Giáo dục lối sống mới cho sinh viên hiện nay theo quan điểm Hồ Chí Minh

144 GIÁO DỤC LỐI SỐNG MỚI CHO SINH VIÊN HIỆN NAY THEO QUAN ĐIỂM HỒ CHÍ MINH SV.Nguyễn Thúy Quỳnh Lớp: ĐHGDCT15C GVHD: ThS.NCS.Nguyễn Công Lập Tóm tắt: Trong bài viết, tác giả làm rõ quan điểm Hồ Chí Minh về lối sống mới thể hiện trong lao động sản xuất, trong công việc, trong học tập rèn luyện, trong sinh hoạt và trong ứng xử. Từ đó, bài viết phân tích nội dung giáo dục lối sống mới cho sinh viên hiện nay theo quan điểm Hồ Chí Minh. Từ khóa: Giáo dục, lối sống mới, sinh viên, tư tưởng Hồ Chí Minh. 1. Đặt vấn đề Lúc sinh thời, Hồ Chí Minh rất quan tâm đến việc giáo dục, bồi dƣỡng thế hệ trẻ nhất là sinh viên. Bởi lẽ, trong quan điểm của Ngƣời, sinh viên là lực lƣợng chủ lực trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nƣớc. Do vậy, muốn đào tạo và bồi dƣỡng họ thành những con ngƣời xã hội chủ nghĩa vừa có đức vừa có tài, vừa hồng vừa chuyên nhất thiết phải giáo dục lối sống mới. Vì thế, giáo dục lối sống mới cho sinh viên hiện nay theo tƣ tƣởng Hồ Chí Minh là một nội dung cần nghiêm túc thực hiện. 2. Nội dung 2.1. Lối sống mới và vai trò của nó đối với sinh viên hiện nay 2.1.1. Những khái niệm cơ bản - Sinh viên là khái niệm dùng để chỉ những ngƣời học tập tại các trƣờng Đại học, Cao đẳng, Trung cấp. Ở đó, họ đƣợc truyền đạt kiến thức bài bản về một ngành, nghề, chuẩn bị cho công việc sau này của họ. Họ đƣợc xã hội công nhận qua những bằng cấp đạt đƣợc trong quá trình học [2, tr.28]. - Lối sống mới theo Hồ Chí Minh là lối sống có lý tƣởng, có đạo đức, có phong cách sống và phong cách làm việc. Đó còn là lối sống văn minh, tiên tiến, kết hợp hài hòa truyền thống tốt đẹp của dân tộc với tinh hoa văn hóa nhân loại. Xây dựng lối sống mới còn phải sửa đổi phong cách sống và phong cách làm việc, nghĩa là phải sửa đổi năm cách “cách ăn, cách mặc, cách ở, cách đi lại, cách làm việc” trong đời sống của mọi ngƣời. Nếu Mác nói đến ăn, mặc, ở để tồn tại thì Hồ Chí 145 Minh nói đến mặt văn hóa của ăn, mặc, ở và phải xây dựng một phong cách sống giản dị, khiêm tốn, ngăn nắp một phong cách làm việc quần chúng, dân chủ – tập thể, khoa học [10, tr.2]. 2.1.2. Vai trò của lối sống mới đối với sinh viên hiện nay Để phát triển giáo dục đào tạo theo hƣớng cân đối giữa “dạy ngƣời, dạy chữ, dạy nghề” trong đó “dạy ngƣời” là mục tiêu cao nhất thì việc giáo dục lối sống mới cho sinh viên nhằm đáp ứng những yêu cầu của cách mạng trong thời kỳ phát triển đất nƣớc gắn với phát triển kinh tế tri thức và hội nhập quốc tế giữ vai trò, vị trí rất quan trọng. Do tuổi đời còn trẻ, kinh nghiệm sống chƣa nhiều, ít va chạm thực tế nên sinh viên thiếu những trải nghiệm trong cuộc sống. Ngoài ra, sinh viên đang trong quá trình tích lũy kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ nên việc xây dựng cho mình lối sống mới vừa thấm nhuần truyền thống văn hóa dân tộc vừa mang giá trị thời đại sẽ giúp cho sinh viên không ngừng nâng cao nhận thức và hành động. Với tác động của nền kinh tế thị trƣờng cùng những luồng phản văn hóa xâm nhập đã tác động không nhỏ đến lối sống của sinh viên dẫn đến nhiều biểu hiện tiêu cực đi ngƣợc lại thuần phong mỹ tục của dân tộc, ảnh hƣởng đến bản sắc văn hóa của nhân dân ta. Vì thế, cần xây dựng một nền tảng tinh thần vững vàng cho nhận thức và hành động để khơi dậy niềm tin, ý thức trách nhiệm của sinh viên trong việc rèn luyện nhân cách và xây dựng lối sống mới nhằm chống lại những thủ đoạn, âm mƣu của các thế lực thù địch làm tổn hại đến lợi ích của quốc gia, dân tộc. Nhƣ vậy, việc giáo dục lối sống mới cho sinh viên sẽ đào tạo những thế hệ trẻ với lối sống tích cực lành mạnh, có năng lực và bản lĩnh trong hội nhập, có kỹ năng trong cuộc sống để trở thành ngƣời công dân tốt, có ích cho xã hội và đóng góp thiết thực vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. 2.2. Nội dung giáo dục lối sống mới theo tư tưởng Hồ Chí Minh cho sinh viên hiện nay Xây dựng lối sống mới là một trong những nội dung đƣợc Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm. Ngƣời quan niệm: “Muốn xây dựng một xã hội mới và tốt đẹp thì phải tiêu diệt những thói hƣ, tật xấu của xã hội cũ còn sót lại. Muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội thì phải bồi dƣỡng con ngƣời xã hội chủ nghĩa. Con ngƣời xã hội chủ nghĩa là 146 con ngƣời có đạo đức cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tƣ, một lòng một dạ phục vụ nhân dân, phục vụ cách mạng” [7, tr.110]. Ngƣời đã viết, đã bàn rất nhiều về xây dựng lối sống mới thông qua tác phẩm Đời sống mới, Sửa đổi lối làm việc rất tế nhị, bình dân, không phô trƣơng, cầu kỳ nhƣng dễ hiểu, dễ nhớ và dễ thực hiện. Nhận thức rõ vai trò to lớn của sinh viên là ngƣời chủ tƣơng lai của nƣớc nhà, bản thân mỗi cá nhân phải coi việc xây dựng lối sống mới nhƣ một việc làm thƣờng xuyên, liên tục, triệt để và khoa học. Hồ Chí Minh chủ trƣơng xây dựng lối sống mới cho sinh viên trên tất cả các mặt của đời sống xã hội: Trong lao động sản xuất, trong công việc, trong học tập rèn luyện, trong sinh hoạt và trong ứng xử. Trong lao động sản xuất, Hồ Chí Minh luôn động viên, khuyến khích sinh viên tích cực lao động, tăng gia sản xuất. Để tăng gia sản xuất phải coi lao động là nghĩa vụ thiêng liêng cao cả, chống tâm lý ham sung sƣớng và tránh khó nhọc. Ngƣời nói: “Để đẩy mạnh tăng gia sản xuất và thực hành tiết kiệm, mỗi ngƣời chúng ta phải nhận rõ: Lao động là một nghĩa vụ thiêng liêng của mỗi ngƣời công dân đối với Tổ quốc, là nguồn sống, nguồn hạnh phúc của mỗi chúng ta” [4, tr.324]. Ai cũng phải tùy khả năng mình mà tự nguyện tự giác tham gia lao động, góp phần xây dựng nƣớc nhà. Mỗi ngƣời chúng ta phải nhận rõ: Lao động - lao động chân tay và lao động trí óc đều là vẻ vang, đáng quý. Chúng ta phải chống tƣ tƣởng xem khinh lao động. Ngƣời cho rằng muốn lao động sản xuất tốt, học tập tốt thì sinh viên cần phải có sức khỏe. Muốn có sức khỏe thì nên thƣờng xuyên tập thể dục, thể thao. Giáo dục quan điểm Hồ Chí Minh cho sinh viên trong lao động sản xuất, cần xây dựng cho sinh viên về ý thức, thái độ xem lao động là vinh quang, là nguồn sống, là hạnh phúc. Cần giúp cho sinh viên hiểu rằng, cần cù trong lao động sản xuất không phải chỉ siêng năng, chăm chỉ, quan trọng hơn phải có kế hoạch và đạt năng suất cao. Sinh viên cần có những việc làm cụ thể nhằm hỗ trợ, giúp đỡ lẫn nhau phát triển sản xuất, tạo việc làm và thu nhập chính đáng. Kết hợp học tập và lao động để vừa vận dụng những kiến thức đã học góp phần phục vụ sản xuất, vừa thực hành củng cố kiến thức, vừa tích lũy kinh nghiệm sống. Đồng thời rèn luyện sức khỏe, tìm kiếm thu nhập hỗ trợ cho việc học tập. Trong công việc, Hồ Chí Minh yêu cầu sinh viên làm việc phải đúng giờ, không đi muộn về sớm, vì theo Ngƣời: “Của cải nếu hết có thể làm thêm. Khi thời 147 giờ đã qua rồi, không bao giờ kéo nó trở lại đƣợc. Có ai kéo lại ngày hôm qua đƣợc không?” [3, tr.637]. Do đó, sinh viên phải biết tiết kiệm thời gian, tránh lãng phí. Ngƣời còn khuyên sinh viên làm việc phải theo cách vừa khẩn trƣơng, nhanh chóng, vừa phải chu đáo. Việc ngày nào, nên làm xong ngày ấy, chớ để chờ ngày mai, đã làm việc gì phải tận tâm, tận lực, làm việc trên tinh thần trách nhiệm cao nhất, tránh tình trạng lƣời biếng, cần tận dụng triệt để thời gian rảnh rỗi. Hiện nay, cần giúp cho sinh viên ý thức đƣợc vai trò của mình trong xã hội, sứ mệnh của mình trong sự nghiệp cách mạng nên phải tự xây dựng đƣợc lối sống văn hóa mới, không sa vào tệ nạn xã hội, xây dựng một lối sống khoa học, bố trí sắp xếp thời gian, kế hoạch học tập hợp lý. Trong công việc, sinh viên cần xác định rõ nhiệm vụ của mình, trung thành, tận tụy và chính trực, chống tƣ tƣởng hám danh, hám lợi. Ngoài ra, cần loại bỏ những biểu hiện tiêu cực vì lợi ích của cá nhân mà bỏ qua lợi ích của nhân dân, của cộng đồng, của xã hội. Quyết tâm vƣợt qua mọi khó khăn thử thách đứng dậy sau thất bại để đạt đƣợc mục đích trong công việc. Trong học tập và rèn luyện, Hồ Chí Minh chủ trƣơng xây dựng cho sinh viên một lối sống luôn đề cao việc học tập, rèn luyện. Ngƣời khẳng định: “Nói chung thanh niên phải chuẩn bị làm ngƣời chủ nƣớc nhà. Muốn thế phải ra sức học tập chính trị, kỹ thuật, văn hóa trƣớc hết phải rèn luyện và thấm nhuần tƣ tƣởng xã hội chủ nghĩa, gột rửa chủ nghĩa cá nhân...” [6, tr.310]. Ngƣời nhấn mạnh, kho tàng tri thức của nhân loại là vô cùng phong phú, mỗi con ngƣời chúng ta còn rất nhiều điều phải học, có học thì mới mở mang đƣợc sự hiểu biết, mới tiến bộ đƣợc, chúng ta càng học nhiều bao nhiêu thì càng tiến bộ bấy nhiêu. Đề cao việc học tập cũng chính là sinh viên thể hiện năng lực làm chủ của mình, bởi con ngƣời muốn làm chủ xã hội thì phải có trình độ hiểu biết, bởi một lối sống văn minh tiên tiến không thể có đƣợc nếu nhƣ trình độ sinh viên còn thấp, ý thức làm chủ của sinh viên chƣa cao. Hồ Chí Minh chỉ rõ, sinh viên phải học tập tinh thần say mê của Lênin: “Học, học nữa, học mãi”. Hiện nay, cần giáo dục cho sinh viên ý thức tự giác xây dựng lối sống mới theo tƣ tƣởng Hồ Chí Minh qua việc từng bƣớc định hƣớng trong việc chủ động lựa chọn ngành nghề, công việc phù hợp với năng lực bản thân, nhu cầu xã hội. Muốn vậy, sinh viên cần tích lũy kiến thức, kinh nghiệm từ việc học ở sách vở đến việc rèn luyện nhằm chuẩn bị kinh nghiệm, về kiến thức cũng nhƣ những kỹ năng sống 148 cho tƣơng lai. Ngoài việc học tập trên lớp, sinh viên cần phải tăng cƣờng tự học, tự nghiên cứu, giúp đỡ nhau trong việc học tập và tích cực tham gia các hoạt động phong trào. Trong học tập phải quán triệt nguyên tắc thống nhất giữa lý luận và thực tiễn, học đi đôi với hành. Sinh viên cần xác định học cái gì? học để làm gì? học để phục vụ ai?. Trong rèn luyện, sinh viên phải thực hiện đúng nội quy, quy chế của nhà trƣờng, tham gia phòng chống tệ nạn xã hội trong học đƣờng. Tích cực đăng ký thi đua học tập, nghiên cứu khoa học, đi đầu trong công tác xây dựng xã hội học tập. Tham gia xây dựng các câu lạc bộ học thuật theo chuyên ngành, hình thành các tổ, nhóm giúp nhau trong học tập, nghiên cứu khoa học, học hỏi kĩ năng sống và kĩ năng ứng xử trên giảng đƣờng. Ngoài ra, sinh viên cũng cần tăng cƣờng tham gia các hoạt động do Đoàn - Hội tổ chức, hƣởng ứng và tham gia các hoạt động tình nguyện nhằm rèn luyện bản thân theo hình mẫu “Sinh viên 5 tốt” trong học tập, rèn luyện và hội nhập. Trong sinh hoạt, Hồ Chí Minh chủ trƣơng xây dựng lối sống văn minh tiến bộ, giản dị, tiết kiệm cho sinh viên. Ngƣời khuyên sinh viên nên sống sao cho hợp lý, sạch sẽ, vừa tiết kiệm lại đảm bảo sức khỏe, hợp vệ sinh, “sửa đổi những việc rất cần thiết, rất phổ thông, trong lối sống của mọi ngƣời, tức là sửa đổi cách ăn, cách mặc, cách ở, cách đi lại, cách làm việc” [3, tr.332]. Ngoài ra, sinh viên cần có ý thức giữ gìn môi trƣờng sống, có những hành động văn minh trong sinh hoạt hằng ngày nhƣ không xả rác bừa bãi, có ý thức, trật tự ở những nơi công cộng, tôn trọng tập thể, tôn trọng mọi ngƣời Ngƣời yêu cầu sinh viên cần phải nêu cao thái độ chống lãng phí, xa hoa và nên hạn chế uống rƣợu vì nhƣ thế không tốt cho sức khỏe. Để học tập và làm theo lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh, sinh viên cần xây dựng lối sống văn hóa trong sinh hoạt. Từ đó, sinh viên tích cực tham gia các hoạt động vì cuộc sống cộng đồng, bảo vệ môi trƣờng, phòng chống thiên tai, thực hiện lối sống mới trên địa bàn cƣ trú. Chấp hành nghiêm chỉnh pháp luật và các quy định của địa phƣơng, tham gia các hoạt động bảo vệ an ninh, chính trị và trật tự an toàn xã hội, phòng chống các tệ nạn xã hội. Nâng cao ý thức giữ gìn trƣờng, lớp sạch đẹp, văn minh lịch sự, loại bỏ các thói hƣ tật xấu nhƣ: nói tục, chửi thề, lối sống không lành mạnh, bạo lực học đƣờng, cố gắng hƣớng đến hình ảnh một ngƣời công dân tốt. Tham gia các đội hình sinh viên tình nguyện, trí thức trẻ tình nguyện phát triển nông thôn, miền núi. 149 Trong ứng xử, Hồ Chí Minh chủ trƣơng xây dựng lối sống mới cho sinh viên trong quan hệ giữa con ngƣời với con ngƣời với việc “Phải chống tâm lý tự tƣ tự lợi, chỉ lo lợi ích riêng và sinh hoạt riêng của mình” [5, tr.455]. Đó là lối sống đề cao tình yêu thƣơng con ngƣời, yêu thƣơng đồng loại, đề cao tinh thần nhân đạo, nhân văn, coi trọng những nghĩa cử cao đẹp, tinh thần đoàn kết, sống khiêm tốn, giản dị, cầu thị, không tự cao, tự đại, sống có lý, có tình, biết ơn những ngƣời đi trƣớc. Trong quan hệ với nhân dân, bạn bè, đồng chí, anh em thì cởi mở, chân tình, ân cần, tế nhị; giàu lòng yêu thƣơng quý mến con ngƣời, trân trọng con ngƣời; đối với mình thì chặt chẽ, đối với ngƣời khác thì khoan dung, độ lƣợng. Giáo dục cho sinh viên lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong ứng xử, cần xây dựng cho sinh viên lối sống kính trên nhƣờng dƣới, chan hòa, đoàn kết, yêu thƣơng mọi ngƣời. Phải khơi dậy và phát huy tinh thần xung kích, xung phong tình nguyện vì cộng đồng; thƣơng yêu con ngƣời bằng tấm lòng tƣơng thân tƣơng ái; kính trọng mọi ngƣời, chan hòa tình cảm, vị tha, khoan dung và nhân hậu. Trong công việc và mối quan hệ với mọi ngƣời xung quanh, sinh viên cần nêu cao ý thức, trách nhiệm đối với công việc, đặt việc công lên trên, lên trƣớc việc tƣ, việc nhà. Đặc biệt, phải luôn luôn cầu thị, lắng nghe, ham học hỏi, ham làm, ham tiến bộ, nhất là không nên nịnh hót ngƣời trên, coi khinh ngƣời dƣới, sống chan hòa với mọi ngƣời. 3. Kết luận Quan điểm Hồ Chí Minh về lối sống mới và sự cần thiết phải giáo dục lối sống mới cho sinh viên có ý nghĩa to lớn trong việc hình thành và phát triển nhân cách sinh viên để trở thành ngƣời chủ tƣơng lai của đất nƣớc. Do vậy, việc quán triệt sâu sắc quan điểm Hồ Chí Minh và việc triển khai, tuyên truyền sâu rộng quan điểm Hồ Chí Minh về lối sống mới là việc làm mang tính thiết thực nhằm hƣởng ứng tích cực phong trào học tập và làm theo lời dạy của Chủ tích Hồ Chí Minh để sinh viên trở thành thế hệ trẻ với “Tâm trong, trí sáng, hoài bảo lớn”, đóng góp tích cực vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay. Tài liệu tham khảo [1]. Thành Duy (2002), Tư tưởng Hồ Chí Minh với sự nghiệp xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội. 150 [2]. Đoàn Nam Đàn (2002), Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục sinh viên, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội. [3]. Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, tập 5, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội. [4]. Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, tập 6, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội. [5]. Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, tập 7, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội. [6]. Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, tập 9, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội. [7]. Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, tập 11, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội. [8]. Đặng Quang Thành (2005), Xây dựng lối sống có văn hóa của sinh viên Thành phố Hồ Chí Minh, Luận án Tiến sĩ, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. [9]. Nguyễn Thị Tùng (2017), “Nâng cao công tác giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh, sinh viên trong giai đoạn hiện nay”, [10]. Nguyễn Mai Phƣơng (2017), “Tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa đời sống, vận dụng tư tưởng này vào việc giáo dục đạo đức mới, lối sống mới, nếp sống mới cho học sinh, sinh viên hiện nay”, luan-tu-tuong-ho-chi-minh-ve-van-hoa-doi-song-van-dung-tu-tuong-nay- vao-viec-giao-duc-dao-duc-moi-loi-song-moi-nep.