Giáo trình giống vật nuôi - Bài 1 : Quan sát nhận dạng ngoại hình giống vật nuôi

PhÇn 2 thùc hμnh Bμi 1 Quan s¸t, nhËn d¹ng ngo¹i h×nh gièng vËt nu«i 1. Môc ®Ých NhËn d¹ng, so s¸nh ®−îc sù kh¸c biÖt gi÷a mét sè gièng vËt nu«i 2. Néi dung - Tuú ®iÒu kiÖn cña tr−êng, c¬ së ch¨n nu«i gÇn tr−êng bè trÝ cho häc sinh trùc tiÕp quan s¸t nhËn d¹ng vµ nhËn xÐt ®¸nh gi¸ sù kh¸c biÖt gi÷a Ýt nhÊt lµ 2 gièng vËt nu«i kh¸c nhau trong cïng mét loµi vËt nu«i. - C¸c nhËn xÐt so s¸nh vÒ ngo¹i h×nh: tÇm vãc, h×nh d¸ng toµn bé c¬ thÓ liªn quan ®Õn h−íng s¶n xuÊt cña con vËt; mÇu s¾c l«ng da; nhËn xÐt chi tiÕt c¸c bé phËn, ch¼ng h¹n ®èi víi tr©u bß lîn: ®Çu cæ, vai l−ng s−ên, m«ng ®ïi, 4 ch©n, c¬ quan sinh dôc vµ bÇu vó. - C¸c nhËn xÐt so s¸nh vÒ n¨ng suÊt: t×m hiÓu sæ s¸ch ghi chÐp n¨ng suÊt hoÆc pháng vÊn chñ nu«i - C¸c nhËn xÐt so s¸nh vÒ kh¶ n¨ng thÝch nghi, bÖnh tËt, hiÖu qu¶ kinh tÕ... - Tæ chøc th¶o luËn trong nhãm vÒ c¸c nhËn xÐt so s¸nh. 3. Dông cô, vËt liÖu - Hai gièng vËt nu«i kh¸c nhau trong cïng mét loµi, ch¼ng h¹n lîn Mãng C¸i vµ lîn Yorkshire, bß Vµng vµ bß lai Sind... - C¸c tµi liÖu theo dâi n¨ng suÊt cña vËt nu«i. 112 Bμi 2 Theo dâi, ®¸nh gi¸ sinh tr−ëng cña vËt nu«i 1. Môc ®Ých Trùc tiÕp theo dâi, ghi chÐp, tÝnh to¸n, m« t¶ vµ nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ vÒ sinh tr−ëng cña vËt nu«i. 2. Néi dung - Tuú ®iÒu kiÖn cña tr−êng, c¬ së ch¨n nu«i gÇn khu vùc tr−êng, bè trÝ cho häc sinh ®Þnh kú theo dâi c¸c chØ tiªu: khèi l−îng, c¸c chiÒu ®o (®èi víi lîn, tr©u hoÆc bß: cao vai, dµi th©n, vßng ngùc) cña tõng c¸ thÓ vËt nu«i. LËp phiÕu ghi chÐp c¸c sè liÖu theo dâi ®−îc. - Trªn c¬ së c¸c sè liÖu ghi chÐp, tÝnh to¸n c¸c gi¸ trÞ trung b×nh, ®é lÖch tiªu chuÈn, hÖ sè biÕn ®éng cña c¸c ®é sinh tr−ëng tÝch luü, tuyÖt ®èi vµ t−¬ng ®èi. VÏ ®å thÞ biÓu diÔn gi¸ trÞ trung b×nh cña c¸c ®é sinh tr−ëng nµy. - Tæ chøc th¶o luËn trong nhãm ®Ó nhËn xÐt ®¸nh gi¸ vÒ c¸c ®é sinh tr−ëng, sù phï hîp quy luËt vµ nh÷ng nh©n tè ¶nh h−ëng. Cã thÓ sö dông mÉu phiÕu sau ®©y ®Ó ghi chÐp c¸c theo dâi: PhiÕu ghi chÐp theo dâi sinh tr−ëng (mÉu) Loµi vËt theo dâi: . . . . . . §Þa ®iÓm theo dâi: . . . . . . Thêi gian theo dâi: b¾t ®Çu ../../... , kÕt thóc ../../.... Ngµy c©n, ®o Ngµy .. /th¸ng .. /n¨m .... Ngµy .. /th¸ng .. /n¨m .... Khèi l−îng (kg) Cao vai (cm) Dµi th©n (cm) Vßng ngùc (cm) Khèi l−îng (kg) Cao vai (cm) Dµi th©n (cm) Vßng ngùc (cm) VËt 1 VËt 2 ... ... ... ... ... 3. Dông cô, vËt liÖu 113 - C©n : NÕu theo dâi khèi l−îng cña gµ, vÞt cÇn: c©n ®Üa lo¹i 200-300g, c©n ®ång hå lo¹i 2kg, 5kg; nÕu theo dâi khèi l−îng cña lîn cÇn: c©n ®ång hå lo¹i 2kg, c©n treo 20- 50kg, c©n bµn; nÕu theo dâi khèi l−îng cña tr©u, bß cÇn: c©n bµn (c©n t¹). - Th−íc ®o : NÕu theo dâi c¸c chiÒu ®o ë tr©u, bß hoÆc lîn cÇn: th−íc gËy, th−íc d©y 2m. - VËt nu«i theo dâi sinh tr−ëng: tèi thiÓu 8 c¸ thÓ/l« theo dâi, thêi gian theo dâi hµng tuÇn ®èi víi gia cÇm, hµng th¸ng ®èi víi lîn hoÆc tr©u, bß. - Sæ ghi chÐp. - M¸y tÝnh c¸ nh©n. 4. Bµi tËp Theo dâi sinh tr−ëng cña lîn ®ùc gièng Landrace nu«i t¹i Tr¹m kiÓm tra n¨ng suÊt An Kh¸nh (Hµ T©y) trong n¨m 1998, ng−êi ta thu ®−îc c¸c sè liÖu sau: Thø tù c¸c c¸ thÓ tham dù kiÓm tra Khèi l−îng b¾t ®Çu kiÓm tra (kg) Khèi l−îng sau 1 th¸ng kiÓm tra (kg) Khèi l−îng sau 2 th¸ng kiÓm tra (kg) Khèi l−îng sau 3 th¸ng kiÓm tra (kg) 1 30,0 54,0 71,6 88,5 2 22,5 38,0 59,0 76,0 3 21,0 36,0 53,0 70,5 4 23,5 39,5 65,0 84,0 5 23,5 42,2 62,5 83,6 6 25,0 41,5 51,0 68,5 7 23,5 40,5 61,0 82,8 8 20,6 36,6 53,0 70,5 9 23,8 40,5 59,0 77,0 10 24,0 40,5 57,6 74,4 11 25,0 41,0 58,0 81,0 1/ TÝnh: §é sinh tr−ëng tuyÖt ®èi, t−¬ng ®èi cña tõng c¸ thÓ qua c¸c th¸ng kiÓm tra 2/ TÝnh c¸c gi¸ trÞ trung b×nh, ®é lÖch tiªu chuÈn, sai sè cña sè trung b×nh, hÖ sè biÕn ®éng t¹i c¸c thêi ®iÓm: b¾t ®Çu kiÓm tra, sau 1 th¸ng, sau 2 th¸ng vµ kÕt thóc kiÓm tra. 114 3/ BiÓu diÔn b»ng ®å thÞ ®é sinh tr−ëng tÝch luü, tuyÖt ®èi, t−¬ng ®èi qua c¸c th¸ng kiÓm tra. Bμi 3 Mét sè biÖn ph¸p qu¶n lý gièng 3.1. gi¸m ®Þnh ngo¹i h×nh vμ ®o c¸c chiÒu ®o trªn c¬ thÓ vËt nu«i 2.1. Môc ®Ých - Thùc hiÖn ®−îc c¸ch gi¸m ®Þnh ngo¹i h×nh vËt nu«i b»ng ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸, cho ®iÓm. - §o c¸c chiÒu ®o c¬ b¶n trªn vËt nu«i, −íc tÝnh khèi l−îng cña vËt nu«i theo c«ng thøc. 2.2. Nguyªn vËt liÖu - Tiªu chuÈn gi¸m ®Þnh ngo¹i h×nh lîn n¸i (Tiªu chuÈn gia sóc gièng TCVN-82, xem phô lôc 1) - Lý thuyÕt vÒ c¸ch ®o c¸c chiÒu ®o, c«ng thøc −íc tÝnh khèi l−îng c¨n cø vµo chiÒu ®o cña tr©u bß (Gi¸o tr×nh Gièng vËt nu«i) - Lîn n¸i Mãng C¸i vµ tr©u bß cÇy kÐo - Th−íc ®o (th−íc gËy, th−íc d©y), c©n ®iÖn tö 1000kg 2.3. Néi dung - NhËn xÐt, ®¸nh gi¸ cho ®iÓm, xÕp cÊp ngo¹i h×nh lîn n¸i Mãng C¸i theo Tiªu chuÈn TCVN-82 - §o c¸c chiÒu ®o: cao vai, dµi th©n, dµi th©n chÐo, vßng ngùc cña tr©u bß - C¨n cø c¸c chiÒu ®o ®· x¸c ®Þnh ®−îc, −íc tÝnh khèi l−îng tr©u bß theo c«ng thøc - So s¸nh ®èi chiÕu víi c©n khèi l−îng tr©u bß b»ng c©n ®iÖn tö - ViÕt t−êng tr×nh c¸c kÕt qu¶ thu ®−îc vÒ ®¸nh gi¸ xÕp cÊp ngo¹i h×nh lîn n¸i Mãng C¸i, c¸c chiÒu ®o, kÕt qu¶ −íc tÝnh vµ c©n khèi l−îng. 3.2. Mæ kh¶o s¸t n¨ng suÊt thÞt cña vËt nu«i 2.1. Môc ®Ých - BiÕt ®−îc tr×nh tù c¸c b−íc mæ kh¶o s¸t n¨ng suÊt thÞt vËt nu«i - BiÕt ®−îc c¸ch x¸c ®Þnh mét sè chØ tiªu n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng thÞt khi mæ kh¶o s¸t 115 2.2. Nguyªn liÖu - Tµi liÖu h−íng dÉn mæ kh¶o s¸t lîn thÞt (xem phô lôc 2), gµ thÞt (xem phô lôc 3) - Lîn thÞt hoÆc gµ thÞt ë tuæi giÕt thÞt - C¸c dông cô: c©n, th−íc ®o, dao... 2.3. Néi dung - TiÕn hµnh lÇn l−ît c¸c b−íc mæ kh¶o s¸t vËt nu«i - X¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu chñ yÕu: khèi l−îng giÕt mæ, c¸c chiÒu ®o trªn th©n thÞt xÎ, khèi l−îng thÞt mãc hµm, thÞt xÎ, n¹c, mì, x−¬ng, da ë lîn; hoÆc khèi l−îng giÕt mæ, th©n thÞt, thÞt ®ïi, thÞt ngùc ë gµ. - TÝnh to¸n c¸c tû lÖ thÞt mãc hµm, thÞt xÎ, n¹c, mì, x−¬ng, da ë lîn; hoÆc tû lÖ th©n thÞt, thÞt ®ïi, thÞt ngùc ë gµ. - ViÕt t−êng tr×nh c¸c kÕt qu¶ thu ®−îc. Bμi 4 kiÓm tra §¸nh gi¸ phÈm chÊt tinh dÞch cña ®ùc gièng (lîn hoÆc bß) 1. Môc ®Ých Thùc hiÖn ®−îc ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ba chØ tiªu phÈm chÊt tinh dÞch chñ yÕu lµ: l−îng tinh xuÊt, søc ho¹t ®éng cña tinh trïng vµ nång ®é tinh trïng. 2. Néi dung - KÕt hîp víi bµi thùc hµnh sè 4 khi tham quan mét c¬ së truyÒn tinh nh©n t¹o lîn (hoÆc bß). - X¸c ®Þnh l−îng tinh xuÊt: L−îng tinh xuÊt (ký hiÖu V, ®¬n vÞ tÝnh lµ ml) lµ l−îng tinh dÞch cña con ®ùc xuÊt ra trong mét lÇn khai th¸c tinh (®èi víi lîn lµ sau khi ®· läc bá keo nhµy). C¸ch x¸c ®Þnh nh− sau: Sau khi lÊy tinh, ®èi víi lîn ph¶i läc bá ngay keo nhµy b»ng 3-4 líp v¶i g¹c s¹ch ®· ®−îc v« trïng, rãt tinh dÞch lîn vµo cèc thuû tinh cã chia ®é, hoÆc tinh dÞch bß vµo èng 116 høng tinh cã chia ®é. §Æt ngang tÇm m¾t víi ®¸y cña mÆt cong tinh dÞch råi ®äc møc v¹ch chia ®Ó x¸c ®Þnh sè ml tinh dÞch. - X¸c ®Þnh søc ho¹t ®éng cña tinh trïng: Søc ho¹t ®éng cña tinh trïng (gäi t¾t lµ ho¹t lùc, ký hiÖu A) lµ tû lÖ phÇn tr¨m tinh trïng tiÕn th¼ng so víi tæng sè tinh trïng mµ ta quan s¸t ®−îc. C¸ch x¸c ®Þnh ®èi víi lîn nh− sau: ChuÈn bÞ phiÕn kÝnh, la-men, ®òa thuû tinh ®· ®−îc khö trïng vµ sÊy kh«. Dïng ®òa thuû tinh lÊy 1 giät tinh nguyªn giá lªn phiÕn kÝnh. Dïng lamen ®Ëy lªn giät tinh sao cho tinh dÞch dµn ®Òu, ®Æt phiÕn kÝnh d−íi kÝnh hiÓn vi víi ®é phãng ®¹i 200 lÇn, quan s¸t 3 vi tr−êng, ®Õm sè l−îng c¸c tinh trïng vËn ®éng theo chiÒu tiÕn th¼ng vµ sè l−îng tæng sè tinh trïng quan s¸t ®−îc trªn mçi vi tr−êng, tÝnh trung b×nh céng ®Ó x¸c ®Þnh tû lÖ % tinh trïng tiÕn th¼ng. Trong qu¸ tr×nh ®Õm, ®¶m b¶o cho phiÕn kÝnh vµ la-men gi÷ ®−îc nhiÖt ®é 37-40o ®Ó tinh trïng ho¹t ®éng b×nh th−êng. Sè tinh trïng tiÕn th¼ng ®Õm ®−îc trong vi tr−êng Tû lÖ tinh trïng tiÕn th¼ng (%) = x 100 Tæng sè tinh trïng ®Õm ®−îc trong vi tr−êng TÝnh søc ho¹t ®éng cña tinh trïng theo thang ®iÓm sau: §iÓm 1,0 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 E M % tinh trïng tiÕn th¼ng 100- 96 95- 86 85- 76 75- 66 65- 56 55- 46 45- 36 35- 26 25- 16 15- 6 5- 0 0 - X¸c ®Þnh nång ®é tinh trïng: Nång ®é tinh trïng (ký hiÖu C, ®¬n vÞ tÝnh lµ triÖu tinh trïng/ml) lµ tæng sè tinh trïng cã trong 1 ml tinh nguyªn. C¸ch x¸c ®Þnh b»ng ph−¬ng ph¸p ®Õm trùc tiÕp ®èi víi lîn nh− sau: Dïng èng hót b¹ch cÇu hót tinh nguyªn ®Õn v¹ch 0,5, dïng b«ng lau s¹ch bªn ngoµi èng hót, sau ®ã hót tiÕp dung dÞch NaCl 3% ®Õn v¹ch 11, nh− vËy tinh dÞch ®· ®−îc pha lo·ng 20 lÇn. §¶o nhÑ èng hót ®Ó trén ®Òu tinh dÞch víi dung dÞch NaCl 3%. Bá ®i 3-4 giät ®Çu, sau ®ã giá 1 giät vµo buång ®Õm ®· l¾p s½n lam kÝnh, ®Æt buång ®Õm d−íi kÝnh hiÓn vi ®é phãng ®¹i 200 lÇn. Nguyªn t¾c ®Õm nh− sau: Trong mçi « chØ ®Õm ®Çu tinh trïng n»m trong « vµ n»m trªn 2 c¹nh kÒ nhau, cßn nh÷ng tinh trïng n»m trªn 2 c¹nh kia nh−êng cho « kh¸c. §Õm sè tinh trïng trong 5 « lín, 4 « ë 4 gãc vµ 1 « ë chÝnh gi÷a. Mçi « lín cã 16 « nhá, tæng sè c¸c « ®Õm lµ 5 x 16 = 80 « nhá (mçi « nhá cã diÖn tÝch 1/400 mm2, ®é s©u 1/10 mm). §Õm c¶ 2 bªn buång ®Õm råi lÊy kÕt qu¶ trung b×nh. NÕu kÕt qu¶ 117 2 bªn chªnh lÖch nhau lín h¬n 30% th× ph¶i lµm l¹i. NÕu tinh trïng tô thµnh ®¸m ®«ng kh«ng ®Õm ®−îc th× bá ®i lµm l¹i. TÝnh nång ®é tinh trïng theo c«ng thøc sau: C = nV. 50000 Trong ®ã, C : nång ®é tinh trïng trong 1 ml tinh nguyªn (triÖu/ml) n : tæng sè tinh trïng ®Õm ®−îc trong 80 « nhá V: sè lÇn pha lo·ng tinh dÞch trong èng hót b¹ch cÇu (20 lÇn) 50000: tû lÖ quy ®æi (dung tÝch 80 « nhá : 80 x 1/400 x1/10 = 0,02 mm3 =1/50000 ml). §èi víi bß, c¸ch x¸c ®Þnh t−¬ng tù nh− trªn, nh−ng do nång ®é tinh trïng cña bß cao nªn cã mét sè ®iÓm sau ®©y kh¸c víi c¸ch x¸c ®Þnh nång ®é tinh trïng cña lîn: - Sö dông èng hót hång cÇu; - Hót tinh dÞch ®Õn v¹ch 0,5. Sau ®ã hót tiÕp dung dÞch NaCl 3% ®Õn v¹ch 101, nh− vËy tinh dÞch ®· ®−îc pha lo·ng 200 lÇn; - §Õm sè tinh trïng trong 16 « nhì (gåm 400 « con), mçi « con cã diÖn tÝch 1/400 mm2, ®é s©u 1/10 mm. TÝnh nång ®é tinh trïng theo c«ng thøc sau: C = nV. 10000 Trong ®ã, C : nång ®é tinh trïng trong 1 ml tinh nguyªn (triÖu/ml) n : tæng sè tinh trïng ®Õm ®−îc trong 400 « con V: sè lÇn pha lo·ng tinh dÞch trong èng hót hång cÇu (200 lÇn) 50000: tû lÖ quy ®æi (dung tÝch 400 « con : 400 x 1/400 x1/10 = 0,1 mm3 =1/10000 ml). - X¸c ®Þnh chØ tiªu sè l−îng tinh trïng cã kh¶ n¨ng thô tinh trong mét lÇn phèi gièng (ký hiÖu VAC, ®¬n vÞ tÝnh lµ triÖu tinh trïng) b»ng c¸ch lÊy tÝch sè cña ba chØ tiªu l−îng tinh xuÊt (Vml), søc ho¹t ®éng cña tinh trïng (A) vµ nång ®é tinh trïng (C triÖu tinh trïng/ml) : VAC (triÖu tinh trïng) = V(ml) x (A) x (C triÖu tinh trïng/ml) 3. Dông cô, vËt liÖu - Tinh dÞch lîn ®ùc (tinh nguyªn ch−a pha chÕ), hoÆc bß - B×nh tam gi¸c 500ml, èng ®ong 250ml, phÔu thuû tinh, v¶i x« - KÝnh hiÓn vi thÞ kÝnh 10x-15x, vËt kÝnh 20 118 - Lam kÝnh, la-men, ®òa thuû tinh, èng hót hång b¹ch cÇu, buång ®Õm hång cÇu - Dung dÞch pha lo·ng tinh dÞch NaCl 3%. Ngo¹i kho¸ Tham quan tr¹m truyÒn tinh nh©n t¹o 1. Môc ®Ých N¾m ®−îc c¸c ho¹t ®éng kü thuËt trong mét tr¹m truyÒn tinh nh©n t¹o, hiÓu ®−îc nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña c¸c quy tr×nh kü thuËt lÊy tinh, pha chÕ, b¶o tån, vËn chuyÓn tinh dÞch. 2. Néi dung - Tham quan mét tr¹m truyÒn tinh nh©n t¹o (lîn hoÆc bß) t¹i ®Þa ph−¬ng. - Trùc tiÕp quan s¸t c¸c kh©u lÊy tinh (nÕu cã thÓ), kiÓm tra tinh dÞch, pha chÕ tinh dÞch vµ b¶o tån tinh dÞch. - T×m hiÓu c¸c quy tr×nh kü thuËt cña c¸c kh©u lÊy tinh, pha chÕ, b¶o tån, vËn chuyÓn tinh dÞch. - Th¶o luËn trong nhãm, ®èi chiÕu so s¸nh nh÷ng thao t¸c thùc tÕ mµ c¬ së thùc hiÖn víi c¸c quy ®Þnh trong quy tr×nh kü thuËt ®Ó ph¸t hiÖn nh÷ng −u ®iÓm còng nh− sai sãt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn quy tr×nh. 119 Phô lôc Phô lôc 1 Tiªu chuÈn viÖt nam - lîn gièng Ph−¬ng ph¸p gi¸m ®Þnh (TCVN 1280-81) TrÝch: §iÒu 5. Gi¸m ®Þnh ngo¹i h×nh 5. 1. Cho lîn ®i, ®øng tù nhiªn trªn ®Þa ®iÓm b»ng ph¼ng ®Ó quan s¸t vµ ®¸nh gi¸ tõng bé phËn. 5.2. Ngo¹i h×nh cña lîn ®−îc ®¸nh gi¸ b»ng c¸c chØ tiªu: HÖ sè - §Æc ®iÓm gièng, thÓ chÊt, l«ng da 5 - §Çu vµ cæ 1 - Vai vµ ngùc 2 - L−ng s−ên vµ bông 3 - M«ng vµ ®ïi sau 3 - Bèn ch©n 3 - Vó vµ bé phËn sinh dôc 3 5.3. C¸c chØ tiªu trªn ®−îc ®¸nh gi¸ b»ng c¸ch cho ®iÓm theo møc ®é −u khuyÕt ®iÓm cña tõng bé phËn. Møc ®iÓm kh«ng cho qu¸ 5 ®iÓm vµ kh«ng d−íi 1 ®iÓm, cô thÓ nh− sau: - RÊt ®iÓn h×nh cho 5 ®iÓm - Phï hîp yªu cÇu cho 4 ®iÓm - Cã 1 - 2 nh−îc ®iÓm nhÑ cho 3 ®iÓm - Cã nhiÒu nh−îc ®iÓm nhÑ hoÆc 1 nh−îc ®iÓm nÆng cho 2 ®iÓm - Cã 2 nh−îc ®iÓm nÆng trë lªn cho 1 ®iÓm 120 5.4. §iÓm cña tõng chØ tiªu nh©n víi hÖ sè quy ®Þnh cho chØ tiªu ®ã, céng dån c¸c tÝch sè cña tõng bé phËn ®−îc tæng sè ®iÓm dïng ®Ó xÕp cÊp ngo¹i h×nh. 5.5. Dùa vµo thang ®iÓm quy ®Þnh ë ®iÓm 7 cña tiªu chuÈn nµy ®Ó xÕp cÊp ngo¹i h×nh. §iÓm 7. Thang ®iÓm dïng ®Ó xÕp cÊp CÊp sinh s¶n, cÊp sinh tr−ëng, cÊp ngo¹i h×nh vµ cÊp tæng hîp ®−îc xÕp cÊp theo thang ®iÓm: §Æc cÊp Kh«ng d−íi 85 ®iÓm CÊp I Kh«ng d−íi 70 ®iÓm CÊp II Kh«ng d−íi 60 ®iÓm CÊp III Kh«ng d−íi 50 ®iÓm Ngo¹i cÊp D−íi 50 ®iÓm TrÝch: Lîn c¸i gièng Mãng C¸i - Ph©n cÊp chÊt l−îng §iÓm 3. CÊp ngo¹i h×nh 3.1. Lîn c¸i hËu bÞ vµ lîn n¸i sinh s¶n ®−îc xÕp cÊp ngo¹i h×nh b»ng c¸ch cho ®iÓm vÒ ®Æc ®iÓm gièng vµ c¸c bé phËn cña c¬ thÓ theo b¶ng 3 cña tiªu chuÈn nµy. 3.2. §iÓm vµ hÖ sè cña tõng bé phËn ®−îc xÐt theo b¶ng 4 cña tiªu chuÈn nµy. Tæng sè ®iÓm ë cét 5 cña b¶ng 4 dïng ®Ó xÕp cÊp ngo¹i h×nh. 3.3. CÊp ngo¹i h×nh ®−îc xÕp theo thang ®iÓm quy ®Þnh ë ®iÒu 4.3. cña tiªu chuÈn nµy. §iÒu 4.3. CÊp sinh s¶n, cÊp sinh tr−ëng, cÊp ngo¹i h×nh vµ cÊp tæng hîp ®−îc xÕp cÊp theo thang ®iÓm quy ®Þnh nh− sau: §Æc cÊp tõ 85 ®Õn 100 ®iÓm CÊp I tõ 70 ®Õn 84 ®iÓm CÊp II tõ 60 ®Õn 69 ®iÓm CÊp III tõ 50 ®Õn 59 ®iÓm Ngo¹i cÊp d−íi 50 ®iÓm 121 B¶ng 3. XÕp cÊp ngo¹i h×nh lîn c¸i TT Bé phËn ¦u ®iÓm Nh−îc ®iÓm 1 §Æc ®iÓm gièng, thÓ chÊt, l«ng da §Æc ®iÓm gièng biÓu hiÖn râ. C¬ thÓ ph¸t triÓn c©n ®èi, ch¾c ch¾n, khoÎ m¹nh, bÐo võa ph¶i. Bé l«ng da cã mµu tr¾ng v¸ ®en. Mµu ®en cña l«ng vµ da cè ®Þnh ë ®Çu, m«ng vµ ®u«i thµnh h×nh yªn ngùa hoÆc tõng ®¸m loang to nhá. Da dµy võa ph¶i. TÝnh t×nh nhanh nhÑn nh−ng kh«ng hung d÷. §Æc ®iÓm gièng biÓu hiÖn kh«ng râ. C¬ thÓ ph¸t triÓn kh«ng c©n ®èi, yÕu, qu¸ bÐo hoÆc qu¸ gÇy. L«ng loang kh«ng æn ®Þnh. Da qu¸ dµy hoÆc qu¸ th«. TÝnh t×nh qu¸ hung d÷ hoÆc qu¸ chËm ch¹p. 2 §Çu vµ cæ §Çu to võa ph¶i, tr¸n réng, m¾t tinh. Hai hµm b»ng nhau. Tai h¬i to. §Çu vµ cæ kÕt hîp tèt. §Çu qu¸ to hoÆc qu¸ nhá. Tr¸n hÑp nhiÒu nÕp nh¨n, mâm nhän, m¾t kÐm. Hai hµm kh«ng b»ng nhau, tai th«. §Çu vµ cæ kÕt hîp kh«ng tèt, cã eo ë cæ. 3 Vai vµ ngùc Vai në ®Çy ®Æn. Ngùc s©u réng, vai vµ l−ng kÕt hîp tèt. Vai hÑp, xu«i. Ngùc, m«ng lÐp. Vai vµ l−ng kÕt hîp kh«ng tèt. 4 L−ng s−ên vµ bông L−ng dµi võa ph¶i, s−ên s©u, trßn. Bông kh«ng sÖ. L−ng, s−ên, bông kÕt hîp ch¾c ch¾n. L−ng hÑp, ng¾n, vâng l−ng. S−ên n«ng, dÑt, bông sÖ. L−ng, s−ên, bông kÕt hîp kh«ng tèt. 5 M«ng vµ ®ïi sau M«ng dµi võa ph¶i, réng. §ïi ®Çy ®Æn, Ýt nh¨n. M«ng vµ ®ïi sau kÕt hîp tèt. M«ng lÐp, ng¾n, dèc nhiÒu. §ïi sau nhá, yÕu, nhiÒu nÕp nh¨n. M«ng vµ ®ïi sau kÕt hîp kh«ng tèt. 6 Bèn ch©n Bèn ch©n t−¬ng ®èi ch¾c ch¾n. Kho¶ng c¸ch gi÷a hai ch©n tr−íc vµ hai ch©n sau võa ph¶i. Mãng kh«ng toÌ. §i ®øng tù nhiªn, kh«ng ch÷ b¸t, vßng kiÒng hoÆc ®i b»ng bµn ch©n. Ch©n qu¸ nhá hoÆc qu¸ to, kh«ng ch¾c ch¾n. Kho¶ng c¸ch gi÷a hai ch©n tr−íc vµ hai ch©n sau hÑp. Mãng toÌ. §øng kh«ng tù nhiªn, ®i ch÷ b¸t, vßng kiÒng hoÆc ®i b»ng bµn ch©n. 7 Vó vµ bé phËn sinh dôc Cã 12 vó trë lªn. Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c nóm vó ®Òu nhau, kh«ng cã vó kÑ. D−íi 12 vó. Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c vó kh«ng ®Òu, cã vó kÑ. 122 B¶ng 4. B¶ng tÝnh ®iÓm ngo¹i h×nh TT C¸c bé phËn cña c¬ thÓ §iÓm tèi ®a HÖ sè §iÓm ®· nh©n hÖ sè 1 §Æc ®iÓm gièng, thÓ chÊt, l«ng da 5 5 25 2 §Çu vµ cæ 5 1 5 3 Vai vµ ngùc 5 2 10 4 L−ng s−ên vµ bông 5 3 15 5 M«ng vµ ®ïi sau 5 3 15 6 Bèn ch©n 5 3 15 7 Vó vµ bé phËn sinh dôc 5 3 15 20 100 Phô lôc 2 tiªu chuÈn viÖt nam - lîn gièng quy tr×nh mæ kh¶o s¸t phÈm chÊt thÞt nu«i bÐo (TCVN 3899-84) 1. Kh¸i niÖm tæ chøc mæ kh¶o s¸t 1.1. Mæ kh¶o s¸t phÈm chÊt thÞt lîn nu«i bÐo lµ ®em mæ theo mét quy tr×nh nhÊt ®Þnh nh÷ng con lîn ®· kÕt thóc kiÓm tra nu«i bÐo trong c¸c ®ît ®¸nh gi¸ lîn ®ùc gièng qua ®êi sau vµ lîn ®· kÕt thóc kiÓm tra nu«i bÐo cña c¸c c«ng thøc lai kinh tÕ ®Ó xem xÐt phÈm chÊt thÞt cña chóng. 1.2. Khi tiÕn hµnh mæ kh¶o s¸t ph¶i cã tõ 1 - 2 c¸n bé kü thuËt ®· n¾m v÷ng ph−¬ng ph¸p mæ vµ tõ 3 - 5 ng−êi gióp viÖc. Ph¶i chuÈn bÞ ®Çy ®ñ dông cô mæ xÎ, c©n ®o, ghi chÐp tr−íc khi mæ kh¶o s¸t. 1.3. Thêi gian mæ kh¶o s¸t 1 lîn kh«ng qu¸ 2 giê. 2. Ph−¬ng ph¸p mæ kh¶o s¸t 2.1. Tr−íc khi mæ kh¶o s¸t ph¶i ®Ó lîn nhÞn ®ãi 24 giê sau ®ã c©n khèi l−îng sèng tr−íc lóc mæ kh¶o s¸t. 2.2. Chäc tiÕt, c¹o l«ng, mæ mét ®−êng ë gi÷a däc th©n, tõ cæ qua ngùc, bông tíi hËu m«n. LÊy hÕt néi t¹ng ra, chØ ®Ó l¹i hai l¸ mì bông. C©n träng l−îng thÞt mãc hµm. TÝnh tû lÖ thÞt mãc hµm (TLTMH): Khèi l−îng thÞt mãc hµm (kg) TLTMH (%) = x 100 Khèi l−îng sèng tr−íc khi mæ (kg) 2.3. C¾t ®Çu theo h−íng vu«ng gãc víi trôc dµi th©n, ®i qua ®iÓm gi÷a chÈm vµ ®èt sèng cæ thø nhÊt (®−êng c¾t A). C¾t 4 ch©n ë gi÷a khuûu, ®èi víi ch©n tr−íc (®−êng c¾t B) vµ 123 gi÷a khuûu ®èi víi ch©n sau (®−êng c¾t C) (xem h×nh vÏ). C©n khèi l−îng thÞt xÎ, c©n ®Çu, 4 ch©n. TÝnh tû lÖ thÞt xÎ (TLTX): Khèi l−îng thÞt xÎ (kg) X1 = TLTX (%) = x 100 Khèi l−îng sèng tr−íc khi mæ (kg) 2.4. Bãc mì bông, c¾t th©n thÞt xÎ ra lµm 2 phÇn b»ng nhau däc theo gi÷a sèng l−ng. LÊy 1/2 th©n thÞt bªn tr¸i (kh«ng cã ®u«i) ®Ó tiÕp tôc kh¶o s¸t. 2.5. §o c¸c chØ tiªu: - Dµi th©n thÞt: ChiÒu dµi tõ tr−íc ®èt sèng cæ ®Çu tiªn ®Õn ®iÓm tr−íc ®Çu x−¬ng h«ng. - §é dµy mì ë 3 ®iÓm: + Cá: ®o ë ®iÓm trªn ®èt x−¬ng cæ cuèi cïng + L−ng: ®o ë ®iÓm trªn ®èt x−¬ng sèng l−ng cuèi cïng + Th©n: ®o ë ®iÓm trªn ®èt x−¬ng sèng th©n cuèi cïng - DiÖn tÝch c¬ th¨n: ®o ë ®iÓm tr−íc vµ ®iÓm gi÷a ®èt sèng l−ng cuèi cïng. 2.6. C¾t 1/2 th©n thÞt xÎ thµnh 4 phÇn theo c¸c ®−êng c¾t sau: - §−êng c¾t D: ®−êng c¾t theo h−íng vu«ng gãc víi trôc dµi th©n ®i qua ®iÓm gi÷a cña ®èt sèng h«ng cuèi cïng vµ ®èt x−¬ng khum ®Çu tiªn (chç c¾t phÇn bông). - §−êng c¾t E: ®−êng c¾t cïng h−íng víi x−¬ng khum vµ ®i qua giao ®iÓm cña 2 ®−êng F vµ D. - §−êng c¾t F: ®−êng c¾t cïng h−íng víi trôc dµi th©n vµ c¸ch mÐp d−íi x−¬ng sèng cæ vµ mÐp c¬ th¨n chuét 2 cm. - §−êng c¾t G: ®−êng c¾t theo h−íng vu«ng gãc víi trôc dµi th©n ®i qua ®iÓm gi÷a cña ®èt x−¬ng sèng l−ng 4 - 5. - §−êng c¾t H: ®−êng c¾t theo h−íng vu«ng gãc víi trôc dµi th©n ®i qua ®iÓm gi÷a ®èt x−¬ng sèng l−ng 5 - 6. C¸c ®−êng c¾t ph©n lo¹i thÞt 124 2.7. Läc mì l−ng vµ da bao qu vµo phÇn thÞt n¹c vµ tr¸nh ®Ó i mì trªn phÇn thÞt n¹c. X2 (%) = x 100 h©n thÞt xÎ: Cæ vai: phÇn thÞt giíi h¹n bëi c¸c ®−êng c¾t AFG. FH. l−ng h«ng) (kg) X3 (%) = x 100 g) X4 (%) = x 100 ) X5 (%) = x 100 tr−íc) (kg) X6 (%) = x 100 ) X7 (%) = x 100 anh c¸c phÇn thÞt xÎ, tr¸nh c¾t l¹ - C©n khèi l−îng mì da cña c¸c phÇn thÞt xÎ vµ mì bông (c©n chung). TÝnh tû lÖ mì vµ da (X2): 2 (Khèi l−îng mì vµ da + mì bông) (kg) Khèi l−îng thÞt xÎ (kg) 2.8. C©n c¸c phÇn thÞt n¹c vµ x−¬ng cña 1/2 t - - L−ng h«ng: phÇn thÞt giíi h¹n bëi c¸c ®−êng c¾t EFG. - §ïi sau: phÇn thÞt giíi h¹n bëi c¸c ®−êng c¾t CDE. - Ngùc ®ïi tr−íc: phÇn thÞt giíi h¹n bëi c¸c ®−êng c¾t AB - Bông: phÇn thÞt giíi h¹n bëi c¸c ®−êng c¾t DFH. TÝnh tû lÖ c¸c phÇn thÞt n¹c vµ x−¬ng: 2 (Khèi l−îng thÞt Khèi l−îng thÞt xÎ (kg) 2 (Khèi l−îng thÞt ®ïi sau) (k Khèi l−îng thÞt xÎ (kg) 2 (Khèi l−îng thÞt cæ vai) (kg Khèi l−îng thÞt xÎ (kg) 2 (Khèi l−îng thÞt ngùc, ®ïi Khèi l−îng thÞt xÎ (kg) 2 (Khèi l−îng thÞt bông) (kg Khèi l−îng thÞt xÎ (kg) 125 3. §¸nh gi¸ ph©n lo¹i phÈm chÊt thÞt xÎ Sau khi mæ kh¶o s¸t, phÈm chÊt thÞt xÎ cña lîn ®−îc ®¸nh gi¸ theo tû lÖ thÞt xÎ, tû a. Lîn cã tû lÖ thÞt xÎ cao, tû lÖ c¸c phÇn thÞt n¹c µ x−¬ i tr−íc gièng lîn ®· x¸c ®Þnh ®−îc chØ sè chän läc (I) th× ph©n lo¹i theo chØ sè : I = Tû lÖ thÞt xÎ cña lîn kiÓm tra nu«i bÐo (%) da cña lîn kiÓm tra nu«i bÐo (%) Ðo (%) (%) Ðo (%) cña c¸c lîn ®−îc kiÓm i c¸c gièng lîn ch−a x©y dùng ®−îc chØ sè chän läc th× ph©n lo¹i phÈm chÊt thÞt b»n g c¸ch tÝnh tru −ng (mm) KÝch th−íc c¬ th¨n lÖ c¸c phÇn thÞt n¹c, x−¬ng vµ tû lÖ mì, d v ng lín, tû lÖ mì vµ da Ýt ®−îc ®¸nh gi¸ cao h¬n lîn cã tû lÖ thÞt xÎ thÊp, tû lÖ c¸c phÇn thÞt n¹c vµ x−¬ng nhá, tû lÖ mì vµ da nhiÒu. Trong c¸c phÇn thÞt n¹c vµ x−¬ng th× gi¸ trÞ cña chóng ®−îc xÕp h¹ng theo thø tù sau: - L−ng, h«ng - §ïi sau - Cæ vai - Ngùc, ®ï - Bông §èi víi c¸c chän läc A + b1(X1-X1) + b2(X2-X2) + b3(X3-X3) + b4(X4-X4) + b5(X5-X5) + b6(X6-X6) + b7(X7-X7) trong ®ã, A : H»ng sè X1: X2: Tû lÖ mì X3: Tû lÖ thÞt l−ng h«ng cña lîn kiÓm tra nu«i b X4: Tû lÖ thÞt ®ïi sau cña lîn kiÓm tra nu«i bÐo X5: Tû lÖ thÞt cæ vai cña lîn kiÓm tra nu«i bÐo (%) X6: Tû lÖ thÞt ngùc, ®ïi tr−íc cña lîn kiÓm tra nu«i b X7: Tû lÖ thÞt bông cña lîn kiÓm tra nu«i bÐo (%) X1, X2, X3, X4, X5, X6, X7: B×nh qu©n c¸c gi¸ trÞ t−¬ng øng tra nu«i bÐo b1, b2, b3, b4, b5, b6, b7: C¸c hÖ sè øng víi c¸c tÝnh tr¹ng cña chØ sè chän läc. §èi ví g c¸ch xÕp thø h¹ng riªng cña tõng tÝnh tr¹ng, sau ®ã ph©n lo¹i tæng hîp b»n ng b×nh thø h¹ng cña c¸c tÝnh tr¹ng ®ã. D−íi ®©y lµ mÉu ghi chÐp kÕt qu¶ mæ kh¶o s¸t: Khèi l−îng (kg) §é dµy mì lSè hiÖu Sèng Mãc hµm XÎ Cæ L−ng Th©n Dµi Réng 0,8xDxRlîn mæ th©n thÞt (cm) Dµi kh¶o s¸t 126 Phô lôc 3 Mæ kh¶o s¸t hÞt gia cÇm Mæ kh¶o s¸t gia cÇm, theo . Khèi l−îng sèng: 2 giê (chØ cho uèng n−íc). ng = Khèi l−îng gia cÇm sau khi nhÞn ¨n 12 giê (chØ cho uèng n−íc) 2. Khè m = Khèi l−îng gia cÇm sau khi c¾t tiÕt, bá l«ng, bá néi t¹ng xÎ = Khèi l−îng mãc hµm - Khèi l−¬ng (®Çu, cæ, bµn ch©n) m (%) = x 100 xÎ (%) = x 100 Khèi l−îng thÞt ®ïi (kg) x 100 g) Tû lÖ thÞt l−ên (%) = x 100 g) Tû lÖ mì bông (%) = x 100 t dâi c¸c chØ tiªu sau: 1 Tr−íc khi giÕt mæ, cho gia cÇm nhÞn ¨n 1 Khèi l−îng sè i l−îng mãc hµm: C¾t tiÕt, vÆt l«ng, bá néi t¹ng. Khèi l−îng mãc hµ 3. Khèi l−îng thÞt xÎ: C¾t ®Çu, cæ, bµn ch©n. Khèi l−îng thÞt 4. Tû lÖ mãc hµm: Khèi l−îng mãc hµm (kg) Tû lÖ mãc hµ Khèi l−îng sèng (kg) 5. Tû lÖ thÞt xÎ: Khèi l−îng thÞt xÎ (kg) Tû lÖ thÞt Khèi l−îng sèng (kg) 6. Läc vµ c©n thÞt ®ïi, thÞt l−ên, mì bông Tû lÖ thÞt ®ïi (%) = Khèi l−îng sèng (kg) Khèi l−îng thÞt l−ên (k Khèi l−îng sèng (kg) Khèi l−îng mì bông (k Khèi l−îng sèng (kg) 127 Tr¶ lêi vμ h−íng dÉn gi¶i c¸c bμi tËp Bµi tËp 1, ch−¬ng 1 TT x y - x x (x - x )2 y - y (y - y )2 (x - x )(y - y ) 1 723 2,9 20,83 434,03 0,06 0,0034 1,2153 y y 2 717 2,8 14,83 220,03 -0,04 0,0017 -0,6181y 3 629 3,9 -73,17 5353,36 1,06 1,1201 -77,4347y 4 705 2,6 2,83 8,03 -0,24 0,0584 -0,6847y 5 708 2,9 5,83 34,03 0,06 0,0034 0,3403 y 6 760 2,8 57,83 3344,69 -0,04 0,0017 -2,4097 y 7 698 2,9 -4,17 17,36 0,06 0,0034 -0,2431 y 8 760 2,7 57,83 3344,69 -0,14 0,0201 -8,1931 y 9 714 2,8 11,83 140,03 -0,04 0,0017 -0,4931 y 10 696 2,5 -6,17 38,03 -0,34 0,1167 2,1069 y 11 712 2,7 9,83 96,69 -0,14 0,0201 -1,3931 y 12 604 2,6 -98,17 9636,69 -0,24 0,0584 23,7236 8426 34,1 22667,67 1,4092 -64,0833 n = 12 2060,70 0,1281 702,17 2,84 45,3949 0,3579 r = -0,3586 b = -0,0028 Sinh viªn cã thÓ sö dông phÇn mÒm thèng kª (ch¼ng h¹n Excel) ®Ó tÝnh to¸n hÖ sè t−¬ng quan vµ hÖ sè håi quy, kÕt qu¶ còng thu ®−îc nh− trªn. Bµi tËp 2, ch−¬ng II: §èi víi tÝnh tr¹ng t¨ng träng trung b×nh: a/ Do S = iσP Tû lÖ chän läc lîn ®ùc gièng lµ 0,10 nªn i = 1,755 σP = 60 g/ngµy 128 VËy S = 1,755 x 60 = 105,3 g ¨ng suÊt trung b×nh ®µn lµ: 600 g/ngµy D 60 b/ Do R = h2iσP 2 = 0,8775 , lîn c¸i kh«ng chän läc nªn ic¸i = 0 σ 60 g/ µy V R = 0,877 60 = g/ngµ Do ®ã, ®êi con cña chóng sÏ 6 + 15 615 g/ng c/ NÕu mÑ cña chóng còng ®−îc chän läc víi tû lÖ chän läc lµ 60%. Do p = 0,6 nªn i = 0,644 Ta cã: R = h iσP h ichung = (1,755 + 0,644) σ y VËy R = 0, y Do ®ã, ®êi con cña chóng sÏ cã tèc ®é t¨ng träng lµ: 6 21 621 g/ng d/ Kho thÕ hÖ trung b×nh: L 2 + ¨m Do ®ã, tiÕn bé di truyÒn hµng n¨m sÏ b»ng: 21,591/2,5 = 8,6364 g/ngµy/n¨m §èi ví a/ Do S = iσP gièng lµ 0,10 nªn i = 1,755 VËy S = 2,6325 mm trung b×nh cña c¸c lîn ®ùc gièng tèt nhÊt nµy b»ng: N o ®ã n¨ng suÊt trung b×nh cña c¸c lîn ®ùc gièng tèt nhÊt nµy b»ng: 0 + 105,3 = 705,3 g/ngµy h = 0,3 = (1,755 + 0)/2ichung P = ng Ëy 0,3 x 5 x 15,795 y cã tèc ®é t¨ng träng lµ: 00 ,795 = ,795 µy 2 2 = 0,3 /2 = 1,1995 P = 60 g/ngµ 3 x 1,1995 x 60 = 21,591 g/ng