Giáo án Văn bản văn học

VĂN BẢN VĂN HỌC A/ MỤC ĐÍCH – YÊU CẦU: - Nắm được các tiêu chí chủ yếu của một văn bản văn học theo quan niệm mới. - Nắm được cấu trúc của văn bản văn học với các tầng: Ngôn từ, hình tượng, hàm nghĩa. - Vận dụng những hiểu biết nói trên để tìm hiểu tác phẩm văn học. B/ CÁC BƯỚC CHUẨN BỊ: - Ổn định tổ chức lớp. - Kiểm tra bài cũ. - Giới thiệu bài mới. C/ BÀI GIẢNG: DÀN Ý BÀI GIẢNG HOẠT ĐỘNG THÀY VÀ TRÒ Thời gian I. Tiêu chí chủ yếu của văn bản văn học: Trong mỗi quốc gia, trong mỗi thời kì lịch sử đều có những tiêu chí riêng để nhận diện mộ văn bản văn học. Tuy nhiên ngày nay người ta thường - Hãy nêu những tiêu chí của văn bản văn học? nhận diện văn bản văn học theo ba tiêu chí sau: - Văn bản đó phải có nội dung phản ánh và khám phá được thế giới tình cảm và tư tưởng của con người, nhằm thoả mãn nhu cầu thẩm mĩ của người đọc. - Văn bản đó phải được xây dựng bằng ngôn từ nghệ thuật, có hình tượng, có tính thẩm mĩ cao. - Văn bản đó phải thuộc về một thể loại nhất định như: Thơ, truyện, kí, kịch… theo những quy ước, cách thức của thể loại đó.  Tuy vậy, văn bản văn học lại là một sáng tạo tinh thần, là kêt quả của tư duy vì vậy cần phải có những tư tưởng, tình cảm đồng cảm với con người thì mới rung động được người đọc. II. Cấu trúc của văn bản văn học: 1/ Tầng ngôn ngữ- Từ ngữ âm đến ngữ nghĩa: - Văn bản nào cũng được cấu trúc bởi các câu, chữ, từ ngữ âm cho đến ngữ nghĩa, vì vây muốn hiểu được một văn bản văn học thì cần phải hiểu hết được nghĩa của các từ, ngữ, từ nghĩa đen đến Kịch có hồi, có cảnh, có đối thoại, độc thoại… Thơ thì có vần điệu, luật, câu, khổ thơ… Truyện có nhân vật kết cấu, lời văn… - Có mấy tầng nghĩa trong ngôn ngữ giao tiếp hàng ngày? Trong văn học? bóng và đồng thời phải chú ý đến ngữ âm. Vd: Nửa năm hương lửa đang nồng Trượng phu thoắt đã động lòng bốn phương. Muốn hiểu rõ nghĩa hai câu thơ này thì cần phải hiểu rõ nghĩa các từ, các cụm từ: Hương lửa, trượng phu, lòng bốn phương. 2/ Tầng hình tượng: - Theo Từ điển thuật ngữ văn học thì “ Hình tượng là nghệ thuật là các khách thể đời sống được các nghệ sĩ tái hiện bằng tưởng tượng sáng tạo trong nhứng tác phẩm nghệ thuật. Đó có thể là một đồ vật, một phong cảnh thiên nhiên hay một sự kiện xã hội được cảm nhận. Nhưng nói đến hình tượng nghệ thuật người ta thường nói đến hình tượng con người”. - Trong văn bản, hình tượng được sáng tạo nhờ những chi tiết, cốt truyện, nhân vật, hoàn cảnh, tâm trạng… vì vậy thường có sự khác nhau, như hình tượng Từ Hải trong Truyện Kiều hoặc hình tượng cây sen trong ca dao. - Hình tượng nghệ thuật là gì? - Trong văn bản, hình tượng được sáng tạo nhờ những gì? - Tại sao trong các tác phẩm văn học ta cần phải hiểu tầng nghĩa 3/ Tầng hàm nghĩa: - Tầng hàm nghĩa hay còn gọi là nghĩa hàm ẩn là tầng nghĩa kín, nghĩa tiềm tàng của văn bản văn học. Đây chính là điều nhà văn, nhà thơ muốn tâm sự, giãi bày, muốn gửi gắm lại cho đời. - Như trong Truyện Kiều của Nguyễn Du, tác giả đã xây dựng nhân vật Từ Hải nhằm gửi gắm ước mơ của mình về cuộc sống và quan niệm về người anh hùng, vì vậy, ông đã cho nhân vật vung gươm tiêu diệt những phường giá áo túi cơm thực hiện công lí. Nguyễn Du cũng để cho Từ Hải đầu hàng rồi chết đứng là để tố cáo xã hội phong kiến đương thời tàn bạo, không có chỗ đứng cho những người ôm ấp những ước mơ về một cuộc sống tốt đẹp. Hình tượng Từ Hải đã đáp ứng được khát vọng công lí cho những người bị áp bức. III. Từ văn bản đến tác phẩm văn học: Nhà văn là người sáng tạo nên những tác phẩm văn học và chỉ khi tác phẩm ấy được phổ biến kín? Nó phản ánh điều gì? - Khi nào thì văn bản văn học chính thức trở thành tác phẩm văn học? Giáo viên hướng dẫn học sinh làm bài tập luyện tập sgk. rộng rãi và được đông đảo người đọc tiếp nhận thì văn bản văn học này mới thực sự phát huy chức năng của tác phẩm văn học và lúc này văn bản văn học đã chính thức trở thành tác phẩm văn học. IV. Bài học: SGK trang 121. V. Luyện tập: Đọc các văn bản sgk và thực hiện các yêu cầu. D/ CỦNG CỐ – DẶN DÒ: - Về nhà học thuộc phần ghi nhớ Sgk trang 121 và làm bài tập 3 sgk trang 123