Giáo án Tiết 21- Miêu tả và biểu cảm trong văn tự sự

Tiết 21 MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG VĂN TỰ SỰ  A. MỤC TIÊU BÀI HỌC Gíup học sinh: Hiểu được vai trò và tác dụng của các yếu tố miêu tả, biểu cảm trong lời văn tự sự. Biết kết hợp giữa miêu tả, biểu cảm trong văn tự sự. B. PHƯƠNG TIỆN THỰC HỆN SGK Thiết kế bài học Các tài liệu tham khảo C. CÁCH THỨC TIẾN HÀNH GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận trả lời các câu hỏi D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Kiểm tra bài cũ. Em hãy cho biết mâu thuẫn và xung đột giữa tấm và mẹ con cám. như thế nào? Em hãy trình bày quá trình hoá thân của Tấm ? 2. Giới thiệu bài mới: Tôi lại về quê mẹ nuôi xưa Một buổi trưa nắng dài bãi cát Gió lộng xôn xao sóng biển đu đưa Mát rượi lòng ta ngân nga tiếng hát Trong thơ trữ tình cũng sư dụng yếu tố tự sự và miêu tả. Ta cũng đặt ra vậy trong văn tự sự có yếu tố miêu tả biểu cảmn không?. Để trả lời câu hỏi đó hôm nay chúng ta cũng tìm hiểu bài Miêu tả và biểu cảm trong văn tự sự. HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS YÊU CẦU CẦN ĐẠT I. MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG VĂN TỰ SỰ 1. Thế nào là miêu tả? Là dùng các chi tiết, hình ảnh giúp người đọc người nghe hình dung ra được đặc điểm nổi bật của một sự vật, sự việc, con người, phong cảnh làm cho đối tượng nói đến như hiện ra trước mặt. 2. Thế nào là biểu cảm? Là trực tiếp hay gián tiếp bày tỏ tư tưởng tình cảm, cảm xúc, thái độ và sự đánh giá của người viết đối với đối tượng được nói đến. 3. Miêu tả và biểu cảm trong văn tự sự có gì giống và khác nhau với văn bản miêu tả và tự sự? Giống: Ơû cách thức tiến hành. Khác: Miêu tả trong tự sự không chi tiết, cụ thể mà chỉ là miêu tả khái quát của sự vật, sự việc, con người để truyện có sức hấp dẫn hơn. Biểu cảm trong văn tự sự chỉ là những cảm xúc xen vào trước những sự việc, chi tiết có tác động mạnh mẽ về tư tưởng tình cảm với người đọc, người nghe. 4. Những căn cứ để đánh giá hiệu quả của miêu tả và biểu cảm trong văn tự sự. Sự hấp dẫn qua hình ảnh miêu tả để liên tưởng tới yếu tố GV: Ví dụ: ánh trăng trong đêm rừng Trường Sơn trong truyện ngắn “Mảnh trăng cuối rừng” – Nguyễn Minh Châu: “Xe tôi chạy trên lớp sương bồnh bềnh. Mảnh trăng khuyết đứng yên ở cuối trời sáng trong như một mảnh bạc. Khung cửa xe nơi cô gái ngồi lồng đầy bóng trăng”. DG: Qua cách miêu tả này trong văn tự sự khiến cho người đọc nhận thấy ánh trăng tươi tắn trong trẻo như mối tình rất đẹp của đôi nam nữ thanh niên trên hành trình cứu nước. Một chút liên tưởng Nguyệt cũng là trăng thì từ chỗ Nguyệt toả ra ánh tẳng trong trẻo ấy. Cách miêu tả này vừa quên thuộc mà cũng rất riêng. Có ánh tẳng dẫn đường ra tận. Aùnh trăng hoà trong ý nghĩa lãng mạn của chàng trai về cô gái. Aùnh trăng hoà với hình ảnh gợi cảm của người thiếu nữ tạo nên vẻ đẹp huyền ảo. bất ngờ trong truyện. Sự truyền cảm mạnh mẽ qua cảnh trực tiếp hoặc gián tiếp bày tỏ tư tưởng tình cảm của tác giả. Bài tập trong sgk. PV: Giải thích vì sao có thể coi đoạn trích văn bản dưới đây rất thành công trong việc sử dụng các yếu tố miêu tả và biểu cảm? Xác định các yếu tố miêu tả và biểu cảm cùng sự đóng góp nâng cao giá trị của đoạn trích. + Miêu tả: Suối reo rõ hơn, đầm ao nhen lên những đốm lửa nhỏ và văng vẳng trong không gian những tiếng sột soạt, những tiếng rung khe khẽ tưởng đâu cành cây đang vươn dài và cỏ non đang mọc. Một lần từ phía mặt đầm lấp lánh dưới kia nổi lên một tiếng kêu dài, não ruột ngân avng rền rền. Cũng vừa lúc đó một vì sao rực rỡ đổi ngôi đang lướt trên dầu chúng tôi về cùng một hướng đó, dường như tiếng than vãn mà chúng tôi vừa nghe thấy kia đã mang theo một luồng ánh sáng. Nàng vẫn ngước mắt lên cao, tay đỡ lấy đầu, vai khoác tấm da cừu non nàng như chú mục đồng của nhà trời. + Biểu cảm: Tôi cảm thấy có cái gì đó mát rượi và mịn màng tựa nhẹ nhẹ xuống vai tôi. Còn tôi, tôi nhìn nàng ngủ, đáy lòng hơi xao xuyến nhưng vẫn giữ được mình vì đêm sao sáng kia bao giờ cũng đem lại cho tôi những ý nghĩ cao đẹp. Tôi tưởng đâu một trong những ngôi sao kia, ngôi sao tinh tú nhất, ngời sáng nhất, lạc mất dwongf đi đã đậu xuống vai tôi mà thiêm thiếp ngủ. Yếu tố miêu tả mang lại không gian yên tĩnh của đem đầy sao trển trời, chỉ còn nghe thấy tiếng suôi reo, cỏ mọc, tiếng kêu của loài côn trùng. Có hai người cô chủ và chàng trai (Mục đồng, đang thức trắng dõi nhìn sao). Yếu tố biểu cảm làm nổi rõ vẻ bâng khuâng xao xuyến của chàng trai trước cô chủ nhưng anh ta vẫn giữ được mình. Anh tưởng cô gái đang ngồi cạnh anh cũng là vẻ đẹp của ngôi sao lạc đường đậu xuống vai anh và thiêm thiếp ngủ.  Rõ ràng yếu tố miêu tả và biểu cảm tăng thêm vẻ đẹp hồn nhiên của cảnh vật lòng người. Ta như chứng kiến cảnh đem sao thơ mộng trên núi cao ở Prô-văng-xơ miền nam nước Pháp cùng những rung động khẽ khàng, say sưa mà thanh khiết tâm hồn chàng cahưn cừu bên cô gái ngây thơ trong trắng, nếu thiếu những yếu tố này, chúng ta không cảm thấy hết những gì tốt đẹp đó. II. QUAN SÁT MIÊU TẢ LIÊN TƯỞNG TỬƠNG TƯỢNG ĐỐI VỚI MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG VĂN TỰ SỰ. PV: Chọn điền từ (quan sát, liên tưởng, tưởng tượng) và các ô trống. PV: Để làm tốt việc miêu tả trong văn tự sự người làm chỉ cần quan sát đối tượng một cách kĩ càng mà không cần liên tưởng, tưởng tượng không? PV: Phải tìm sự biểu cảm từ đâu? A,  liên tưởng B,  quan sát. C,  tưởng tượng. Không chỉ quan sát trong miêu tả mà phải liên tưởng, tưởng tượng mới gây được cảm xúc. Trở lại đoạn văn trên ta nhận ra: Phải quan sát để nhận ra. Trong đem tiếng suối nghe rõ hơn, đầm ao nhen lên những đốm lửa, những tiếng sột sọat văng vẳng trong không gian. * Tưởng tượng: Cô gái nom như chú mục đồng của nhà trời nơi có những đám cưới sao. * Liên tưởng: Cuộc hành trình trầm lặng, ngoan ngoãn của ngàn sao gợi nghĩ đến đàn cừu lớn. A,  đúng B,  đúng C,  đúng D,  không chính xác. Vì chỉ có tiếng nói của tái tim chưa đủ nó mang tính chủ quan. Những suy nghĩ chân thành, sâu sắc chỉ có thê rtừ quan sát đến liên tưởng và tưởng tượng các sự việc, sự vật xung quanh mình. Nếu chỉ dựa vào nhận biết của tâm hồn mình thì chưa đủ. III. GHI NHỚ Miêu tả và biểu cảm là hai yếu tố quan trọng trong văn bản tự sự. Nhờ những yếu tố đó mà câu chuyện trở nên sinh động, hấp dẫn và có sức truyền cảm mạnh mẽ. Muốn miêu tả và biểu cảm thành công, người viết cần phải quan tâm tìm hiểu cuộc sống, con người và bản thân, đồng thời chú ý quan sát liên tưởng tưởng tượng và lắng nghe những lay động mà sự vật sự việc khách quan gieo vào trong tâm trí của mình.