Giáo trình Lịch sử giáo dục việt nam

rung hoïc ñeä nhò caáp chia thaønh 4 ban. Naêm 1969, theo khuyeán caùo cuûa UNESCO (toå chöùc Vaên hoùa Khoa hoïc vaø Giaùo duïc Lieân Hieäp Quoác), caùc caáp hoïc töø Tieåu hoïc ñeán Trung hoïc phaûi ñöôïc coi laø moät heä thoáng giaùo duïc lieân tuïc, do ñoù teân caùc lôùp hoïc ñaõ ñoåi laïi nhö sau : - Tieåu hoïc goàm caùc lôùp 1,2,3,4,5 - Trung hoïc ñeä nhaát caáp goàm caùc lôùp 6,7,8,9 - Trung hoïc Ñeä nhò caáp goàm caùc lôùp : 10,11,12 Veà phaân Ban vaø thi cöû khoâng coù gì thay ñoåi. Naêm 1972 laïi coù moät soá thay ñoåi. Neáu hoïc sinh lôùp 11 ñuû ñieåm leân lôùp thì ñöôïc caáp chöùng chæ Tuù taøi I, khoâng caàn phaûi thi, chæ ñeán cuoái lôùp 12 môùi phaûi thi Tuù taøi II. Kyø thi Tuù taøi II do Boä giaùo duïc toå chöùc. Veà toå chöùc, luùc baáy giôø ñaõ thaûo ra döï aùn thaønh laäp caùc khu hoïc chaùnh. Thôøi kyø naøy, mieàn Nam coù 51 tænh vaø thò xaõ tröïc thuoäc, döï ñònh chia thaønh 15 khu Hoïc chaùnh vaø 1 ñaëc khu nhö sau : 1. Quaûng Trò, Thöøa Thieân, Hueá. 2. Quaûng Nam, Ñaø Naüng, Quaûng Tín, Quaûng Ngaõi. 3. Bình Ñònh, Phuù Yeân. 4. Khaùnh Hoøa, Cam Ranh, Ninh Thuaän, Bình Thuaän. 5. Kontum, Pleicu, Phuù Boån, Darlac. 6. Quaûng Ñöùc, Tuyeân Ñöùc, Ñaø Laït, Laâm Ñoàng. 7. Bình Tuy, Long Khaùnh,Phöôùc Tuy, Vuõng Taøu, Coân Sôn. 8. Phöôùc Long, Bình Long, Bình Döông. 9. Taây Ninh, Haäu Nghóa. 10. Long An, Ñònh Töôøng, Goø Coâng, Kieán Hoøa. 11. Kieán Töôøng, Kieán Phong, Sa Ñeùc. 12. Vónh Bình, Ba Xuyeân. 13. Vónh Long, Phong Dinh, Chöông Thieän. 14. Chaâu Ñoác, An Giang, Kieân Giang. Nguyeãn Gia Phu Khoa Lòch Söû Lòch söû Giaùo duïc Vieät Nam - 49 - 15. Baïc Lieâu, An Xuyeân. Ñaëc khu Saøi Goøn, Gia Ñònh, Bieân Hoøa. Ñöùng ñaàu caùc khu Hoïc chaùnh laø moät Tröôûng Khu. Döôùi Tröôûng khu coù moät Ban Thanh tra Hoïc chaùnh. Caùc khu Hoïc chaùnh coù quyeàn quaûn lyù caùc tröôøng Tieåu hoïc, caùc tröôøng Trung hoïc. Caùc tröôøng Kyõ thuaät, caùc tröôøng Trung hoïc Noâng Laâm suùc, caùc tröôøng Sö phaïm. (caùc tröôøng Sö phaïm ñöôïc coi laø tröïc thuoäc boä Giaùo duïc, nhöng chöông trình giaûng daïy trong tröôøng Sö phaïm ñöôïc thieát laäp do söï thoûa thuaän giöõa boä vaø khu hoïc chaùnh. Caùc khu hoïc chaùnh cuõng seõ phuï traùch kyø thi Tuù taøi II trong caû nöôùc. 2. Ñaïi hoïc vaø Trung hoïc chuyeân nghieäp : a. Caùc tröôøng Ñaïi hoïc vaø Trung hoïc chuyeân nghieäp : Tröôùc naêm 1975, ôû mieàn Nam Vieät Nam coù 23 tröôøng Ñaïi hoïc coâng laäp, ñöôïc toå chöùc thaønh 3 Vieän Ñaïi hoïc : Vieän Ñaïi hoïc Saøi Goøn, Vieän Ñaïi hoïc Hueá, vaø Vieän Ñaïi hoïc Caàn Thô. - Vieän Ñaïi hoïc Saøi Goøn goàm 13 tröôøng : (1) Ñaïi hoïc Sö Phaïm thaønh laäp naêm 1958 treân cô sôû keá thöøa tröôøng Cao ñaúng Sö phaïm Ñoâng Döông chuyeån vaøo Saøi Goøn naêm 1954. (2) Ñaïi Hoïc Y khoa thaønh laäp naêm 1954 treân cô sôû chuyeån cô sôû cuûa Ñaïi hoïc Y khoa Haø Noäi vaøo nhaäp vôùi cô sôû 2 ôû Saøi Goøn. Tröôùc naêm 1966, Ñaïi hoïc Y khoa Saøi Goøn giaûng baèng tieáng Phaùp. Naêm 1966 veà sau, giaûng baèng 3 thöù tieáng : Vieät, Phaùp, Anh. Ñaïi hoïc Y khoa cuøng vôùi Ñaïi hoïc Döôïc khoa vaø Ñaïi hoïc Nha khoa thaønh laäp Trung taâm giaùo duïc Y khoa Saøi Goøn. (3) Ñaïi hoïc Döôïc khoa taùch khoûi Trung taâm giaùo duïc Y khoa thaønh moät tröôøng rieâng naêm 1962. (4) Ñaïi hoïc Nha khoa taùch khoûi Trung taâm giaùo duïc Y khoa thaønh moät tröôøng rieâng naêm 1963. (5) Ñaïi hoïc Vaên khoa thaønh laäp naêm 1954 treân cô sôû chuyeån Ñaïi hoïc Vaên khoa Haø Noäi vaøo nhaäp vôùi cô sôû 2 ôû Saøi Goøn. Tröôøng coù caùc ban : Vieät Vaên, Vieät Haùn, Trieát hoïc, Söû hoïc, Ñaïi lyù, Nhaân vaên, Phaùp vaên, Anh vaên. (6) Ñaïi hoïc Khoa hoïc thaønh laäp naêm 1954 treân cô sôû chuyeån cô sôû cuûa Khoa hoïc Ñaïi hoïc ñöôøng ôû Haø Noäi vaøo nhaäp vôùi cô sôû 2 ôû Saøi Goøn. Tröôøng coù caùc ban : Toaùn , Vaät Lyù, Hoaù Hoïc, Sinh Hoïc, Ñòa chaát. (7) Ñaïi hoïc Luaät khoa : Tieàn thaân laø tröôøng Ñaïi hoïc Luaät khoa Ñoâng Döông thaønh laäp naêm 1931, ñöôïc chuyeån vaøo Saøi Goøn naêm 1954. (8) Hoïc vieän Quoác gia Haønh chaùnh : Tieàn thaân laø tröôøng Quoác gia Haønh chaùnh thaønh laäp ôû Ñaø Laït naêm 1953, ñöôïc dôøi xuoáng Saøi Goøn naêm 1955, ñoàng thôøi ñoåi teân thaønh Hoïc vieän Quoác gia Haønh chaùnh. Nguyeãn Gia Phu Khoa Lòch Söû Lòch söû Giaùo duïc Vieät Nam - 50 - (9) Ñaïi hoïc Kieán Truùc : Tieàn thaân laø tröôøng Kieán truùc ñöôïc taùch töø tröôøng Myõ thuaät Ñoâng Döông vaø ñöôïc chuyeån vaøo Ñaø laït naêm 1928. Tröôøng dôøi xuoáng Saøi Goøn naêm 1954. Naêm 1958 tröôøng ñöôïc naâng töø baäc Cao ñaúng leân thaønh tröôøng Ñaïi hoïc. (10) Trung taâm Quoác gia Kyõ thuaät Phuù Thoï : thaønh laäp naêm 1957, goàm caùc tröôøng : Tröôøng Cao ñaúng Coâng Chaùnh Tröôøng Cao ñaúng Ñieän hoïc. Tröôøng Kyõ sö Coâng ngheä. Tröôøng Cao ñaúng Hoùa hoïc. Tröôøng Vieät Nam Haøng haûi. (Sau giaûi phoùng, cô sôû cuûa tröôøng naøy thaønh tröôøng Ñaïi hoïc Baùch Khoa T.P Hoà Chí Minh) (11) Trung taâm Quoác gia Noâng Nghieääp (töùc Ñaïi hoïc Noâng nghieäp): thaønh laäp ôû Baûo Loäc (Laâm Ñoàng) naêm 1959 nhaèm ñaøo taïo Kyõ sö Noâng Laâm suùc, sau ñoù dôøi xuoáng Saøi Goøn. Naêm 1963 ñoåi teân thaønh trung taâm Quoác gia Noâng nghieäp. (12) Tröôøng Cao ñaúng Sö phaïm Kyõ thuaät: thaønh laäp naêm 1962 (sau giaûi phoùng cô sôû cuûa tröôøng naøy thaønh tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Kyõ thuaät Thuû Ñöùc. (13) Haûi hoïc vieän Nha Trang : thaønh laäp naêm 1923. Tröôùc naêm 1954 do ngöôøi Phaùp quaûn lyù. Töø naêm 1954 veà sau, do ngöôøi Vieät quaûn lyù. Töø naêm 1969, Haûi hoïc vieän Nha Trang tröïc thuoäc Vieän Ñaïi hoïc Saøi Goøn. (cô sôû naøy nay laø tröôøng Ñaïi hoïc Thuûy Saûn Nha Trang). - Vieän Ñaïi hoïc Hueá: Thaønh laäp naêm 1957. Khi môùi thaønh laäp chæ goàm coù 4 tröôøng. Ñeán naêm 1959 laäp theâm tröôøng Ñaïi hoïc Y khoa, nhö vaäy, Vieän Ñaïi hoïc Hueá goàm 5 tröôøng : (1) Ñaïi hoïc Vaên Khoa goàm caùc ban : Vieät vaên, Anh Vaên, Phaùp vaên, Trieát hoïc, Söû Ñòa, Vieät Haùn. (2) Ñaïi hoïc Khoa hoïc goàn caùc ban : Toaùn , Vaät lyù, Hoùa hoïc, Vaïn vaät hoïc. (3) Ñaïi hoïc Luaät khoa. (4) Ñaïi hoïc Sö phaïm. (5) Ñaïi hoïc Y khoa. - Vieän Ñaïi hoïc Caàn Thô (luùc baáy giôø thuoäc Tænh Phong Dinh). Thaønh laäp naêm 1966, goàm 5 tröôøng : Nguyeãn Gia Phu Khoa Lòch Söû Lòch söû Giaùo duïc Vieät Nam - 51 - (1) Ñaïi hoïc Vaên khoa : goàm caùc ban Vieät Haùn, Anh vaên, Phaùp vaên. (2) Ñaïi hoïc Khoa hoïc : goàm caùc ban : Vaïn vaät hoïc, Khoa hoïc ÖÙng duïng. (3) Ñaïi hoïc Luaät khoa vaø Khoa hoïc xaõ hoäi ; goàm caùc ngaønh Luaät, Kinh teá hoïc, Xaõ hoäi hoïc. (4) Ñaïi hoïc Sö phaïm. (5) Ñaïi hoïc Noâng nghieäp. Ngoaøi 23 tröôøng Ñaïi hoïc Quoác laäp thuoäc 3 Vieän Ñaïi hoïc noùi treân coøn coù 5 tröôøng Ñaïi hoïc tö : (1) Ñaïi hoïc Ñaø Laït (2) Ñaïi hoïc Vaïn Haïnh (3) Ñaïi hoïc Minh Ñöùc (4) Ñaïi hoïc Cao Ñaøi (5) Ñaïi hoïc Hoøa Haûo Song song vôùi heä thoáng caùc tröôøng Ñaïi hoïc coøn coù moät soá tröôøng Trung caáp chuyeân nghieäp : (1) Quoác gia Thöông maïi (2) Böu Ñieän (3) Baùch khoa Trung caáp (4) Caùn söï ñieàu döôõng (5) Quoác gia Aâm nhaïc vaø Kòch ngheä (6) Tröôøng Trang trí vaø Myõ thuaät Gia Ñònh (7) Tröôøng quoác gia Aâm nhaïc vaø Myõ thuaät Hueá (8) Tröôøng Sö phaïm Boå tuùc Quy Nhôn (9) Tröôøng Sö phaïm Long An (10) Tröôøng Sö phaïm Vónh Long. b. Phöông thöùc tuyeån sinh vaø ñaøo taïo trong caùc tröôøng Ñaïi hoïc : - Veà tuyeån sinh : Caùc tröôøng Ñaïi hoïc ôû mieàn Nam tröôùc ñaây chia laøm hai loaïi : moät loaïi hoïc sinh muoán vaøo hoïc phaûi döï moät kyø thi tuyeån, nhö caùc tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm, Ñaïi hoïc Y khoa, Ñaïi hoïc Kieán Truùc, Trung taâm Quoác gia Noâng nghieäp, Haûi hoïc vieän Nha Trang . Moät loaïi hoïc sinh chæ caàn ghi danh laø ñöôïc vaøo hoïc, ñoù laø caùc tröôøng Ñaïi hoïc Vaên khoa, Ñaïi hoïc Khoa hoïc, Ñaïi hoïc Luaät khoa - Veà phöông thöùc ñaøo taïo : caùc tröôøng ñaïi hoïc ôû mieàn Nam tröôùc ñaây noùi chung ñeàu ñaøo taïo theo cheá ñoä chöùng chæ (certificat), rieâng tröôøng Ñaïi hoïc Caàn Nguyeãn Gia Phu Khoa Lòch Söû Lòch söû Giaùo duïc Vieät Nam - 52 - Thô töø naêm hoïc 1970-1971, phoûng theo cheá ñoä giaùo duïc cuûa Myõ, ñaøo taïo theo cheá ñoä tín chæ (credit). Phöông thöùc ñaøo taïo theo cheá ñoä Chöùng chæ laø laáy moân hoïc laøm ñôn vò. Tröôùc heát sinh vieân phaûi hoïc nhöõng moân ñònh höôùng thuoäc chuyeân ngaønh maø mình ñaõ choïn ñeå thi laáy “chöùng chæ döï bò”. Sau khi ñaõ ñaäu chöùng chæ döï bò, sinh vieân môùi ñöôïc ghi danh ñeå hoïc caùc chöùng chæ chuyeân ngaønh, bao goàm nhöõng chöùng chæ ñaõ chæ ñònh. Neáu hoäi ñuû soá chöùng chæ quy ñònh thuoäc ngaønh ñaõ choïn thì ñöôïc caáp baèng Cöû nhaân giaùo khoa. Neáu sinh vieân tuy coù ñuû soá chöùng chæ thuoäc chuyeân ngaønh ñaõ choïn nhöng khoâng ñuû soá chöùng chæ baét buoäc ñaõ quy ñònh thì chæ ñöôïc caáp baèng Cöû nhaân töï do. Ví duï : Sinh vieân hoïc ban Phaùp vaên cuûa tröôøng Ñaïi hoïc Vaên Khoa thì chuû yeáu phaûi hoïc moân Phaùp vaên. Ñaây laø moân chình baét buoäc. Ngoaøi ra, phaûi hoïc moät soá moân phuï baét buoäc laø Vieät vaên, Anh vaên, Trieát hoïc, Söû Ñòa. Cuoái naêm hoïc, sinh vieân ñöôïc döï moät kyø thi ñeå laáy “chöùng chæ Döï bò Vaên Khoa” Sau khi ñaõ ñoã “chöùng chæ Döï bò vaên Khoa”, ñeå tieáp tuïc theo hoïc ban Phaùp vaên, sinh vieân phaûi hoïc tieáp 4 chöùng chæ bao goàm : Vaên hoïc Phaùp, Ngoân ngöõ Phaùp, Vaên hoùa Phaùp vaø chöùng chæ thöù tö laø chöùng chæ choïn moät trong hai moân : Vaên hoïc Quoác aâm hoaëc Vaên hoïc Vieät Haùn. Chöùng chæ Döï bò Vaên Khoa chæ laø ñieàu kieän ñeå ñöôïc hoïc tieáp caùc chöùng chæ sau. Boán chöùng chæ sau môùi laø ñieàu kieän ñeå ñöôïc caáp baèng Cöû Nhaân Giaùo khoa (Licence d’Enseignement). Phöông thöùc ñaøo taïo theo cheá ñoä tín chæ laø laáy thôøi löôïng cuûa caùc hoïc phaàn laøm ñôn vò. Moãi tín chæ ñöôïc quy ñònh baèng 30 giôø giaûng daïy (moãi giôø giaûng daïy cuõng baèng 60 phuùt) hoaëc baèng 2 giôø 30 phuùt ôû phoøng thí nghieäm moãi tuaàn trong moät naêm hoïc. Soá tín chæ quy ñònh cho moät baèng cöû nhaân laø 60 trong ñoù goàm 50 tín chæ baét buoäc vaø 10 tín chæ töï choïn. Thôøi gian hoïc toaøn khoùa laø 4 naêm. Moãi naêm Sinh vieân ñaït ñöôïc ít nhaát 8/10 soá tín chæ quy ñònh thì ñöôïc hoïc tieáp, nhöng cuoái khoùa phaûi coù ñuû 60 tín chæ theo quy ñònh thì môùi ñöôïc caáp baèng Cöû nhaân giaùo khoa. Neáu Sinh vieân tuy hoäi ñuû 60 tín chæ nhöng khoâng ñuû soá tín chæ baét buoäc thì chæ ñöôïc caáp baèng Cöû nhaân töï do. c. Ñaøo taïo treân Ñaïi hoïc : Tröôùc naêm 1975, moät soá tröôøng Ñaïi hoïc ôû mieàn Nam nhö Ñaïi hoïc Vaên Khoa, Ñaïi hoïc Khoa Hoïc, Ñaïi hoïc Luaät Khoa, Hoïc Vieän Quoác gia Haønh chaùnh, Haûi hoïc Vieän Nha Trang ñaõ coù baäc ñaøo taïo cao hoïc, coù tröôøng ñaõ baét ñaàu ñaøo taïo Tieán só. Nguyeãn Gia Phu Khoa Lòch Söû Lòch söû Giaùo duïc Vieät Nam - 53 - Veà phöông thöùc tuyeån sinh thì hoaëc laø toå chöùc thi tuyeån nhö Hoïc vieän Quoác gia Haønh chaùnh, Haûi hoïc vieän Nha Trang, hoaëc ghi danh nhö caùc tröôøng Ñaïi hoïc Vaên khoa, Ñaïi hoïc Khoa hoïc, Ñaïi hoïc Luaät khoa. Ñieàu kieän vaøo hoïc laø phaûi coù baèng Cöû nhaân, rieâng hoïc vieän Quoác gia Haønh chaùnh coøn quy ñònh tuoåi toái ña laø 24. Tröôøng Ñaïi hoïc Vaên Khoa tuy khoâng toå chöùc thi tuyeån nhöng coù moät yeâu caàu laø trong baèng Cöû nhaân phaûi coù hai chöùng chæ ñaït loaïi khaù trôû leânmôùi ñöôïc ghi danh hoïc Cao hoïc. Thôøi gian hoïc cao hoïc toái thieåu laø 1 naêm, toái ña laø 3 naêm. Neáu sau 3 naêm, hoïc vieân khoâng vieát ñöôïc luaän vaên thì phaûi xin ñoåi ñeà taøi, neáu sau 2 naêm nöõa maø vaãn khoâng hoaøn thaønh ñöôïc luaän vaên thì khoâng ñöôïc tieáp tuïc hoïc nöõa. Hình thöùc thi toát nghieäp laø phaûi vieát luaän vaên vaø baûo veä luaän vaên. Ñeà taøi cuûa luaän vaên phaûi ñöôïc giaùo sö baûo trôï vaø giaùo sö tröôûng ban chaáp thuaän. Hoäi ñoàng giaùm khaûo goàm 3 giaùo sö: 1 Chuû tòch vaø 2 uûy vieân, giaùo sö baûo trôï ñeà taøi laø moät trong hai uûy vieân aáy. Ñieåm toång hôïp cuûa Luaän vaên goàm hai phaàn : ñieåm chaám luaän vaên (heä soá1/2) vaø ñieåm traû lôøi caâu hoûi (heä soá 1). Ngoaøi vieäc ñaøo taïo cao hoïc, caùc tröôøng Ñaïi hoïc Vaên khoa, Ñaïi hoïc Khoa hoïc, Ñaïi hoïc Luaät khoa cuõng ñaõ ñaøo taïo “Tieán só chuyeân khoa” hoaëc “Tieán só ñeä tam caáp”. Thôøi gian hoïc thöôøng laø töø 2 ñeán 5 naêm. Phöông thöùc tuyeån sinh vaø thi toát nghieäp cuõng töông töï nhö cao hoïc. Toùm laïi, neàn giaùo duïc ôû mieàn Nam Vieät Nam töø naêm 1954-1975 ñöôïc phaùt trieån trong ñieàu kieän coù nhieàu thuaän lôïi nhö keá thöøa ñöôïc caùc tröôøng cuûa Phaùp, cô sôû vaät chaát khaù toát, kinh phí phong phuù do ñoù so vôùi thôø Phaùp thuoäc, thaønh tích ñaït ñöôïc cuõng lôùn hôn. Ví duï : Naêm hoïc 1971 – 1972, soá giaûng vieân vaø sinh vieân trong caùc tröôøng Ñaïi hoïc coâng vaø tö nhö sau : Vieän hoaëc tröôøng Ñaïi hoïc Giaûng vieân Sinh vieân Vieän Ñaïi hoïc Saøi Goøn 701 50.340 Vieän Ñaïi hoïc Hueá 148 4.499 Vieän Ñaïi hoïc Caàn Thô 122 4.319 Vieän Ñaïi hoïc Ñaø Laït 177 3.877 Vieän Ñaïi hoïc Vaïn Haïnh 156 2.733 Vieän Ñaïi hoïc Hoøa Haûo 107 1.613 Ñaïi hoïc Minh Ñöùc 114 1.018 Ñaïi hoïc Cao Ñaøi 45 250 1.570 68.649 Nguyeãn Gia Phu Khoa Lòch Söû Lòch söû Giaùo duïc Vieät Nam - 54 - Tuy heä thoáng giaùo duïc khaù quy moâ nhö vaäy, nhöng luùc baáy giôø nhaân daân ta thaùn: ”Giaùo duïc laïc haäu, thi cöû lem nhem, chöông trình hoïc vaù víu, toå chöùc yeáu keùm”, “Giaùo sö Ñaïi hoïc khoâng coù coâng trình” Nhöõng lôøi keâu ca ñoù chaéc laø coù cô sôû, vì nguyeân nhaân saâu xa cuûa tình hình aáy laø baét nguoàn töø baûn chaát cuûa caùi cheá ñoä ñi ngöôïc laïi lôïi ích cuûa nhaân daân ôû Saøi Goøn luùc baáy giôø”. Nguyeãn Gia Phu Khoa Lòch Söû Lòch söû Giaùo duïc Vieät Nam - 55 - Chöông 4. NEÀN GIAÙO DUÏC CUÛA NÖÔÙC VIEÄT NAM DAÂN CHUÛ COÄNG HOØA VAØ COÄNG HOØA XAÕ HOÄI CHUÛ NGHÓA VIEÄT NAM I. Chính Saùch Cuûa Ñaûng Vaø Chính Phuû Veà Giaùo Duïc : 1. Xoùa naïn muø chöõ : Sau caùch maïng thaùng taùm do haäu quaû naëng neà cuûa 80 naêm ñoâ hoä cuûa Phaùp ñeå laïi, nhaân daân ta ñang ñöùng tröôùc raát nhieàu khoù khaên : kinh teá kieät queä, ñaïi ña soá nhaân daân bò muø chöõ. Bôûi vaäy, trong cuoäc hoïp ngaøy 3-9-1945 cuûa Hoäi ñoàng Chính phuû, Chuû tòch HOÀ Chí Minh ñaõ neâu ra 6 nhieäm vuï caáp baùch (1), trong ñoù vieäc giaûi quyeát naïn doát ñöôïc coi laø nhieäm vuï caáp baùch thöù hai sau nhieäm vuï giaûi quyeát naïn ñoùi. Chuû tòch Hoà Chí Minh noùi : “Vaán ñeà thöù hai, naïn doát – laø moät trong nhöõng phöông phaùp ñoäc aùc maø boïn thöïc daân duøng ñeå cai trò chuùng ta. Hôn 90% ñoàng baøo chuùng ta muø chöõ. Nhöng chæ caàn 3 thaùng laø ñuû ñeå hoïc ñoïc, hoïc vieát tieáng nöôùc ta theo vaàn quoác ngöõ. Moät daân toäc doát laø moät daân toäc yeáu. Vì vaäy toâi ñeà nghò môû ra moät chieán dòch ñeå choáng naïn muø chöõ”.(2) Tieáp ñoù, ngaøy 8-9-1945, Chính phuû nöôùc Vieät Nam daân chuû coäng hoøa ñaõ ban haønh 3 saéc leänh veà Bình daân hoïc vuï : - Saéc leänh soá 17/SL quy ñònh vieäc thaønh laäp Nha Bình daân hoïc vuï trong toaøn coõi Vieät Nam. - Saéc leänh soá 19/SL, quy ñònh trong 6 thaùng, caùc laøng vaø caùc thò traán phaûi môû caùc lôùp bình daân hoïc vuï cho noâng daân vaø thôï thuyeàn. - Saéc leänh soá 20/SL, quy ñònh vieäc cöôõng baùch hoïc chöõ quoác ngöõ khoâng maát tieàn ñoái vôùi moïi ngöôøi, haïn trong moät naêm, taát caû ngöôøi Vieät Nam töø 8 tuoåi trôû leân phaûi bieát ñoïc bieát vieát chöõ quoác ngöõ Ngaøy 4-10-1945, Chuû tòch Hoà Chí Minh laïi vieát baøi “choáng naïn thaát hoïc” keâu goïi toaøn daân Vieät Nam phaûi ñoäng vieân vaø giuùp ñôõ nhau hoïc taäp ñeå trong moät naêm taát caû moïi ngöôøi Vieät Nam ñeàu xoùa ñöôïc naïn muø chöõ. Nguyeân vaên nhö sau : 1 Saùu nhieäm vuï caáp baùch ñoù laø : 1. Taêng gia saûn xuaát, tieát kieäm gaïo ñeå choáng naïn ñoùi. 2. Môû chieán dòch choáng naïn muø chöõ. 3. Toå chöùc toång tuyeån cöû. 4. Thöïc hieän : Caàn, Kieäm, Lieâm, Chính. 5. Boû thueá thaân, thueá chôï, thueá ñoâ. Caám huùt thuoác phieän. 6. Tuyeân boá : Tín ngöôõng töï do. 2 Hoà Chí Minh Toaøn taäp. Taäp IV. Nhaø xuaát baûn Söï Thaät. Haø Noäi. 1984. Trang 6 Nguyeãn Gia Phu Khoa Lòch Söû Lòch söû Giaùo duïc Vieät Nam - 56 - “Quoác daân Vieät Nam! Khi xöa, Phaùp cai trò nöôùc ta, chuùng thi haønh chính saùch ngu daân. Chuùng haïn cheá môû tröôøng hoïc, chuùng khoâng muoán cho daân ta bieát chöõ, ñeå deã löøa doái daân ta vaø boùc loät daân ta. Soá ngöôøi Vieät Nam thaát hoïc so vôùi soá ngöôøi trong nöôùc laø 95%, nghóa laø haàu heát ngöôøi Vieät Nam muø chöõ. Nhö theá thì tieán boä laøm sao ñöôïc? Nay chuùng ta giaønh ñöôïc quyeàn ñoäc laäp. Moät trong nhöõng coâng vieäc phaûi thöïc hieän caáp toác trong luùc naøy, laø naâng cao daân trí. Chính phuû ñaõ ra haïn trong moät naêm taát caû moïi ngöôøi Vieät Nam ñeàu phaûi bieát chöõ quoác ngöõ. Chính phuû ñaõ laäp moät Nha Bình daân hoïc vuï ñeå troâng nom vieäc hoïc cuûa daân chuùng. Quoác daân Vieät Nam! Muoán giöõ vöõng neàn ñoäc laäp Muoán laøm cho daân maïnh nöôùc giaøu, Moïi ngöôøi Vieät Nam phaûi hieåu bieát quyeàn lôïi cuûa mình, boån phaän cuûa mình, phaûi coù kieán thöùc môùi ñeå coù theå tham gia vaøo coâng cuoäc xaây döïng nöôùc nhaø, vaø tröôùc heát phaûi bieát ñoïc bieát vieát chöõ quoác ngöõ. Nhöõng ngöôøi ñaõ bieát chöõ haõy daïy cho nhöõng ngöôøi chöa bieát chöõ, haõy goùp söùc vaøo bình daân hoïc vuï, nhö caùc anh chò em trong saùu, baûy naêm ñaõ gaây phong traøo truyeàn baù quoác ngöõ, giuùp ñoàng baøo thaát hoïc. Nhöõng ngöôøi chöa bieát chöõ haõy gaéng söùc maø hoïc cho bieát. Vôï chöa bieát thì choàng baûo, em chöa bieát thì anh baûo, cha meï khoâng bieát thì con baûo, caùc ngöôøi giaøu coù thì môû lôùp hoïc ôû tö gia daïy cho nhöõng ngöôøi khoâng bieát chöõ. ÔÛ haøng xoùm laùng gieàng caùc chuû aáp, chuû ñoàn ñieàn, chuû haàm moû, nhaø maùy thì môû lôùp hoïc cho nhöõng taù ñieàn, nhöõng ngöôøi laøm cuûa mình. Phuï nöõ laïi caøng caàn phaûi hoïc, ñaõ laâu chò em bò kìm haõm. Ñaây laø luùc chò em phaûi coá gaéng ñeå kòp nam giôùi, ñeå xöùng ñaùng mình laø moät phaàn töû trong nöôùc, coù quyeàn baàu cöû vaø öùng cöû. Coâng vieäc naøy, mong anh chò em thanh nieân soát saéng giuùp söùc” (1) Sau khi thaønh laäp Nha Bình daân hoïc vuï, ngaønh hoïc naøy coù moät heä thoáng toå chöùc töø trung öông ñeán ñòa phöông. Moãi xaõ ñeàu coù moät tröôûng ban Bình daân hoïc vuï. Caùc lôùp hoïc ñöôïc môû khaép caùc thoân xoùm, giaùo vieân laø nhöõng ngöôøi ñaõ bieát chöõ ít nhieàu, baát keå giaø treû. Hoï daïy hoïc hoaøn toaøn khoâng coù thuø lao. Vieäc hoïc taäp laø töï nguyeän, nhöng ñoàng thôøi, trong quaù trình vaän ñoäng, coù nhöõng hình thöùc gaàn nhö cöôõng böùc. ÔÛ töøng nhaø, qua kieåm tra, ai bieát chöõ ñöôïc veõ moät voøng son treân töôøng, ai muø chöõ bò veõ moät voøng ñen. Tröôùc khi vaøo chôï mua baùn, ngöôøi ñi chôï bò chaën laïi 1 Hoà Chí Minh Toaøn taäp. Taäp 4. NXB Söï Thaät. Haø Noäi. 1984, trang 28-29 Nguyeãn Gia Phu Khoa Lòch Söû Lòch söû Giaùo duïc Vieät Nam - 57 - ñeå kieåm tra, ai bieát chöõ ñöôïc ñaøng hoaøng ñi coång chính, ai khoâng bieát chöõ phaûi chui qua coång muø. Nhieàu hình thöùc tuyeân truyeàn ñoäng vieân moïi ngöôøi ñi hoïc ñaõ ñöôïc aùp duïng. Coù nôi coøn vieát khaåu hieäu baèng thô : Laáy choàng bieát chöõ laø tieân Laáy choàng muø chöõ laø duyeân con boø. Do cuoäc vaän ñoäng saâu roäng ñoù, cuøng vôùi khoâng khí phaán khôûi vì ñöôïc soáng döôùi cheá ñoä môùi, caûnh töôïng moïi ngöôøi ruû nhau ñi hoïc ôû caùc lôùp bình daân vaøo buoåi toái, tieáng ñaùnh vaàn, tieáng ñoïc saùch eâ a laøm cho thoân xoùm caøng theâm roän raøng vui veû. Sau 8 thaùng phaán ñaáu xoùa naïn muø chöõ, ñeå ghi nhaän coâng söùc cuûa ñoäi nguõ giaùo vieân, ngaøy 4-5-1946, Chuû tòch Hoà Chí Minh ñaõ vieát “Thö göûi anh chò em giaùo vieân bình daân hoïc vuï”. Böùc thö vieát : “Anh chò em yeâu quyù! Chöông trình cuûa chính phuû ta laø laøm theá naøo cho toaøn quoác ñoàng baøo ai cuõng coù aên, coù maëc, coù hoïc. Vaäy neân khaåu hieäu cuûa chuùng ta laø : 1. Taêng gia saûn xuaát 2. Choáng naïn muø chöõ. Anh chò em laø ñoäi tieân phong trong söï nghieäp soá 2 ñoù. Anh chò em chòu cöïc khoå khoù nhoïc, hy sinh phaán ñaáu, ñeå môû mang trí thöùc phoå thoâng cho ñoàng baøo, ñeå xaây ñaép neàn vaên hoùa sô boä cho daân toäc. Anh chò em laøm vieäc maø khoâng coù löông boång, thaønh coâng maø khoâng coù tieáng taêm. Anh chò em laø nhöõng ngöôøi ”voâ danh anh huøng”. Tuy laø voâ danh nhöng raát höõu ích. Moät phaàn töông lai cuûa daân toäc nöôùc nhaø naèm trong söï coá gaéng cuûa anh chò em. Toâi mong raèng trong moät thôøi kyø raát ngaén, loøng haêng haùi vaø söï noã löïc cuûa anh chò seõ coù keát quaû raát veû vang; ñoàng baøo ta ai cuõng bieát ñoïc, bieát vieát. Caùi vinh döï ñoù thì töôïng ñoàng, bia ñaù naøo cuõng khoâng baèng. Toâi laïi mong raèng ñoàng baøo caùc nôi ra söùc giuùp cho anh chò em bình daân hoïc vuï trong coâng vieäc giaùo duïc ñoù. Toâi göûi lôøi chaøo thaân aùi vaø chuùc anh chò em thaønh coâng”. (1) Keát quaû cuûa phong traøo Bình daân hoïc vuï laø ñuùng moät naêm sau keå töø khi chính phuû ban haønh saéc leänh ôû Baéc boä vaø caùc tænh Baéc Trung Boä ñaõ xoùa naïn muø chöõ cho hôn 2.500.000 ngöôøi. Ñeán naêm 1950, soá ngöôøi thoaùt naïn muø chöõ leân ñeán 14 trieäu ngöôøi. 1 Hoà Chí Minh Toaøn taäp. Taäp 4. NXB Söï Thaät. Haø Noäi. 1984, trang 130-131. Nguyeãn Gia Phu Khoa Lòch Söû Lòch söû Giaùo duïc Vieät Nam - 58 - 2. Ñaùnh giaù cao taàm quan troïng cuûa giaùo duïc : Xoùa naïn muø chöõ laø nhieäm vuï quan troïng vaø caáp baùch, nhöng troïng taâm cuûa söï nghieäp giaùo duïc laø phaûi phaùt trieån heä thoáng giaùo duïc töø thaáp ñeán cao ñeå ñaøo taïo nhaân taøi cho ñaát nöôùc. Vì vaäy, ngay sau khi caùch maïng thaùng Taùm môùi thaønh coâng, ngaøy 25-11- 1945, ban Chaáp Haønh Trung Öông Ñaûng ñaõ ra chæ thò “Chæ thò khaùng chieán kieán quoác”, trong ñoù ghi roõ : “ Veà vaên hoùa, toå chöùc bình daân hoïc vuï, tích cöïc baøi tröø teä naïn muø chöõ, môû Ñaïi hoïc vaø Trung hoïc; caûi caùch vieäc hoïc theo tinh thaàn môùi; baøi tröø caùch daïy hoïc nhoài soï; coå ñoäng vaên hoùa cöùu quoác; xaây döïng neàn vaên hoùa môùi theo 3 nguyeân taéc :” daân toäc hoùa, khoa hoïc hoùa, ñaïi chuùng hoùa” (1). Chuû tòch Hoà Chí Minh tuy baän roän nhieàu coâng vieäc troïng ñaïi cuûa ñaát nöôùc nhöng ñaõ ñaëc bieät quan taâm ñeán giaùo duïc. Chính vì vaäy, trong dòp khai tröôøng ñaàu tieân ôû nöôùc Vieät Nam daân chuû coäng hoøa vaøo thaùng 9 –1945, Ngöôøi ñaõ göûi thö cho hoïc sinh caû nöôùc, trong ñoù khaúng ñònh theá heä hoïc sinh môùi chính laø löïc löôïng kieán thieát ñaát nöôùc, laøm cho Vieät Nam coù theå saùnh vai vôùi caùc nöôùc treân theá giôùi. Böùc thö coù ñoaïn vieát : “Trong naêm hoïc tôùi ñaây, caùc em haõy coá gaéng, sieâng naêng hoïc taäp, ngoan ngoaõn nghe thaày, yeâu baïn. Sau 80 naêm giôøi noâ leä laøm cho nöôùc nhaø bò yeáu heøn, ngaøy nay chuùng ta caàn xaây döïng laïi cô ñoà maø toå tieân ñaõ ñeå laïi cho chuùng ta, laøm sao cho chuùng ta theo kòp caùc nöôùc khaùc treân hoaøn caàu. Trong coâng cuoäc kieán thieát ñoù, nöôùc nhaø troâng mong chôø ñôïi ôû caùc em raát nhieàu Non soâng Vieät Nam coù trôû neân töôi ñeïp hay khoâng, daân toäc Vieät Nam coù böôùc tôùi ñaøi vinh quang ñeå saùnh vai vôùi caùc cöôøng quoác naêm chaâu ñöôïc hay khoâng, chính laø nhôø moät phaàn lôùn ôû coâng hoïc taäp cuûa caùc em.” (2) Taàm quan troïng cuûa giaùo duïc laïi ñöôïc Chuû Tòch Hoà Chí Minh khaúng ñònh moät laàn nöõa trong baøi phaùt bieåu noùi taïi lôùp hoïc chính trò cuûa caùc giaùo vieân caáp II, caáp III toaøn mieàn Baéc ngaøy 13-9-1958. Trong baøi naøy ngöôøi goïi söï nghieäp giaùo duïc laø söï nghieäp “troàng ngöôøi” Ngöôøi noùi :”Vì lôïi ích möôøi naêm thì phaûi troàng caây, vì lôïi ích traêm naêm thì phaûi troàng ngöôøi *”. Chuùng ta phaûi ñaøo taïo ra nhöõng coâng daân toát vaø nhöõng caùn boä toát cho nöôùc nhaø.” (3) 1 35 naêm ñaáu tranh cuûa Ñaûng. Taäp II. Haø Noäi .1972. Trang 20 2 Hoà Chí Minh toaøn taäp. Taäp 4. NXb Söï Thaät. Haø Noäi,1984, trang 11. 3 Ñaây laø daïng caâu noùi noåi tieáng maø Chuû tòch Hoà Chí Minh ñaõ vaän duïng caâu noùi trong thieân “Quyeàn Tu” cuûa saùch “Quaûn Töû” “Nhaát nieân chi keá, maïc nhö thuï coác Thaäp nieân chi keá, maïc nhö thuï moäc Chung thaân chi keá, maïc nhö thuï nhaân Nhaát thuï nhaát hoaïch giaû, coác daõ Nhaát thuï baùch hoaïch giaû, nhaân daõ”. Nguyeãn Gia Phu Khoa Lòch Söû Lòch söû Giaùo duïc Vieät Nam - 59 - Ngaøy 26-6-1966. Boä Chính Trò Ban chaáp haønh trung öông Ñaûng Lao Ñoäng V