Giáo án Phú sông bạch đằng

PHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNG Trương Hán Siêu A/ MỤC TIÊU BÀI HỌC Giúp HS: - Cảm nhận được nội dung yêu nước và tư tưởng nhân văn của bài Phú sông Bạch Đằng. Nội dung yêu nước thể hiện ở niềm tự hào về chiến công lịch sử và chiến công thời Trần trên dòng sông Bạch Đằng. Tư tưởng nhân văn thể hiện qua việc đề cao vai trò, vị trí đức độ của con người, coi đây là nhân tố quyết định đối với sự nghiệp cứu nước - Thấy được những đặc trưng cơ bản của thể phú về các mặt kết cấu, hình tượng nghệ thuật, lời văn, từ đó biết cách phân tích một bài phú cụ thể - Bồi dưỡng lòng yêu nước, niềm tự hào dân tộc, ý thức trân trọng những địa danh lịch sử, những danh nhân lịch sử B/ PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN - SGK, SGV - Thiết kế bài giảng - Các tài liệu tham khảo C/ CÁCH THỨC TIẾN HÀNH GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp giữa nêu vấn đề, đọc sáng tạo, gợi tìm và trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi D/ TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Kiểm tra bài cũ: Không kiểm tra 2. Bài mới: Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt Gọi HS đọc phần tiểu dẫn SGK - SGK đã cung cấp những thông tin gì về tác giả ? - Em biết gì về con sông Bạch Đằng? I.Tìm hiểu chung 1. Tác giả Trương Hán Siêu (?-1354) -Quê thành phố Ninh Bình - Tính tình cương trực, học vấn uyên thâm, sinh thời được các vua Trần tin dùng, nhân dân kính trọng. Từng giữ chức Hàn lâm học sĩ, làm môn khách của Trần Hưng Đạo - Sông Bạch Đằng nơi ghi dấu nhiều chiến công chống ngoại xâm: 938, 981, 1288 - Là cảm hứng của nhiều tác giả: Bạch Đằng giang- Trần Minh Tông, Bạch Đằng hải khẩu- Nguyễn Trãi, Hậu Bạch Đằng giang phú- Nguyễn Mộng Tuân... - Đặc điểm của thể phú ? - Gọi HS đọc-Yêu cầu thể hiện được niềm tự hào về chiến công trên dòng sông lịch sử - Mục đích dạo chơi thiên nhiên, chiến địa của nhân vật khách ? - Khách là người có tráng chí, tâm hồn như thế nào? - Cảm xúc của khách trước khung cảnh thiên nhiên sông Bạch đằng: Phấn khởi, tự hào? Buồn Trong đó nổi tiếng nhất là Trương Hán Siêu với Bạch Đằng giang phú - Là một thể văn vần, dùng để tả cảnh, phong tục, kể sự việc, bàn chuyện đời...Thường gồm 4 đoạn: mở, giải thích, bình luận, kết II. Đọc-hiểu 1. Hình tượng nhân vật khách - Trong bài phú thường có nhân vật khách, có thể là tác giả cũng có thể là một nhân vật mà tác giả sáng tạo nên. Trong bài này chính là tác giả - Kông chỉ để thưởng thức vẻ đẹp đất nước mà còn nghiên cứu cảnh trí, bồi bổ kiến thức - Xuất hiện với tư thế của người có tâm hồn khoáng đạt, có hoài bão lớn lao: Nơi có người đi đâu mà chẳng biết Đầm Vân Mộng chứa vài trăm trong dạ cũng nhiều Mà tráng chí bốn phương vẫn còn tha thiết -Cái tráng chí gợi lên qua các địa danh. Có hai loại: một là của Trung Quốc, "Đi" bằng sách vở thương, nuối tiếc vì những giá trị đang lùi vào dĩ vãng? -Vai trò của các bô lão trong bài phú? Chiến tích trên sông Bạch đằng đã được gợi lên như thế nào qua lời kể của các bô lão? Thái độ giọng điệu của họ trong khi kể chuyện? - Qua lời bình luận của các bô lão( đoạn Tuy bằng trí tưởng tượng; hai là những địa danh của đất Việt. đây là những cảnh thực. Hiện lên một Bạch đằng hùng vĩ, hoành tráng, song cũng ảm đạm hắt hiu - Trước cảnh đó, tác giả vừa vui, tự hào vừa buồn đau, tiếc nuối. Vui vì cảnh hùng vĩ, nên thơ, tự hào trước dòng sông lịch sử đã ghi bao chiến tích; buồn đau vì chiến trường xưa một thời oanh liệt nay trơ trọi hoang vu, dòng thời gian đang xoá nhoà bao dấu vết 2. Hình tượng các bô lão - Nhân vật tập thể các bô lão có thể có thật, cũng có thể do tác giả tưởng tượng ra, là tâm tư tình cảm của chính tác giả hiện thành - Sau một hồi hồi tưởng về trận Ngô chúa phá Hoằng Thao, các bô lão kể về chiến tích Trùng Hưng nhị thánh bắt Ô Mã. Lời kể theo diễn biễn sự việc khiến cho người nghe hình dung hết sự giằng co quyết liệt và sự thắng lợi của quân ta Thái độ giọng điệu đầy nhiệt huyết, tự hào là nhiên: Từ có vũ trụ...lệ chan), trong các yếu tố: địa thế núi sông, con người, theo em yếu tố nào giữ vai trò quan trọng nhất làm nên chiến thắng Bạch đằng ? - Lời ca của các bô lão và lời ca nối tiếp của khách nhằm khẳng định điều gì? cảm hứng của người trong cuộc. Lời kể cô đọng, súc tích khái quát mà hết sức sinh động - Lời bình luận đã chỉ ra nguyên nhân ta thắng, địch thua: Trời cho ta thế hiểm, nhưng điều quyết định là ta có nhân tài giữ cuộc điện an Kìa trận Bạch Đằng mà đại thắng Bởi đại vương coi thế giặc nhàn ( Nói thêm về câu trả lởi của Trần Quốc Tuấn với vua Trần Nhân Tông) - Trong các nhân tố đó thì yếu tố con người quan trọng nhất: Bởi đâu đất hiểm cốt mình đức cao - Khẳng định địa linh bởi nhân kiệt, nêu cao vai trò và vị trí của con người. Lời ca kết thúc bài vừa mang niềm tự hào dân tộc vừa thể hiện tư tưởng nhân văn cao đẹp Củng cố - Giá trị nội dung: Phú sông Bạch Đằng là tác phẩm tiêu biểu của văn học yêu nước thời Lí - Trần. Bài phú đã thể hiện lòng yêu nước và niềm tự hào dân tộc- tự hào về truyền thống anh hùng bất khuất và truyền thống đạo lí nhân nghĩa sáng ngời của dân tộc Việt Nam. Tác phẩm cũng thể hiện tư tưởng nhân văn cao đẹp qua việc đề cao vai trò vị trí của con người - Giá trị nghệ thuật: Phú sông Bạch đằng là đỉnh cao nghệ thuật của thể phú trong văn học Việt Nam thời trung đại