Giáo án Uy-Lít-xơ trở về (trích ô-đi-xê-sử thi hi lạp)

UY-LÍT-XƠ TRỞ VỀ (Trích Ô-đi-xê- Sử thi Hi Lạp) Hô-me-rơ A/ MỤC TIÊU BÀI HỌC Giúp H S: - Cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn và trí tuệ của người Hi Lạp thể hiện qua cảnh đoàn tụ vợ chồng sau hai mươi năm xa cách. - Biết phân tích diễn biến tâm lí nhân vật qua các đối thoại trong cảnh gặp mặt để thấy được khát vọng hạnh phúc và vẻ đẹp trí tuệ của họ. - Nhận thức được sức mạnh của tình cảm vợ chồng, tình cảm gia đình cao đẹp là động lực giúp con người vượt qua mọi khó khăn. B/ PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN - SGK, SGV - Thiết kế bài giảng - Các tài liệu tham khảo C/ CÁCH THỨC TIẾN HÀNH GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp giữa các phương pháp đọc sáng tạo, gợi tìm, nêu vấn đề và trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi D/ TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Kiểm tra bài cũ: - Tóm tắt Truyện An Dương Vương và Mị Châu-Trọng Thuỷ - Phân tích bi kịch nước mất nhà tan? 2. Bài mới: Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt HS căn cứ phần tiểu dẫn SGK để trả lời câu hỏi - Phần này trình bày những nội dung gì? - Em hãy tóm tắt ngắn gọn tác phẩm theo cách hiểu của mình? - Chủ đề tác phẩm? I. Tìm hiểu chung 1. Tiểu dẫn - Có ba nội dung: Giới thiệu Hô-me-rơ; Tóm tắt sử thi Ô-đi-xê; Nêu chủ đề của tác phẩm. - Hô-me-rơ sống vào khoảng thế kỉ IX-VIII TCN. Ông là tác giả của hai thiên sử thi nổi tiếng thế giới: I-li-át và Ô-đi-xê - Đảm bảo hai nội dung: + Chinh phục biển cả + Trí tuệ và tình yêu chung thuỷ - Quá trình chinh phục thiên nhiên biển cả đồng thời miêu tả cuộc đấu tranh để bảo vệ hạnh phúc gia đình của người Hi Lạp thời cổ - Gọi HS đọc. GV có thể linh hoạt phân vai để phần đọc sinh động - Căn cứ vào phần tóm tắt, em hãy cho biết vị trí của đoạn trích? Văn bản có thể chia làm mấy đoạn? Nội dung của từng đoạn? 2. Văn bản - Đọc phải thể hiện đúng tâm trạng các nhân vật a. Vị trí đoạn trích - Trước đoạn này, Uy-lít-xơ giả vờ làm người hành khất vào được ngôi nhà của mình và kể cho Pê-nê-lốp nghe những câu chuyện về chồng nàng mà anh ta biết. Pê-nê-lôp tổ chức thi bắn. Dựa vào đó hai cha con Uy-lít-xơ đã tiêu diệt 108 vương tôn công tử láo xược và những gia nhân không trung thành. Đoạn trích bắt đầu từ đó. b. Bố cục Có thể chia ba đoạn: - Từ đầu đến:" và người giết chúng" Tác động của nhũ mẫu với Pê-nê-lốp - Tiếp đến: " người kém gan dạ" Tác động của Tê-lê-mác với mẹ - Còn lại Cuộc đấu trí hay thử thách giữa Pê-nê-lốp và - Dựa vào bố cục, ta thấy có hai vấn đề cần nêu bật: Tâm trạng của nàng Pê- nê-lốp trước hai tác động và cuộc đấu trí để gia đình hạnh phúc. - Vào đầu đoạn trích, Pê- nê-lốp đang ở trong hoàn cảnh như thế nào? - Khi nghe nhũ mẫu báo tin Uy-lít-xơ đã trở về và đã trừng trị bọn cầu hôn, tâm trạng của Pê-nê-lốp như thế nào? Uy-lít-xơ để gia đình đoàn tụ. II. Đọc hiểu - Như vậy ta có thể tìm hiểu qua hai ý: + Tâm trạng của nàng Pê-nê-lốp khi nghe tin chồng trở về + Thử thách và sum họp 1. Tâm trạng của nàng Pê-nê-lốp - Chờ đợi chồng hai mươi năm đằng đẵng. + Tấm thảm ngày dệt đêm tháo để làm kế trì hoãn trước sự thúc giục của bọn cầu hôn + Cha mẹ đẻ giục tái giá - Trước đoạn trích, khi nghe tin nhũ mẫu báo tin, Pê-nê-lốp đã " Mừng rỡ cuống cuồng nhảy ra khỏi giường ôm chầm lấy bà lão , nước mắt chan hoà". Rõ ràng nàng hạnh phúc đến tột cùng nếu chồng nàng thực sự trở về. - Nhưng ở đầu đoạn trích, nàng không tin vì trong lòng nàng nảy sinh hai điều nghi hoặc: + Đó chỉ có thể là một vị thần đã bất bình vì sự - Thái độ và suy nghĩ ấy của Pê-nê-lốp thể hiện tâm trạng gì? - Khi nhũ mẫu đưa thêm bằng chứng, thậm chí còn đánh cược bằng cả tính mạng, Pê-nê-lốp có tin không? Vì sao? - Lúc sắp gặp mặt Uy-lít- xơ, tâm trạng Pê-nê-lốp như thế nào? - Giữa lúc ấy, Tê-lê-mác cố thái độ như thế nào với láo xược của bọn cầu hôn, mà trừng trị chúng + Uy-lít-xơ đã hết hi vọng trở về, chính chàng cũng đã chết rồi -Đây là nét tâm lí của nàng Pê-nê-lốp. Nàng trấn an nhũ mẫu cũng là cách để tự trấn an mình. - Nàng vẫn không tin, mặc dù trong lòng rất mong điều nhũ mẫu nói là sự thật. Bởi nàng vốn là người thận trọng. Nàng sợ bị người khác lừa dối. - Nàng " rất đỗi phân vân". Nó biểu hiện ở dáng điệu, cử chỉ trong sự lúng túng tìm cách ứng xử: "Không biết nên đứng xa hay nên lại gần mà ôm lấy đầu, cầm lấy tay Người mà hôn" - Nàng suy nghĩ rất nhiều nhưng không giấu được sự bàng hoàng xúc động:" Ngồi lặng thinh trên ghế hồi lâu, lòng sửng sốt, khi thì đăm đăm âu yếm nhìn chồng, khi lại không nhận ra chồng trong bộ quần áo rách mướp". mẹ? - Trước những lời đó, Pê- nê-lốp có thái độ như thế nào? - Qua hai sự tác động ấy, em hãy nhận xét về Pê-nê- lốp? Nêu nhận xét về nghệ thuật miêu tả tâm trạng của Hô-me-rơ? - Trách mẹ gay gắt:" Mẹ ơi, mẹ thật tàn nhẫn và lòng mẹ độc ác quá chừng... không, không một người đàn bà nào sắt đá đến mức chồng đi biền biệt hai mươi năm nay,... bây giờ mới về xứ sở mà lại có thể ngồi cách xa chồng đến vậy" - Pê-nê-lốp phân vân và xúc động cao độ, nàng nói với con trai về tâm trạng của mình và khẳng định: " Lòng mẹ kinh ngạc quá chừng...Nếu đây đúng là Uy-lít-xơ thì con có thể tin thế nào cha mẹ cũng sẽ nhận ra nhau vì hai người có những dấu hiệu riêng mà người ngoài không biết" Nàng nói với con trai nhưng cũng là nói với Uy-lít-xơ. Cách nói thật tế nhị khéo léo. - Rõ ràng Pê-nê-lốp là người có trí tuệ thông minh và tỉnh táo, biết kìm nén tình cảm của mình. Nàng còn là người rất thận trọng. Với nàng lúc này thận trọng không thừa. Tỉnh táo mà tế nhị; kiên quyết mà thận trọng; trí tuệ mà giàu tình cảm. - Ai là người đưa ra thử thách? Ai là người chấp nhận thử thách? Thái độ của từng người? - Sự thử thách bắt đầu từ chi tiết nào? - Hô-me-rơ không mổ xẻ tâm lí nhân vật mà đưa ra dáng điệu, một cử chỉ, một ứng xử hay xây dựng những đối thoại giữa các nhân vật. Lập luận tuy chất phác đơn sơ nhưng rất hồn nhiên của con người Hi Lạp cổ đại. 2. Thử thách và sum họp - Pê-nê-lốp là người đưa ra thử thách.Trong khi nói với Tê-lê-mác, chắc chắn nàng đang nghĩ tới cái giường cưới. Bởi nó cất giữ bí mật mà chỉ có Pê-nê-lốp và Uy-lít-xơ mới biết. - Người chấp nhận thử thách là Uy-lít-xơ: + Từ khi đặt chân về ngôi nhà của mình sau hai mươi năm xa cách, chàng đã phải kìm nén mọi xúc động để phục vụ mục đích trừng phạt bọn cầu hôn... + Khi nghe Pê-nê-lốp nói với con trai,Uy-lít-xơ chỉ mỉm cười. Cười cũng có nghĩa là đồng tình, chấp nhận thử thách vì chàng tin vào trí tuệ của mình. + Mục đích cao nhất là làm thế nào để vợ nhận - Pê-nê-lốp đã làm gì? Em có suy nghĩ gì về chi tiết này? - Uy-lít-xơ đã giải ""mật mã" ra sao? Em có nhận xét gì về cách miêu tả này? - Sau lời chân tình của Uy-lít-xơ về chiếc giường, Pê-nê-nốp đã thể hiện thái độ gì? Nàng đã nói những gì? ra chồng. Nhưng Uy-lit-xơ không vội vàng hấp tấp, không nôn nóng như con trai, chàng nén cái nóng bỏng sục sôi trong lòng để có thái độ bình tĩnh tự tin, nghĩ cách hoà giải ổn thoả với gia đình bọn cầu hôn. Trí tuệ ấy thật xứng với Pê- nê-lốp. - Từ chi tiết Uy-lít-xơ trách:"Trái tim sắt đá" của Pê-nê-lốp và nhờ nhũ mẫu khiêng cho một chiếc giường để ngủ. Vừa như trách móc vợ, vừa như thanh minh về sự chung thuỷ của mình. Nhưng cũng có thể coi đây là một gợi ý cho Pê-nê-lốp, vì hai người rất hiểu nhau. - Pê-nê-lốp đã sai nhũ mẫu cho người khiêng chiếc giường cưới của Uy-lít-xơ và Pê-nê-lốp ra khỏi phòng. Đây là sự thử thách chứ không phải là mục đích. - Chàng đã miêu tả thật chi tiết, tỉ mỉ chiếc giường (đọc đoạn văn) Qua cách miêu tả này, Uy-lít-xơ muốn nhắc lại - Em có suy nghĩ gì về cuộc thử thách này? - Gọi HS đọc đoạn cuối và nhận xét các biện pháp nghệ thuật của đoạn văn. - Em có suy nghĩ gì về nhân vật Uy-lít-xơ trong cảnh sum họp? Củng cố tình yêu, tình vợ chồng son sắt cách đây hơn hai mươi năm. Miêu tả cái giường đầy bí mật ấy, Uy-lít-xơ đã giải mã dấu hiệu riêng mà Pê-nê- lốp đặt ra - Nàng "bủn rủn cả chân tay", "bèn chạy lại nước mắt chan hoà, ôm lấy cổ chồng, hôn lên trán chồng". Cử chỉ ấy thật cảm động. - Nàng đã nói lí do vì sao từ lâu nàng tự khép cảnh cửa lòng mình trước bất cứ ai. Vì "luôn luôn lo sợ có người đến dùng lời đường mật đánh lừa, đời chẳnh thiếu gì những người xảo quyệt chỉ làm điều tai ác". Lí do đưa ra để chứng minh tấm lòng trong sạch, thủy chung của nàng. Rõ ràng đây là cử chỉ, hành động, lời nói của một người vợ rất mực thủy chung. Nàng thật sung sướng, hạnh phúc khi ôm trong tay mà xiết chặt người chồng thân yêu. - Pê-nê-lốp dùng sự khôn khéo để xác minh sự thật. Uy-lít-xơ bằng trí tuệ nhạy bén đáp ứng - HS phát biểu với những suy nghĩ và tình cảm thực của mình được điều thử thách ấy. Đây là sự gặp gỡ của hai tâm hồn, hai trí tuệ. Cả hai đều thắng, không có người thua. - Đây là đoạn văn so sánh rất hay. Miêu tả tâm trạng của Pê-nê-lốp bằng sự so sánh liên tưởng. So sanh để làm rõ tâm trạng của nàng. - Trí tuệ và tình yêu son sắt của Uy-lít-xơ đã mang đến cho chàng cái hạnh phúc tột đỉnh " Ôm lấy người vợ xiết bao thân yêu, người bạn đời chung thủy của mình mà khóc dầm dề " Đó là nước mắt của niềm vui và hạnh phúc Ghi nhớ: Qua cảnh vợ chồng đoàn tụ sau 20 năm xa cách, với nghệ thuật kể chuyện và chọn chi tiết đặc sắc, Hô-me-rơ đã khắc hoạ vẻ đẹp tâm hồn và trí tuệ của Uy-lít-xơ và Pê-nê-lốp. III Luyện tập 1. Bài tập 1 GV chủ động gợi ý cho HS tổ chức một cuộc toạ đàm trao đổi về hạnh phúc gia đình, về tình cảm cha con, mẹ con và các quan hệ khác (lưu ý đến nề nếp gia phong) 2. Bài tập 2 Nhập vai Uy-lít-xơ hãy kể lại cảnh nhận mặt. HS về nhà tự viết một đoạn văn ngắn theo cảm nhận riêng.