Giáo trình Chăm sóc nho

trí, tính chất của mô đun: - Vị trí: Mô đun “Chăm sóc nho” là một mô đun nghề trong chương trình dạy nghề trình độ sơ cấp của nghề trồng nho; được giảng dạy sau mô đun “Chuẩn bị cây giống” và mô đun “ Trồng mới”. - Tính chất: Chăm sóc nho là mô đun tích hợp giữa kiến thức và kỹ năng thực hành và là một mô đun bắt buộc của nghề ”Trồng nho” trình độ sơ cấp; Mô đun này có thể tổ chức giảng dạy tại hội trường, nhà văn hóa, ruộng Nho ... II. Mục tiêu: Kiến thức: - Nêu được các kỹ thuật tạo rãnh và tưới, tiêu nước - Nêu được kỹ thuật làm cỏ và bón phân; - Nêu được mục đích của việc cắt cành, tạo tán - Trình bày được mục đích của việc cắt tỉa cành quả; - Nêu được mục đích của việc sử dụng chất điều hòa sinh trưởng và các loại chất điều hòa sinh trưởng; - Trình bày được mục đích của việc phủi nhị, tỉa chùm quả Kỹ năng: - Thực hiện được kỹ thuật kỹ thuật tạo rãnh và tưới, tiêu nước - Tính được lượng phân bón cần thiết và tiến hành làm cỏ bón phân; - Xác định được khoảng cách, vị trí cọc giàn - Thực hiện được kỹ thuật dựng cột, căng dây - Thực hiện được kỹ thuật cắt cành, tạo tán - Xác định được vị trí cắt tỉa cành; - Thực hiện được kỹ thuật cắt tỉa cành quả; - Lựa chọn và sử dụng được chất điều hòa sinh trưởng an toàn, hiệu quả; - Xác định được thời điểm phủi nhị và tỉa chùm quả - Thực hiện được kỹ thuật phủi nhị, tỉa chùm quả, quả và bao chùm quả Thái độ: - Có ý thức học tập tích cực, tham gia học đầy đủ thời lượng mô đun - Bảo quản vật tư, thiết bị, dụng cụ cẩn thận 85 - Có ý thức trách nhiệm cao khi thực hành các công việc chăm sóc trên ruộng Nho của người dân tại địa phương. - Có ý thức rèn luyện tính làm việc cẩn thận, tỉ mỉ và khoa học. III. Nội dung chính của mô đun: Mã bài Tên bài Loại bài dạy Địa điểm Thời gian Tổng số Lý thuyết Thực hành Kiểm tra* MĐ03-01 Tạo rãnh-Tưới, tiêu nước Tích hợp Ruộng nho 14 2 12 MĐ03-02 Xới xáo, làm cỏ Tích hợp Ruộng nho 20 2 17 1 MĐ03-03 Bón phân thúc Tích hợp Ruộng nho 14 3 10 1 MĐ03-04 Làm giàn Tích hợp Ruộng nho 18 3 14 1 MĐ03-05 Cắt cành-tạo tán Tích hợp Ruộng nho 16 3 12 1 MĐ03-06 Cắt tỉa cành quả Tích hợp Ruộng nho 14 2 11 1 MĐ03-07 Sử dụng chất điều hòa sinh trưởng Tích hợp Ruộng nho 14 2 12 MĐ03-08 Chăm sóc quả Tích hợp Ruộng nho 24 3 20 1 Kiểm tra kết thúc mô đun 6 6 Cộng 140 20 108 12 * Ghi chú: Thời gian kiểm tra định kỳ được tính vào giờ thực hành IV. Hướng dẫn đánh giá kết quả học tập 86 4.1.Đánh giá bài thực hành số 3. 1.1: Kỹ thuật tạo rãnh trong vườn nho. - Giáo viên hướng dẫn các nhóm vệ sinh, thu xếp dụng cụ, tập trung tự nhận xét đánh giá ưu nhược điểm, kết quả của buổi thực hành, các đề xuất (nếu có) - Giáo viên lựa chọn 1-2 nhóm điển hình làm tốt hoặc chưa tốt theo quan sát của giáo viên để trình bày nhận xét trước lớp - Các nhóm/cá nhân khác đánh giá kết quả bài thực hành của nhóm được chọn trình bày - Giáo viên đưa ra nhận xét cuối cùng cho nhóm/cá nhân được chọn và cho cả lớp học. - Giáo viên tóm tắt nội dung bài học và đánh giá kết quả. Việc đánh giá cụ thể bài thực hành theo bảng sau: Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá Tiêu chí 1: Chuẩn bị dụng cụ Kiểm tra các dụng cụ cần thiết mà học viên chuẩn bị Tiêu chí 2: Xác định vị trí vét rãnh Quan sát thao tác thực hiện của học viên Tiêu chí 3: Thực hiện vét rãnh Quan sát thao tác thực hiện của học viên Tiêu chí 4: Vét rãnh đúng kỹ thuật Quan sát thao tác thực hiện của học viên 4.2. Đánh giá bài thực hành số 3. 1.2: Kỹ thuật tưới nước cho nho - Giáo viên hướng dẫn các nhóm vệ sinh, thu xếp dụng cụ, tập trung tự nhận xét đánh giá ưu nhược điểm, kết quả của buổi thực hành, các đề xuất (nếu có) - Giáo viên lựa chọn 1-2 nhóm điển hình làm tốt hoặc chưa tốt theo quan sát của giáo viên để trình bày nhận xét trước lớp - Các nhóm/cá nhân khác đánh giá kết quả bài thực hành của nhóm được chọn trình bày - Giáo viên đưa ra nhận xét cuối cùng cho nhóm/cá nhân được chọn và cho cả lớp học. - Giáo viên tóm tắt nội dung bài học và đánh giá kết quả. Việc đánh giá cụ thể bài thực hành theo báng sau: Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá 87 Tiêu chí 1: Chuẩn bị dụng cụ Kiểm tra các dụng cụ cần thiết mà học viên chuẩn bị Tiêu chí 2: Kỹ thuật tưới nước Quan sát thao tác thực hiện của học viên Tiêu chí 3: Đất phải đủ ẩm Quan sát , kiểm tra độ ẩm của đất sau tưới. 4.3. Đánh giá bài thực hành số 3.2.1: Làm cỏ vườn nho, kết hợp xới phá váng - Giáo viên hướng dẫn các nhóm vệ sinh, thu xếp dụng cụ, tập trung tự nhận xét đánh giá ưu nhược điểm, kết quả của buổi thực hành, các đề xuất (nếu có) - Giáo viên lựa chọn 1-2 nhóm điển hình làm tốt hoặc chưa tốt theo quan sát của giáo viên để trình bày nhận xét trước lớp - Các nhóm/cá nhân khác đánh giá kết quả bài thực hành của nhóm được chọn trình bày - Giáo viên đưa ra nhận xét cuối cùng cho nhóm/cá nhân được chọn và cho cả lớp học. - Giáo viên tóm tắt nội dung bài học và đánh giá kết quả. Việc đánh giá cụ thể bài thực hành theo bảng sau: Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá Tiêu chí 1: Chuẩn bị dụng cụ Kiểm tra các dụng cụ cần thiết mà học viên chuẩn bị Tiêu chí 2: Cỏ phải được cuốc tung gốc Quan sát thao tác thực hiện của học viên Tiêu chí 3: Sạch cỏ, gốc nho không bị sây sát Quan sát vườn nho sau khi học viên làm cỏ Tiêu chí 4: Đất tơi xốp Quan sát công việc học viên thực hiện 4.4. Đánh giá bài thực hành số 3.3.1: Xác định lượng phân bón cho nho - Giáo viên hướng dẫn các nhóm tự nhận xét đánh giá kết quả của bài thực hành, các đề xuất (nếu có) - Giáo viên lựa chọn 1-2 nhóm điển hình làm tốt hoặc chưa tốt theo quan sát 88 của giáo viên để trình bày nhận xét trước lớp - Các nhóm/cá nhân khác đánh giá kết quả bài thực hành của nhóm được chọn trình bày - Giáo viên đưa ra nhận xét cuối cùng cho nhóm/cá nhân được chọn cho cả lớp học. - Giáo viên tóm tắt nội dung bài học và đánh giá kết quả. Việc đánh giá cụ thể bài thực hành theo bảng sau: Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá Tiêu chí 1: Xác định loại phân cần thiết Xác định chính xác loại phân cần sử dụng Tiêu chí 2: Dự kiến năng suất thu hoạch Căn cứ vào tình hình sinh trưởng của vườn nho Tiêu chí 3: Tính được lượng phân thương phẩm cần thiết Kết quả tính toán 2.2 Đánh giá bài thực hành số 3.3.2: Thực hành bón phân cho nho - Giáo viên hướng dẫn các nhóm vệ sinh, thu xếp dụng cụ, tập trung tự nhận xét đánh giá ưu nhược điểm, kết quả của buổi thực hành, các đề xuất (nếu có) - Giáo viên lựa chọn 1- 2 nhóm điển hình làm tốt hoặc chưa tốt theo quan sát của giáo viên để trình bày nhận xét trước lớp - Các nhóm/cá nhân khác đánh giá kết quả bài thực hành của nhóm được chọn trình bày - Giáo viên đưa ra nhận xét cuối cùng cho nhóm/cá nhân được chọn và cho cả lớp học. - Giáo viên tóm tắt nội dung bài học và đánh giá kết quả. Việc đánh giá cụ thể bài thực hành theo bảng sau: Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá Tiêu chí 1: Chuẩn bị dụng cụ, phân bón Kiểm tra các dụng cụ mà học viên chuẩn bị Tiêu chí 2: Tạo rãnh, bón phân, lấp phân Quan sát thao tác của học viên 89 Tiêu chí 3: : Vệ sinh đồng ruộng sau phun Quan sát thao tác thực hiện của học viên Tiêu chí đánh giá chung Đúng phân bón, đúng liều lượng và yêu cầu kỹ thuật khi bón phân 4.5. Đánh giá bài thực hành số 3.4.1: Dựng cột, căng dây làm giàn nho - Giáo viên hướng dẫn các nhóm tự nhận xét đánh giá kết quả của bài thực hành, các đề xuất (nếu có) - Giáo viên lựa chọn 1-2 nhóm điển hình làm tốt hoặc chưa tốt theo quan sát của giáo viên để trình bày nhận xét trước lớp - Các nhóm/cá nhân khác đánh giá kết quả bài thực hành của nhóm được chọn trình bày - Giáo viên đưa ra nhận xét cuối cùng cho nhóm/cá nhân được chọn cho cả lớp học. - Giáo viên tóm tắt nội dung bài học và đánh giá kết quả. Việc đánh giá cụ thể bài thực hành theo báng sau: Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá Tiêu chí 1: Dựng cột cách đều nhau Xác định và dựng đủ số cột cần thiết Tiêu chí 2: Cột, trụ đứng thẳng, chắc chắn Quan sát thao tác thực hiện của học viên Tiêu chí 3: Dây được căng đều Quan sát thao tác thực hiện của học viên 4.6. Bài thực hành số 3.4.2 Cắm choái và cột dây cho nho - Giáo viên hướng dẫn các nhóm tự nhận xét đánh giá kết quả của bài thực hành, các đề xuất (nếu có) - Giáo viên lựa chọn 1-2 nhóm điển hình làm tốt hoặc chưa tốt theo quan sát của giáo viên để trình bày nhận xét trước lớp - Các nhóm/cá nhân khác đánh giá kết quả bài thực hành của nhóm được chọn trình bày - Giáo viên đưa ra nhận xét cuối cùng cho nhóm/cá nhân được chọn cho cả lớp học. - Giáo viên tóm tắt nội dung bài học và đánh giá kết quả. 90 Việc đánh giá cụ thể bài thực hành theo báng sau: Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá Tiêu chí 1: Chuẩn bị đủ số cây và dây cột Xác định đủ dụng cụ cần thiết cho việc cắm cọc Tiêu chí 2: Cắm cây choái đầy đủ, cách gốc nho từ 15-20cm Quan sát thao tác thực hiện của học viên Tiêu chí 3: Cột dây cho nho vào cây choái chắc chắn Quan sát thao tác thực hiện của học viên 4.7. Đánh giá bài thực hành số 3.5.1 Bấm ngọn tạo hình - Giáo viên hướng dẫn các nhóm vệ sinh, thu xếp dụng cụ, tập trung tự nhận xét đánh giá ưu nhược điểm, kết quả của buổi thực hành, các đề xuất (nếu có) - Giáo viên lựa chọn 1-2 nhóm điển hình làm tốt hoặc chưa tốt theo quan sát của giáo viên để trình bày nhận xét trước lớp - Các nhóm/cá nhân khác đánh giá kết quả bài thực hành của nhóm được chọn trình bày - Giáo viên đưa ra nhận xét cuối cùng cho nhóm/cá nhân được chọn và cho cả lớp học. - Giáo viên tóm tắt nội dung bài học và đánh giá kết quả. Việc đánh giá cụ thể bài thực hành theo bảng sau: Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá Tiêu chí 1: Chuẩn bị dụng cụ Kiểm tra các dụng cụ cần thiết mà học viên chuẩn bị Tiêu chí 2: Xác định vị trí bấm Quan sát thao tác thực hiện của học viên Tiêu chí 3: Thực hiện bấm ngọn Quan sát thao tác thực hiện của học viên Tiêu chí 4: Đảm bảo đúng kỹ thuật Quan sát thao tác thực hiện của học viên 4.8. Đánh giá bài thực hành số 3.5.2 Thực hiện cắt cành tạo tán cho vườn nho - Giáo viên hướng dẫn các nhóm vệ sinh, thu xếp dụng cụ, tập trung tự nhận 91 xét đánh giá ưu nhược điểm, kết quả của buổi thực hành, các đề xuất (nếu có) - Giáo viên lựa chọn 1-2 nhóm điển hình làm tốt hoặc chưa tốt theo quan sát của giáo viên để trình bày nhận xét trước lớp - Các nhóm/cá nhân khác đánh giá kết quả bài thực hành của nhóm được chọn trình bày - Giáo viên đưa ra nhận xét cuối cùng cho nhóm/cá nhân được chọn và cho cả lớp học. - Giáo viên tóm tắt nội dung bài học và đánh giá kết quả. Việc đánh giá cụ thể bài thực hành theo bảng sau: Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá Tiêu chí 1: Chuẩn bị dụng cụ Kiểm tra các dụng cụ cần thiết mà học viên chuẩn bị Tiêu chí 2: Xác định cành phải cắt Quan sát thao tác thực hiện của học viên Tiêu chí 3: Thực hiện cắt cành Quan sát thao tác thực hiện của học viên Tiêu chí 4: Đảm bảo tán được trải đều trên giàn Quan sát thao tác thực hiện của học viên 4.9. Bài thực hành số 3.6.1 Cắt tỉa cành sau thu hoạch - Giáo viên hướng dẫn các nhóm vệ sinh, thu xếp dụng cụ, tập trung tự nhận xét đánh giá ưu nhược điểm, kết quả của buổi thực hành, các đề xuất (nếu có) - Giáo viên lựa chọn 1-2 nhóm điển hình làm tốt hoặc chưa tốt theo quan sát của giáo viên để trình bày nhận xét trước lớp - Các nhóm/cá nhân khác đánh giá kết quả bài thực hành của nhóm được chọn trình bày - Giáo viên đưa ra nhận xét cuối cùng cho nhóm/cá nhân được chọn và cho cả lớp học. - Giáo viên tóm tắt nội dung bài học và đánh giá kết quả. Việc đánh giá cụ thể bài thực hành theo báng sau: Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá Tiêu chí 1: Chuẩn bị dụng cụ Kiểm tra các dụng cụ cần thiết mà học viên chuẩn bị 92 Tiêu chí 2: Xác định cành phải tỉa Quan sát thao tác thực hiện của học viên Tiêu chí 3: Thực hiện tỉa cành Quan sát thao tác thực hiện của học viên Tiêu chí 4: Vệ sinh đồng ruộng sau tỉa cành Quan sát thao tác thực hiện của học viên Tiêu chí đánh giá chung: Dụng cụ,kỹ thuật tỉa cành, vệ sinh đồng ruộng Dụng cụ chuẩn bị đầy đủ, tỉa đúng cành không bỏ sót, tỉa đúng kỹ thuật, vệ sinh đồng ruộng sau tỉa sạch 4.10. Bài thực hành số 3.7.1 Sử dụng chất điều hòa sinh trưởng - Giáo viên hướng dẫn các nhóm vệ sinh, thu xếp dụng cụ, tập trung tự nhận xét đánh giá ưu nhược điểm, kết quả của buổi thực hành, các đề xuất (nếu có) - Giáo viên lựa chọn 1-2 nhóm điển hình làm tốt hoặc chưa tốt theo quan sát của giáo viên để trình bày nhận xét trước lớp - Các nhóm/cá nhân khác đánh giá kết quả bài thực hành của nhóm được chọn trình bày - Giáo viên đưa ra nhận xét cuối cùng cho nhóm/cá nhân được chọn và cho cả lớp học. - Giáo viên tóm tắt nội dung bài học và đánh giá kết quả. Việc đánh giá cụ thể bài thực hành theo báng sau: Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá Tiêu chí 1: Chuẩn bị dụng cụ Kiểm tra các dụng cụ cần thiết mà học viên chuẩn bị Tiêu chí 2: Pha thuốc đúng nồng độ Quan sát học viên đong thuốc và nước của học viên Tiêu chí 3: Phun thuốc Quan sát thao tác thực hiện của học viên Tiêu chí 4: Vệ sinh đồng ruộng sau phun Quan sát thao tác thực hiện của học viên Tiêu chí đánh giá chung: Dụng cụ, pha thuốc, kỹ thuật phun thuốc Đúng dụng cụ, pha đúng nồng độ, phun đúng liều lượng và yêu cầu kỹ thuật 4.11. Bài thực hành số 3.8.1 Phủi nhị - Giáo viên hướng dẫn các nhóm vệ sinh, thu xếp dụng cụ, tập trung tự nhận 93 xét đánh giá ưu nhược điểm, kết quả của buổi thực hành, các đề xuất (nếu có) - Giáo viên lựa chọn 1-2 nhóm điển hình làm tốt hoặc chưa tốt theo quan sát của giáo viên để trình bày nhận xét trước lớp - Các nhóm/cá nhân khác đánh giá kết quả bài thực hành của nhóm được chọn trình bày - Giáo viên đưa ra nhận xét cuối cùng cho nhóm/cá nhân được chọn và cho cả lớp học. - Giáo viên tóm tắt nội dung bài học và đánh giá kết quả. Việc đánh giá cụ thể bài thực hành theo báng sau: Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá Tiêu chí 1: Chuẩn bị dụng cụ Kiểm tra các dụng cụ cần thiết mà học viên chuẩn bị Tiêu chí 2: Thao tác phủi nhị - Quan sát thao tác thực hiện của học viên - Kiểm tra có sạch nhị, quả ”đẹt” không - Kiểm tra quả có bọ xây sát hoặc bị rụng không - Kiểm tra lá có bị rụng, bị rách không Tiêu chí đánh giá chung: Dụng cụ, kỹ thuật phủi nhị Dụng cụ thích hợp, phủi sạch nhị và quả đẹt, không rụng quả và không rụng lá 4.12 Bài thực hành số 3.8.2 Tỉa chùm quả, tỉa quả, bao trái - Giáo viên hướng dẫn các nhóm vệ sinh, thu xếp dụng cụ, tập trung tự nhận xét đánh giá ưu nhược điểm, kết quả của buổi thực hành, các đề xuất (nếu có) - Giáo viên lựa chọn 1-2 nhóm điển hình làm tốt hoặc chưa tốt theo quan sát của giáo viên để trình bày nhận xét trước lớp - Các nhóm/cá nhân khác đánh giá kết quả bài thực hành của nhóm được chọn trình bày - Giáo viên đưa ra nhận xét cuối cùng cho nhóm/cá nhân được chọn và cho cả lớp học. - Giáo viên tóm tắt nội dung bài học và đánh giá kết quả. Việc đánh giá cụ thể bài thực hành theo báng sau: 94 Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá Tiêu chí 1: Chuẩn bị dụng cụ Kiểm tra các dụng cụ cần thiết mà học viên chuẩn bị Tiêu chí 2: Tỉa chùm quả và tỉa quả Quan sát thao tác thực hiện của học viên - Kiểm tra thực tế vườn nho sau tỉa Tiêu chí 3: Vệ sinh đồng ruộng sau tỉa chùm quả và tỉa quả Quan sát thao tác thực hiện của học viên Tiêu chí đánh giá chung: Dụng cụ, kỹ thuật tỉa, vệ sinh đồng ruộng Dụng cụ đúng yêu cầu, tỉa đúng không sót và không sai, đồng ruộng sạch sẽ 95 TÀI LIỆU THAM KHẢO [1]. Phạm Hữu Nhượng, Nguyễn Hữu Bình, Lê Xuân Đính, Lê Quang Quyển, 2000. Kỹ thuật trồng nho. Nhà xuất bản nông nghiệp TP. HCM. [2]. Lê Văn Kha, Nguyễn Thị Ý Thuận, 2002. Kỹ thuật trồng nho ghép. Trung tâm khuyến khích phát triển kinh tế - xã hội vùng duyên Hải tỉnh Bình Thuận – SEDEC. [5]. B. Aubert, 1972. Nghề trồng nho ăn quả ở các vùng nhiệt đới. Tạp chí quả nhiệt đới. [6]. Vũ Công Hậu, Lê Quang Mai, Đinh Văn Đức, 1982. Trồng cây ăn quả trong vườn. Nhà xuất bản Nông Nghiệp. TP. Hồ Chí Minh. 96 DANH SÁCH BAN CHỦ NHIỆM XÂY DỰNG CHƯƠNG TRÌNH, BIÊN SOẠN GIÁO TRÌNH DẠY NGHỀ TRÌNH ĐỘ SƠ CẤP (Theo Quyết định số 874/QĐ-BNN-TCCB, ngày 20 tháng 6 năm 2012 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) 1. Chủ nhiệm: Ông Nguyễn Đức Thiết - Phó hiệu trưởng Trường Cao đẳng Công nghệ và Kinh tế Bảo Lộc 2. Phó chủ nhiệm: Ông Hoàng Ngọc Thịnh - Chuyên viên chính Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn 3. Thư ký: Ông Nguyễn Viết Thông - Phó trưởng khoa Trường Cao đẳng Công nghệ và Kinh tế Bảo Lộc 4. Các ủy viên: - Ông Phan Duy Nghĩa, Giáo viên Trường Cao đẳng Công nghệ và Kinh tế Bảo Lộc - Ông Nguyễn Hữu Lễ, Giảng viên Trường Cao đẳng Công nghệ và Kinh tế Bảo Lộc - Ông Nguyễn Tuấn Điệp - Trưởng phòng Trường Đại học Nông - Lâm Bắc Giang - Ông Phan Hải Triều, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Chuyển giao kỹ thuật Cây công nghiệp và Cây ăn quả Lâm Đồng./. DANH SÁCH HỘI ĐỒNG NGHIỆM THU CHƯƠNG TRÌNH, GIÁO TRÌNH DẠY NGHỀ TRÌNH ĐỘ SƠ CẤP (Theo Quyết định số 2033 /QĐ-BNN-TCCB ngày 24 tháng 8 năm 2012 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) 1. Chủ tịch: Ông Trần Văn Chánh, Phó hiệu trưởng Trường Trung học Lâm nghiệp Tây Nguyên 2. Thư ký: Ông Phùng Hữu Cần, Chuyên viên chính Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn 3. Các ủy viên: - Bà Dương Thị Hương, Giảng viên Trường Cao đẳng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Bắc Bộ - Ông Nguyễn Hữu Lễ, giáo viên Trường Cao đẳng Công nghệ và Kinh tế Bảo Lộc - Bà Nguyễn Thị Phương Loan, Trưởng phòng Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lâm Đồng./. 97 Bài đọc thêm số 1 PHÂN HỮU CƠ (Theo Phân hữu cơ làm tăng năng suất cây trồng và còn có tác dụng cải tạo đất. Kết quả một số công trình nghiên cứu cho thấy bón 1 tấn phân hữu cơ làm bội thu ở đất phù sa sông Hồng 80 – 120 kg thóc, ở đất bạc màu 40 – 60 kg thóc, ở đất phù sa đồng bằng sông Cửu Long 90 – 120 kg thóc. Một số thí nghiệm cho thấy bón 6 – 9 tấn phân xanh/ha hoặc vùi 9 – 10 tấn thân lá cây họ đậu trên 1 ha có thể thay thế được 60 – 90 N kg/ha. Vùi thân lá lạc, rơm rạ, thân lá ngô của cây vụ trước cho cây vụ sau làm tăng 0.3 tấn lạc xuân, 0.6 tấn thóc, 0.4 tấn ngô hạt/ha. Phân chuồng: Loại phân do gia súc thải ra. Trung bình mỗi đầu gia súc nuôi nhốt trong chuồng, sau mỗi năm có thể cung cấp một lượng phân chuồng (kể cả độn) như sau: Lợn 1.8 – 2.0 tấn/con/năm Dê 0.8 – 0.9 tấn/con/năm Trâu bò 8.0 – 9.0 tấn/con/năm Ngựa 6.0 – 7.0 tấn/con/năm Chất lượng và giá trị của phân chuồng phụ thuộc rất nhiều vào cách chăm sóc, nuôi dưỡng, chất liệu độn chuồng và cách ủ phân. Phân chuồng tốt thường có các thành phần dinh dưỡng như ở bảng sau: Thành phân dinh dưỡng của phân chuồng Đơn vị % Loại phân H2O N P2O5 K2O CaO MgO Lợn 82.0 0.80 0.41 0.26 0.09 0.10 Trâu bò 83.1 0.29 0.17 1.00 0.35 0.13 Ngựa 75.7 0.44 0.35 0.35 0.15 0.12 Gà 56.0 1.63 1.54 0.85 2.40 0.74 Vịt 56.0 1.00 1.40 0.62 1.70 0.35 98 Trong 10 tấn phân chuồng có thể lấy ra được một số nguyên tố vi lượng như sau: Bo: 50 – 200 g; Mn: 500 – 2000 g; Co: 2 – 10 g Cu: 50 – 150 g; Zn: 200 – 1000 g; Mo: 2 – 25 g Độn chuồng: Độ chuồng vừa có tác dụng giữ ấm, tạo chuối kiện khô ráo cho gia súc, vừa tăng thêm khối lượng phân. Vì vậy chất độn chuồng cần có tác dụng hút nước phân, nước giải, giữ đạm và tăng cả khối lượng lẫn chất lượng phân chuồng. Cần chọn chất độn chuồng tốt và tiến hành độn chuồng cẩn thận. Nông dân ta thường dùng rơm rạ, thân lá cây họ đậu, cây phân xanh, lá cây, cỏ khô để làm chất độn chuồng. Ủ phân: Là biện pháp cần thiết trước khi đem phân chuồng ra bón ruộng. Bởi vì trong phân chuồng tươi còn có nhiều hạt cỏ dại, nhiều kén nhộng côn trùng, nhiều bảo tử, ngủ nghỉ của nấm, xạ khuẩn, vi khuẩn và tuyến trùng gây bệnh. Ủ phân vừa có tác dụng sử dụng nhiệt độ tương đối cao trong quá trình phân huỷ chất hữu cơ để tiêu diệt hạt cỏ dại và mầm mống côn trùng, bệnh cây vừa thúc đẩy quá trình phân huỷ chất hữu cơ, đẩy nhanh quá trình khoáng hoá để khi bón vào đất phân hữu cơ có thể nhanh chóng cung cấp chất dinh dưỡng cho cây. Mặt khác, trong phân tươi tỷ lệ C/N cao, là chuối kiện thuận lợi cho các loài vi sinh vật phân huỷ các chất hữu cơ ở các giai đoạn đầu hoạt động mạnh. Chúng sẽ sử dụng nhiều chất dinh dưỡng nên có khả năng tranh chấp chất dinh dưỡng với cây. Ủ phân làm cho trọng lượng phân chuồng có thể giảm xuống, nhưng chất lượng phân chuồng tăng lên. Sản phẩm cuối cùng của quá trình ủ phân là loại phân hữu cơ được gọi là phân ủ, trong đó có mùn, một phần chất hữu cơ chưa phân huỷ, muối khoáng, các sản phẩm trung gian của quá trình phân huỷ, một số enzym, chất kích thích và nhiều loài vi sinh vật hoại sinh. Trong chuối kiện khí hậu nhiệt đới ở nước ta với ẩm độ cao, nắng nhiều, nhiệt độ tương đối cao, quá trình phân huỷ các chất hữu cơ diễn ra tương đối nhanh Sử dụng phân chuồng bán phân giải là tốt nhất, bởi vì ủ lâu phân ủ sẽ mất nhiều đạm. Chất lượng và khối lượng phân ủ thay đổi nhiều tuỳ thuộc vào thời gian và phương pháp ủ phân. Thời gian và phương pháp ủ phân ảnh hưởng đến thành phần và hoạt động của tập đoàn vi sinh vật phân huỷ và chuyển hoá chất hữu cơ thành mùn, qua đó mà ảnh hưởng đến chất lượng và khối lượng phân ủ. Để đảm bảo cho các quá trình hoạt động của vi sinh vật được tiến hành thuận lợi, nơi ủ phân phải có nền không thấm nước, cao ráo, tránh ứ đọng nước mưa. Đống phân ủ phải có mái che mưa và để tránh mất đạm. Cạnh nơi ủ phân cần có hố để chứa nước từ đồng phân chảy ra. Dùng nước phân ở hố này tưới lại 99 đống phân để giữ độ ẩm cần thiết, tạo chuối kiện thuận lợi cho tập đoàn vi sinh vật hoạt động mạnh. Các phương pháp ủ phân: Có 3 phương pháp ủ phân: * Ủ nóng: Khi lấy phân ra khỏi chuồng để ủ, phân được xếp thành từng lớp ở nơi có nền không thấm nước, nhưng không được nén. Sau đó tưới nước phân lên, giữ độ ẩm trong đống phân 60 – 70%. Có thể trộn thêm 1% với bột (tính theo khối lượng) trong trường hợp phân có nhiều chất độn. Trộn thêm 1 – 2% supe lân để giữ đạm. Sau đó trát bùn bao phủ bên ngoài đống phân. Hàng ngày tưới nước phân lên đống phân. Sau 4 – 6 ngày, nhiệt độ trong đống phân có thể lên đến 60oC. Các loài vi sinh vật phân giải chất hữu cơ phát triển nhanh và mạnh. Các loài vi sinh vật háo khí chiếm ưu thế. Do tập đoàn vi sinh vật hoạt động mạnh cho nên nhiệt độ trong đống phân tăng nhanh và đạt mức cao. Để đảm bảo cho các loài vi sinh vật háo khí hoạt động tốt cần giữ cho đống phân tơi, xốp, thoáng. Phương pháp ủ nóng có tác dụng tốt trong việc tiêu diệt các hạt cỏ dại, loại trừ các mầm mống sâu bệnh. Thời gian ủ tương đối ngắn. Chỉ 30 – 40 ngày là ủ xong, phân ủ có thể đem sử dụng. Tuy vậy, phương pháp này có nhược điểm là để mất nhiều đạm. * Ủ nguội: Phân được lấy ra khỏi chuồng, xếp thành lớp và nén chặt. Trên mỗi lớp phân chuống rắc 2% phân lân. Sau đó ủ đất bột hoặc đất bùn khô đập nhỏ, rồi nén chặt. Thường đống phân được xếp với chiều rộng 2 – 3 m, chiều dài tuỳ thuộc vào chiều dài nền đất. Các lớp phân được xếp lần lượt cho đến độ cao 1.5 – 2.0 m. Sau đó trát bùn phủ bên ngoài. Do bị nén chặt cho nên bên trong đống phân thiếu oxy, môi trưởng trở lên yếm khí, khí cacbonic trong đống phân tăng. Vi sinh vật hoạt động chậm, bởi vậy nhiệt độ trong đống phân không tăng cao và chỉ ở mức 30 – 35oC. Đạm trong đống phân chủ yếu ở dạng amôn cacbonát, là dạng khó phân huỷ thành amôniắc, nên lượng đạm bị mất giảm đi nhiều. Theo phương pháp này, thời gian ủ phân phải kéo dài 5 – 6 tháng phân ủ mới dùng được. Nhưng phân có chất lượng tốt hơn ủ nóng. * Ủ nóng trước, nguội sau: Phân chuồng lấy ra xếp thành lớp không nén chặt ngay. Để như vậy cho vi sinh vật hoạt động mạng trong 5 – 6 ngày. Khi nhiệt độ đạt 50 – 60oC tiến hành nén chặt để chuyển đống phân sang trạng thái yếm khí. Sau khi nén chặt lại xếp lớp phân chuồng khác lên, không nén chặt. Để 5 – 6 ngày cho vi sinh vật hoạt động. Khi đạt đến nhiệt độ 50 – 60oC lại nén chặt. Cứ như vậy cho đến khi đạt được độ cao cần thiết thì trát bùn phủ chung quanh đống phân. Quá trình chuyển hoá trong đống phân diễn ra như sau: ủ nóng cho phân bắt đầu ngấu, sau đó chuyển sang ủ nguội bằng cách nén chặt lớp phân để giữ cho đạm không bị mất. 100 Để thúc đẩy cho phân chóng ngấu ở giai đoạn ủ nóng, người ta dùng một số phân khác làm men như phân bắc, phân tằm, phân gà, vịt Phân men được cho thêm vào lớp phân khi chưa bị nén chặt. Ủ phân theo cách này có thể rút ngắn được thời gian so với cách ủ nguội, nhưng phải có thời gian dà