Giáo trình chuẩn đoán bệnh gia súc

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp hµ néi TS.Chu ®øc th¾ng (Chñ biªn) GS.Ts. hå v¨n nam – PGS.TS.ph¹m ngäc th¹ch ChÈn ®o¸n bÖnh gia sóc Hµ néi - 2007 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Giáo trình Chẩn ñoán bệnh thú …………………….i Mục lục Chương 1 .............................................................................................................................. 1 Phần mở ñầu.......................................................................................................................... 1 I. khái niệm và nhiệm vụ môn chẩn ñoán bệnh gia súc .......................................................... 1 1. Khái niệm môn học............................................................................................................ 1 2. Nhiệm vụ môn học............................................................................................................. 1 II. Phân loại chẩn ñoán và các khái niệm về triệu chứng – tiên lượng...................................... 1 1. Phân loại chẩn ñoán ........................................................................................................... 2 2. Khái niệm và phân loại triệu chứng (symptoma) ................................................................ 2 a. Khái niệm .......................................................................................................................... 2 b. Phân loại............................................................................................................................ 2 3. Tiên lượng (Prognosis)....................................................................................................... 3 III. Các phương pháp chẩn ñoán bệnh .......................................................................... 4 1. Các phương pháp khám lâm sàng....................................................................................... 4 a. Quan sát - nhìn (Inspectio) ................................................................................................. 4 b. Sờ nắn (Palpatio) ............................................................................................................... 4 c. Gõ (Percussio) ................................................................................................................... 5 d. Nghe (Ausaltatio)............................................................................................................... 6 2. Các phương pháp chẩn ñoán trong phòng thí nghiệm ........................................................ 6 a. Phương pháp chẩn ñoán bằng ELISA (Enzyme Linked Immunosorbent Assay) ................. 6 b. Phương pháp chẩn ñoán bằng kỹ thuật PCR (Polymerase Chain Reaction)......................... 7 c. Phương pháp chẩn ñoán bằng siêu âm................................................................................ 9 d. Chẩn ñoán bằng phương pháp X-quang............................................................................ 11 IV. Trình tự khám bệnh.................................................................................................. 11 1. ðăng ký bệnh súc............................................................................................................. 11 2. Hỏi bệnh sử ..................................................................................................................... 12 3. Khám lâm sàng (tại chỗ) .................................................................................................. 13 Yêu cầu của quá trình chẩn ñoán bệnh................................................................................. 13 Chương 2 .................................................................................................................................14 Khám chung ........................................................................................................................ 14 I. Khám trạng thái gia súc .................................................................................................... 14 1. Thể cốt gia súc................................................................................................................. 14 3. Tư thế gia súc .................................................................................................................. 14 4. Thể trạng gia súc (Constitutio) ......................................................................................... 15 II. Khám niêm mạc .............................................................................................................. 16 1. ý nghĩa chẩn ñoán ............................................................................................................ 16 2. Phương pháp khám .......................................................................................................... 16 3. Những trạng thái thay ñổi màu sắc của niêm mạc............................................................ 16 III. Khám hạch lâm ba ......................................................................................................... 18 1. ý nghĩa chẩn ñoán ............................................................................................................ 18 2. Phương pháp khám .......................................................................................................... 18 3. Những triệu chứng ........................................................................................................... 19 IV. Khám lông và da............................................................................................................ 19 1. Trạng thái lông................................................................................................................. 19 2. Màu của da ...................................................................................................................... 20 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Giáo trình Chẩn ñoán bệnh thú …………………….ii 3. Nhiệt ñộ của da ................................................................................................................ 20 4. Mùi của da ....................................................................................................................... 21 5. ðộ ẩm của da ................................................................................................................... 21 6. ðàn tính của da ................................................................................................................ 21 7. Da sưng dày..................................................................................................................... 21 8. Da nổi mẩn (Eruptio) ....................................................................................................... 22 V. ðo thân nhiệt .................................................................................................................. 23 1. Thân nhiệt........................................................................................................................ 23 2. Sốt ................................................................................................................................... 24 3. Thân nhiệt quá thấp.......................................................................................................... 26 Chương 3..................................................................................................................................27 Khám hệ tim mạch............................................................................................................... 27 I. Sơ lược về hệ tim mạch.................................................................................................... 27 1. Thần kinh tự ñộng của tim ............................................................................................... 27 2. Thần kinh ñiều tiết hoạt ñộng của tim .............................................................................. 27 3. Thần kinh ñiều tiết mạch quản ......................................................................................... 28 4. Vị trí của tim.................................................................................................................... 28 II. Khám tim ........................................................................................................................ 28 1. Nhìn vùng tim.................................................................................................................. 28 2. Sờ vùng tim ..................................................................................................................... 29 3. Gõ vùng tim..................................................................................................................... 29 4. Nghe tim.......................................................................................................................... 30 5. Tạp âm............................................................................................................................. 32 6. ðịên tâm ñồ ..................................................................................................................... 33 III. Khám mạch quản .......................................................................................................... 35 1. Mạch ñập (Pulsus) ........................................................................................................... 35 2. Khám tĩnh mạch............................................................................................................... 37 3. Khám chức năng tim........................................................................................................ 38 Chương 4..................................................................................................................................39 Khám hệ hô hấp................................................................................................................... 39 I. Khám ñộng tác hô hấp ...................................................................................................... 39 1. Tần số hô hấp................................................................................................................... 39 1.2. Nhịp thở........................................................................................................................ 40 2. Thở khó ........................................................................................................................... 41 II. Khám ñường hô hấp ........................................................................................................ 41 1. Nước mũi......................................................................................................................... 41 1. Khám niêm mạc mũi ........................................................................................................ 42 3. Khám xoang mũi.............................................................................................................. 42 4. Khám thanh quản và khí quản .......................................................................................... 43 5. Kiểm tra ho...................................................................................................................... 43 III. Khám ngực .................................................................................................................... 43 1. Nhìn vùng ngực ............................................................................................................... 44 2. Gõ vùng phổi ................................................................................................................... 44 3. Nghe phổi ........................................................................................................................ 46 IV. Chọc dò xoang ngực ...................................................................................................... 49 1. ý nghĩa chẩn ñoán ............................................................................................................ 49 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Giáo trình Chẩn ñoán bệnh thú …………………….iii 2. Vị trí chọc dò................................................................................................................... 49 3. Kiểm nghiệm dịch thẩm xuất – dịch viêm hay dịch thẩm lậu- dịch phù ............................ 50 V. Xét nghiệm ñờm ............................................................................................................. 50 Chương 5 .................................................................................................................................51 Khám hệ tiêu hóa................................................................................................................. 52 I. Kiểm tra trạng thái ăn uống .............................................................................................. 52 1. Ăn.................................................................................................................................... 52 2. Uống................................................................................................................................ 52 3. Cách lấy thức ăn, nước uống ............................................................................................ 52 5. Nuốt................................................................................................................................. 53 6. Nhai lại ............................................................................................................................ 53 7. ợ hơi ................................................................................................................................ 53 8. Nôn mửa.......................................................................................................................... 53 II. Khám miệng.................................................................................................................... 54 III. Khám họng .................................................................................................................... 55 IV. Khám thực quản............................................................................................................. 55 V. Khám diều gia cầm ......................................................................................................... 56 VI. Khám vùng bụng ........................................................................................................... 57 1. Quan sát:.......................................................................................................................... 57 2. Sờ nắn vùng bụng: ........................................................................................................... 57 VII. Khám dạ dày loài nhai lại ............................................................................................. 57 1. Khám dạ cỏ...................................................................................................................... 57 2. Khám dạ tổ ong................................................................................................................ 59 3. Khám dạ lá sách............................................................................................................... 60 4. Khám dạ múi khế............................................................................................................. 60 VIII. Khám dạ dày ñơn ........................................................................................................ 61 1. Dạ dày ngựa..................................................................................................................... 61 2. Dạ dày lợn ....................................................................................................................... 61 3. Dạ dày chó, mèo .............................................................................................................. 61 4. Dạ dày gia cầm ................................................................................................................ 61 IX. Xét nghiệm chất chứa trong dạ dày ................................................................................ 61 1. Cách lấy dịch dạ dày ........................................................................................................ 61 2. Xét nghiệm lý tính ........................................................................................................... 62 3. Xét nghiệm tính chất hóa học........................................................................................... 62 4. Xét nghiệm qua kính hiển vi ............................................................................................ 64 X. Khám ruột....................................................................................................................... 64 1. Khám ruột loài nhai lại..................................................................................................... 64 2. Khám ruột ngựa, la, lừa.................................................................................................... 65 3. Khám ruột non gia súc nhỏ .............................................................................................. 67 XI. Khám phân .................................................................................................................... 67 1. Khám phân bằng mắt thường ........................................................................................... 68 2. Hóa nghiệm phân............................................................................................................. 69 XII. Chọc dò xoang bụng..................................................................................................... 71 1. ý nghĩa chẩn ñoán ............................................................................................................ 71 2. Phương pháp chọc dò....................................................................................................... 71 XIII. Khám gan.................................................................................................................... 72 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Giáo trình Chẩn ñoán bệnh thú …………………….iv 1. ý nghĩa chẩn ñoán ............................................................................................................ 72 2. Vị trí khám gan ................................................................................................................ 72 3. Các xét nghiệm cơ năng ................................................................................................... 73 4. Sinh thiết gan(biopsia) ..................................................................................................... 79 Chương 6..................................................................................................................................81 Khám hệ thống tiết niệu....................................................................................................... 81 I. Khám ñộng tác ñi tiểu....................................................................................................... 81 1. Tư thế ñi tiểu ................................................................................................................... 81 2. Số lần ñi tiểu.................................................................................................................... 81 II. Khám thận....................................................................................................................... 82 1. Những triệu chứng chung................................................................................................. 82 2. Nhìn và sờ nắn vùng thận................................................................................................. 82 3. Thử nghiệm chức năng thận ............................................................................................. 83 III. Khám bể thận................................................................................................................. 83 IV. Khám bàng quang.......................................................................................................... 84 VI. Xét nghiệm nước tiểu..................................................................................................... 85 1. Những nhận xét chung ..................................................................................................... 85 2. Hoá nghiệm nước tiểu...................................................................................................... 88 3. Xét nghiệm cặn nước tiểu ................................................................................................ 98 chương 7.................................................................................................................................102 KHáM Hệ THốNG thần KINH .......................................................................................... 102 I - Khám ðầU Và CộT SốNG ............................................................................................ 102 II - KHáM CHứC NĂNG THầN KINH TRUnG KHU....................................................... 102 III - KHáM CHứC NĂNG VậN ðộNG.............................................................................. 103 1. Trạng thái cơ (bắp thịt) .................................................................................................. 103 2. Tính hiệp ñồng vận ñộng................................................................................................ 103 3. Tê liệt ............................................................................................................................ 104 4. Co giật (Spasmus).......................................................................................................... 104 IV. Khám CảM GIáC ở DA ............................................................................................... 105 V. KHáM CáC KHí QUAN CảM GIáC ............................................................................. 105 2. Khám thính giác............................................................................................................. 106 VII. KHáM thần KINH THựC VậT ................................................................................... 107 VIII. XéT NGHIệM DịCH NãO Tuỷ ................................................................................. 108 1. Chọc dò dịch não tủy ..................................................................................................... 108 2. Kiểm tra lý tính dịch não tủy.......................................................................................... 109 3. Xét nghiệm dịch não tủy về hoá tính .............................................................................. 109 4. Kiểm tra tế bào trong dịch não tủy ................................................................................. 109 Chương 8................................................................................................................................110 Xét nghiệm máu ................................................................................................................ 110 I. LấY MáU Xét NGHIệM................................................................................................. 110 1. Vị trí lấy máu................................................................................................................. 110 2. Thời gian lấy máu: ......................................................................................................... 111 3. Cách lấy máu ................................................................................................................. 111 II. XéT NGHIệM Lý TíNH................................................................................................ 111 1. Màu Sắc......................................................................................................................... 111 2. Tốc ñộ máu ñông ........................................................................................................... 111 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Giáo trình Chẩn ñoán bệnh thú …………………….v 4. ðộ vón của máu............................................................................................................. 112 6. Sức kháng của hồng cầu.................................................................................................