Giáo án Truyện an dương vương và mị châu -Trọng thuỷ

TRUYỆN AN DƯƠNG VƯƠNG VÀ MỊ CHÂU - TRỌNG THUỶ A/ MỤC TIÊU BÀI HỌC Giúp H S: - Qua phân tích một truyền thuyết cụ thể, nắm được đặc trưng chủ yếu của truyền thuyết: Kết hợp nhuần nhuyễn yếu tố lịch sử với yếu tố tưởng tượng; phản ánh quan điểm đánh giá, thái độ và tình cảm của nhân dân về các sự kiện lịch sử và các nhân vật lịch sử. - Nắm được giá trị, ý nghĩa của Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thuỷ: Từ bi kịch mất nước của cha con An Dương Vương và bi kịch tình yêu của Mị Châu-Trọng Thuỷ, nhân dân muốn rút ra và trao truyền kại cho các thế hệ sau bài học lịch sử về ý thức đề cao cảnh giác với âm mưu của kẻ thù xâm lược trong cuộc giữ nước. Điều đáng lưu ý là bài học lịch sử đó cần được đặt trong bối cảnh hiện tại vừa cần hội nhập với thế giới vừa phải giữ an ninh, chủ quyền đất nước. - Rèn luyện thêm kĩ năng phân tích truyện dân gian để có thể hiểu đúng ý nghĩa của những hư cấu nghệ thuật trong truyền thuyết. B/ PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN - SGK, SGV - Thiết kế bài giảng - Các tài liệu tham khảo C/ CÁCH THỨC TIẾN HÀNH GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các phương pháp đọc sáng tạo,gợi tìm, kết hợp với các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi. D/ TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Kiểm tra bài cũ: - Tóm tắt ngắn gọn sử thi Đăm Săn? - Phân tích nhân vật Đăm Săn trong đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây? 2. Bài mới: Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt - Phần Tiểu dẫn SGK nêu những nội dung gì? - Hãy nhắc lại Truyền thuyết là gì? I. Tìm hiểu chung. 1. Tiểu dẫn. Có hai nội dung: Đặc trưng truyền thuyết; giới thiệu làng Cổ Loa, di tích đền thờ An Dương Vương, thành Cổ Loa a. Đặc trưng truyền thuyết - Là loại truyện dân gian kể về sự kiện có ảnh hưởng đến lịch sử. Nhưng truyền thuyết không phải là lịch sử mà chỉ liên quan đến lịch sử. - Những câu chuyện trong lịch sử được khúc xạ qua lời kể của nhiều thế hệ để rồi kết tinh thành những - Em biết gì về làng Cổ Loa (Đông Anh- Hà Nội )? - Em còn biết những dị hình tượng nghệ thuật độc đáo, nhuốm màu sắc thần kì mà vẫn thấm đẫm cảm xúc đời thường. b.Làng Cổ Loa, huyện Đông Anh ( Hà Nội ) - Là quần thể lịch sử văn hoá lâu đời. Hiện vẫn còn Đền Thượng thờ An Dương Vương; am thờ Mị Châu và giếng Ngọc; boa quang cụm đền là từng đoạn của thành cổ. - Toàn bộ di tích là minh chứng cho sự sáng tạo và lưu truyền truyền thuyết thời Âu Lạc 2.Văn bản a. Xuất xứ - Trích Rùa Vàng trong Lĩnh Nam chích quái - Còn có Thục kỉ An Dương Vương trong Thiên bản nào? - GV gọi HS đọc GV giải thích từ khó - Văn bản có thể chia làm mấy đoạn? Nội dung của từng đoạn? - Quá trình xây thành của An Dương Vương Được miêu tả như thế nào? Nam ngữ lục bằng văn vần; Ngọc trai -nước giếng, truyền thuyết đồn đại ở vùng Cổ Loa - Đọc diễn cảm, sáng tạo,chú ý chuyển đoạn qua sự ngừng giọng b. Bố cục Có nhiều cách chia khác nhau. Có thể chia hai, ba, bốn đoạn Cô giáo chia là hai đoạn: - Đoạn 1: Tù đầu đến xin hoà Quá trình xây thành, chế nỏ và bảo vệ đất nước - Đoạn 2: Phần còn lại Cảnh nước mất nhà tan và thái độ của tác giả dân gian với từng nhân vật II Đọc hiểu 1. An Dương Vương xây thành, chế nỏ, và bảo vệ đất nước - Thành đắp tới đâu lở tới đó;An Dương Vương lập đàn cầu đảo bách thần, giữ mình trong sạch; nhờ cụ già mách bảo, sứ Thanh Giang tức Rùa Vàng giúp nhà vua xây thành thì nửa tháng đã - Do đâu mà An Dương Vương được thần linh giúp đỡ? Kể về sự giúp đỡ thần kỳ đó, dân gian muốn thể hiện cách đánh giá như thế nào về nhà vua? - Xây thành xong An Dương Vương đã nói gì với Rùa Vàng? Hãy phát biểu suy nghĩ của em về chi tiết đó? xong - Do hiểu được công việc xây thành của An Dương Vương là một việc làm có ích trong việc bảo vệ đất nước. Tác giả dân gian ngưỡng mộ và ca ngợi công lao, vai trò của An Dương Vương - Sự giúp đỡ thần kỳ của Rùa Vàng nhằm: + Lý tưởng hoá việc xây thành + Tổ tiên cha ông đời trước luôn ngầm giúp đỡ con cháu đời sau. Con cháu nhờ có cha ông mà trở nên hiển hách. Cha ông nhờ con cháu mà càng rạng danh. Đấy cũng là nét đẹp truyền thống của dân tộc Việt Nam - Nhà vua cảm tạ Rùa Vàng, nhưng vẫn băn khoăn: "Nếu có giặc thì lấy gì mà chống? " - Đây là thể hiện ý thức trách nhiệm của người đứng đầu đất nước. Bởi lẽ dựng nước đã khó, giữ nước còn khó hơn nhiều. Xưa nay, dựng nước phải đi đôi với gữ nước. - Rùa Vàng đã cho móng vuốt. Ta đã chế được - Sự mất cảnh giác của nhà vua biểu hiện như thế nào? Em có suy nghĩ gì về sự mất cảnh giác đó? nỏ thần. An Dương Vương đã chiến thắng Triệu Đà, bảo toàn được đất nước. 2. Bi kịch nước mất nhà tan, thái độ của tác giả dân gian. Có được nỏ thần An Dương Vương dễ sinh chủ quan, khinh địch. Thất bại làm cho kẻ thù sắp mưu sâu kế độc - Triệu Đà cầu hôn Mị Châu cho Trọng Thuỷ, An Dương Vương vô tình đồng ý. Trọng Thuỷ sang ở rể và lấy trộm nỏ thần mang về nước. Triệu Đà cất binh sang xâm lược nước ta. An Dương Vương vẫn điềm nhiên đánh cờ, cười " Đà không sợ nỏ thần sao? " - Khi gả Mị Châu cho Trọng Thủy, An Dương Vương đã mơ hồ về bản chất ngoan cố của kẻ thù xâm lược, đã mở đường cho con trai đối phương lọt vào làm nội gián trong hàng ngũ của mình. Mặt khác quá tin vào vũ khí chứng tỏ còn có thái độ ỷ lại, tư tưởng chủ quan, khinh địch. - Sáng tạo những chi tiết về Rùa Vàng, Mị Châu, nhà vua tự chém đầu con gái... nhân dân muốn biểu lộ thái độ, tình cảm gì đối với nhân vật lịch sử An Dương Vương và việc mất nước Âu Lạc? - An Dương Vương theo Rùa Vàng về thủy phủ. Tất cả những biểu hiện này không nên có ở người đứng đầu dất nước. Sự chủ quan khinh địch của nhà vua đã dẫn đến cảnh nước mất nhà tan. Đây là bài học đánh giá về tinh thần cảnh giác. Nước Âu lạc bị diệt vong lỗi lớn thuộc về cha con An Dương Vương. - Rùa Vàng là hiện thân của trí tuệ sáng suốt, là tiếng nói phán quyết mạnh mẽ của nhân dân: " Kẻ ngồi sau ngựa chính là giặc đó " - An Dương Vương tuốt gươm chém Mị Châu - người con yêu quý độc nhất của mình. Đây là thể hiện rõ thái độ, tinh cảm của nhân dân đối với nhà vua. Nhà vua đã đứng trên quyền lợi của dân tộc thẳng tay trừng trị kẻ có tọi, cho dù đó là đúa con lá ngọc cành vàng của mình. Chi tiết này đã để nhân dân gửi gắm lòng kính trọng đối với thái độ dũng cảm của vị anh hùng, sự phê phán thái độ mất cảnh giác của Mị Châu là lời giải thích lí do mất nước nhằm xoa dịu nỗi đau mất nước. Em có suy nghĩ gì về chi tiết này? So sánh với hình ảnh Thánh Gióng về trời em thấy thế nào? - Về việc Mị Châu lén đưa cho Trọng Thủy xem nỏ thần, có nhiều cách đánh giá. Theo em ý kiến nào đúng? Hãy đưa ra ý kiến riêng của mình? (HS thảo luận nhóm khoảng 5-6 phút. Sau đó cử nhóm trưởng phát biểu) - An Dương Vương không chết, cầm sừng tê bảy tấc theo Rùa Vàng rẽ nước về thủy phủ, bước vào cõi bất tử cùng thần linh. - Song so với hình ảnh Thánh Gióng về trời, thì An Dương Vương không rực rỡ, hoành tráng bằng. Bởi lẽ An Dương Vương đã để mất nước. Một người ta phải ngước mắt lên mới nhìn thấy; còn người kia phải cúi xuống thăm thẳm mới thấy được. Đây cũng là thái độ của nhân dân dành riêng cho mỗi nhân vật - Chi tiết này có 2 cách đánh giá: + Mị Châu làm vậy là chỉ thuận theo tình cảm vợ chồng mà bỏ quên nghĩa vụ với đất nước. + Mị Châu làm theo ý chồng là lẽ tự nhiên, hợp đạo lý. - Ý kiến 1 là đúng. Nỏ thần thuộc về bí mật quốc gia. Mị Châu đã vi phạm vào nguyên tắc của bề tôi đối với vua cha, đối với đất nước. Nàng đã tiết lộ bí mật quốc gia. Tội chém đầu là phải không oan ức gì: - Mị Châu bị Rùa Vàng kết tội, lại bị vua cha chém đầu, nhưng sau đó máu nàng hoá thành ngọc trai, xác nàng hoá thành ngọc thạch. Hư cấu như vậy người xưa muốn bày tỏ thái độ và tình cảm gì với Mị Châu và muốn nhắn gửi điều gì đến thế hệ trẻ muôn đời sau? (HS thảo luận) Có những lỗi lầm phải trả bằng cả kiếp người Nhưng lỗi lầm em, lại phải trả bằng máu toàn dân tộc Máu vẫn thấm qua từng trang tập đọc Vó ngựa Triệu Đà còn đau đến hôm nay (Trần Đăng Khoa) - Đành rằng tình cảm vợ chồng gắn bó tuy hai mà một, nhưng cũng không thể vượt lên trên tình cảm đất nước. Nước mất thì nhà sẽ tan. Việc làm của Mị Châu đã phải trả bằng một giá quá đắt. Lông ngỗng có thể rắc cùng đường, nhưng Trọng Thủy cũng không thể cứu được Mị Châu. - Với việc để Rùa Vàng kết tội Mị Châu là giặc và nàng bị vua cha chém đầu, nhân dân đã tuyên đọc và thi hành bản án của lịch sử. Cách kết thúc này xuất phát từ truyền thống yêu nước, thiết tha với độc lập tự do của người Việt cổ. - Trọng Thủy gây nên sự sụp đổ cơ đồ Âu Lạc và cái chêt của hai cha con Mị Châu. Vậy em hiểu như thế nào về hình ảnh " ngọc trai - nước giếng " ? - Từ những điều dã phân - Tuy nhiên Mị Châu phạm tội không phải là do cố tình. Nàng ngây thơ, trong trắng nhưng bị trọng Thủy lừa dối, nên nhân dân ta đã hư cấu ra những chi tiết ấy để an ủi Mị Châu. Đồng thời thể hiện sự bao dung, niềm thông cảm của nhân dân - Qua đây ông cha ta muốn nhắn nhủ thế hệ trẻ: Phải luôn đặt quan hệ riêng chung cho đúng mực. Đừng nặng về tình riêng mà quên cái chung. Có những cái chung đòi hỏi con người phải biết hy sinh tình cảm riêng để giữ cho trọn vẹn nghĩa vụ và trách nhiệm của mình. - Chi tiết " ngọc trai - nước giếng không phải khẳng định tình yêu chung thủy, bởi lẽ dưới con mắt của nhân dân ta hắn là gián điệp. Hắn vừa có tham vọng chiếm nước ta vừa chiêm trái tim người đẹp. Nhưng xét cho cùng hắn cũng chỉ là nạn nhân của cha hắn mà thôi. - Hình ảnh " ngọc trai - nước giếng " vừa là một hình ảnh có giá trị thẩm mĩ cao, vừa là một tình tích, em hãy cho biết đâu là cốt lõi của truỵen, đâu là chi tiết thần kỳ? - Củng cố Luyện tập - GV đọc cho HS nghe bài thơ Mị Châu (Anh Ngọc); Trước đá Mị Châu (Trần tiết đắt giá xét về phương diện tổ chức cốt truyện: nó là sự kết thúc duy nhất hợp lý cho số phận của đôi trai gái. Đó cũng là chi tiết nhằm chứng thực tấm lòng trong sáng của Mị Châu, đồng thời là chứng nhận cho mong muốn hoá giải tội lỗi của Trong Thủy. - Cốt lõi lịch sử: + An Dương Vương xây thành chế nỏ, bảo vệ đất nước. + An Dương Vương để mất nước. - Yếu tố thần kỳ: + Hình ảnh Rùa Vàng + Bi tình sử Mị Châu - Trọng Thủy và truyền thuyết " Ngọc trai nước giếng " Ghi nhớ: - Truyện là một cách giải thích nguyên nhân việc mất nước Âu Lạc. Qua đó, nhân dân ta muốn nêu lên bài học lịch sử về tinh thần cảnh giác với kẻ thù và cách xử lý đúng đắn mối quan hệ giữa riêng với chung, giữa nhà với Đăng Khoa). - HS thảo luận bài tập 2 SGK - Về nhà viết: Sức sống lâu bền của Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy " nước, giữa cá nhân với cộng đồng. - Hình tượng nhân vật và những chi tiết hư cấu trong truyện cho thấy mối quan hệ giữa phần cốt lõi lịch sử với phần tưởng tượng của dân gian.