1i - SL1.mki.gki - (F1 - Fk ®) Tõ c«ng thøc trªn ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®-îc møc ®é ¶nh h-ëng cña tõng nh©n tè nh- sau: - Do ¶nh h-ëng cña møc tiªu hao vËt liÖu: m = SL1.(m1i – mki).gki - Do ¶nh h-ëng cña gi¸ vËt liÖu xuÊt dïng: g = SL1.m1i.(g1i – gki) - Do ¶nh h-ëng cña gi¸ trÞ phÕ liÖu thu håi: f = - (F1 - Fk ®) Trªn c¬ së tÝnh ®-îc møc ®é ¶nh h-ëng cña tõng nh©n tè ®Õn kho¶n chi gi¸ thµnh cña tõng lo¹i s¶n phÈm nh- trªn, tæng hîp l¹i ta sÏ x¸c ®Þnh ®-îc møc ®é ¶nh h-ëng cña tõng nh©n tè ®Õn kho¶n chi vËt liÖu trong gi¸ thµnh cña toµn bé s¶n phÈm. Tr-êng hîp Fk SLk 56 doanh nghiÖp s¶n xuÊt nhiÒu mÆt hµng ta chØ nªn ph©n tÝch chØ tiªu nµy víi mét sè mÆt hµng chñ yÕu cña doanh nghiÖp. X¸c ®Þnh ®-îc møc ®é ¶nh h-ëng cña tõng nh©n tè lµ mét yªu cÇu cÇn thiÕt, song trong c«ng t¸c qu¶n lý vËt liÖu, vÊn ®Ò quan träng h¬n lµ cÇn nhËn thøc ®-îc thùc chÊt ¶nh h-ëng cña tõng nh©n tè ®Ó cã t¸c ®éng qu¶n lý cÇn thiÕt nh»m tiÕt kiÖm hîp lý chi phÝ vËt liÖu, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm: - Víi nh©n tè møc tiªu hao b×nh qu©n cña tõng lo¹i vËt liÖu, ¶nh h-ëng cña nh©n tè nµy ®Õn kho¶n chi vËt liÖu lµ tØ lÖ thuËn do ®ã møc tiªu hao t¨ng, chi phÝ vËt liÖu còng t¨ng. ViÖc t¨ng møc tiªu hao cã thÓ do nhiÒu nguyªn nh©n nh- do thay ®æi thiÕt kÕ mÉu, hoÆc do c«ng t¸c qu¶n lý sö dông. - §èi víi nh©n tè gi¸ vËt liÖu xuÊt dïng, ®©y lµ 1 nh©n tè phøc t¹p vµ chÞu ¶nh h-ëng cña nhiÒu nh©n tè kh¸c nh- gi¸ mua vËt liÖu, chi phÝ vËn chuyÓn, chi phÝ thu mua, chi phÝ b¶o qu¶n, chi phÝ xÕp dì, chi phÝ thuª kho b·i, do ®ã ph¶i cã tµi liÖu h¹ch to¸n chi tiÕt míi cã thÓ rót ra kÕt luËn chÝnh x¸c vÒ t¸c ®éng cña nh©n tè nµy. - §èi víi nh©n tè gi¸ trÞ phÕ liÖu thu håi: ¶nh h-ëng cña nh©n tè nµy ng-îc chiÒu víi chi phÝ vËt liÖu trong gi¸ thµnh nghÜa lµ gi¸ trÞ phÕ liÖu thu håi t¨ng th× chi phÝ vËt liÖu trong gi¸ thµnh gi¶m vµ ng-îc l¹i. Dõng ë ®©y vÉn ch-a cã kÕt luËn chÝnh x¸c vÒ viÖc tiÕt kiÖm hay kh«ng trong c«ng t¸c thu håi phÕ liÖu. §Ó ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c c«ng t¸c nµy ta ph¶i dùa vµo chØ tiªu tØ lÖ thu håi, x¸c ®Þnh dùa vµo mèi t-¬ng quan gi÷a gi¸ trÞ phÕ liÖu thu håi víi gi¸ trÞ phÕ liÖu th¶i lo¹i (dù tÝnh theo møc gi¸ hîp lý), nÕu tØ lÖ t¨ng nghÜa lµ doanh nghiÖp lµm tèt c«ng t¸c thu håi phÕ liÖu vµ ng-îc l¹i. VÝ dô: Gi¶ ®Þnh t¹i doanh nghiÖp X ta cã tµi liÖu sau: - S¶n l-îng s¶n phÈm s¶n xuÊt theo dù kiÕn 400sp, thùc tÕ s¶n xuÊt ®-îc 420sp - Gi¸ trÞ phÕ liÖu th¶i lo¹i dù kiÕn 12.600n®, thùc tÕ ®-îc ®¸nh gi¸ lµ 16.000n® - Gi¸ trÞ phÕ liÖu thu håi dù kiÕn 7560n®, thùc tÕ thu ®-îc 6400n®. - T×nh h×nh xuÊt dïng vµ sö dông lo¹i vËt liÖu cho s¶n xuÊt nh- sau: Tªn c¸c lo¹i vËt liÖu xuÊt dïng cho s¶n xuÊt Møc tiªu hao b×nh qu©n ®Ó s¶n xuÊt 1sp (kg) Gi¸ b×nh qu©n cña 1 ®¬n vÞ vËt liÖu xuÊt dïng (1000®) KÕ ho¹ch Thùc tÕ KÕ ho¹ch Thùc tÕ A 10 9.5 100 120 B 4 3.5 20 18 C 6 6 50 45 57 3.2 Ph©n tÝch kho¶n môc chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: §¸nh gi¸ chung t×nh h×nh thùc hiÖn quü l-¬ng cña c«ng nh©n s¶n xuÊt: Quü l-¬ng cña c«ng nh©n s¶n xuÊt th-êng bao gåm quü l-¬ng theo h×nh thøc l-¬ng thêi gian vµ quü l-¬ng theo h×nh thøc l-¬ng s¶n phÈm. Tr-íc khi nghiªn cøu s©u tõng quü l-¬ng, chóng ta cÇn kh¸i qu¸t ®¸nh gi¸ chung t×nh h×nh thùc hiÖn quü l-¬ng cña doanh nghiÖp. Quü l-¬ng cña c«ng nh©n s¶n xuÊt ký hiÖu lµ QL cã thÓ ®-îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau: QL = CN.T1 Trong ®ã: CN lµ sè c«ng nh©n s¶n xuÊt b×nh qu©n trong danh s¸ch T1 lµ tiÒn l-¬ng b×nh qu©n mét ng-êi L-¬ng cña c«ng nh©n s¶n xuÊt cßn liªn quan mËt thiÕt víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, nh-ng c«ng thøc trªn vÉn ch-a ph¶n ¸nh ®-îc mèi quan hÖ ®ã v× vËy ng-êi ta cßn x¸c ®Þnh quü l-¬ng theo c«ng thøc: QL = x T1 Trong ®ã: GTS lµ gi¸ trÞ s¶n l-îng s¶n phÇm (gi¸ trÞ khèi l-îng c«ng viÖc ®· hoµn thµnh) NSCN lµ n¨ng suÊt lao ®éng b×nh qu©n cña mét c«ng nh©n. Tõ c«ng thøc trªn ta nhËn thÊy kÕt qu¶ s¶n xuÊt, n¨ng suÊt lao ®éng, tiÒn l-¬ng b×nh qu©n vµ quü l-¬ng cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, trong ®ã kÕt qu¶ s¶n xuÊt vµ tiÒn l-¬ng b×nh qu©n cã ¶nh h-ëng tØ lÖ thuËn, cßn n¨ng suÊt lao ®éng b×nh qu©n cã ¶nh h-ëng tØ lÖ nghÞch ®Õn quü l-¬ng. §Ó ®¸nh gi¸ chung vÒ quü l-¬ng, tr-íc hÕt cÇn so s¸nh quü l-¬ng thùc tÕ víi quü l-¬ng kÕ ho¹ch ®Ó x¸c ®Þnh chªnh lÖch tuyÖt ®èi, tõ ®ã x¸c ®Þnh tØ lÖ t¨ng (gi¶m) cña quü l-¬ng, so s¸nh gi÷a tØ lÖ t¨ng (gi¶m) cña quü l-¬ng víi tØ lÖ t¨ng (gi¶m) cña gi¸ trÞ s¶n l-îng s¶n phÈm, gi÷a tØ lÖ t¨ng (gi¶m) cña tiÒn l-¬ng b×nh qu©n víi tØ lÖ t¨ng (gi¶m) n¨ng suÊt lao ®éng b×nh qu©n vµ sau ®ã, b»ng ph-¬ng ph¸p thÝch hîp, tÝnh ¶nh h-ëng cña tõng nh©n tè ®Õn quü l-¬ng. Cã thÓ kh¸i qu¸t theo m« h×nh sau ®©y: QL1 – QLk = QL % = x 100 Sö dông ph-¬ng ph¸p liªn hoµn, møc ®é ¶nh h-ëng cña tõng nh©n tè lÇn l-ît ®-îc x¸c ®Þnh nh- sau: - Do ¶nh h-ëng cña gi¸ trÞ s¶n l-îng s¶n phÈm: GTS NSCN QL QLk GTS1 NSCNk 58 GTS = x T1k - QLk - Do ¶nh h-ëng cña n¨ng suÊt lao ®éng b×nh qu©n: NSCN = x T1k - x T1k - Do ¶nh h-ëng cña tiÒn l-¬ng b×nh qu©n: T1 = QL1 - x T1k Tõ c¸ch x¸c ®Þnh trªn ta nhËn thÊy r»ng ®Ó gi¶m chi phÝ tiÒn l-¬ng hîp lý trong gi¸ thµnh s¶n phÈm th× biÖn ph¸p c¬ b¶n chØ cã thÓ lµ t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. VÝ dô: Gi¶ ®Þnh t¹i doanh nghiÖp X cã tµi liÖu sau: ChØ tiªu KÕ ho¹ch Thùc tÕ 1. Gi¸ trÞ s¶n l-îng s¶n phÈm (1000®) 800.000 729.000 2. Sè c«ng nh©n s¶n xuÊt b×nh qu©n 200 205 3. Tæng quü l-¬ng (1000®) 120.000 118.080 Tõ sè liÖu trªn ta cã thÓ tÝnh vµ x¸c lËp b¶ng sè liÖu ®Ó ph©n tÝch nh- sau: ChØ tiªu KÕ ho¹ch Thùc tÕ Chªnh lÖch  Sè tuyÖt ®èi Sè t-¬ng ®èi 1. Gi¸ trÞ s¶n l-îng s¶n phÈm (1000®) 800.000 729.000 -71.000 -8,87 2. Sè c«ng nh©n s¶n xuÊt b×nh qu©n 200 205 +5 +2,5 3. N¨ng suÊt lao ®éng b×nh qu©n (1000®) 4.000 3.556 -444 -11,1 4. TiÒn l-¬ng b×nh qu©n (1000®) 600 576 -24 -4 5. Quü l-¬ng (1000®) 120.000 118.080 -1920 -1,6 Tõ c¸c sè liÖu trªn ta cã thÓ rót ra c¸c kÕt luËn sau: - So víi dù tÝnh quü l-¬ng thùc tÕ ®· gi¶m 1920n®, víi tØ lÖ gi¶m 1,6%, trong khi ®ã gi¸ trÞ s¶n l-îng s¶n phÈm gi¶m 71.000n® víi tØ lÖ gi¶m 6,7%. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ tèc ®é gi¶m cña s¶n l-îng s¶n phÈm nhanh h¬n tèc ®é gi¶m cña quü l-¬ng, ®iÒu nµy dÉn ®Õn chi phÝ thùc tÕ chi phÝ tiÒn l-¬ng trong gi¸ thµnh s¶n phÈm t¨ng mÆc dï tæng s¶n l-îng gi¶m. NÕu ®i s©u nghiªn cøu ta còng nhËn thÊy tèc ®é gi¶m cña n¨ng suÊt lao ®éng b×nh qu©n (5%) nhanh h¬n so víi tèc ®é gi¶m cña tiÒn l-¬ng b×nh qu©n (4%). Víi kÕt qu¶ cña viÖc so s¸nh nãi trªn ta cã thÓ kÕt luËn r»ng, viÖc qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh nãi chung, qu¶n lý quü l-¬ng nãi riªng cña doanh nghiÖp lµ ch-a hîp lý. GTS1 NSCN1 GTS1 NSCNk GTS1 NSCN1 59 - §Ó cã thÓ ®¸nh gi¸ chi tiÕt t×nh h×nh thùc hiÖn quü l-¬ng cña doanh nghiÖp, ta nghiªn cøu møc ®é ¶nh h-ëng cña tõng nh©n tè ®Õn quü l-¬ng. B»ng ph-¬ng ph¸p thay thÕ liªn hoµn, møc ®é ¶nh h-ëng cña tõng nh©n tè lÇn l-ît ®-îc x¸c ®Þnh nh- sau: + Do ¶nh h-ëng cña gi¸ trÞ s¶n l-îng s¶n phÈm: GTS = x 600 – 120.000 = -10.650n® + Do ¶nh h-ëng cña n¨ng suÊt lao ®éng b×nh qu©n: NSCN = x 600 - x 600 = +13.653 + Do ¶nh h-ëng cña tiÒn l-¬ng b×nh qu©n: T1 = 118.080 - x 600 = -4.923 Tæng hîp ¶nh h-ëng cña 3 nh©n tè: 118.080 – 120.000 = QL = -10.650 + 13.653 – 4.923 = -1.920n® Dùa vµo kÕt qu¶ ph©n tÝch trªn ta thÊy r»ng quü l-¬ng thùc tÕ gi¶m so víi dù tÝnh lµ do kh«ng thùc hiÖn ®-îc kÕ ho¹ch s¶n xuÊt vµ do tiÒn l-¬ng b×nh qu©n gi¶m. Gi÷a 2 nh©n tè nµy cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. V× s¶n xuÊt kh«ng ®¹t môc tiªu ®· ¶nh h-ëng tiªu cùc ®Õn tiÒn l-¬ng cña c«ng nh©n s¶n xuÊt, tr-êng hîp quü l-¬ng t¨ng 13.650n® do ¶nh h-ëng cña viÖc gi¶m n¨ng suÊt lao ®éng b×nh qu©n, ta thÊy ®©y lµ ¶nh h-ëng tiªu cùc, viÖc gi¶m n¨ng suÊt lao ®éng sÏ lµm t¨ng chi phÝ tiÒn l-¬ng tõ ®ã lµm t¨ng gi¸ thµnh s¶n phÈm. Nh- vËy ta cã thÓ kÕt luËn r»ng viÖc quü l-¬ng thùc tÕ gi¶m 1920n® kh«ng ph¶i lµ xu h-íng tÝch cùc, bëi v× thùc tÕ chi phÝ tiÒn l-¬ng ®· t¨ng, nh- vËy gi¸ thµnh s¶n phÈm còng sÏ t¨ng t-¬ng øng vµ lµm gi¶m thu nhËp cña c«ng nh©n, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt còng sÏ gi¶m. Thùc tÕ nµy ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i t×m ra c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc ®Ó c¶i tiÕn c«ng t¸c qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh nãi chung vµ qu¶n lý quü tiÒn l-¬ng nãi riªng trong kú tíi. Ph©n tÝch quü l-¬ng theo h×nh thøc l-¬ng thêi gian §èi víi h×nh thøc tr¶ l-¬ng theo thêi gian, doanh nghiÖp c¨n cø vµo thêi gian lµm viÖc trong th¸ng vµ bËc l-¬ng cña tõng ng-êi ®Ó tÝnh vµ tr¶ l-¬ng cho c«ng nh©n s¶n xuÊt. Nh- vËy quü l-¬ng theo h×nh thøc l-¬ng thêi gian, ký hiÖu lµ QLt cã thÓ kh¸i qu¸t b»ng c«ng thøc sau: QLt = CNt . N . tn Trong ®ã: CNt lµ sè c«ng nh©n b×nh qu©n trong danh s¸ch h-ëng l-¬ng thêi gian 729.000 4.000 729.000 3.800 729.000 4.000 729.000 3.800 60 N lµ sè ngµy lµm viÖc b×nh qu©n cña 1 c«ng nh©n tn lµ tiÒn l-¬ng b×nh qu©n ngµy cña 1 c«ng nh©n Tõ c¸ch x¸c ®Þnh nãi trªn ta thÊy quü l-¬ng thêi gian chÞu ¶nh h-ëng bëi 3 nh©n tè lµ sè c«ng nh©n b×nh qu©n, sè ngµy lµm viÖc 1 c«ng nh©n vµ tiÒn l-¬ng b×nh qu©n ngµy cña 1 c«ng nh©n, nh-ng trªn gãc ®é qu¶n lý ng-êi ta chØ quan t©m nhiÒu ®Õn sè ngµy lµm viÖc vµ tiÒn l-¬ng b×nh qu©n ngµy cña 1 c«ng nh©n. Nh©n tè sè ngµy lµm viÖc b×nh qu©n ¶nh h-ëng tØ lÖ thuËn víi quü l-¬ng, th«ng qua sù biÕn ®éng cña nh©n tè nµy ta biÕt ®-îc kÕt qu¶ cña viÖc qu¶n lý, sö dông thêi gian lao ®éng cña doanh nghiÖp. Nh©n tè tiÒn l-¬ng b×nh qu©n ngµy còng cã ¶nh h-ëng tØ lÖ thuËn víi quü l-¬ng, th«ng qua sù biÕn ®éng cña nh©n tè nµy ta biÕt ®-îc sù biÕn ®éng vÒ cÊu thµnh cña c«ng nh©n s¶n xuÊt. Cô thÓ lµ nÕu tiÒn l-¬ng b×nh qu©n ngµy t¨ng lªn trong ®iÒu kiÖn c¸c nh©n tè kh¸ch kh«ng thay ®æi, chøng tá r»ng trong kú tØ träng c«ng nh©n cã bËc thî cao t¨ng lªn vµ ng-îc l¹i. §Ó x¸c ®Þnh møc ®é ¶nh h-ëng cña mçi nh©n tè ta sö dông ph-¬ng ph¸p thay thÕ liªn hoµn hoÆc sè chªnh lÖch. Ph©n tÝch quü l-¬ng theo h×nh thøc l-¬ng s¶n phÈm L-¬ng s¶n phÈm lµ h×nh thøc tr¶ l-¬ng g¾n liÒn víi chÕ ®é ph©n phèi theo lao ®éng. Theo h×nh thøc nµy doanh nghiÖp tr¶ l-¬ng cho ng-êi lao ®éng theo khèi l-îng s¶n phÈm (c«ng viÖc) ®· hoµn thµnh vµ ®¹t tiªu chuÈn chÊt l-îng quy ®Þnh, vµ c¨n cø vµo ®¬n gi¸ tiÒn l-¬ng cho tõng lo¹i s¶n phÈm. Mçi s¶n phÈm ®Òu cã ®¬n gi¸ tiÒn l-¬ng riªng, do vËy quü tiÒn l-¬ng theo h×nh thøc l-¬ng s¶n phÈm, ký hiÖu lµ QLs, cã thÓ ®-îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc sau: QLs = SLi x ®zi Trong ®ã: SLi lµ sè l-îng s¶n phÈm nhËp kho tõng mÆt hµng (hay lµ khèi l-îng tõng lo¹i c«ng viÖc ®· hoµn thµnh) ®zi ®¬n gi¸ tiÒn l-¬ng b×nh qu©n cña tõng lo¹i s¶n phÈm (c«ng viÖc) Tõ c«ng thøc tæng qu¸t nãi trªn, ta thÊy quü l-¬ng theo h×nh thøc l-¬ng s¶n phÈm kh«ng chØ tuú thuéc vµo sè l-îng s¶n phÈm nhËp kho, ®¬n gi¸ tiÒn l-¬ng mµ cßn phô thuéc vµo kÕt cÊu mÆt hµng. V× mçi c«ng viÖc (s¶n phÈm) cã ®¬n gi¸ tiÒn l-¬ng riªng, do ®ã nÕu trong thùc tÕ t¨ng tØ träng s¶n xuÊt lo¹i s¶n phÈm cã ®¬n gi¸ tiÒn l-¬ng cao, gi¶m tØ träng s¶n xuÊt mÆt hµng cã ®¬n gi¸ tiÒn l-¬ng thÊp th× tæng quü l-¬ng s¶n phÈm sÏ t¨ng vµ ng-îc l¹i. C¸c nh©n tè ¶nh h-ëng ®ã cã quan hÖ tÝch sè víi chØ tiªu, do ®ã khi sö dông 61 ph-¬ng ph¸p thay thÕ liªn hoµn ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®-îc møc ®é ¶nh h-ëng cña tõng nh©n tè. Cô thÓ, b»ng ph-¬ng ph¸p thay thÕ liªn hoµn møc ®é ¶nh h-ëng cña tõng nh©n tè lÇn l-ît ®-îc x¸c ®Þnh nh- sau: - Do ¶nh h-ëng cña s¶n l-îng s¶n phÈm nhËp kho: SL = QLsk - QLsk - Do ¶nh h-ëng cña kÕt cÊu mÆt hµng: k = SL1i .®zki - QLsk - Do ¶nh h-ëng cña ®¬n gi¸ tiÒn l-¬ng cña tõng lo¹i s¶n phÈm: ®z = QLs1 - SL1i x ®zki §èi víi nh©n tè s¶n l-îng, nh©n tè nµy ¶nh h-ëng tØ lÖ thuËn ®Õn quü l-¬ng, khi s¶n l-îng s¶n phÈm nhËp kho t¨ng lªn sÏ lµm quü l-¬ng t¨ng lªn t-¬ng øng vµ ng-îc l¹i. Quü l-¬ng t¨ng (gi¶m) trong tr-êng hîp nµy ®-îc coi lµ hîp lý v× nã g¾n liªn víi kÕt qu¶ cña ng-êi lao ®éng. §èi víi nh©n tè kÕt cÊu mÆt hµng, do viÖc t¨ng gi¶m tØ träng s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng cã ®¬n gi¸ tiÒn l-¬ng kh¸c nhau sÏ kh«ng lµm thay ®æi gi¸ trÞ khèi l-îng toµn bé s¶n phÈm nhËp kho nh-ng l¹i cã thÓ lµm cho quü l-¬ng biÕn ®éng. ViÖc thay ®æi s¶n xuÊt mÆt hµng tr-íc hÕt lµ do sù biÕn ®éng cña nhu cÇu thÞ tr-êng t¸c ®éng, nãi c¸ch kh¸c nã kh«ng phô thuéc vµo ý muèn chñ quan cña ng-êi s¶n xuÊt. Do vËy cÇn ph¶i x¸c ®Þnh hîp lý ®¬n gi¸ tiÒn l-¬ng cho tõng lo¹i s¶n phÈm sao cho thu nhËp cña ng-êi lao ®éng t-¬ng xøng víi kÕt qu¶ lao ®éng mµ hä ®· t¹o ra, ®¶m b¶o sù c«ng b»ng trong néi bé doanh nghiÖp. §èi víi ®¬n gi¸ tiÒn l-¬ng, ®¬n gi¸ l-¬ng ®-îc coi lµ mét lo¹i ®Þnh møc kinh tÕ kü thuËt vµ do ®ã nã th-êng æn ®Þnh trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn ®Ó ®¶m b¶o tÝnh hîp lý c«ng b»ng, sau mét thêi gian cÇn thiÕt ph¶i rµ so¸t l¹i ®¬n gi¸ l-¬ng, söa ®æi nÕu cÇn thiÕt, ®¶m b¶o tÝnh khoa häc vµ hîp lý, kÝch thÝch ng-êi lao ®éng trong viÖc n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l-îng võa t¨ng ®-îc lîi Ých cho doanh nghiÖp võa ®¶m b¶o lîi Ých cho ng-êi lao ®éng. 3.3 Ph©n tÝch kho¶n môc chi phÝ chung: Kho¶n môc chi phÝ chung lµ toµn bé c¸c chi phÝ cã liªn quan ®Õn viÖc phôc vô, qu¶n lý s¶n xuÊt, chÕ t¹o thö s¶n phÈm trong c¸c ph©n x-ëng, bé phËn, nã bao gåm: - Chi phÝ qu¶n lý ph©n x-ëng - Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp SL1i .gki SLki .gki SL1i .gki SLki .gki 62 - Chi phÝ khÊu hao TSC§ - Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi - Chi khÝ kh¸c b»ng tiÒn Ph-¬ng ph¸p chñ yÕu lµ so s¸nh gi÷a kho¶n chi thùc tÕ víi kÕ ho¹ch, so s¸nh tØ träng cña tõng lo¹i chiÕm trong tæng gi¸ thµnh, c¨n cø vµo néi dung cÊu thµnh vµ tÝnh chÊt tõng lo¹i kho¶n chi ®Ó rót ra kÕt luËn cô thÓ vÒ kÕt qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý doanh nghiÖp. Tõ ®ã ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt nh»m c¶i tiÕn c«ng t¸c, ®éng viªn vµ khai th¸c kh¶ n¨ng tiÒm tµng, phÊn ®Êu tiÕt kiÖm chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. 4. Ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn kế hoạch h¹ gi¸ thấp giá thành của SP so sánh được. 4.1 ChØ tiªu ph©n tÝch: Trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt s¶n phÈm so s¸nh ®-îc th«ng th-êng chiÕm mét tØ träng rÊt lín trong tæng sè s¶n phÈm s¶n xuÊt ra. ViÖc h¹ gi¸ thµnh cña s¶n phÈm nµy cã mét ý nghÜa quyÕt ®Þnh trong viÖc phÊn ®Êu h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm cña toµn bé s¶n phÈm. Víi s¶n phÈm so s¸nh ®-îc, ngoµi viÖc x¸c ®Þnh chØ tiªu kÕ ho¹ch gi¸ thµnh, doanh nghiÖp cßn ph¶i x¸c ®Þnh kÕ ho¹ch vÒ nhiÖm vô h¹ gi¸ thµnh. Trong ®ã lÊy gi¸ thµnh thùc tÕ b×nh qu©n n¨m tr-íc lµm gèc so s¸nh (®èi víi c¸c DN x©y l¾p lµ gi¸ thµnh dù to¸n) NhiÖm vô h¹ gi¸ thµnh ®-îc ph¶n ¸nh th«ng qua 2 chØ tiªu lµ møc h¹ gi¸ thµnh vµ tØ lÖ h¹ gi¸ thµnh. C¸c chØ tiªu nµy ®-îc x¸c ®Þnh cho tõng lo¹i s¶n phÈm, vµ gäi lµ møc h¹ vµ tØ lÖ h¹ c¸ biÖt vµ cho toµn bé s¶n phÈm gäi lµ møc h¹ toµn bé vµ tØ lÖ h¹ b×nh qu©n. ChØ khi nµo hoµn thµnh ®ång thêi c¶ 2 chØ tiªu nµy th× doanh nghiÖp míi ®-îc x¸c nhËn lµ hoµn thµnh nhiÖm vô h¹ gi¸ thµnh do chÝnh doanh nghiÖp tù ®Æt ra ®Ó phÊn ®Êu. 4.2 Ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch: B-íc 1: X¸c ®Þnh nhiÖm vô h¹ gi¸ thµnh: Hai chØ tiªu møc h¹ vµ tØ lÖ h¹ gi¸ thµnh kÕ ho¹ch lÇn l-ît ®-îc x¸c ®Þnh nh- sau: - Møc h¹ kÕ ho¹ch cña tõng lo¹i s¶n phÈm ký hiÖu lµ mhk ®-îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: mhk = Zk – Z0 Trong ®ã: Zk lµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ b×nh qu©n kú kÕ ho¹ch Z0 lµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ b×nh qu©n n¨m tr-íc - TØ lÖ h¹ kÕ ho¹ch ®¬n vÞ s¶n phÈm – ký hiÖu lµ thk t-¬ng øng ®-îc x¸c ®Þnh nh- sau: thk = x 100 - Møc h¹ kÕ ho¹ch cña toµn bé s¶n phÈm ký hiÖu lµ Mhk ®-îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: Mhk = SLki x mhki = SLki x (Zki – Z0i) = SLki x Zki - SLki x Z0i mhk Z0 63 Trong ®ã: SLki lµ s¶n l-îng (sè l-îng) SP kÕ ho¹ch cña tõng lo¹i s¶n phÈm (mÆt hµng) - T-¬ng øng víi nã tØ lÖ h¹ b×nh qu©n kú kÕ ho¹ch ký hiÖu Thk cã thÓ ®-îc x¸c ®Þnh nh- sau: Thk = x 100 HoÆc: Thk = ttki x thki Trong ®ã: ttki lµ tØ träng kÕ ho¹ch cña tõng mÆt hµng (s¶n phÈm) chiÕm trong tæng sè, ®-îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së s¶n l-îng kÕ ho¹ch, gi¸ thµnh thùc tÕ b×nh qu©n n¨m tr-íc. B-íc 2: X¸c ®Þnh t×nh h×nh thùc tÕ thùc hiÖn nhiÖm vô h¹ gi¸ thµnh: - Trong thùc tÕ møc h¹ vµ tØ lÖ h¹ c¸ biÖt lÇn l-ît ®-îc x¸c ®Þnh nh- sau: mh1 = Z1– Z0 th1 = x 100 Trong ®ã: mh1 lµ møc h¹ thùc tÕ tõng s¶n phÈm Z1 lµ gi¸ thµnh b×nh qu©n thùc tÕ cña tõng s¶n phÈm th1 lµ tû lÖ h¹ thùc tÕ cña tõng s¶n phÈm. - Møc h¹ thùc tÕ cña toµn bé s¶n phÈm (Mh1) vµ tØ lÖ h¹ b×nh qu©n thùc tÕ (Th1) ®-îc x¸c ®Þnh nh- sau: Mh1 = SL1i x mh1i = SL1i x (Z1i – Z0i) = SL1i x Z1i - SL1i x Z0i Th1 = x 100 HoÆc: Th1 = tt1i x th1i Trong ®ã: SL1i lµ s¶n l-îng (sè l-îng) s¶n phÈm s¶n xuÊt ®-îc nhËp kho kú thùc tÕ cña tõng lo¹i s¶n phÈm (mÆt hµng) tt1i lµ tØ träng thùc tÕ cña tõng mÆt hµng chiÕm trong tæng sè B-íc 3: So s¸nh t×nh h×nh thùc hiÖn víi nhiÖm vô ®Æt ra §Ó biÕt ®-îc doanh nghiÖp cã thùc hiÖn ®-îc nhiÖm vô ®Æt ra hay kh«ng, cÇn ph¶i so s¸nh gi÷a thùc tÕ víi kÕ ho¹ch cña c¸c chØ tiªu møc h¹ toµn bé vµ tØ lÖ h¹ b×nh qu©n, cã thÓ kh¸i qu¸t theo m« h×nh sau: Mh1 – Mhk = Mh Th1 – Thk = Th Khi ®· lo¹i trõ ¶nh h-ëng cña nh©n tè kh¸ch quan, nÕu mét trong c¸c chªnh lÖch nãi trªn lµ d-¬ng (+) th× cã nghÜa lµ doanh nghiÖp ®· kh«ng thùc hiÖn ®-îc môc tiªu ®· ®-îc x¸c ®Þnh; cßn c¸c chªnh lÖch ®ã b»ng kh«ng (Mh=0; Th=0) hoÆc lµ sè ©m (-), chøng tá doanh nghiÖp ®· hoµn thµnh vµ hoµn thµnh v-ît møc môc tiªu ®· ®Ò ra. Mhk SLki x Z0i mh1 Z0 Mh1 SL1i x Z0i 64 C¸c kÕt qu¶ nãi trªn chØ cã thÓ ®-îc gi¶i thÝch bëi ¶nh h-ëng cña nhiÒu nh©n tè kh¸c nhau. §Ó cã thÓ kÕt luËn chÝnh x¸c vÒ c«ng t¸c qu¶n lý gi¸ thµnh cña doanh nghiÖp cÇn ph¶i biÕt sè l-îng c¸c nh©n tè ¶nh h-ëng cô thÓ ®Õn tõng chØ tiªu, møc ®é ¶nh h-ëng vµ tÝnh chÊt ¶nh h-ëng cña tõng nh©n tè ®ã. - §èi víi møc h¹ gi¸ thµnh cña toµn bé s¶n phÈm: Tõ c«ng thøc x¸c ®Þnh chØ tiªu nµy ta thÊy nã biÕn ®éng lµ do t¸c ®éng cña 3 nh©n tè: + S¶n l-îng (sè l-îng) s¶n xuÊt vµ nhËp kho; + KÕt cÊu mÆt hµng s¶n xuÊt (tØ träng tõng mÆt hµng chiÕm trong tæng sè); + Møc h¹ gi¸ thµnh cña tõng s¶n phÈm, thùc chÊt lµ ¶nh h-ëng cña gi¸ thµnh ®¬n vÞ thay ®æi. - §èi víi tØ lÖ h¹ b×nh qu©n: BiÕn ®éng cña chØ tiªu nµy chØ tuú thuéc vµo sù biÕn ®éng cña 2 nh©n tè: + KÕt cÊu mÆt hµng s¶n xuÊt; + Møc h¹ gi¸ thµnh c¸ biÖt. B-íc 4: X¸c ®Þnh møc ®é ¶nh h-ëng cña c¸c nh©n tè: Trong ®iÒu kiÖn kÕt cÊu mÆt hµng kh«ng thay ®æi vµ møc h¹ gi¸ thµnh c¸ biÖt kh«ng thay ®æi, nh©n tè tè s¶n l-îng s¶n phÈm thay ®æi chØ lµm thay ®æi møc h¹ gi¸ thµnh cña toµn bé s¶n phÈm, trong khi ®ã kh«ng lµm biÕn ®éng tØ lÖ h¹ b×nh qu©n. B»ng c¸c ph-¬ng ph¸p thÝch hîp cã thÓ x¸c ®Þnh ®-îc møc ®é ¶nh h-ëng cña c¸c nh©n tè nh- sau: - Do ¶nh h-ëng cña nh©n tè s¶n l-îng: SL = (SL1i x Z0i – SLki x Z0i) x Thk - Do ¶nh h-ëng cña kÕt cÊu mÆt hµng: + ¶nh h-ëng ®Õn møc h¹ toµn bé: Mhk = SL1i x Z0i (Thk R – Thk) Trong ®ã: Thk R = tt1i x thki x + ¶nh h-ëng ®Õn tØ lÖ h¹ b×nh qu©n: Thk = Thk R - Thk - Do ¶nh h-ëng cña tØ lÖ h¹ c¸ biÖt: + ¶nh h-ëng ®Õn møc h¹ toµn bé: Mhmh = SL1i x Z1i (Th1 – Thk R) + ¶nh h-ëng ®Õn tØ lÖ h¹ b×nh qu©n: Thmh = Th1 - Thk R 1 100 65 Ch-¬ng 5: Ph©n tÝch kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh 1. Ph©n tÝch kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh 1.1 Ph©n tÝch t×nh h×nh lîi nhuËn tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ChØ tiªu ph©n tÝch: Lîi nhuËn lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp, nã bao gåm lîi nhuËn tõ ho¹t ®éng kinh doanh vµ lîi nhuËn kh¸c. Khi ®¸nh gi¸ kh¸i qu¸t kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh, cÇn sö dông th«ng tin cña b¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh. So s¸nh kú nµy víi kú tr-íc c¶ vÒ tæng lîi nhuËn tr-íc thuÕ còng nh- cña tõng bé phËn cÊu thµnh sÏ thÊy ®-îc sù biÕn ®éng cña chØ tiªu nµy. Trªn c¬ së ®ã t×m biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó kh«ng ngõng t¨ng lîi nhuËn. Trong tæng lîi nhuËn cña doanh nghiÖp lîi nhuËn tõ ho¹t ®éng kinh doanh th-êng chiÕm tû träng lín nhÊt. V× vËy sau khi ®¸nh gi¸ kh¸i qu¸t kÕt qu¶ n¨ng suÊt lao ®éng kinh doanh, cÇn tiÕp tôc ®i s©u nghiªn cøu lîi nhuËn tõ ho¹t ®éng kinh doanh. Lîi nhuËn cña doanh nghiÖp cã thÓ ®-îc x¸c ®Þnh nh- sau: Ln = Dt - Z – T Trong ®ã: Dt lµ doanh thu tõ tiªu thô s¶n phÈm Z lµ gi¸ thµnh toµn bé cña s¶n phÈm tiªu thô T lµ thuÕ ph¶i nép (kh«ng kÓ thuÕ lîi tøc) Nh- ta ®· biÕt, toµn bé doanh thu, gi¸ thµnh toµn bé vµ thuÕ ®Òu ®-îc x¸c ®Þnh dùa trªn c¬ së cña khèi l-îng (sè l-îng) s¶n phÈm tiªu thô, gi¸ b¸n ®¬n vÞ, gi¸ thµnh ®¬n bÞ vµ møc thuÕ ®¬n vÞ s¶n phÈm tiªu thô. Do ®ã tæng sè lîi nhuËn tiªu thô cßn cã thÓ ®-îc x¸c ®Þnh nh- sau: Ln = SLi gi -  SLi zi -  SLi ti Ln = SLi (gi - zi - ti) =  SLi lni Trong ®ã: SLi lµ s¶n l-îng tiªu thô cña s¶n phÈm thø i (s¶n l-îng tiªu thô tõng mÆt hµng) gi lµ gi¸ b¸n b×nh qu©n s¶n phÈm thø i (gi¸ b¸n b×nh qu©n tõng mÆt hµng) zi lµ gi¸ thµnh b×nh qu©n cña s¶n phÈm thø i gåm gi¸ thµnh c«ng x-ëng, chi phÝ l-u th«ng cña s¶n phÈm tiªu thô (gi¸ thµnh b×nh qu©n tõng mÆt hµng) ti lµ møc thuÕ b×nh qu©n cña s¶n phÈm thø i (møc thuÕ b×nh qu©n tõng mÆt hµng) lni lµ møc lîi nhuËn ®¬n vÞ s¶n phÈm. 66 Ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch Khi ph©n tÝch lîi nhuËn tõ ho¹t ®éng kinh doanh cÇn so s¸nh gi÷a thùc tÕ vµ kÕ ho¹ch, ®ång thêi x¸c ®Þnh møc ®é ¶nh h-ëng cña tõng nh©n tè ®Õn chØ tiªu nµy. Néi dung ph-¬ng ph¸p cã thÓ kh¸i qu¸t nh- sau: Ln1 – Lnk = Ln KÕt qu¶ so s¸nh cã thÓ x¶y ra mét trong 3 tr-êng hîp sau: - Ln > 0 KÕt luËn lîi nhuËn t¨ng. - Ln = 0 KÕt luËn lîi nhuËn kh«ng thay ®æi. - Ln < 0 KÕt luËn lîi nhuËn gi¶m. ViÖc hoµn thµnh hay kh«ng hoµn thµnh chØ tiªu kÕ ho¹ch cã thÓ do nhiÒu nguyªn nh©n vµ nh©n tè ¶nh h-ëng kh¸c nhau. XÐt vÒ nh©n tè ¶nh h-ëng cô thÓ, dùa vµo c«ng thøc x¸c ®Þnh lîi nhuËn ta thÊy cã 3 nh©n tè lµ: Khèi l-îng (s¶n l-îng) s¶n phÈm tiªu thô; kÕt cÊu mÆt hµng tiªu thô vµ møc lîi nhuËn ®¬n vÞ (hoÆc møc l·i, lç). MÆt kh¸c, b¶n th©n møc lîi nhuËn ®¬n vÞ l¹i tuú thuéc vµo gi¸ b¸n ®¬n vÞ, gi¸ thµnh toµn bé ®¬n vÞ vµ møc thuÕ ®¬n vÞ s¶n phÈm tiªu thô – tõ ®ã suy ra tæng sè lîi nhuËn thùc tÕ t¨ng (gi¶m) so víi kÕ ho¹ch lµ tïy thuéc vµo 5 nh©n tè ¶nh h-ëng cô thÓ sau ®©y: - Khèi l-îng s¶n phÈm tiªu thô; - KÕt cÊu mÆt hµng tiªu thô; - Gi¸ b¸n s¶n phÈm tiªu thô; - Gi¸ thµnh toµn bé cña s¶n phÈm tiªu thô; - Møc thuÕ ph¶i nép cña s¶n phÈm tiªu thô (kh«ng kÓ thuÕ lîi tøc) C¸c nh©n tè ¶nh h-ëng nãi trªn cã quan hÖ kh¸c nhau ®Õn chØ tiªu ph©n tÝch do ®ã ph¶i kÕt hîp c¸c ph-¬ng ph¸p kh¸c nhau ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é ¶nh h-ëng cña tõng nh©n tè. Cô thÓ lÇn l-ît møc ®é ¶nh h-ëng cña tõng nh©n tè ®-îc x¸c ®Þnh nh- sau: Do ¶nh h-ëng cña s¶n l-îng s¶n phÈm tiªu thô: SL = Lnk x - Lnk Do ¶nh h-ëng cña kÕt cÊu mÆt hµng tiªu thô: k = SL1i . lnki - Lnki x Do