Giáo trình Lý thuyết tiền tệ tín dụng - Nguyễn Sơn Ngọc Minh (Phần 2)

.............................................................. 39 3.2. Lãi suất chỉ đạo và lãi suất kinh doanh.......................................................................... 40 3.3. Lãi suất thoả thuận: là lãi suất được xây dựng trên cơ sở quan hệ cung cầu vốn trên thị trường được thoả thuận giữa người cho vay và người đi vay. ............................................... 40 3.4. Lãi suất danh nghĩa, lãi suất thực .................................................................................. 40 3.5. Lãi suất tái chiết khấu: là lãi suất mà ngân hàng Trung ương áp dụng để tái chiết khấu các thương phiếu và các giấy tờ có giá của các ngân hàng thương mại. ................................ 41 3.5. Lãi suất thị trường tiền tệ liên ngân hàng: là lãi suất mua, bán vốn được thực hiện giữa các ngân hàng trên thị trường tiền tệ. .................................................................................... 41 4. Các nhân tố ảnh hưởng đến lãi suất ............................................................................... 41 5. Ý nghĩa của lãi suất tín dụng (LSTD) ............................................................................. 41 5.1 LSTD là công cụ quản lý kinh tế vĩ mô ........................................................................... 42 5.2. LSTD là công cụ khuyến khích cạnh tranh giữa các ngân hàng thương mại. ................................ 42 Giáo trình Lý thuyết tiền tệ tín dụng Nguyễn Sơn Ngọc Minh 118 5.3 Lãi suất tín dụng là công cụ khuyến khích tiết kiệm và đầu tư ......................................... 42 6- Các chính sách lãi suất tín dụng ....................................................................................... 41 6.1 Chính sách lãi suất tín dụng của NHNN ......................................................................... 41 6.2 Chính sách lãi suất tiến tới tự do hoá lãi suất của Việt nam ............................................. 42 6.3 Chính sách lãi suất tín dụng của NHTM ......................................................................... 42 CHƯƠNG 3 ........................................................................................................................ 44 HỆ THỐNG NGÂN HÀNG VÀ THỊ TRƯỜNG TIỀN TỆ ............................................. 44 I- Sự ra đời và quá trình phát triển của hệ thống ngân hàng Việt Nam ................................ 44 1. Sự ra đời của ngân hàng ................................................................................................. 44 2. Sự ra đời và phát triển của hệ thống ngân hàng Việt Nam ............................................. 46 II -Ngân hàng Trung ương (NHTW) ................................................................................. 47 1. Khái niệm ............................................................................................................................ 2. Chức năng của NHTW ................................................................................................... 47 2.1. NHTW là ngân hàng phát hành tiền tệ theo quy định của pháp luật ............................... 47 2.2. NHTW là ngân hàng của các ngân hàng, cụ thể: ........................................................... 48 2.3 NHTW là ngân hàng Nhà nước ...................................................................................... 48 3. Vai trò của NHTW .......................................................................................................... 48 3.1. Góp phần ổn định và phát triển kinh tế xã hội thông qua điều tiết khối lượng tiền trong lưu thông.............................................................................................................................. 48 3.2. Góp phần thiết lập và điều chỉnh cơ cấu kinh tế ............................................................ 49 3.3 Góp phần ổn định sức mua của đông tiền quốc gia ......................................................... 49 3.4 NHTW chỉ huy toàn bộ hệ thống ngân hàng ................................................................... 49 III - Ngân hàng thương mại (NHTM) ............................................................................... 49 1. Khái niệm ............................................................................................................................ 2. Các loại hình NHTM ........................................................................................................ 46 3. Chức năng của ngân hàng thương mại .......................................................................... 50 3.1. Chức năng trung gian tín dụng ...................................................................................... 50 3.2 Chức năng trung gian thanh toán ................................................................................... 50 3.3 Chức năng tạo tiền ......................................................................................................... 50 4 .Vai trò của ngân hàng thương mại ................................................................................. 51 4.1. NHTM là công cụ quan trọng thúc đẩy sự phát triển của lực lượng sản xuất. ..................... 51 4.2. Ngân hàng thương mại tạo ra môi trường cho việc thực hiện chính sách tiền tệ của NHTW .................................................................................................................................. 51 IV - Các ngân hàng và các tổ chức tín dụng khác............................................................. 52 Giáo trình Lý thuyết tiền tệ tín dụng Nguyễn Sơn Ngọc Minh 119 1. Ngân hàng chuyên nghiệp .............................................................................................. 52 1.1. Ngân hàng cầm cố bất động sản ( Ngân hàng địa ốc) .................................................... 52 1.2 Ngân hàng đầu tư ........................................................................................................... 52 1.3. Ngân hàng tiết kiệm ...................................................................................................... 52 2. Ngân hàng chính sách xã hội ......................................................................................... 52 3. Các tổ chức tín dụng phi ngân hàng ............................................................................... 53 3.1. Các công ty bảo hiểm .................................................................................................... 53 3.2. Công ty tài chính ........................................................................................................... 53 3.3. Công ty cho thuê tài chính ............................................................................................. 53 3.4. Quỹ đầu tư .................................................................................................................... 54 3.5. Quỹ hỗ trợ và phát triển ................................................................................................ 54 4- Quỹ tín dụng nhân dân ..................................................................................................... 51 4.1 Khái niệm ...................................................................................................................... 51 4.2 Nguyên tắc tổ chức hoạt động của QTDND .................................................................... 51 4.3 Đặc điểm hoạt động của QDDND .................................................................................. 54 4.4 Đặc điểm hoạt động cho vay của QDDND ..................................................................... 56 4.5 Vai trò của QDDND ....................................................................................................... 57 V- Thị trường tiền tệ (TTTT) ............................................................................................ 55 1. Cơ sở hình thành và phát triển ....................................................................................... 55 1.1 Khái niệm ....................................................................................................................... 55 1.2 Cơ sở hình thành và phát triển ....................................................................................... 55 2. Các chủ thể tham gia TTTT ............................................................................................ 56 3. Các công cụ trên thị trường tiền tệ.................................................................................. 58 4. Cơ cấu của thị trường tiền tệ........................................................................................... 59 5- Hoạt động giao dịch trên thị trường tiền tệ..................................................................... 60 6- Vai trò của thị trường tiền tệ........................................................................................... 61 CHƯONG 4 ........................................................................................................................ 61 THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT .................................................................. 63 TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG .......................................................................... 63 I. Thanh toán tiền mặt trong nền kinh tế thị trường ............................................................... 62 2. Nội dung thanh toán tièn mặt ........................................................................................... 62 3. Ưu nhược điểm của thanh toán bằng tiền mặt ................................................................... 62 II. Thanh toán không dùng tiền mặt ...................................................................................... 63 I- ý nghĩa của thanh toán không dùng tiền mặt ................................................................ 63 Giáo trình Lý thuyết tiền tệ tín dụng Nguyễn Sơn Ngọc Minh 120 1- Khái niệm ........................................................................................................................ 63 2- Bản chất của thanh toán không dùng tiền mặt ............................................................... 64 3- Các nguyên tắc trong thanh toán không dùng tiền mặt .................................................. 64 3.1 Mỗi khoản thanh toán phải có ít nhất ba bên tham gia: người trả tiền, người nhận tiền và các trung gian thanh toán .................................................................................................... 64 3.2 Các chủ thể thanh toán phải mở tài khoản tại ngân hàng hoặc kho bạc ................................. 64 3.3. Các chứng từ thanh toán phải được lập theo mẫu quy định của ngân hàng, kho bạc và phải đảm bảo các yếu tố cơ bản của chứng từ. ..................................................................... 65 3.4. Các trung gian thanh toán phải có trách nhiệm thực hiện đúng đắn sự uỷ nhiệm của khách hàng........................................................................................................................... 65 4. Ý nghĩa của TTKDTM .................................................................................................... 65 5- Các hình thức thanh toán không dùng tiền mặt (KDTM)............................................ 65 5.1 Thanh toán bằng séc ..................................................................................................... 65 a- Khái niệm ........................................................................................................................ 65 b- Các quy định trong thanh toán séc ................................................................................... 65 c- Các loại séc phát hành ..................................................................................................... 66 5.2 Thanh toán bằng uỷ nhiệm chi (UNC) ........................................................................... 72 5.3. Thanh toán bằng uỷ nhiệm thu (UNT) ........................................................................ 73 5.4. Thanh toán bằng thư tín dụng ..................................................................................... 75 5.5. Thẻ thanh toán ............................................................................................................. 76 CHƯƠNG 5 ........................................................................................................................ 79 THANH TOÁN VÀ TÍN DỤNG QUỐC TẾ ..................................................................... 79 I Tỷ giá hối đoái ................................................................................................................. 79 1. Khái niệm hối đoái và tỷ giá hối đoái .............................................................................. 79 2. Cơ sở hình thành tỷ giá hối đoái ....................................................................................... 80 3. Các loại tỷ giá hối đoái .................................................................................................... 81 4. Các nhân tố ảnh hưởng đến tỷ giá hối đoái .................................................................... 81 5. ý nghĩa của tỷ giá hối đoái .............................................................................................. 82 II- Thanh toán quốc tế ....................................................................................................... 83 1.Khái niệm ......................................................................................................................... 83 2. Các phương tiện thanh toán quốc tế ............................................................................... 83 2.1. Hối phiếu (Bill of exchange) .......................................................................................... 83 2.1 Séc(Cheque) ................................................................................................................... 83 3. Hiệp định thanh toán quốc tế .......................................................................................... 84 Giáo trình Lý thuyết tiền tệ tín dụng Nguyễn Sơn Ngọc Minh 121 3.1 Khái niệm ....................................................................................................................... 84 3.2 Các hiệp định thanh toán quốc tế ................................................................................... 84 4. Các hình thức thanh toán quốc tế ................................................................................... 85 4.1- Thanh toán thư tín dụng ................................................................................................ 86 4.2 Thanh toán uỷ thác thu ................................................................................................. 886 4.3 Phương thức chuyển tiền ................................................................................................ 87 1II. Tín dụng quốc tế .......................................................................................................... 88 1. Khái niệm TDQT ............................................................................................................. 88 2. Sự cần thiết của TDQT ..................................................................................................... 89 3. Các hình thức TDQT ........................................................................................................ 89 3.1 Tín dụng thương mại ...................................................................................................... 91 3.2 Tín dụng ngân hàng ....................................................................................................... 92 3.3 Tín dụng Nhà nước ......................................................................................................... 93 3.4 Tín dụng của các tổ chức tài chính - tín dụng quốc tế ..................................................... 92 4- Thi trường tín dụng quốc tế .............................................................................................. 92 4.1 Khái niệm ...................................................................................................................... 92 4.2 Các loại thị trường tín dụng quốc tế ................................................................................ 92 IV- Cán cân thanh toán quốc tế ......................................................................................... 94 1. Khái niệm ........................................................................................................................ 94 2. Nội dung của cán cân thanh toán quốc tế ....................................................................... 95 2.1 Cán cân vãng lai (tài khoản vãng lai), bao gồm: ............................................................ 95 2.2 Cán cân vốn: cán cân vốn có các nội dung sau............................................................... 96 3- Ý nghĩa của cán cân thanh toán quốc tế ......................................................................... 98 V. Các tổ chức tài chính tín dụng quốc tế ............................................................................. 98 1- Quỹ tiền tệ quốc tế (International Moneytary Fund) ........................................................ 98 2- Tập đoàn Ngân hàng thế giới (World Bank Group) ......................................................... 99 3- Ngân hàng phát triển châu Á ( Asian Development Bank) ............................................. 100 4- Ngân hàng thanh toán quốc tế - BIS (Bank for International Settlements) ..................... 100 PHẦN PHỤ LỤC ............................................................................................................. 102 Giáo trình Lý thuyết tiền tệ tín dụng Nguyễn Sơn Ngọc Minh 122 LỜI NÓI ĐẦU ..................................................................................................................1 CHƯƠNG 1 ......................................................................................................................2 TIỀN TỆ TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG .......................................................2 I- Nguồn gốc, bản chất, chức năng và vai trò của tiền tệ ............................................................................... 2 1-Nguồn gốc ra đời và quá trình phát triển của tiền tệ ............................................................................... 2 3- Chức năng của tiền tệ ............................................................................................................................ 4 4- Vai trò của tiền tệ ................................................................................................................................... 7 II- Các chế độ lưu thông tiền tệ ...................................................................................................................... 9 1. Chế độ lưu thông tiền kim loại ............................................................................................................... 9 2. Chế độ lưu thông tiền dấu hiệu .............................................................................................................. 9 3- Chế độ lưu thông tiền tệ quốc tế ............................................................................................................11 3.5 Chế độ tiền tệ châu Âu (đồng ECU) ......................................................................................................12 III- Quy luật lưu thông tiền tệ .......................................................................................................................14 1- Nội dung của quy luật lưu thông tiền tệ ................................................................................................14 4. Các khối tiền trong lưu thông ................................................................................................................19 IV- Lạm phát, thiểu phát và các biện pháp ổn định tiền tệ ..........................................................................21 1. Lạm phát ...............................................................................................................................................21 2.Giảm phát và thiểu phát .........................................................................................................................25 3. Vận dụng các biện pháp ổn định tiền tệ trong điều kiện Việt Nam ........................................................26 CHƯƠNG 2 .................................................................................................................... 28 TIN DỤNG TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG .................................................. 28 I - Sự ra đời và bản chất của tín dụng ...........................................................................................................28 1. Sự ra đời và phát triển của các mối quan hệ tín dụng ..............................................................................28 2. Bản chất của tín dụng ...........................................................................................................................30 II- Chức năng của tín dụng ...........................................................................................................................31 1. Tập trung và phân phối lại vốn tạm thời nhàn rỗi trong xã hội trên nguyên tắc hoàn trả .....................31 2.Kiểm soát các hoạt động kinh tế thông qua tiền tệ ..................................................................................32 III- Các hình thức tín dụng ...........................................................................................................................32 1.Tín dụng thương mại (TDTM ) ..............................................................................................................32 1.4. Vai trò của TDTM ...............................................................................................................................33 2. Tín dụng ngân hàng (TDNH) ................................................................................................................34 2. Tín dụng góp phần quá trình tích tụ và tập trung vốn ...........................................................................37 3. Tín dụng góp phần tiết kiệm chi phí lưu thông xã hội ...........................................................................37 4. Tín dụng góp phần thực hiện chính sách xã hội....................................................................................38 V- Lãi suất tín dụng .......................................................................................................................................38 1. Định nghĩa ............................................................................................................................................38 2. Nguyên tắc xác định lãi suất tín dụng ...................................................................................................38 3. Các loại lãi suất tín dụng .......................................................................................................................39 4. Các nhân tố ảnh hưởng đến lãi suất ......................................................................................................41 5. Ý nghĩa của lãi suất tín dụng (LSTD) ....................................................................................................41 LSTD là một trong những đòn bẩy kinh tế quan trọng của nền kinh tế thị trường. Nó tác động đến hầu hết các lĩnh vực trong nền kinh tế nói chung và từng nhà đầu tư nói riêng. Lãi suất tín dụng có ý nghĩa sau: ...........42 CHƯƠNG 3 .................................................................................................................... 44 HỆ THỐNG NGÂN HÀNG VÀ THỊ TRƯỜNG TIỀN TỆ ......................................... 44 III - Ngân hàng thương mại (NHTM) ...........................................................................................................49 1. Chức năng của ngân hàng thương mại .................................................................................................50 2.Vai trò của ngân hàng thương mại .........................................................................................................51 IV - Các ngân hàng và các tổ chức tín dụng khác .........................................................................................52 1. Ngân hàng chuyên nghiệp .....................................................................................................................52 Giáo trình Lý thuyết tiền tệ tín dụng Nguyễn Sơn Ngọc Minh 123 2. Ngân hàng c