Giáo trình Ký hiệu các thiết bị điều khiển trên sơ đồ

gi¸o ¸n lý thuyÕt sè: 01 Thêi gian thùc hiÖn: 1 tiÕt Líp: §KH-CC§ K34A Sè giê ®· gi¶ng: 1 Thùc hiÖn ngµy ... th¸ng ... n¨m ... Tªn bµi: ký hiÖu c¸c thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn trªn s¬ ®å * Môc tiªu häc tËp Sau bµi häc ng­êi häc sÏ ®¹t ®­îc: KiÕn thøc: NhËn d¹ng ®­îc c¸c ký hiÖu cña c¸c thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn trªn s¬ ®å Kü n¨ng: Ph©n biÖt ®­îc c¸c ký hiÖu cña c¸c thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn ¸p dông ®­îc c¸c kiÕn thøc vÏ ®­îc s¬ ®å m¹ch ®iÖn - Th¸i ®é: Häc tËp nghiªm tóc, h¨ng h¸i tham gia x©y dùng bµi. I. æn ®Þnh líp Thêi gian: 1 phót SÜ sè líp: ... / ... Sè HS v¾ng: ... Tªn: ............................... Lý do: ..................................... ............................... ..................................... ............................... ..................................... II. KiÓm tra kiÕn thøc cò Thêi gian: 2 phót - C©u hái: H·y cho biÕt cã mÊy lo¹i s¬ ®å? Nªu sù gièng vµ kh¸c biÖt gi÷a c¸c lo¹i s¬ ®å? - Dù kiÕn HS kiÓm tra Hä vµ tªn §iÓm III. Gi¶ng bµi míi Thêi gian: 39 phót - §å dïng: Gi¸o ¸n, ®Ò c­¬ng bµi gi¶ng Ph­¬ng tiÖn: M¸y chiÕu, m¸y tÝnh, phÊn, b¶ng Tµi liÖu tham kh¶o: Trang bÞ ®iÖn- ®iÖn tö c«ng nghiÖp – Vò Quang Håi (NXB Gi¸o dôc – 2000) - Träng t©m bµi: Ký hiÖu c¸c phÇn tö ®iÒu khiÓn cã tiÕp ®iÓm trªn s¬ ®å Néi dung, ph­¬ng ph¸p: TT Néi dung d¹y häc Ph­¬ng ph¸p d¹y häc Thêi gian (P') P2 d¹y P2 häc I. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. II. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Tªn bµi: Ký hiÖu c¸c thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn trªn s¬ ®å C¸c phÇn tö cã tiÕp ®iÓm C«ng t¾c - Ký hiÖu Nót Ên - Ký hiÖu CÇu dao - Ký hiÖu Bé khèng chÕ - VÝ dô - Ký hiÖu C«ng t¾c t¬ - Ký hiÖu c¸c phÇn tö Aptomat - Ký hiÖu R¬le - Ký hiÖu c¸c phÇn tö * VÝ dô: C¸c phÇn tö ®iÒu khiÓn logic kh«ng cã tiÕp ®iÓm PhÇn tö AND(vµ) PhÇn tö OR(hoÆc) PhÇn tö NOT(®¶o) PhÇn tö NAND(vµ-kh«ng) PhÇn tö XOR(hoÆc-kh«ng) PhÇn tö XOR(hoÆc lo¹i trõ) PhÇn tö XNOR C¸c phÇn tö kh¸c * VÝ dô: ThuyÕt tr×nh: gi¶ng diÔn : DÉn d¾t tõ bµi tr­íc ®Õn bµi häc ThuyÕt tr×nh: Gi¶ng gi¶i( nªu KL => gi¶i thÝch => minh ho¹ c¸c phÇn t­ cã tiÕp ®iÓm) VÊn ®¸p:§µm tho¹i(G ®Æt c©u hái cho toµn líp, 1 sè HS tr¶ lêi => NhËn xÐt.) Trùc quan: G ®­a ra c¸c ký hiÖu råi ®äc tªn c¸c ký hiÖu ®ã => Gi¶i thÝch Trùc quan: Tr×nh bµy trùc quan :®­a ra s¬ ®å m¹ch ®iÖn cã tiÕp ®iÓm) §µm tho¹i: G ®Æt c©u hái:t×m c¸c phÇn tö cã tiªp ®iÓm trªn s¬ ®å? cho toµn líp, 1 sè H tr¶ lêi=> NhËn xÐt, gi¶i thÝch ThuyÕt tr×nh: Gi¶ng gi¶i( nªu KL => gi¶i thÝch => minh ho¹ c¸c phÇn tö kh«ng tiÕp ®iÓm) VÊn ®¸p(§µm tho¹i:G ®Æt c©u hái cho toµn líp, 1 sè HS tr¶ lêi) Trùc quan: Gi¸o viªn ®­a ra c¸c ký hiÖu cña c¸c phÇn tö kh«ng tiÕp ®iÓm Trùc quan: G ®­a ra s¬ ®å kh«ng tiÕp ®iÓm cho H quan s¸t §µm tho¹i: G ®Æt c©u hái cho c¶ líp x¸c ®Þnh c¸c phÇn tö kh«ng tiÕp ®iÓm, 1 sè H tr¶ lêi=> NhËn xÐt Nghe, ghi chÐp Nghe gi¶ng, ghi bµi(nghe G gi¶i thÝch ký hiÖu) Suy nghÜ, t¸i hiÖn kiÕn thøc vµ tr¶ lêi c©u hái Quan s¸t c¸c ký hiÖu. Suy nghÜ t×m ®Æc ®iÓm cña c¸c ký hiÖu ®Ó nhí Quan s¸t s¬ ®å, nhËn biÕt c¸c ký hiÖu trªn s¬ ®å. Suy nghÜ, tr¶ lêi c©u hái=> Gi¶i thÝch Nghe gi¶ng, ghi bµi Suy nghÜ, tr¶ lêi c©u hái=> NhËn xÐt Quan s¸t ph©n biÖt c¸c ký hiÖu. Quan s¸t s¬ ®å, nhËn biÕt c¸c ký hiÖu trªn s¬ ®å. Suy nghÜ, tr¶ lêi c©u hái=> Gi¶i thÝch 25' 14' V. tæng kÕt bµi Thêi gian: 2 phót B»ng ph­¬ng ph¸p thuyÕt tr×nh( gi¶ng gi¶i theo ph­¬ng ph¸p quy n¹p): Chóng ta võa häc c¸c phÇn tö ®¬n gi¶n nh­ c«ng t¾c, cµu dao... ®Õn c¸c phÇn tö phøc t¹p nh­ c«ng t¾c t¬, R¬le( víi phÇn tö ®iÒu khiÓn cã tiÕp ®iÓm): AND, OR, NOT, NAND, NOR, XOR( víi phÇn tö ®iÒu khiÓn kh«ng tiÕp ®iÓm) §ã chÝnh lµ c¸c phÇn tö ®iÒu khiÓn trªn s¬ ®å. Chóng ta cÇn nhí râ c¸c ký hiÖu cña c¸c phÇn tö ®ã V. C©u hái, bµi tËp vÒ nhµ Th¬I gian:1 phót 1. C©u hái: So s¸nh ­u ®iÓm, nh­îc ®iÓm cña 2 lo¹i s¬ ®å cã tiÕp ®iÓm vµ kh«ng tiÕp ®iÓm 2. Bµi tËp: ThiÕt kÕ m¹ch trùc tiÕp cã ®¶o chiÒu quay §CK§B 3 pha Roto lång sãc dïng nót bÊm kÐp. NhiÖm vô: Nghiªn cøu nguyªn t¾c ®iÒu khiÓn c¬ b¶n( nguyªn t¾c ®iÒu khiÓn theo thêi gian) VI. rót kinh nghiÖm (chuÈn bÞ, tæ chøc, thùc hiÖn) Khoa, bé m«n (duyÖt) Ngµy ... th¸ng... n¨m 2008 Gi¸o sinh TrÇn ThÞ GÊm ®Ò c­¬ng bµi gi¶ng Ch­¬ng 1: c¸c nguyªn t¾c ®iÒu khiÓn c¬ b¶n Bµi 2: ký hiÖu c¸c thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn trªn s¬ ®å I. C¸c phÇn tö cã tiÕp ®iÓm 1. C«ng t¾c C«ng t¾c lµ khÝ cô ®iÖn ®ãng c¾t b»ng tay t¸c ®éng c¬ khÝ ë l­íi ®iÖn h¹ ¸p - Ký hiÖu: + C«ng t¾c 1 pha 2 cùc + C«ng t¾c 2 cùc + C«ng t¾c 3 cùc + C«ng t¾c hµnh tr×nh( C«ng t¾c ®i ®­êng) 2. Nót Ên( nót bÊm) Nót Ên cßn gäi lµ nót ®iÒu khiÓn, lµ lo¹i khÝ cô ®iÖn dïng ®Ó ®ãng ng¾t tõ xa c¸c thiÕt bÞ ®iÖn tõ, c¸c dông cô b¸o hiÖu, cïng ®Ó chuyÓn ®æi c¸c m¹ch ®iÒu khiÓn, tÝn hiÖu, liªn ®éng b¶o vÖ. - Ký hiÖu: + Nót bÊm ®¬n Th­êng ®ãng Th­êng më + Nót bÊm kÐp 3. CÇu dao(CD) CÇu dao lµ khÝ cô ®èng c¾t m¹ch ®iÖn b»ng tay ë l­íi ®iÖn h¹ ¸p. Lµ khÝ cô phæ biÕn trong d©n dông vµ trong c«ng nghiÖp, ®­îc dïng ë m¹ch c«ng suÊt nhá víi sè lÇn ®èng c¾t rÊt nhá. - Ký hiÖu: +Lo¹i CD 1 ng¶ 2cùc 2cùc cã cÇu ch× 3cùc + Lo¹i CD 2 ng¶( 3 cùc 2 ng¶) 4. Bé khèng chÕ Bé khèng chÕ lµ khÝ cô dïng ®iÒu khiÓn gi¸n tiÕp(qua m¹ch ®iÒu khiÓn) hoÆc ®iÒu khiÓn trùc tiÕp( qua m¹ch ®iÖn lùc) c¸c thiÕt bÞ ®iÖn. Lµ khÝ cô ®ãng c¾t ®ång thêi nhiÒu m¹ch nhê tay quay hay v« l¨ng quay ®Ó ®iÒu khiÓn 1 qu¸ tr×nh nµo ®ã nh­: më m¸y, ®iÒu chØnh tèc ®é, ®¶o chiÒu, h·m,.... - Ký hiÖu: NC NO 5. C«ng t¾c t¬(CTT) CTT lµ khÝ cô ®iÖn ®iÒu khiÓn dïng ®Ó ®ãng c¾t th­êng xuyªn c¸c m¹ch ®iÖn ®éng lùc tõ xa b»ng tay hay tù ®éng ë ®iÖn ¸p tíi 500V, dßng ®iÖn tíi vµi tr¨m vµi ngh×n Ampe - Ký hiÖu: + Cuén d©y + TiÕp ®iÓm: Gåm nhiÒu tiÕp ®iÓm th­êng më vµ th­êng ®ãng. Th­êng më Th­êng ®ãng 6. Aptomat(ATM) ATM cßn gäi lµ m¸y ng¾t kh«ng khÝ tù ®éng- m¸y c¾t h¹ ¸p lµ khÝ cô ®iÖn ®ãng m¹ch b»ng tay vµ c¾t m¹ch tù ddoongj khi cã sù cè nh­: qu¸ t¶i, sôt ¸p, c«ng suÊt ng­îc.... Cã thÓ c¾t b»ng tay khi kh«ng sö dông ®iÖn n÷a. - Ký hiÖu: 7. R¬le R¬le lµ lo¹i khÝ cô ®iÖn tù ®éng mµ ®Æc tÝnh "vµo-ra" cã tÝnh chÊt sau: tÝn hiÖu ®Çu ra thay ®æi nh¶y cÊp( ®ét ngét) khi tÝn hiÖu ®Çu vµo ®¹t nh÷ng gi¸ trÞ x¸c ®Þnh - Ký hiÖu: + Cuén d©y: Cuén hót ®iÖn tõ Cuén ®iÖn ¸p Cuén dßng ®iÖn + TiÕp ®iÓm: Th­êng më Th­êng ®ãng Th­êng më, ®ãng chËm, më ngay Th­êng më, ®ãng chËm, më chËm Th­êng më ®ãng ngay, më chËm. Th­êng ®ãng më chËm, ®ãng ngay Th­êng ®ãng më ngay, ®ãng chËm Th­êng ®ãng më chËm, ®ãng chËm * VÝ dô: S¬ ®å m¹ch ®iÖn khëi ®éng trùc tiÕp cã ®¶o chiÒu quay ®éng c¬ kh«ng ®ång bé 3 pha Roto lång sãc sö dông phÇn tö cã tiÕp ®iÓm: A C B CD CC1 KT RN § CC2 D MT KN KT RN OV CC3 KT MN KT KN KN II. C¸c ph©n tö logic kh«ng tiÕp ®iÓm 1. PhÇn tö AND(vµ) - M¹ch AND t­¬ng øng víi m¹ch nèi tiÕp c¸c tiÕp ®iÓm th­êng më - Ký hiÖu X X1 X2 X3 X1 X2 Y Y - Hµm logic Y=X1.X2... 2. PhÇn tö OR(hoÆc) - M¹ch OR t­¬ng øng víi m¹ch song song c¸c tiÕp ®iÓm th­êng më - Ký hiÖu: 1 X1 X2 Y X1 Y X2 - Hµm logic: Y=X1+X2+.... 3. PhÇn tö NOT(®¶o) - PhÇn tö ®¶o cßn gäi lµ phÇn tö kh«ng hoÆc phÇn tö ®¶o cã ®Öm - Ký hiÖu: x y - Hµm logic Y= 4. PhÇn tö NAND(vµ-kh«ng) - PhÇn tö nµy thùc hiÖn phÐp phñ ®Þnh cña AND & X1 X2 y - Ký hiÖu: - Hµm logic: Y= 5. PhÇn tö NOR( hoÆc-kh«ng) - PhÇn tö nµy thùc hiÖn phÐp phñ ®Þnh cña phÇn tö OR - Ký hiÖu: 1 X1 X2 Y - Hµm logic: Y= 6. PhÇn tö XOR(EXOR- hoÆc lo¹i trõ) - Gäi lµ cæng kh«ng ®ång trÞ - Ký hiÖu: =1 X1 X2 Y - Hµm logic: Y=X1+X2= 7. PhÇn tö XNOR(EXNOR- ®¶o hoÆc lo¹i trõ) - Gäi lµ cæng ®ång trÞ =1 X1 X2 Y - Ký hiÖu: - Hµm logic: Y=X1+X2= 8. C¸c phÇn tö kh¸c - PhÇn tö LÆp(YES) hay §Öm(BUFFER) - PhÇn tö cã nhí: tiªu biÓu lµ Trigger hoÆc Flip-Flop VÝ dô: TRGGER R-S * VÝ dô: S¬ ®å m¹ch ®iÖn khëi ®éng trùc tiÕp cã ®¶o chiÒu quay ®éng c¬ kh«ng ®ång bé 3 pha Roto lång sãc sö dông phÇn tö kh«ng tiÕp ®iÓm. (M¹ch ®iÒu khiÓn)