Giáo trình Luật lao động - Khái quát chung về luật lao động

CHƯƠNG I: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ LUẬT LAO ĐỘNG I.Khái niệm, nguyên tắc cơ bản, nguồn lao động 1. Khái niệm Luật lao động là một ngành khoa học nghiên cứu về ngành lao động Luật lao động là một môn học nghiên cứu về ngành lao động Ngành luật lao động là tổng thể các quan hệ pháp luật điều chỉnh quan hệ lao động giữa người lao động làm công ăn lương với người sử dụng lao động thuê mướn có trả công và quan hệ xã hội có liên quan trực tiếp đến người lao động. 2. Đối tượng điều chỉnh: Bao gồm 2 mối quan hệ : + Quan hệ lao động làm công ăn lương + Quan hệ xã hội liên quan trực tiếp đến người lao động 3. Phương pháp điều chỉnh: - Phương pháp bình đẳng thoả thuận - Phương pháp mệnh lệnh - Phương pháp tác động thông qua hoạt dộng của tổ chức công đoàn 4. Nguyên tắc cơ bản của luật lao động: a. nguyên tắc bảo vệ người lao động b. nguyên tắc bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp của người sử dụng lao động II. Các quan hệ pháp luật lao động 1. Quan hệ pháp luật về sử dụng lao động a. K/n: Quan hệ pháp luật về sử dụng lao động thường được gọi là quan hệ theo nghĩa hẹp là những quan hệ phát sinh trong quá trình sử dụng sức lao động của người lao động được các qui phạm pháp luật điều chỉnh. b. Cơ cấu của quan hệ pháp luật về sử dụng lao động: Cơ cấu của quan hệ pháp luật nói chung : + Chủ thể + Khách thể + Nội dung · Chủ thể : một cá nhân được coi là người lao động cần 2 điều kiện: - từ 15 tuổi trở lên - có năng lực lao động * lưu ý: đối với cá nhân dưới 15 tuổi thì họ chỉ được phép làm việc khi thoả mãn 2 điều kiện: có sự đồng ý bằng văn bản của cha mẹ hoặc người giám hộ và công việc của họ làm thuộc danh mục mà Bộ lao động cho phép Phân loại người lao động: - công dân (người mang một quốc tịch nào đó) - người nước ngoài (là người không mang quốc tịch nước sở tại nhưng có quốc tịch của quốc gia khác) - người không quốc tịch Người sử dụng lao động: - cá nhân được coi là người sử dụng lao động phải trên 18 tuổi và có năng lực trả công. - Tổ chức được coi là người sử dụng lao đọng khi được pháp luật thừa nhận · Khách thể: · Nội dung: - Quyền & nghĩa vụ của người lao động : - Quyền và nghĩa vụ của người sử dụng lao động : c. Đặc điểm của mối quan hệ pháp luật này. - Người lao động phải hoàn thành công việc được giao. - Người sử dụng lao động có quyền kiểm tra giám sát. - Có sự tham gia của đại diện tập thể người lao động trong quá trình tồn tại, thay đổi, chấm dứt các quan hệ lao động. d. Sự kiện pháp lý: - Khái niệm: Sự kiện pháp lý là những sự kiện đương nhiên, có tính chất khách quan hoặc sự kiện do con người tạo ra có tính chất chủ quan làm phát sinh, thay đổi chấm dứt chÊm døt c¸c quan hÖ ph¸p luËt vÒ lao ®éng. - Ph©n lo¹i: Cã 2 lo¹i: + Sù biÕn + Hµnh vi C¨n cø vµo hËu qu¶ ph¸p lý chia sù kiÖn ph¸p lý lµm 3 lo¹i: +Sù kiÖn ph¸p lý lµm ph¸t sinh quan hÖ lao ®éng + Sù kiÖn ph¸p lý lµm thay ®æi quan hÖ ph¸p luËt lao ®éng + Sù kiÖn ph¸p lý lµm chÊm døt quan hÖ ph¸p luËt lao ®éng 2. Nhãm quan hÖ ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn quan hÖ sö dông lao ®éng - Quan hÖ ph¸p luËt vÒ häc nghÒ - Quan hÖ ph¸p luËt vÒ viÖc lµm CH¦¥NG 2: viÖc lµm, häc nghÒ I.ViÖc lµm 1.Kh¸i niÖm. TÊt c¶ nh÷ng ho¹t ®éng lao ®éng cã t¹o ra thu nhËp mµ kh«ng bÞ ph¸p luËt cÊm ®Òu ®îc coi lµ viÖc lµm. 2. Quan hÖ viÖc lµm. a. Chñ thÓ. Bao gåm : +Ngêi sö dông lao ®éng + Ngêi lao ®éng + Nhµ níc + Tæ chøc giíi thiÖu viÖc lµm (Trung t©m giíi thiÖu viÖc lµm, Doanh nghiÖp giíi thiÖu viÖc lµm) b. Néi dung quan hÖ viÖc lµm - QuyÒn vµ nghÜa vô cña ngêi lao ®éng. - QuyÒn vµ nghÜa vô cña ngêi sö dông lao ®éng. 3. Trî cÊp mÊt viÖc lµm. a. §iÒu kiÖn ®îc hëng - §èi tîng ®îc hëng: + Ngêi lao ®éng lµm viÖc thêng xuyªn, liªn tôc trong doanh nghiÖp tõ 12 th¸ng trë lªn bÞ mÊt viÖc lµm do Doanh nghiÖp thay ®æi c¬ cÊu c«ng nghÖ: . Doanh nghiÖp ®oa thay ®æi m¸y mãc, trang thiÕt bÞ, qui tr×nh c«ng nghÖ. . Doanh nghiÖp thay ®æi c¬ cÊu s¶n phÈm . Doanh ngiÖp thay ®æi c¬ cÊu tæ chøc cña ®¬n vÞ . Tæ chøc l¹i doanh nghiÖp b. Møc trî cÊp H­ëng 1 th¸ng l­¬ng trong 1 n¨m lµm viÖc, tèi thiÓu lµ 2 th¸ng l­¬ng. * Chó ý: Tr­êng hîp thêi gian lµm viÖc cña ng­êi lao ®éng cã lÎ ®­îc qui ®æi nh­ sau: + D­íi 1 th¸ng ®­îc céng 0 th¸ng l­¬ng + Tõ 1 th¸ng ®Õn d­íi 6 th¸ng ®­îc céng 0.5 th¸ng l­¬ng + Tõ 6 th¸ng trë lªn ®­îc céng 1 th¸ng l­¬ng TiÒn l­¬ng lµm c¨n cø tÝnh trî cÊp mÊt viÖc lµm lµ tiÒn l­¬ng theo hîp ®ång lao ®éng ®îc tÝnh b»ng b×nh qu©n cña 6 th¸ng liÒn kÒ tríc khi sù viÖc x¶y ra, bao gåm: l­¬ng cÊp bËc, chøc vô, phô cÊp khu vùc vµ phô cÊp chøc vô nÕu cã. c. C¸ch tr¶. Tr¶ 1 lÇn trùc tiÕp t¹i n¬i lµm viÖc hoÆc n¬i cã lîi nhÊt cho ngêi lao ®éng. d. Thêi h¹n tr¶. Tèi ®a 7 ngµy kÓ tõ ngµy mÊt viÖc lµm. e. Nguån chi tr¶. LÊy tõ quü dù phßng vÒ trî cÊp mÊt viÖc lµm cña doanh nghiÖp. II.Häc nghÒ 1. Kh¸i niÖm. Lµ 1 chÕ ®Þnh cña ph¸p luËt bao gåm tæng hîp nh÷ng quan hÖ ph¸p luËt do Nhµ n­íc ban hµnh, qui ®Þnh vÒ quyÒn häc nghÒ vµ d¹y nghÒ, ®iÒu kiÖn cña ng­êi häc nghÒ, d¹y nghÒ, hîp ®ång häc nghÒ. 2. Quan hÖ häc nghÒ. a. Chñ thÓ: - Ng­êi häc nghÒ - C¬ së d¹y nghÒ b. Néi dung: - QuyÒn vµ nghÜa vô cña ng­êi häc nghÒ - QuyÒn vµ nghÜa vô cña c¬ së d¹y nghÒ 3. Hîp ®ång häc nghÒ a. Kh¸i niÖm Lµ sù tho¶ thuËn vÒ c¬ së d¹y nghÒ vµ ng­êi häc nghÒ vÒ ®µo t¹o, båi d­ìng, bæ tóc nghÒ cho ng­êi häc nghÒ vµ tr¸ch nhiÖm cña mçi bªn trong qu¸ tr×nh d¹y nghÒ vµ häc nghÒ b. H×nh thøc vµ néi dung trong H§HN - H×nh thøc: + Dïng v¨n b¶n + Dïng lêi nãi - Néi dung: + Néi dung chñ yÕu + C¸c néi dung kh¸c c. Thêi h¹n chÊm døt H§HN. - Trêng hîp ng­êi lao ®éng ®¬n ph¬ng chÊm døt H§HN: Ng­êi häc nghÒ kh«ng ®îc tr¶ l¹i häc phÝ trõ nh÷ng tr­êng hîp sau: + Do ®i lµm nghÜa vô qu©n sù + Do gia ®×nh khã kh¨n, èm ®au, tai n¹n kh«ng ®ñ søc khoÎ + Cã thai hoÆc viÖc häc tËp ¶nh hëng xÊu ®Õn thai nhi - Trêng hîp c¬ së d¹y nghÒ ®¬n ph¬ng chÊm døt H§HN: ph¶i tr¶ l¹i häc phÝ vµ b¸o tríc cho ngêi häc nghÒ Ýt nhÊt 3 ngµy trõ trêng hîp bÊt kh¶ kh¸ng. - Trêng hîp ngêi häc nghÒ kh«ng lµm viÖc theo cam kÕt th× phµi båi thêng chi phÝ d¹y nghÒ. CH¦¥NG 3: tho¶ ­íc lao ®éng tËp thÓ I.Kh¸i niÖm, ph©n lo¹i tho¶ íc lao ®éng tËp thÓ. 1. Kh¸i niÖm Lµ v¨n b¶n tho¶ thuËn gi÷a tËp thÓ ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng vÒ ®iÒu kiÖn lao ®éng vµ sö dông lao ®éng, vÒ quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña c¸c bªn trong quan hÖ lao ®éng 2. §èi t­îng vµ ph¹m vi ¸p dông a. §èi t­îng vµ ph¹m vi kh«ng ¸p dông b. §èi t­îng vµ ph¹m vi ¸p dông 3. Ph©n lo¹i - Theo thêi gian: + Tho¶ ­íc lao ®éng tËp thÓ cã thêi h¹n díi 1 n¨m + Tho¶ ­íc lao ®éng tËp thÓ cã thêi h¹n tõ 1- 3 n¨m - Theo ph¹m vi chñ thÓ tham gia kÝ kÕt: + Tho¶ ­íc lao ®éng tËp thÓ Nhµ n­íc + Tho¶ ­íc lao ®éng tËp thÓ Vïng + Tho¶ ­íc lao ®éng tËp thÓ Ngµnh + Tho¶ ­íc lao ®éng tËp thÓ - Theo tÝnh hîp ph¸p: + Tho¶ ­íc lao ®éng tËp thÓ cã néi dung hîp ph¸p + Tho¶ ­íc lao ®éng tËp thÓ cã néi dung kh«ng hîp ph¸p II.Ký kÕt vµ ®¨ng kÝ tho¶ íc lao ®éng tËp thÓ 1. Ký kÕt a. Nguyªn t¾c ký kÕt - Tù nguyÖn - B×nh ®¼ng - C«ng khai b. §¹i diÖn th¬ng lîng ký kÕt - Bªn ng­êi lao ®éng - Bªn ng­êi sö dông lao ®éng c. Tr×nh tù th¬ng lîng ký kÕt. 2. §¨ng kÝ tho¶ ­íc lao ®éng tËp thÓ: Trong thêi gian 10 ngµy kÓ tõ ngµy kÝ kÕt tho¶ ­íc lao ®éng, ngêi lao ®éng cÇn göi b¶n tho¶ ­íc cho ng­êi sö dông lao ®éng. §èi víi doanh nghiÖp trong khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghiÖp cao th× ®¨ng kÝ t¹i khu chÕ xó©t, khu c«ng nghiÖp cao ®ã, theo sù uû quyÒn cña së lao ®éng n¬i cã trô së chÝnh cña ban qu¶n lý ®ã. III.Néi dung cña tho¶ ­íc lao ®éng tËp thÓ. 1. Kh¸i niÖm: Lµ toµn bé nh÷ng ®iÒu kho¶n cã ghi nhËn vÒ quyÒn, nghÜa vô cña c¸c bªn tham gia kÝ kÕt. 2. Néi dung tho¶ ­íc: - Néi dung b¾t buéc: Néi dung viÖc lµm, b¶o ®¶m viÖc lµm, tiÒn l¬ng, thëng,thêi gian lµm viÖc, nghØ ng¬i. BHXH, BHL§ vµ ®Þnh møc lao ®éng. - Néi dung kh¸c ( cã hoÆc kh«ng):gi¶i quyÕt tranh chÊp, tiÒn ¨n gi÷a ca, ph¬ng tiÖn, nhµ ë. IV.Thùc hiÖn thay ®æi, chÊm døt hiÖu lùc cña tho¶ íc 1. HiÖu lùc tho¶ ­íc 2. Thùc hiÖn tho¶ ­íc. 3. Thay ®æi tho¶ ­íc. 4. ChÊm døt hiÖu lùc cña tho¶ ­íc. CH¦¥NG 4: HîP §åNG LAO §éNG. I.Kh¸i niªm, ®èi t­îng, ph¹m vi, ph©n lo¹i. a. Kh¸i niÖm: Hîp ®ång lao ®éng lµ sù tho¶ thuËn gi÷a ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng vÒ viÖc lµm cã tr¶ c«ng, ®iÒu kiÖn lao ®éng, quyÒn vµ nghÜa vô cña mçi bªn trong quan hÖ lao ®éng. b. §Æc ®iÓm cña hîp ®ång lao ®éng. - ViÖc lµm lµ ®èi tîng cña hîp ®ång lao ®éng. - Sù giao kÕt hîp ®ång lao ®éng cã tÝnh ®Ých danh. - Hîp ®ång lao ®éng ph¶i ®îc thùc hiÖn liªn tôc trong kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. - Hîp ®ång lao ®éng ®îc x¸c lËp mét c¸ch b×nh ®¼ng, song ph¬ng. c. §èi tîng vµ ph¹m vi ¸p dông hîp ®ång lao ®éng. - §èi tîng: TÊt c¶ mäi ng­êi lao ®éng thuéc c¸c ngµnh, thµnh phÇn kinh tÕ... - Ph¹m vi: d. Ph©n lo¹i hîp ®ång lao ®éng: - Dùa vµo h×nh thøc cña hîp ®ång: Ph¶i lËp thµnh v¨n b¶n( Hîp ®ång kh«ng x¸c ®Þnh thêi h¹n, cã thêi h¹n >= 3 th¸ng...) Cã thÓ lËp ë d¹ng miÖng. ( Cã thêi h¹n < 3 th¸ng, hîp ®ång gióp viÖc gia ®×nh). - Dùa vµo thêi h¹n hîp ®ång: Chia lµm 3 lo¹i: Hîp ®ång x¸c ®Þnh thêi h¹n vµ hîp ®ång kh«ng x¸c ®Þnh thêi h¹n. - Dùa vµo tÝnh hîp ph¸p chia thµnh 2 lo¹i : Hîp ®ång hîp ph¸p vµ hîp ®ång bÊt hîp ph¸p. - Dùa vµo tÝnh kÕ tiÕp cña tr×nh tù giao kÕt chia thµnh 2 lo¹i: Hîp ®ång thö viÖc vµ hîp ®ång chÝnh thøc. II. Giao kÕt hîp ®ång lao ®éng: - Nguyªn t¾c giao kÕt hîp ®ång lao ®éng: Tù do, tù nguyÖn. b×nh ®¼ng, kh«ng tr¸i ph¸p luËt vµ tho¶ íc lao ®éng tËp thÓ. - C¸c bªn tham gia hîp ®ång lao ®éng: Ng­êi lao ®éng vµ ngêi sö sông lao ®éng. - Qóa tr×nh t¹o lËp hîp ®ång lao ®éng: §Ò nghÞ hîp ®ång, ®µm ph¸n vµ hoµn thiÖn hîp ®ång. III. Néi dung cña hîp ®ång lao ®éng: - Kh¸i niÖm: - C¸c lo¹i ®iÒu kho¶n: + C¨n cø vµo tÝnh chÊt chia lµm 2 lo¹i: §iÒu kho¶n b¾t buéc vµ ®iÒu kho¶n kh«ng b¾t buéc. + C¨n cø møc ®é cÇn thiÕt chia lµm 2 lo¹i: §iÒu kho¶n cÇn thiÕt vµ ®iÒu kho¶n bæ sung. IV. Mét sè vÊn ®Ò liªn quan ®Õn hiÖu lùc ph¸p lý cña hîp ®ång lao ®éng. - Thùc hiÖn hîp ®ång lao ®éng. - Thay ®æi hîp ®ång lao ®éng - T¹m ho·n hîp ®ång lao ®éng. - ChÊm døt hîp ®ång lao ®éng: ChÊm døt hîp ph¸p vµ bÊt hîp ph¸p.